Ontvangsten naar beleidsterrein (in mln €)

Uitgaven naar beleidsterrein (in mln €)

INHOUDSOPGAVE blz.

A. ALGEMEEN

VOORWOORD

Het jaarverslag 2006 beschrijft de prestaties en resultaten van het beleid dat in de begroting 2006 is aangekondigd. Daarnaast geeft het inzicht in de uitgaven die daarmee gemoeid zijn. In dit jaarverslag zijn meer prestaties vastgelegd in meetbare prestatie-indicatoren dan in voorgaande jaren. In aanvulling op de begroting 2006 is op 24 november 2005 een brief naar de Tweede Kamer verzonden met een overzicht van die extra prestatie-indicatoren.

Een belangrijke indicator is het voorkomen van voortijdig schoolverlaten. De cijfers laten zien dat het aantal jongeren dat voortijdig de school verlaat in 2006 is gedaald. Toch blijft het een weerbarstig probleem. Om de daling te versnellen, is met de perspectievennota Aanval op de uitval; perspectief en actie een groot aantal extra maatregelen en acties in gang gezet.

Verder hebben de professionals in het onderwijs in 2006 meer verantwoordelijkheden gekregen. Zo is de lumpsumfinanciering in het primair onderwijs ingevoerd en zijn knellende regels voor de basisvorming en de tweede fase van het voortgezet onderwijs ingetrokken.

Om ons historisch bewustzijn te versterken en de gedeelde kennis over de Nederlandse geschiedenis te vergroten is een cultuurhistorisch canon geïntroduceerd die bestaat uit 50 «vensters». Deze bieden zicht op de geschiedenis en cultuur van Nederland.

Belangrijke doelstellingen in de bedrijfsvoering waren onder meer: helder formuleren van doelstellingen en resultaten in begroting en jaarverslag, voorkomen van misbruik en oneigenlijk gebruik en de verbetering van de interne bedrijfsvoering. Op deze gebieden is behoorlijk vooruitgang geboekt. Voorbeelden hiervan zijn de verbeterde aandacht voor het misbruik en oneigenlijk gebruik bij de beleidsvoorbereiding en de stappen die gezet zijn bij het wegnemen van de door de Algemene Rekenkamer gesignaleerde onvolkomenheden.

De opbouw van het jaarverslag 2006 volgt de Rijksbegrotingsvoorschriften. Het jaarverslag is onderverdeeld in een algemeen gedeelte, een beleidsterugblik en een jaarrekening.

DECHARGEVERLENING

Verzoek tot dechargeverlening van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap decharge te verlenen over het in het jaar 2006 gevoerde financiële beheer met betrekking tot de uitvoering van de begroting van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld van haar bevindingen en haar oordeel met betrekking tot:

a. het gevoerde financieel en materieelbeheer;

b. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

c. de financiële informatie in het jaarverslag en de jaarrekening;

d. de departementale saldibalans;

e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

f. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen, naast het onderhavige jaarverslag en het hierboven genoemde rapport van de Algemene Rekenkamer, de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

a. Het financieel jaarverslag van het Rijk over 2006; dit jaarverslag wordt separaat aangeboden.

b. De slotwet van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over het jaar 2006; de slotwet is als afzonderlijk kamerstuk gepubliceerd. Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen;

c. Het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2006 met betrekking tot de onderzoeken, bedoeld in artikel 83 van de Comptabiliteitswet 2001. Dit rapport, dat betrekking heeft op het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het financieel jaarverslag van het Rijk, wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aangeboden.

d. De verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het financieel jaarverslag van het Rijk over 2006 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2006, alsmede met betrekking tot de saldibalans van het Rijk over 2006 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 84, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van Tweede Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, tweede lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Eerste Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

LEESWIJZER

Het departementaal jaarverslag 2006 bestaat uit de volgende onderdelen:

A. Een algemeen deel

B. Het beleidsverslag

C. De jaarrekening

D. Bijlagen

A. Het algemeen deel bevat het voorwoord, de dechargeverlening en deze leeswijzer.

B. Het beleidsverslag kent de volgende elementen:

1. Beleidsterugblik

2. De beleidsartikelen (inclusief overzichtsconstructies)

3. De niet-beleidsartikelen

4. Bedrijfsvoeringparagraaf

1. Terugblik beleidsprioriteiten

In de beleidsterugblik kijken we terug op de hoofdpunten van het beleid in 2006. Dit doen we aan de hand van de onderwerpen zoals deze zijn opgenomen in de beleidsagenda 2006, aangevuld met tijdens het jaar opgekomen onderwerpen.

2. De beleidsartikelen

In de begroting 2006 is bij elk artikel aandacht besteed aan de kritische succesfactoren die de resultaten van het beleid mogelijk kunnen beïnvloeden. In deze verantwoording wordt alleen op deze factoren teruggekomen indien zij daadwerkelijk van invloed zijn geweest op het al dan niet behalen van de beoogde doelstellingen.

Net als in de begroting 2006 zijn de volgende overzichtsconstructies opgenomen:

• Internationaal beleid

• Arbeidsmarkt en personeelsbeleid

3. De niet-beleidsartikelen

Op artikel 17 (Nominaal en onvoorzien) wordt een overzicht gegeven van de verdelingen van tijdelijk geparkeerde middelen, zoals bijvoorbeeld de loon- en prijsbijstelling. De apparaatsuitgaven van het bestuursdepartement, de inspecties en de adviesraden worden op artikel 18 t/m 20 (ministerie algemeen) verantwoord.

4. Bedrijfsvoeringparagraaf

In de bedrijfsvoeringparagraaf wordt verslag gedaan over de bedrijfsvoering. De paragraaf bevat tevens de mededeling bedrijfsvoering. Deze heeft betrekking op het financieel en materieel beheer en de daarvoor bijgehouden administraties.

C. De jaarrekening.

De jaarrekening bevat de Departementale Verantwoordingsstaat 2006, de samenvattende verantwoordingsstaat 2006 van de agentschappen, de saldibalans, misbruik en oneigenlijk gebruik van wet- en regelgeving en de jaarrekeningen van de agentschappen CFI en het Nationaal Archief.

D. De volgende bijlagen zijn opgenomen:

1. Toezichtsrelaties ZBO’s en RWT’s

2. Toezeggingen aan de Algemene Rekenkamer

3. Topinkomens

4. Afkortingen

5. Trefwoorden

6. Begrippen

B. BELEIDSVERSLAG

BELEIDSTERUGBLIK

1. Naar een slimme, vaardige en creatieve samenleving

Inleiding

Onderwijs, cultuur en wetenschap raken iedereen. Kennis, vaardigheden en creativiteit zijn bepalend voor onze prestaties. Daarom luidt onze missie: OCW werkt aan een slim, vaardig en creatief Nederland. Dit zijn de eigenschappen die ons land nodig heeft om een sterke samenleving te kunnen zijn. Een samenleving die binnen Europa tot de kennistop behoort. Die samen mét Europa de rest van de wereld aankan. Kortom: Onderwijs, cultuur en wetenschap vormen de basis voor welzijn en welvaart.

Onze missie is gericht op de mensen die het moeten doen: de onderwijzers, de kunstenaars, de wetenschappers. Maar ook op de mensen voor wie zij het doen: leerlingen, studenten, ouders, bedrijven, televisiekijkers en museumbezoekers. Deze mensen bieden we ruimte. Ruimte om als professional les te geven, kunst te maken, te onderzoeken. En ruimte om te leren en te studeren, te genieten van kunst en cultuur.

De resultaten van ons beleid laten zien dat we in 2006 stappen voorwaarts hebben gemaakt. Niet dat we er nu zijn. Dat kan niet. Onderwijs, cultuur of wetenschap zijn nooit «af». In een continuproces van verandering en verbetering blijven we bezig. Soms doen we twee passen vooruit om meteen weer een stapje terug te zetten. Soms moeten we constateren dat de lat te hoog is gelegd. Dat de werkelijkheid weerbarstiger is dan we hoopten. Maar al met al mogen we niet ontevreden zijn.

Zo is Nederland slimmer geworden. Er zijn meer jongeren aan het werk, er is minder schooluitval, meer studenten in bèta/technische vakken, het analfabetisme wordt teruggedrongen, «leven lang leren» staat op de agenda en er is veel extra geld voor onderzoek en innovatie.

Nederland is bovendien vaardiger geworden. De aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt is sterk verbeterd, de vernieuwing van het vmbo is fors opgeschoten en de maatschappelijk stages zijn op steeds meer scholen een feit.

En tot slot is Nederland creatiever. De diversiteit en kwaliteit van het Nederlandse cultuuraanbod is aanhoudend hoog, de creatieve bedrijfstakken groeien bovengemiddeld. Minder regeldwang en meer aandacht voor «goed bestuur» geven professionals de ruimte.

Een overzicht van de belangrijkste beleidsresultaten worden weergegeven in de onderstaande tabel. Vervolgens wordt dieper ingegaan op een aantal van deze resultaten.

