Het Financieel Jaarverslag Rijk 2020 laat een onderschrijding zien van het uitgavenplafond Zorg van 1,1 miljard euro (zie tabel 2.1.5). In de Miljoenennota was sprake van een verwachte onderschrijding van 1,3 miljard euro in 2020. De uitgaven onder het deelplafond Zorg voor 2020 zijn 435 miljoen euro hoger dan geraamd in de Miljoenennota. Dat heeft te maken met technische factoren, namelijk de overboekingen met de deelplafonds Rijksbegroting en Sociale Zekerheid, en de aanpassingen als gevolg van nieuwe CPB-ramingen van de loon- en prijsontwikkeling. Daartegenover staan hogere uitgaven vanwege coronagerelateerde noodmaatregelen en een aantal tegenvallers in de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Wet langdurige zorg (Wlz). Hierna worden de verschillende mutaties in meer detail toegelicht.

Uitgavenmutaties met plafondaanpassing

Het uitgavenplafond Zorg wordt verlaagd als gevolg van overboekingen naar de uitgavenplafonds Rijksbegroting en Sociale Zekerheid. Ook wordt het plafond Zorg, volgens begrotingsregels, verlaagd op basis van de nieuwe CPB-raming van de loon- en prijsontwikkeling. Tenslotte heeft het kabinet sinds de uitbraak van COVID-19 verschillende noodmaatregelen genomen. Het kabinet acht het niet wenselijk om voor deze noodmaatregelen andere uitgaven te verminderen. Daarom gaan deze maatregelen buiten het reguliere uitgavenplafond om. Het gaat onder andere om meerkosten in de Wlz (452 miljoen euro).

Uitgavenmutaties met budgettair beslag

9. Actualisatie Zvw o.b.v. Q4

De actualisering van de Zvw leidt tot een overschrijding van 194 miljoen euro. Daarin worden zowel de kosten meegerekend van reguliere zorg als netto-continuïteitsbijdragen en meerkosten gerelateerd aan corona. De grootste bijstelling doet zich voor bij de medisch-specialistische zorg. Dit wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de ontwikkeling van de coronapandemie in de laatste maanden van 2020. Hiermee konden verzekeraars in eerdere ramingen nog geen rekening houden. De cijfers zijn als gevolg van corona met meer onzekerheden omgeven dan normaal, maar geven wel het meest actuele beeld van de Zvw-uitgaven.

10. Actualisatie Zvw o.b.v. Q3 (NJN)

De Zvw-uitgaven 2020 zijn geactualiseerd op basis van de meest recente inschatting van zorgverzekeraars van de verwachte uitgaven, inclusief de effecten van COVID-19. De ontvangen cijfers zijn gebaseerd op de daadwerkelijke declaraties van de eerste drie kwartalen van 2020, aangevuld met een raming voor de nog te verwachten lasten van 2020. Door COVID-19 gaan de ramingen van de zorgverzekeraars met meer onzekerheden gepaard dan normaal. De effecten van de tweede golf zijn overigens niet verwerkt in de cijfers, omdat deze cijfers gebaseerd zijn op de ontwikkelingen tot en met september.

11. Actualisatie Zvw o.b.v. Q2 2020 (MN)

De Zvw-uitgaven zijn geactualiseerd op basis van de inschatting van zorgverzekeraars van de verwachte uitgaven inclusief de effecten van COVID-19. De ramingen van zorgverzekeraars zijn voor een deel gebaseerd op daadwerkelijke declaraties van de eerste twee kwartalen, maar voor een groter deel op schattingen op basis van trends en contracten tussen verzekeraars en aanbieders.