Belangrijkste resultaten 2006

Naar een slimme samenleving

– VSV terug naar 56 000 in schooljaar 2005–2006

– Invoering kwalificatieplicht per 1 augustus 2008

– Aantal brede scholen deze kabinetsperiode van 300 naar 600 in 2006

– Meer studenten in beta/technische WO-opleidingen

– Meeneembare studiefinanciering naar het buitenland (per 1 september 2007)

– €100 miljoen extra voor wetenschappelijk onderzoek (Smart-mix-regeling)

Naar een vaardige samenleving

– € 300 miljoen voor praktijkgerichte leeromgeving in het vmbo

– Uitbreiding maatschappelijke stages

– Invoering innovatiebox

Naar een creatieve samenleving

– Nieuwe cultuurnotasystematiek

– Cultuurhistorische canon van Nederland

– € 140 miljoen extra voor restauratie van rijksmonumenten

De werkvloer staat centraal

– Verbeteringslag kwaliteit lerarenopleiding

– Administratieve lasten bij onderwijsinstellingen per 2007 met 22% teruggebracht (ten opzichte van 2003)

Goed bestuur

– Invoering Wet Medezeggenschap Scholen

– Invoering lumpsum in het primair onderwijs

– Aantal kerndoelen PO en VO teruggebracht

2. Naar een slimme samenleving

Lissabondoelstellingen

Het kabinet Balkenende is vier jaar geleden ambitieus aan de slag gegaan met de doelstellingen die de Europese regeringsleiders in 2000 in Lissabon met elkaar hebben afgesproken. Doel van de Lissabondoelstellingen is Europa binnen tien jaar om te vormen tot een concurrerende en sociaal hechte kennissamenleving. In 2002 zijn hiervoor zes doelstellingen afgeleid voor onderwijs en wetenschap. Om de voor Nederland afgeleide doelstellingen te realiseren moeten nog grote stappen gemaakt worden; reden voor het kabinet om zich in 2006 hier extra voor in te spannen.

• Eerste Lissabondoelstelling: ten minste 85% jongeren een startkwalificatie

Een goede opleiding is één van de belangrijkste voorwaarden voor een goede loopbaan. Nederland heeft in 2003 de Lissabondoelstelling aangenomen: in 2010 moet meer dan 85% van alle jongeren tussen de 20 en 24 jaar een startkwalificatie hebben (minimaal examen op havo- of mbo-2-niveau). In 2004 stond de teller nog op 75%, en in 2005 is dit percentage niet veel verder gestegen (75,6%). Dit komt deels omdat het beleid zich voornamelijk richt op het voorkomen van voortijdig schoolverlaters, die voor een aanzienlijk deel in jongere leeftijdscategorieën zitten. De inspanningen die we in 2006 hebben gedaan om voortijdig schoolverlaten te voorkomen, worden in de volgende paragraaf beschreven.

Het kabinet Balkenende III heeft in 2006 een wetsvoorstel aan de Raad van State aangeboden dat gemeenten de mogelijkheid biedt om een zogenoemde leerwerkplicht in te voeren. Dit houdt in dat jongeren in de leeftijd van 18 tot 23 jaar zonder startkwalificatie óf een opleiding volgen óf aan het werk zijn. Het commentaar van de Raad van State op dit wetsvoorstel en ook het Coalitieakkoord maken het noodzakelijk om meer tijd te nemen voor de uitwerking. Het streven is om een wetsvoorstel in het najaar van 2007 aan de Tweede Kamer aan te bieden.

• Tweede Lissabondoelstelling: drastisch terugdringen voortijdig schoolverlaten

Voortijdig schoolverlaten is en blijft een complex en weerbarstig probleem. Jongeren stoppen om heel verschillende redenen met school: ze hebben genoeg van school, ze krijgen een leuke baan aangeboden, ze nemen een zorgtaak op zich of ze komen met justitie in aanraking. Nederland heeft de Europese doelstelling voor het voortijdig schoolverlaten omgezet in een nationale doelstelling. Ten opzichte van 2002 moet het aantal voortijdige schoolverlaters met 50% zijn verminderd in 2010.

In 2002 waren er 71 000 voortijdig schoolverlaters tussen de 12 en 23 jaar. In het schooljaar 2005 – 2006 bedroeg het aantal voortijdig schoolverlaters circa 56 000. De Tweede Kamer is hierover in februari van dit jaar geïnformeerd (Tweede Kamer, vergaderjaar 2006–2007, 26 695, nr. 37). In 2006 constateerde OCW dat het aantal voortijdig schoolverlaters niet snel genoeg daalde. Met de perspectievennota Aanval op de uitval; perspectief en actie hebben we in 2006 een groot aantal maatregelen en acties in gang gezet:

• We hebben de Tweede Kamer een wetsvoorstel aangeboden over de invoering van een kwalificatieplicht tot de leeftijd van 18 jaar in de Leerplichtwet.

• We hebben convenanten gesloten met de 14 regio’s met de meeste uitvallers. Met als beoogd resultaat 10% minder uitval in het schooljaar 2006–2007 ten opzichte van het schooljaar 2005–2006.

• Derde Lissabondoelstelling: meer bèta en techniek

De bedoeling is dat in 2007 15% meer hoger opgeleiden, ten opzichte van 2000, instromen in de opleidingen bèta en techniek. In 2010 zouden er dan 15% meer hoger opgeleiden deze opleidingen moeten afronden. In 2006 heeft het Platform Bèta/techniek een midterm review gedaan om te kijken of dat daadwerkelijk haalbaar is met de middelen die er nu beschikbaar zijn. Het blijkt dat de overall-strategie van het Platform Bèta/techniek goed werkt. Zelfsturing door organisaties en werken van «onderop» blijken succesvolle strategieën te zijn.

Om meer hoger opgeleiden te laten instromen is het belangrijk dat er aandacht komt voor het hbo. Hoewel er in 2006 meer studenten voor exacte vakken hebben gekozen, kan deze stijging grotendeels toegeschreven worden aan een hogere instroom in het wetenschappelijk onderwijs. Hier is de doelstelling in 2006 bereikt. Op het hbo is er sprake van een daling. Meer aandacht voor meisjes en allochtonen op het hbo en meer aandacht voor de doorstroom mbo-hbo zou moeten leiden tot meer hbo-studenten die kiezen voor exacte vakken.

• Vierde en vijfde Lissabondoelstelling: leesvaardigheid & «leven lang leren»

Hoewel de leesvaardigheid van jongeren hoog is, telt Nederland ongeveer 1,5 miljoen mensen die moeite hebben met lezen en schrijven. Voor het bestrijden van dit «functioneel» analfabetisme is het aanvalsplan laaggeletterdheid «Van A tot Z betrokken» ontwikkeld. Naast de bestrijding van het analfabetisme besteden we ook aandacht aan de taalvaardigheid van leerlingen.

Het «aanvalsplan» is op 25 november 2005 naar de Tweede Kamer gestuurd (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 142) en bevat een overzicht van alle beleidsmaatregelen die relevant zijn in de strijd tegen laaggeletterdheid. Voor nieuwe initiatieven is vanaf 2006 jaarlijks € 4 miljoen beschikbaar. Bij de uitvoering van het plan wordt voor specifieke activiteiten samengewerkt met het Centrum voor innovatie van opleidingen (Cinop), Stichting Lezen & Schrijven en ETV.nl. De activiteiten betreffen onder andere een landelijke campagne en een TV-serie. De maatregelen uit het aanvalsplan worden jaarlijks geëvalueerd in een voortgangsrapportage. De eerste rapportage ontvangt de Tweede Kamer in het voorjaar van 2007.

De aanpak van «functioneel» analfabetisme sluit aan bij het beleid voor een «leven lang leren». De Europese doelstelling is dat in 2010 tenminste 12,5% van de 25–64 jarigen een cursus of opleiding volgt. Hoewel het percentage in Nederland van 16,6% in 2005 tot 15,8% in 2006 is teruggelopen, zit Nederland hier nog steeds boven. Het kabinet Balkenende I heeft voor Nederland de lat echter hoger gelegd dan het Europese streefcijfer en wil op het niveau van de best presterende landen in Europa uitkomen, namelijk 20%. De snelheid waarmee het aandeel volwassen «studenten» nu groeit, is daarvoor niet voldoende. Om de doelstelling te bereiken heeft de projectdirectie Leren en Werken van de ministeries van SZW en OCW, in 2006 met 36 regionale en sectorale samenwerkingsverbanden afspraken gemaakt voor de realisatie van 15 000 duale trajecten (trajecten van leren en werken waarin mensen een diploma kunnen halen) en 20 000 EVC-trajecten (EVC= erkenning van verworven competenties).

• Zesde Lissabondoelstelling: onderzoeksinvesteringen

Nederland heeft begin 2006 de ambitie uitgesproken om in 2010 3% van het bruto binnenlands product (BBP) te investeren in research & development (R&D). Deze 3% moet uit 1% publiek en 2 % privaat gefinancierde R&D bestaan. Uit recente internationale cijfers (2004) blijkt dat Nederland 1,78 % van het BBP aan R&D uitgeeft. Hiervan is 1,07% privaat gefinancierd (Nederland en buitenland). Hier is de «achterstand» dus het grootst. De uitdaging voor Nederland is om private investeringen in R&D te stimuleren.

Het kabinet heeft in 2005 en 2006 extra geld, ondermeer via eenmalige FES-impulsen en de WBSO-regeling (fiscale subsidiering van R&D), uitgetrokken voor onderzoek en innovatie. Hierdoor is een trendbreuk gerealiseerd met de periode daarvoor. Het gaat om € 100 miljoen (2005) en € 352 miljoen (2006) uit het FES. Daarnaast is er ook € 175 miljoen extra uitgetrokken voor de WBSO voor de periode 2005–2006. Dit extra geld is bedoeld om private investeringen in R&D te stimuleren. In totaal neemt in 2006 de publieke financiering van R&D, ten opzichte van 2004, toe met zo’n 0,08% van het BBP. Het effect van meer publiek gefinancierde R&D op de privaat gefinancierde R&D is moeilijk in kaart te brengen, omdat beslissingen van bedrijven om (meer) te investeren in R&D afhankelijk zijn van een groot aantal factoren, waarop de overheid geen invloed heeft.

Excellent onderzoek

Nederland moet de kennis van slimme mensen benutten. Hiervoor heeft OCW in het Wetenschapsbudget 2004 (Tweede Kamer, vergaderjaar 2003–2004, 29 338, nr. 1) aangekondigd de beste onderzoekers en de beste onderzoeksgroepen de meeste armslag te willen geven. Daaraan wordt samen met het ministerie van Economische Zaken uitwerking gegeven aan de subsidieregeling Smart Mix. Naast de Smart Mix is besloten € 100 miljoen uit de Strategische Overwegingen Component afhankelijk te maken van de prestaties van de universiteiten in de tweede en derde geldstroom. De Smart Mix is gepubliceerd in deStaatscourant van 27 maart 2006 (nr. 61, p. 11). Het Smart Mix programma betreft een strategische inzet van € 100 miljoen (vanaf 2007) uit de extra middelen voor de kenniseconomie, met als doel twee knelpunten in de Nederlandse kenniseconomie aan te pakken: het versterken van focus en massa in het excellente wetenschappelijk onderzoek en de kennisparadox. In april 2007 zullen de eerste voorstellen voor de Smart Mix worden gehonoreerd. De beschikbare Smart Mix middelen in de periode 2004–2007 zijn onder andere ingezet voor de continuering van het ICT-regieorgaan, voor drie Maatschappelijke Topinstituten, voor polair onderzoek, voor digitalisering van onderzoeksgegevens en wetenschappelijke collecties en voor versterking van het wiskundecluster.

Excellent onderzoek kan niet plaatsvinden zonder onderzoekstalent. Nederland doet het momenteel goed wat niet alleen blijkt uit de citatiescores die al jaren tot de hoogste van Europa behoren, maar ook uit het feit dat Nederland meer geld binnenhaalde uit het 6^de EU-Kaderprogramma (2002–2006) dan dat Nederland er aan bijdroeg. Echter blijvende ondersteuning is gewenst. Eind 2005 is de beleidsnotitie «Onderzoekstalent op waarde geschat» (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 11) uitgebracht. In 2006 is OCW verder gegaan met het uitvoeren van de maatregelen uit deze nota en is er een samenhangend geheel van persoonsgebonden subsidies (bijna € 30 miljoen) tot stand gebracht om de carrièreperspectieven van talentvolle jonge onderzoekers te verbeteren.

• Toekomst publieke omroep

Nederland heeft een publieke omroep nodig met een duidelijk eigen taak en «gezicht». Een omroep die met de maatschappelijke en technologische veranderingen meegaat en de kijkers en luisteraars een samenhangend en boeiend programma-aanbod kan bieden voor radio, televisie, internet, themakanalen en combinaties daarvan. Om dit te bereiken heeft het kabinet in 2006 de aansturing en programmering van en het toezicht op de publieke omroep verbeterd.

• Om de aansturing te verbeteren is op 1 januari 2006 een onafhankelijke raad van toezicht van de publieke omroep aangetreden. De omroepen zelf zijn vertegenwoordigd in het college van omroepen. Er is nu een heldere scheiding tussen toezicht, bestuur en uitvoering en er is een duidelijke regie op de programmering.

• In september 2006 heeft de publieke omroep een nieuwe indeling van de radio- en televisiezenders gepresenteerd. Een van de doelen is de programma’s van de publieke omroep beter aan het publiek te presenteren. Een ander doel is om de kijkers onder de 50 jaar beter te bereiken. De nieuwe zenderindeling leidde al in de eerste maanden tot het gewenste effect.

• Er is nog geen prestatiecontract afgesloten met de publieke omroep. De discussie over de toekomst van de publieke omroep speelde daarbij een rol. Er komt nu een afspraak op hoofdlijnen. OCW is daarover met de publieke omroep in gesprek.

• Op 24 mei 2006 heeft het kabinet een wetsvoorstel aan de Tweede Kamer aangeboden dat voortkwam uit de nota «Met het oog op morgen... de publieke omroep na 2008» (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 800 VIII, nr. 234). Door de val van het kabinet is dit wetsvoorstel niet meer in behandeling genomen.

• In de nacht van 10 op 11 december is de analoge ethertelevisie omgeschakeld naar digitale televisie. Sindsdien zijn Nederland 1, 2 en 3 en de regionale omroepen gratis en zonder smart card digitaal te ontvangen.

3. Naar een vaardige samenleving

Onderwijs-arbeidsmarkt

Om het onderwijs beter aan te laten sluiten op de arbeidsmarkt is in 2006 gestart met de invoering van vernieuwingen in het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie (BVE). Dat was al aangekondigd in de kabinetsreactie op het rapport «Beroepswijs beroepsonderwijs»(Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 13).

De vernieuwingen houden in dat onderwijsinstellingen met hun regionale partners concrete afspraken maken over zaken als praktijkgericht onderwijs, competentiegericht beroepsonderwijs, de doorstroom naar het bedrijfsleven en ondernemerschap. Deze vernieuwingen zijn ook terug te vinden in de landelijke innovatieagenda.

Onderwijsinstellingen hebben hiervoor vanaf 2006 geoormerkte middelen gekregen uit de zogenoemde «innovatiebox» (hierin zit geld van voorheen afzonderlijke innovatieregelingen). Ook is € 76 miljoen uit het FES in de innovatiebox opgenomen. De eerste resultaten zijn in 2007 beschikbaar.

Om de doorstroom tussen mbo en hbo te bevorderen, zijn in het schooljaar 2006/2007 de eerste studenten met mbo-3 diploma en ongediplomeerden op mbo-4- en havo/vwo-niveau gestart met een hbo-opleiding, op basis van een intake. De resultaten van dit traject worden geëvalueerd.

Vernieuwing in het vmbo

Het kabinet heeft uit het FES € 300 miljoen voor 2006 en 2007 beschikbaar gesteld voor vernieuwingen in het funderend onderwijs. Zoals gemeld in de brief van 24 november 2005 aan de Tweede Kamer, is daarvan € 237 miljoen uitgetrokken voor de praktijkgerichte leeromgeving in het vmbo. Vrijwel alle scholen, die hun leeromgeving nog niet hadden gerealiseerd, hebben een beroep gedaan op de «Regeling aanvullende subsidie praktijkgerichte leeromgeving 2006». Scholen zijn voortvarend bezig met het (voorbereiden van) de aanpassing van de leeromgeving. De verwachting is dat het merendeel (65%) de leeromgeving eind 2007 of eerder zal hebben gerealiseerd. In hoeverre de doelstellingen van de regeling worden bereikt zal moeten blijken uit evaluatieonderzoek te verrichten in het voorjaar van 2008 en 2009.

Maatschappelijke stages in het voortgezet onderwijs

Burgerschap en besef van waarden en normen leer je door het te doen, door te ervaren wat het is en door contact te maken met elkaar. In de school maar ook daarbuiten. Vanuit dat besef stimuleren we de maatschappelijke stage in het voortgezet onderwijs. In het schooljaar 2006/2007 doen 481 scholen mee aan de maatschappelijke stage. Hiermee wordt de doelstelling – in 2007 biedt minimaal een kwart van de scholen hun leerlingen de mogelijkheid een maatschappelijke stage te doen – ruimschoots gehaald. Vanwege het succes van deze maatschappelijke stages willen we ze graag verder uitbreiden. Vanaf 2007 wordt de financiering van de maatschappelijke stage opgenomen in de lumpsum. Momenteel vindt er een discussie plaats over het verplicht stellen van de maatschappelijke stage. Het kabinet Balkenende IV heeft aangegeven hiervoor te willen gaan.

Historisch bewustzijn

Vooral bij de jeugd is onvoldoende historisch besef en gedeelde kennis aanwezig over de Nederlandse geschiedenis. De introductie van de cultuurhistorische canon en extra aandacht voor ons archeologisch erfgoed en monumenten dragen bij aan de versterking van ons historisch bewustzijn.