12. Actualisatie Wijkverpleging (VJN) en 13. Actualisatie overige Zvw-uitgaven (niet HLA-sectoren; VJN)

De uitgaven van niet-HLA-sectoren (niet-hoofdlijnenakkoord-sectoren) zijn geactualiseerd bij de Voorjaarsnota 2020. Dat gebeurde op basis van de voorlopige realisatiecijfers over 2019 van het Zorginstituut Nederland. De uitgaven aan wijkverpleging zijn in 2019 441 miljoen euro lager uitgevallen dan geraamd. Vanaf 2020 is een neerwaartse bijstelling van 341 miljoen euro structureel verwerkt in de begroting. De budgettaire afspraken uit het hoofdlijnenakkoord worden overigens in stand gehouden. Daarnaast zijn de uitgaven aan diverse niet-HLA-sectoren in 2019 lager uitgevallen dan geraamd. Vanaf 2020 is een deel van deze lagere uitgaven structureel verwerkt in de begroting. Het gaat onder meer om aanpassingen van 58 miljoen euro bij genees- en hulpmiddelen, 53 miljoen euro bij tweedelijnszorg en 30 miljoen euro bij ziekenvervoer. Bij de Miljoenennota 2020 is voor 2020 al 200 miljoen euro actualisatie verwerkt op nominaal en onverdeeld Zvw. Per saldo resteert nu een overschrijding van 56 miljoen euro in 2020 (-144 miljoen euro + 200 miljoen euro).

14. Ramingsbijstelling apotheekzorg en hulpmiddelen (VJN) en 15. Besparingsverlies vertraging WGP (VJN)

De uitgaven aan apotheekzorg zijn volgens een raming van Zorginstituut Nederland in 2020 en daarna naar verwachting lager dan eerder geraamd. Dit leidt tot een neerwaartse bijstelling van de uitgaven aan apotheekzorg van 88 miljoen euro in 2020, oplopend tot 100 miljoen euro in 2021 en verder. Daarnaast ontstaat in 2020 door uitstel van de aanpassing van Wet geneesmiddelenprijzen (Wgp) een besparingsverlies (zie reeks 16). Deze kosten worden opgevangen binnen de raming voor apotheekzorg en hulpmiddelen.

16. Tegenvaller eigen bijdragen Wlz o.b.v. Q4

De eigen bijdragen Wlz zijn 56 miljoen euro lager uitgekomen dan geraamd in de begroting 2020. Dat blijkt uit de voorlopige realisatiecijfers van de eigen bijdragen Wlz van het Zorginstituut Nederland. Een deel van de lagere eigen bijdragen is toe te schrijven aan de coronacrisis, waardoor de in- en uitstroom in de intramurale zorg anders was ten opzichte van andere jaren.

17. Tegenvaller Wlz-kader (VJN)

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) heeft in de Maartbrief 2020 een tekort van 550 miljoen euro geraamd voor de Wlz als gevolg van extra volumegroei en de groei van wachtlijsten. Na inzet van de resterende herverdeelmiddelen in het Wlz-kader resteert een knelpunt van 480 miljoen euro.

18. Ramingsbijstellingen overige Wlz-uitgaven (VJN)

De raming voor zorginfrastructuur vanaf 2022 is met 20 miljoen euro naar beneden bijgesteld. Daarnaast zijn er nog enkele kleine bijstellingen verwerkt.

19. Sociaal domein (VJN)

Voor het sociaal domein gaan er extra middelen naar gemeenten. Ten eerste gaat het om 39 miljoen euro structureel voor de uitbreiding van diverse taken voor Veilig Thuis. Ten tweede gaat 16 miljoen euro structureel naar 35 centrumgemeenten om deze te ondersteunen in hun verantwoordelijkheid voor Vrouwenopvang. Ten derde zijn er de incidentele middelen voor dak- en thuislozen (voor preventie, vernieuwing van de opvang en het wonen met begeleiding). Daarbij gaat het om 75 miljoen euro in 2020 en 125 miljoen euro in 2021. Volgens schattingen van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) telt ons land bijna 40.000 dak- en thuislozen.

20. Kasschuif SectorPlanPlus (MN)

Het kasritme van de regeling SectorplanPlus wordt aangepast op basis van de aanvragen voor het volgende en laatste tijdvak aangepast.

21. Diversen