• Canon

Op 16 oktober 2006 presenteerde de door de minister van OCW ingestelde commissie Van Oostrom de canon van Nederland. Het kabinet kon zich vinden in veel van de conclusies en aanbevelingen van het rapport zoals het belang van gedeelde kennis van de Nederlandse geschiedenis en cultuur. De canon bestaat uit 50 vensters die zicht bieden op die geschiedenis en cultuur. De canon is er voor alle Nederlanders en in het bijzonder voor het primair onderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs met als doel de gemeenschappelijke cultuurhistorische kennis te bevorderen. Ook kan zij een bijdrage leveren aan de sociale cohesie in de samenleving. Het canonrapport is over het algemeen positief ontvangen en geeft aanleiding tot een voortdurende discussie. De commissie evalueert in mei 2007 alle reacties en baseert daarop zijn eindrapport. In een definitieve beleidsreactie van het kabinet zal aandacht zijn voor de implementatie van de canon in onderwijs en cultuur.

• Erfgoed

Bij historisch bewustzijn past ook een goede omgang met ons archeologisch erfgoed. Daarom is € 10 miljoen van de FES-middelen gereserveerd voor de uitvoering van het verdrag van Malta (bescherming archeologisch erfgoed). In december 2006 stemde de Eerste Kamer in met de Wet op de archeologische monumentenzorg, dat voorstellen bevat waarmee dit verdrag in Nederland wordt ingevoerd. Op basis van deze wet kunnen archeologen bij toekomstige bodemingrepen ook inventariseren welke archeologische vondsten er in het geding zijn en hoe deze het beste te behouden zijn. De wet zal medio 2007 van kracht zijn.

• Monumenten

Voor de restauratie van rijksmonumenten met ernstige bouwkundige problemen is in 2005 € 97,5 miljoen beschikbaar uit de extra aardgasbaten. In de najaarsnota 2006 stelde het kabinet nog eens € 140 miljoen beschikbaar voor dit doel. Daarmee wordt het mogelijk om de restauratieachterstand terug te brengen.

4. Naar een creatieve samenleving

In de beleidsbrief Meer dan de Som (Tweede Kamer, vergaderjaar 2003–2004, 29 314, nr. 1) was het versterken van het culturele bewustzijn een belangrijke doelstelling. In het kader van de voorbereiding van de nota’s Museale Strategie (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 29 989, nr. 27) en Verschil Maken (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 29 939, nr. 22) zijn dan ook meerdere debatten geïnitieerd, maar ook rondom het thema Cultuur in de economie, bij de ruimtelijke ordening en in het onderwijs zijn gesprekken gevoerd met het veld, professionals en gebruikers. Concrete activiteiten om het cultureel bewustzijn te versterken zijn onder andere de Creative Challenge Call (cultuur en economie), de cultuurvouchers en Kosmopolis.

Diversiteit cultuuraanbod

In 2006 heeft OCW zich ingezet om te zorgen dat aanbod, personeel en publiek gaan matchen en dat daarbij recht wordt gedaan aan de verscheidenheid van de samenleving van vandaag. Kosmopolis is in de vier grote steden van start gegaan. Kunst en cultuur worden door Kosmopolis ingezet om kennis over én contact tussen de verschillende culturen in onze samenleving tot stand te brengen. Kosmopolis wordt een artistiek platform, waarvan het uitgangspunt is dat door cultuuruitingen contact tussen groepen met een uiteenlopende achtergrond tot stand komt.

In de mediasector zijn FunX, een multiculturele radiozender, en Mira Media actief. Het project Cultureel Erfgoed Minderheden heeft bijgedragen aan het breed toegankelijk maken van het erfgoed van minderheden. Via het programma Van Talent naar Beroep hebben talentvolle kunstenaars met een diverse achtergrond de weg gevonden naar een professionele beroepspraktijk.

Cultuur en school

In 2006 is goede voortgang geboekt met het verder verankeren van cultuur in zowel basis- als voortgezet onderwijs. Uit onderzoek is gebleken dat de belangstelling en de inzet van scholen voor cultuur groeit. Inmiddels komen via het vouchersysteem jaarlijks ruim een half miljoen leerlingen in het voortgezet onderwijs met culturele instellingen in contact. In het primair onderwijs geeft circa 80% van de scholen aan dat er jaarlijks voor de leerlingen meerdere activiteiten georganiseerd worden.

Creativiteit rendeert

Cultuur en creativiteit dragen bij aan het innovatief vermogen van de samenleving, maar zijn nog steeds onderbenut, zo blijkt uit onderzoek. Cultuur verbetert het vestigingsklimaat voor bedrijven en talent aanzienlijk en heeft een positief effect op de economie. Recent onderzoek laat zien dat de creatieve sector in Nederland bovengemiddeld groeit. Innovatie blijkt in creatieve steden bovendien makkelijker tot stand te komen. In het najaar van 2005 presenteerden OCW en EZ de kabinetsvisie op de samenhang tussen cultuur en economie en de rol die de overheid daarin zou moeten spelen. Het gaat daarbij om twee doelstellingen: enerzijds de economische effecten van cultuur en creativiteit beter benutten, anderzijds creatieve sectoren versterken. Op basis van deze visie is in 2006 door EZ in samenwerking met OCW, via de Creative Challenge Call € 3 miljoen in de creatieve sector geïnvesteerd.

Verschil maken (herziening cultuurnotasystematiek)

De overheid schept voorwaarden om onafhankelijkheid, verscheidenheid, kwaliteit, bescherming en toegankelijkheid van cultuur te waarborgen en verstrekt in aanvulling op de markt subsidies. Om de transparantie van het subsidiesysteem te waarborgen, is in de jaren tachtig van de vorige eeuw de cultuurnotasystematiek geïntroduceerd. Door de subsidies aan culturele instellingen niet jaarlijks, maar steeds voor vier jaar toe te kennen, kon continuïteit worden geboden, terwijl de vierjarige cyclus het ook mogelijk maakte subsidies ter discussie te stellen en opnieuw te verdelen.

Bij de laatste Cultuurnota 2005–2008 heeft het kabinet besloten voorstellen te ontwikkelen ter verandering van de procedure. De nota Verschil Maken (september 2005) (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 28 939, nr. 22), voorziet in differentiatie van de subsidieregelingen, uitbreiding van de rol van de cultuurfondsen en meer ruimte voor andere beoordeling (o.a. visitiatie).

5. De werkvloer staat centraal

Tekorten helpen aanpakken

Leerkrachten maken het onderwijs. Daarom volgt OCW nauwlettend de bewegingen en omvang van de groep onderwijsprofessionals. In het derde kwartaal van 2006 was het aantal openstaande vacatures voor leraren in het primair en voortgezet onderwijs 850 fte: ruim anderhalf maal zoveel als een jaar eerder. Daarmee ligt het tekortpercentage nog ruim binnen de norm van 1% van de werkgelegenheid. Met de toename van het aantal vacatures voor leraren is echter wel een einde gekomen aan de dalende trend tussen 2002 en 2005. De stijging in 2006 van het aantal vacatures voor leraren kwam niet onverwachts: de economie trekt aan, waardoor de schaarste op de arbeidsmarkt toeneemt. Bij ongewijzigd beleid zullen steeds meer oudere leraren uitstromen, waardoor de lerarentekorten toenemen, met name in het voortgezet onderwijs. Het tekortpercentage voor leraren kan daar oplopen tot zo’n 6 % in 2011. Voor leraren in het primair onderwijs gaat het om 2,5 %. In deze sector dreigt overigens een ernstig tekort aan schoolleiders te ontstaan: zo’n 4 % in 2011.

De lerarenopleidingen hebben in 2006 belangrijke stappen gezet om de kwaliteit van de opleidingen te verbeteren. De lerarenopleidingen hbo hebben gezamenlijke afspraken vastgelegd in het bestuurscharter «Kwaliteit vergt keuzes». Daarmee wordt niet alleen het HO-niveau van de opleidingen verbeterd, maar ook de kwaliteitszorg, het instroomniveau voor reken- en taalvaardigheid, en de kwaliteit en transparantie van examens en EVC-procedures. Inmiddels werken de instellingen aan de uitvoering van de afspraken. Zo zijn de eerste toetsen reken- en taalvaardigheid afgenomen bij eerstejaars studenten van de PABO. Eind 2007 ontvangt de Tweede Kamer een verslag over de voortgang van de kwaliteitsverbeteringen door de lerarenopleidingen.

Het programma Opleiden in de School heeft in het speciaal basisonderwijs een stevige impuls gegeven aan het begeleiden en scholen van onderwijspersoneel; scholen zeggen duidelijke vooruitgang te hebben geboekt op het gebied van integraal personeelsbeleid. Om de resultaten goed te borgen en verankeren is een aanvullende subsidie gegeven. Concrete uitstroom- en doorstroomgegevens over de laatste jaren van de projectperiode (2005 en 2006) zijn er nog niet. In de eerste twee jaren (2003 en 2004) was de instroom hoger dan de uitstroom; in de jaren daarvoor was dat nog omgekeerd.

Minder gedoe voor de werkvloer

OCW werkt aan het verminderen van de bureaucratie voor de werkvloer. In het regeerakkoord van het tweede kabinet Balkenende zijn deregulering en ontbureaucratisering belangrijke speerpunten. De Tweede Kamer heeft ingestemd met een pakket aan maatregelen die leidt tot 29% minder administratieve lasten voor de instellingen op het gebied van zowel onderwijs, cultuur als wetenschap in 2007 oplopend tot 40% in 2010.

Vanwege de val van het kabinet is het voorstel voor de nieuwe Wet op het hoger onderwijs en onderzoek (WHOO) nog niet ingediend bij de Tweede Kamer. Dit voorstel bevat tal van maatregelen om de regeldruk voor instelling in het hoger onderwijs drastisch te verminderen. Nu de WHOO uitgesteld is, wordt in 2007 een reductie van de administratieve lasten van 22% gehaald.

De minister van OCW heeft verder in 2006 de Tweede Kamer toegezegd voor elke onderwijssector een bureaucratiebenchmark te laten ontwikkelen, die per onderwijsinstelling inzichtelijk maakt hoe de omvang van de bureaucratie (overhead), afgezet tegen de kwaliteit van onderwijs, zich verhoudt tot vergelijkbare instellingen binnen de sector. De verwachting is dat de uitkomsten van de benchmarks medio 2007 beschikbaar zijn.

6. Goed bestuur

OCW stelt minder eisen aan het «hoe» in het onderwijs, maar meer aan het «wat». Daardoor veranderen de verhoudingen tussen OCW en de onderwijsinstellingen. De Tweede Kamer is in 2006 via de nota «Voortgang good governance in het onderwijs» (Tweede Kamer, vergaderjaar 2006–2007, 30 183, nr. 9) uitvoerig geïnformeerd over de voortgang van governance in het onderwijs (tegenwoordig «goed bestuur»). We hebben de ruimte in het onderwijs verder vergroot door te dereguleren, lumpsumfinanciering in het primair onderwijs in te voeren en regels voor de basisvorming en de tweede fase van het voortgezet onderwijs in te trekken. Het primair onderwijs werkt aan stapsgewijze decentralisatie van de arbeidsvoorwaarden. De positie van leerlingen, ouders en personeel is met de invoering van het Wetsvoorstel Medezeggenschap op Scholen verder versterkt. Daarnaast heeft het vmbo meer mogelijkheden gekregen om zelf het onderwijsaanbod te bepalen. In het BVE komt een volledige scheiding tussen de taken en verantwoordelijkheden van de interne toezichthouder en die van bestuurder. Een wetsvoorstel daarvoor is inmiddels aan de Tweede Kamer aangeboden (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 599, nr. 2).

Ook het toezicht wordt aangepast aan de veranderende verhoudingen. Zo heeft in 2006 de samenwerking tussen de Inspectie van het Onderwijs, Auditdienst en Centrale Financiële Instellingen gestalte gekregen: instellingen worden in de toekomst nog maar één keer bevraagd en bezocht. Verder baseert de inspectie de frequentie en aard van het bezoek op het risicoprofiel van de betrokken instellingen. Bij het beroepsonderwijs en volwasseneneducatie werkt de inspectie al op deze manier. In de loop van 2007 volgen primair onderwijs, voortgezet onderwijs en hoger onderwijs.

7. Stelsel in beeld

De beleidsterugblik bevat in deze paragraaf ook een korte analyse van de belangrijkste ontwikkelingen in het stelsel. Deze analyse is gebaseerd op de belangrijkste beelden uit «Bestel in beeld 2006».

Terugblik onderwijsstelsel

De toegankelijkheid van het onderwijs is toegenomen. Meer jonge mensen volgen onderwijs. Meisjes volgen vaker de leerweg havo/vwo-ho, terwijl jongens in de leerweg vmbo-mbo in de meerderheid zijn. In het zorgonderwijs (speciaal, voortgezet speciaal, praktijk- en leerwegondersteunend onderwijs, alsmede leerlinggebonden financiering) zijn jongens weliswaar nog steeds oververtegenwoordigd, maar het aandeel meisjes is de laatste jaren sterk gestegen. Allochtonen zijn relatief sterk vertegenwoordigd in de leerweg vmbo-mbo.

Uit de OESO-publicatie Education at a Glance blijkt dat het opleidingsniveau van de Nederlandse bevolking de afgelopen jaren is gestegen. In 2001 beschikte 28% van de 25–34 jarigen over een diploma hoger onderwijs, in 2005 was dit 34%.

Tegelijkertijd blijft voortijdig schoolverlaten een knelpunt. Er verlaten teveel leerlingen zonder startkwalificatie het onderwijs. De nieuwe registratie op basis van het onderwijsnummer laat een lichte daling zien in het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters. Deze daling is echter nog niet voldoende om de Lissabon-doelstelling – een daling van 50% in de periode 2000–2010 – te realiseren.

Nederlandse leerlingen blijken in internationaal perspectief over uitstekende vaardigheden te beschikken. Nederlandse deelnemers aan de PISA en TIMSS onderzoeken presteren gemiddeld zeer goed in wiskunde, natuurwetenschappen en lezen. Bovendien heeft Nederland internationaal gezien weinig leerlingen met een laag of zeer laag niveau in lezen en rekenen. Binnen Nederlandse scholen zijn de verschillen in leerprestaties tussen kinderen relatief gering, de verschillen tussen scholen zijn daarentegen betrekkelijk groot. Dit laatste hangt samen met het relatief gedifferentieerde karakter van ons onderwijsstelsel.

Het beeld van de kwaliteit van het primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs dat oprijst uit het onderwijsverslag van de Onderwijsinspectie is overwegend positief.

De Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) borgt op onafhankelijke wijze de kwaliteit van het hoger onderwijs in Nederland (en Vlaanderen) door middel van het beoordelen van opleidingen en het verlenen van een keurmerk en draagt bij aan de bevordering van deze kwaliteit. Het beeld in totaliteit is voldoende maar is per opleiding gedifferentieerd.

Ook de ouders oordelen over de kwaliteit van het onderwijs, de leraren en de school van hun kinderen. Uit de Onderwijsmeter 2005 blijkt dat zij redelijk positief oordelen over het onderwijs en de leraren, en positief over de school van hun kinderen.

Het onderwijs is in internationaal perspectief doelmatig. Nederlandse leerlingen halen relatief hoge resultaten met de beschikbare middelen. De uitgaven aan onderwijsinstellingen per leerling in het primair en secundair onderwijs zijn in Nederland vergelijkbaar met het gemiddelde uitgavenniveau in de OESO-landen. De uitgaven per student in het tertiair onderwijs (exclusief R&D) liggen iets boven het OESO-gemiddelde.

Terugblik wetenschapsbestel

De kwaliteit van het Nederlandse onderzoek van (publieke) kennisinstellingen is van een hoog niveau. Nederlandse onderzoekers publiceren relatief vaak, en die publicaties worden relatief veel geciteerd. De vele internationale visitatiecommissies, die het Nederlandse publieke onderzoek beoordelen, ondersteunen dit met hun oordeel over kwaliteit, productiviteit, relevantie en levensvatbaarheid.

Tegenover deze goede kwalitatieve prestaties staat een uitgavenniveau in de publieke sector dat in vergelijking met de OESO-landen nog wel boven het gemiddelde uitkomt (0,8 versus 0,7 procent van het BBP), maar in vergelijking met het niveau van begin jaren negentig met bijna 20 procent is afgenomen. De R&D-uitgaven in de private sector zijn in internationaal perspectief ver onder het gemiddelde niveau (1,0 versus 1,5 procent van het BBP), ook als rekening wordt gehouden met een andere structuur van de private sector. Het rapport van de commissie Chang en de kennisinvesteringsagenda van het Innovatieplatform wijzen op de gevolgen hiervan voor de positie van het Nederlandse onderzoek. Sinds enkele jaren is de verslechterde positie wat de publieke R&D betreft tot staan gebracht door de investeringen van het kabinet via enveloppemiddelen en het FES.

We moeten ons wel realiseren dat Nederland slechts 2,5% van de kennis die in de wereld wordt geproduceerd voor zijn rekening neemt. Een goed opgeleide beroepsbevolking is van groot belang om de elders ontwikkelde kennis te absorberen. Nederland heeft wat dat betreft een gunstige uitgangspositie.

Een deel van die beroepsbevolking is werkzaam als onderzoeker in het wetenschapsbestel. In vergelijking met andere EU-Ianden heeft Nederland echter weinig onderzoekers en relatief veel ondersteunend personeel, dat al dan niet direct bij onderzoek is betrokken. Vrouwen en allochtonen vormen nog een onderbenut potentieel, al neemt hun aandeel langzaam toe.

Door de betrekkelijk geringe omvang van Nederland staan Nederlandse onderzoekers open voor samenwerking met onderzoekers uit andere landen. Dit is versterkt door de Europese Kaderprogramma’s. Nederland profiteert goed van deze internationale samenwerking, want het blijkt dat internationale co-publicaties beter geciteerd worden dan publicaties zonder samenwerking of publicaties met alleen samenwerking binnen Nederland.

Terugblik cultuurnotastelsel en mediastelsel

In 2006 heeft de Tweede Kamer ingestemd met een wijziging van de Cultuurnotasystematiek die per 2009 moet zijn ingevoerd («Verschil Maken: Herijking cultuurnotasystematiek»,Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 28 989, nr. 35). Kern van deze herinrichting is dat er meer differentiatie moet komen in de aanvragen. Een van de belangrijkste veranderingen is dat instellingen die vooral vanuit artistiek-inhoudelijke overwegingen subsidie ontvangen, in de toekomst door de fondsen worden gefinancierd. Een ander deel van de culturele instellingen (de «basisinfrastructuur») blijft een subsidierelatie houden met het Ministerie van OCW, hetzij in de vorm van een langjarig subsidieperspectief (bijvoorbeeld de rijksmusea of de orkesten), hetzij in de vorm van een vierjaarlijks Subsidieplan. De Raad voor Cultuur zal meer op hoofdlijnen van beleid adviseren.

Ter verbetering van de aansturing van de Publieke Omroep is op 1 januari 2006 een onafhankelijke raad van toezicht van de Publieke Omroep aangetreden. De omroepen zelf zijn vertegenwoordigd in het college van omroepen. Er is nu een heldere scheiding tussen toezicht, bestuur en uitvoering en een duidelijke regie op de programmering. Sinds 6 oktober gelden er nieuwe regels voor neventaken van de publieke omroepen. De Publieke Omroep kan daarmee de taakopdracht op een multi- en crossmediale manier uitvoeren en komen tot een afgewogen mix van distributiekanalen.

BELEIDSARTIKELEN

ARTIKEL 1. PRIMAIR ONDERWIJS

1.1 Algemene beleidsdoelstelling: alle kinderen moeten passend en kwalitatief goed onderwijs krijgen in deugdelijk toegeruste scholen.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Het primair onderwijs levert een belangrijke bijdrage aan de voorbereiding van kinderen op hun latere zelfstandige deelname aan de Nederlandse samenleving. Het primair onderwijs moet passend en kwalitatief goed zijn en het de kinderen mogelijk maken naar die vorm van voortgezet onderwijs te gaan die het beste aansluit bij hun talenten.

Gelet op het maatschappelijke belang van onderwijs, is in de Grondwet vastgelegd dat «het onderwijs een voorwerp van de aanhoudende zorg der regering is». De overheid houdt daartoe een stelsel van (speciale) basisscholen en scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs in stand en waarborgt de kwaliteit van het onderwijs. De overheid verplicht ouders door middel van de Leerplichtwet om hun kinderen onderwijs te laten volgen. Voor leerlingen die extra zorg nodig hebben, heeft de overheid de taak om ondersteuning te bieden en onderwijsachterstanden te voorkomen.

De bijdrage die de minister aan de algemene beleidsdoelstelling levert, is uitgewerkt in drie operationele beleidsdoelstellingen, te weten «stelselonderhoud», «kwaliteit en innovatie» en «school en omgeving». Om de operationele doelstellingen te bereiken, is een aantal instrumenten ingezet. De resultaten van deze instrumenten dragen bij aan het behalen van de operationele doelstellingen en daarmee aan de algemene beleidsdoelstelling.

Hieronder staan de meest recente realisaties van de effectgegevens bij deze algemene doelstelling:

Toelichting

1. t/m 4. Het is in het kader van de Lissabon-afspraken gewenst dat 50% van de leerlingenpopulatie in 2010 naar het hoger onderwijs doorstroomt. Om deze doelstelling te bereiken, is het gewenst dat meer leerlingen in het primair onderwijs een hoger prestatieniveau bereiken en dat zij dat niveau ook vasthouden in het voortgezet onderwijs. De laatste gegevens dateren uit 2005. Het volgende cohortonderzoek komt uit in het najaar van 2007.

5. t/m 7. Het internationaal vergelijken van prestaties van leerlingen in het primair onderwijs brengt eveneens het nationale prestatieniveau in beeld (bron: TIMSS 2003http://timss.bc.edu/timss 2003i/mcgdm.html en PIRLS 2001http://isc.bc.e du/pirls2001i/PIRLS2001_Pubs_IR.html ). Aan TIMSS 2003 hebben 25 landen deelgenomen en aan PIRLS 2001 hebben 35 landen deelgenomen. In 2008 (PIRLS) en 2009 (TIMSS) zullen de nieuwe internationale vergelijkingen uitkomen.

8. t/m 10. Uit de vergelijking van de meest recente gegevens van het NWO cohortonderzoek (2005) met die van voorgaande cohorten blijkt onder andere dat de gemiddelde taalscore in groep 8 van de basisschool stabiel is gebleven. Dit geldt ook voor de gemiddelde scores voor begrijpend lezen en voor rekenen. De eenheid is conform de scores van het CITO en het leerlingvolgsysteem.

Daarnaast zijn effectgegevens zoals genoemd in de begroting 2006 de jaarlijkse gegevens over de kwaliteit van het onderwijs in het onderwijsverslag van de Inspectie van het Onderwijs. Een aantal gegevens uit het onderwijsverslag, zoals het percentage scholen dat de kwaliteitszorg op orde heeft of het percentage scholen met een goede zorgstructuur, is opgenomen onder de operationele doelstellingen «kwaliteit en innovatie» en «school en omgeving». De effectgegevens over de deelname aan het primair onderwijs en de tevredenheid van ouders over het onderwijs worden weergegeven bij de operationele doelstelling «stelselonderhoud».

Een meer gedetailleerd beeld van het primair onderwijs kan worden verkregen in Bestel in Beeld 2006 (http://www.minocw.nl/documenten/bestelinbeeld2006.pdf), Kerncijfers 2002–2006 (http://www.minocw.nl/documenten/KERNCIJFERS_2002_2006.pdf) en het Onderwijsverslag 2005/2006 (http://www.staatvanhetonderwijs.nl/pdf/onderwijsverslag.pdf).

Succesfactoren

Een kritische succesfactor van het primair onderwijs is de onderwijsarbeidsmarkt: er dient voldoende en goed onderwijspersoneel te zijn. In hoeverre dit van invloed is geweest is moeilijk te zeggen. Kengetallen over de onderwijsarbeidsmarkt zijn opgenomen in de overzichtsconstructie Arbeidsmarkt en Personeelsbeleid (artikel 9).

Daarnaast zouden ook demografische ontwikkelingen, zoals veranderingen in de samenstelling van de leerlingpopulatie en het lerarenbestand, van invloed kunnen zijn. De sterke vergrijzing van het onderwijspersoneel is één van de belangrijkste oorzaken van de groeiende vraag naar nieuwe leraren. De uitstroom vanwege vergrijzing bereikt zijn hoogtepunt in 2010. Veranderingen in de samenstelling van de leerlingenpopulatie worden geraamd in de referentieraming (http://www.minocw.nl/documenten/referentieraming_2006_onderwijsdeelname.pdf). Tot 2010 blijft het aantal leerlingen in het primair onderwijs ongeveer gelijk. Het aantal geboorten daalt, waardoor daarna een daling van het totaal aantal leerlingen in het primair onderwijs wordt verwacht. In 2006 is het aantal leerlingen met een leerlinggebonden financiering sterker toegenomen dan was geraamd. Of demografische ontwikkelingen in 2006 van invloed zijn geweest op het beleid, is moeilijk te onderbouwen.

1.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

• Verplichtingen: De overgang van declaratiestelsel naar lumpsumbekostiging gaat gepaard met een boekhoudtechnische wijziging in de verplichtingen.

• De reguliere financiering aan scholen voor «Weer Samen Naar School» (WSNS), «Leerlinggebonden financiering» (LGF), Onderwijsachterstandenbeleid en «Tussenschoolse opvang» is per 1 augustus 2006 onderdeel geworden van lumpsum en daarom opgenomen in «Personele vergoedingen» en «Materiële vergoedingen». Hierdoor lijkt het alsof er grote mutaties plaatsvinden op de bovengenoemde instrumenten. Voor het overgrote deel betreft dit echter de gewijzigde indeling naar instrumenten. Dit leidt tot de volgende wijzigingen in de vastgestelde begrotingsbedragen in tabel 1.2:

• Personele vergoedingen: + 1 271 906

• Materiële vergoedingen: + 83 044

• Overig stelselonderhoud: + 5 628

• Weer samen naar school: – 323 241

• Leerlinggebonden financiering: – 688 605

• Onderwijsachterstandenbeleid: – 346 082

• Tussenschoolse opvang: – 2 650

Het resterende verschil tussen de raming en realisatie van de uitgaven voor «Personele vergoedingen» en «Materiële vergoedingen» wordt veroorzaakt door een stijging van lonen, compensatie voor de prijsontwikkeling en veranderingen in de leerlingenontwikkeling.

• Invoering lumpsumfinanciering: Voor het flankerend beleid invoering lumpsumfinanciering zijn de uitgaven € 18,6 miljoen hoger dan bij de miljoenennota was geraamd. Dit is het gevolg van een kasschuif van 2007 naar 2006 binnen de regeling Bestuur en Management.

• Innovatie: In 2006 is er door middel van kasschuiven € 0,9 miljoen meer beschikbaar gekomen dan oorspronkelijk was geraamd. Dit is ook gerealiseerd.

• Eerste opvang asielzoekers: Als gevolg van de afgenomen instroom van minderjarige asielzoekers is er minder uitgegeven dan begroot.

• Veiligheid op school: Het inrichten van de 1 000 veiligheidsplaatsen in het (voortgezet) speciaal onderwijs (cluster 4; zeer moeilijk opvoedbare kinderen) heeft meer tijd gekost dan was voorzien.

• Brede school: Uit het FES heeft OCW middelen (€ 36 miljoen) gekregen voor huisvestingskosten van de brede school. VWS draagt voor de sportaccommodaties € 10 miljoen bij.

• Vergroten zwemvaardigheid: De regeling voor gemeenten voor het verbeteren van het zwemonderwijs is niet per 1 augustus 2006 gestopt, maar met ingang van 1 januari 2006. De vrijkomende middelen zijn ingezet voor de invoering van het onderwijsnummer.

• Dagarrangementen en Combinatiefuncties regeling: In 2006 heeft het kabinet € 100 miljoen beschikbaar gesteld voor dagarrangementen en combinatiefuncties voor de periode 2006 – 2010, waarvan € 50 mln in 2006. Uiteindelijk is hiervan € 18 mln gerealiseerd. Er waren minder projectaanvragen dan verwacht en ook de budgettaire omvang van de projecten was lager dan verwacht.

• Buitenschoolse opvang: Voor het uitvoeren van de motie Van Aartsen/Bos (Motie om scholen te verplichten voor- en naschoolse opvang te bieden of faciliteiten daartoe te bieden (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300, nr. 14)) is bij de Miljoenennota 2007 in 2006 een bedrag van € 18 miljoen gereserveerd voor basisscholen om zich voor te bereiden op deze taak. Dit bedrag is in 2006 tot betaling gekomen.

• Informatie Beheer Groep: Op dit begrotingsonderdeel is ook het budget voor de uitvoering van werkloosheiduitkeringen voor onderwijspersoneel door UWV ondergebracht. De oorzaak van de onderuitputting is een lagere instroom van I/D-werknemers in de werkloosheid dan verwacht.

• CFI: Met name voor de informatie-architectuur voor de invoering van lumpsum heeft CFI extra uitgaven moeten doen.

• Voorcalculatorische uitdelingen: Het verschil tussen de raming en de realisatie is het gevolg van het indalen van de loonbijstelling in de personele bekostiging en de prijsbijstelling in de materiële bekostiging.

• Ontvangsten: Het grote verschil bij de ontvangsten wordt verklaard uit de teruggevorderde middelen voor het gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid, vooral in verband met de beëindiging van de OALT-bekostiging. Het totaal van de terugvordering bedraagt circa € 53 miljoen. De overige ontvangsten zijn voornamelijk middelen die uit het (FES) beschikbaar zijn gesteld voor arbeidssimulaties in het (voortgezet) speciaal onderwijs en voor- en vroegschoolse educatie (VVE). Deze ontvangsten (in totaal circa € 37 miljoen) worden gebruikt om de uitgaven op deze terreinen te financieren.

1.3 Operationele doelstellingen

1.3.1 Stelselonderhoud: toerusten van scholen

Doelbereiking

Om scholen in staat te stellen te voldoen aan de toegankelijkheids- en kwaliteitseisen, heeft de overheid de wettelijke verantwoordelijkheid om de door haar bekostigde scholen deugdelijk toe te rusten. Om scholen en schoolbesturen beter te laten inspelen op specifieke omstandigheden en onderwijs op maat te bieden, is een omslag naar meer eigen verantwoordelijkheid voor de sector primair onderwijs nodig. Een andere manier van bekostigen is daarvoor noodzakelijk. Per 1 augustus 2006 is lumpsumbekostiging in het primair onderwijs ingevoerd.

De overheid heeft – hoewel grondwettelijk niet verplicht – ook een verantwoordelijkheid genomen voor het toerusten van Nederlandse scholen in het buitenland.

Activiteiten

Toelichting

1. t/m 6. In 2006 is lumpsumbekostiging succesvol ingevoerd in het primair onderwijs. De personele bekostiging vindt voortaan alleen plaats in geld en niet meer op basis van formatieplaatsen. Besturen en scholen hebben daardoor meer bestedingsvrijheid gekregen. In januari 2006 heeft de Tweede Kamer groen licht gegeven voor de invoering op 1 augustus 2006. Omdat in januari nog niet alle scholen voldoende waren voorbereid, is de ondersteuning geïntensiveerd. In juni was 82% van de besturen klaar voor lumpsum, 15% was goed op weg, 3% bleef teveel achter (Bron: Projectbureau Lumpsum PO). Daarom is besloten het flankerend beleid ook in de tweede helft van 2006 voort te zetten. Ook is speciaal aandacht gegeven aan de ondersteuning van de medezeggenschapsraden. Er is structureel geïnvesteerd in de versterking van bestuur en management.

De invoering is goed uitgevoerd. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het beperkte aantal bezwaarschriften. Uiteindelijk zijn er 18 bezwaarschriften ingediend. Acht zijn weer ingetrokken. Zes zijn ongegrond of niet ontvankelijk verklaard. Vier bezwaarschriften gaan over het gebruik van gegevens voor de overgangsregeling. Deze laatste besturen krijgen een nieuwe beschikking op basis van gecorrigeerde gegevens die zij hebben aangeleverd.

De rekenregels voor de nieuwe lumpsumbekostiging zijn bij de invoering zo gemaakt dat de herverdeeleffecten zo klein mogelijk blijven. Voor het verzachten van de herverdeeleffecten is er een overgangsregeling. Bovendien is er een vangnet voor besturen die als gevolg van de invoering van lumpsum toch in financiële problemen komen. Tot nu toe is geen beroep gedaan op dit vangnet. Tot 1 augustus 2011 is een beroep op het vangnet mogelijk. Lopende aanvragen zullen ook na die datum worden afgehandeld. In de eerste helft van 2011 wordt beoordeeld of een aanvullende regeling nodig is.

7. Als onderdeel van de invoering van lumpsumbekostiging is in de eerste helft van 2006 de medezeggenschap van ouders en personeel versterkt ten aanzien van financiële (beleids)keuzes van schoolbesturen en de informatievoorziening daarover. Hiermee is vooruitgelopen op een complete herziening van de wetgeving over medezeggenschap in het funderend onderwijs. De parlementaire behandeling daarvan is in 2006 afgerond en heeft per 1 januari 2007 geleid tot inwerkingtreding van de Wet medezeggenschap op scholen (WMS). De WMS vervangt de Wet medezeggenschap in het onderwijs (WMO 1992) en waarborgt dat op school- en bovenschools niveau ouders en personeel niet alleen goed geïnformeerd worden, maar ook vooraf goed betrokken worden bij en mee kunnen denken over beleidsbeslissingen van bestuur en management. Dit is een belangrijk element van het in de praktijk brengen van het gedachtegoed van goed bestuur.

9. Eens in de 5 jaar wordt de vergoeding voor de materiële instandhouding geëvalueerd. De evaluatie kan leiden tot een herijking van het prijsniveau of tot een herijking van de onderbouwing (de programma’s van eisen). In 2006 heeft de evaluatie plaatsgevonden. De vergoeding aan het schoolbestuur wordt jaarlijks geïndexeerd om prijsstijgingen op te kunnen vangen. Uit de evaluatie materiële bekostiging (Kamerstukken Tweede Kamer, vergaderjaar 2006–2007, 30 822, nr. 1) blijkt dat deze prijsaanpassing de prijsstijgingen hebben gedekt. Er is daarom geen aanleiding voor een herijking van het prijsniveau. De omgeving, de maatschappij stelt andere, nieuwe eisen aan het schoolgebouw en de inrichting.

10. De Kamerbehandeling van het wetsvoorstel tot «afschaffing automatische prijsbijstelling materiële voorzieningen in het primair onderwijs» (Kamerstukken Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 246, nr. 6) die plaats vond in het voorjaar van 2006, is opgeschort. Met de verdere behandeling van dit wetsvoorstel is gewacht totdat de Tweede Kamer is geïnformeerd over de evaluatie van de materiële voorzieningen en de evaluatie invoering lumpsum (voorjaar 2007).

11. De uitvoeringsorganisatie CFI moderniseert de processen en systemen. Hiermee kan CFI de besturen met behulp van webtechnologie via het bestaande CFI-instellingsportaal voorzien van informatie over de eigen bekostiging, de wet- en regelgeving en van informatie waarmee besturen de eigen financiën kunnen vergelijken met uitkomsten van andere besturen. In verband met een vertraging de ontwikkeling van de nodige nieuwe componenten, zal het bestaande CFI-instellingsportaal in de loop van 2007 worden uitgebreid voor het PO-veld. Besturen en scholen kunnen inmiddels via een simulatietool lumpsumfinanciering op de website van CFI kennisnemen van de resultaten voor hun begrotingsvoorbereiding.

Prestatiegegevens

Toelichting

1. Rapportcijfer ouders over de school van hun kind: Aan ouders wordt jaarlijks gevraagd naar hun oordeel over de kwaliteit van de school van hun kind. In 2006 is het rapportcijfer 7,6. Het is de ambitie om dit cijfer minimaal te behouden. Daarbij zal het toekomstige realisatiecijfer overigens niet alleen beïnvloed worden door het departementale beleid, waaronder specifiek het beleid met betrekking tot de ouderbetrokkenheid, maar ook door factoren waar het departement minder direct invloed op kan en wil uitoefenen.

2. Het opnemen van het prestatiegegeven vermindering last en regels voor het primair onderwijs is niet meer opportuun. Het is niet mogelijk hierover een betrouwbaar resultaat op het niveau van de sector primair onderwijs te tonen. In algemene zin wordt op het verminderen van last en regels voor alle OCW sectoren teruggekomen in de beleidsterugblik.

Overzicht afgeronde onderzoeken

Toelichting

• De evaluatie «financiering vervangingsfonds» heeft plaatsgevonden in 2006. Het evaluatieonderzoek «financiering participatiefonds» is uitgesteld. Zo kort na de invoering van lumpsumbekostiging en parallel aan de invoering van de nieuwe gewichtenregeling is besloten om nog niet meteen een onderzoek te starten naar het participatiefonds.

Overzicht deelnamegegevens en uitgaven per leerling

Bron: CFI-tellingen en referentieraming, op teldatum 1 oktober van de respectievelijke jaren. De realisatie voor 2006 is op basis van een voorlopige telling.

Bron: CFI-tellingen, op teldatum 1 oktober van de respectievelijke jaren

1.3.2 Kwaliteit en innovatie: zorgen voor waarborging van de kwaliteit van het onderwijs

Doelbereiking

Het primair onderwijs moet kwalitatief goed zijn, zodat het de leerling voorbereidt op de Nederlandse samenleving en het de leerling mogelijk maakt naar die vorm van voortgezet onderwijs te gaan die het beste aansluit bij zijn of haar talenten.

De Inspectie van het Onderwijs concludeert in het «Onderwijsverslag 2005–2006» dat de kwaliteit van het primair onderwijs in het schooljaar 2005–2006 niet ingrijpend is veranderd. Dat is aan de ene kant positief omdat de kwaliteit van het basisonderwijs volgens de inspectie heel behoorlijk en in sommige opzichten zelfs goed te noemen is. Zo is het niveau van de opbrengsten aan het eind van de basisscholen nu op 93 procent van de scholen tenminste voldoende. Aan de andere kant is er nog veel winst te behalen, bijvoorbeeld op het gebied van lezen en zorg en begeleiding voor kinderen met problemen. De inspectie stelt vast dat in 2006 1,5 procent van de basisscholen onder de maat presteert. Dit percentage is iets lager dan in het schooljaar 2004–2005.

Activiteiten

Toelichting

2. In 2006 is het Innovatieplan 2006–2007 van het PO Platform Kwaliteit en Innovatie goedgekeurd en in uitvoering genomen. Scholen konden subsidies aanvragen voor innovatieve projecten. De belangstelling hiervoor was groot. Zeker 20% van de scholen heeft projectsubsidies aangevraagd. Het toekennen van subsidie heeft vertraging opgelopen. Dit is het gevolg van het besluit om scholen voldoende tijd te geven om een goed projectvoorstel in te dienen en van het grote aantal ingediende subsidieaanvragen. In 2007 worden 625 projectsubsidies toegekend voor de activiteit «Scholen leren van elkaar» en 40 projectsubsidies voor het uitdiepen van innovatieve thema’s. De uitkomsten van de projecten «Scholen leren van elkaar» worden verspreid zodat andere scholen deze opbrengsten kunnen gebruiken in het onderwijs. Hiermee is een begin gemaakt met de ontwikkeling van een krachtige innovatiebeweging van onderop.

Naast de activiteiten uit bovenstaande tabel zijn de volgende resultaten vermeldenswaardig:

Het programma Verbreding Techniek in het Basisonderwijs (VTB) verloopt succesvol. In 2006 zijn er 800 VTB scholen bijgekomen, 300 meer dan voorzien. In totaal zijn er nu 1330 VTB scholen, de belangstelling van scholen in het primair onderwijs voor wetenschap en techniek blijft groot. Uit de evaluatie blijkt dat bij de integratie van wetenschap en techniek de deskundigheid van leraren een aandachtspunt is. In 2007 wordt hierin extra geïnvesteerd.

Vanaf 1 februari 2006 is actief burgerschap en sociale integratie in het onderwijs wettelijk verplicht geworden (http:// www.minocw.nl/documenten/Burgerschapenintegratie.pdf). De nieuwe wet regelt dat scholen voor primair en voortgezet onderwijs in hun onderwijs aandacht dienen te besteden aan actief burgerschap en sociale integratie om op die manier een bijdrage te leveren aan de integratie van leerlingen in de Nederlandse samenleving. Binnen het onderwijs dienen leerlingen te leren over en in aanraking te komen met leeftijdgenoten met verschillende achtergronden en culturen. Op deze manier kan een school een belangrijke bijdrage leveren aan de voorbereiding van leerlingen op deelname aan de pluriforme samenleving. De Inspectie voor het Onderwijs houdt hier toezicht op en rapporteert hierover in het Onderwijsverslag 2005–2006.

Sinds maart 2006 zijn er nieuwe kerndoelen van kracht voor het basisonderwijs. Alle basisscholen zijn hierover uitgebreid geïnformeerd. Met ingang van het schooljaar 2006–2007 gelden de nieuwe kerndoelen in elk geval in de kleutergroepen. Vanaf het schooljaar 2009–2010 moeten deze in de gehele basisschool zijn ingevoerd. De 58 nieuwe kerndoelen vervangen de 115 kerndoelen uit 1998 en leggen een basis die meer past bij de autonomievergroting in het basisonderwijs. Ze geven scholen de mogelijkheid om maatwerk te bieden en om goed te kunnen blijven aansluiten bij de veranderende vak- en leergebieden. De nieuwe kerndoelen zijn precies waar het moet (taal en rekenen) en globaal waar het kan (expressievakken). Scholen die meer houvast wensen bij het vertalen van de kerndoelen naar de praktijk kunnen terecht bij de Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) (www.slo.nl) voor meer concrete tussendoelen en leerlijnen. De SLO evalueert bovendien de invoering van de herziene kerndoelen en brengt daarover in 2007 verslag uit. De Inspectie voor het Onderwijs houdt toezicht of het leerstofaanbod op scholen toereikend is voor de kerndoelen en rapporteert hierover jaarlijks in het Onderwijsverslag.

Prestatiegegevens

Toelichting

1. Vergroten kwaliteitszorg: Met een stapsgewijze aanpak is de ambitie er op gericht om uiteindelijk het overgrote deel van de scholen een voldoende scoort op kwaliteitszorg volgens de normen van de inspectie. In het «Onderwijsverslag 2006–2007» zal de inspectie meer gedetailleerd ingaan op verschillen tussen scholen en daarnaast ook vergelijkingen maken met de situatie uit de eerste bestandsopname over de jaren 1998 tot 2002.

2. Innovatie in het primair onderwijs: Het genoemde percentage voor 2006 is gebaseerd op de 625 scholen die een projectsubsidie gaan ontvangen voor de activiteit «Scholen leren van elkaar». Het resultaat wordt gemeten in de Innovatiemonitor 2007. Door vertraging zijn in 2006 nog geen projectsubsidies uitbetaald.

Overzicht afgeronde onderzoeken

Toelichting

• In 2006 is besloten dat Team Onderwijs op Maat (TOM) nog één jaar doorloopt. De evaluatie van de opbrengsten van TOM wordt daarom uitgesteld en opgenomen in de Innovatiemonitor 2007.

1.3.3 School en omgeving: ondersteunen van leerlingen die extra zorg nodig hebben en het voorkomen van onderwijsachterstanden

Doelbereiking

Ook voor leerlingen die zonder extra zorg niet goed in staat zijn onderwijs te volgen, is het noodzakelijk dat zij passend onderwijs kunnen volgen. Het gaat hier bijvoorbeeld om leerlingen met leermoeilijkheden, grote leerachterstanden of lichamelijke handicaps die een belemmering kunnen zijn bij het volgen van regulier onderwijs. In de afgelopen jaren is het aantal leerlingen met ernstige gedragsproblemen (cluster 4) sterk toegenomen. Naar aanleiding daarvan is onderzoek uitgevoerd naar de oorzaken en achtergronden van de groei en zijn de eerste stappen gezet om tot een betere beheersing van de leerlingontwikkeling te komen.

De fysieke en sociale infrastructuur van de Nederlandse samenleving is nog onvoldoende ingericht op nieuwe leefpatronen en samenlevingsverbanden. Voor een landelijk dekkend aanbod van sluitende dagarrangementen is het nodig dat de overheid hierop regie voert. In 2006 zijn verdere stappen gezet op weg naar dit doel door de verantwoordelijkheid voor tussenschoolse opvang bij de schoolbesturen te beleggen en de schoolbesturen vanaf 2007 ook verantwoordelijk te laten zijn voor de aansluiting met de buitenschoolse opvang. Om het tot stand komen van brede scholen te bevorderen heeft het kabinet in 2006 middelen beschikbaar gesteld voor de huisvesting van brede scholen en het meer multifunctioneel maken van sportaccommodaties.

Activiteiten

Toelichting

1. In 2006 zijn alle scholen voor speciaal basisonderwijs bezocht. Pas daarna kan het toezicht op de samenwerkingsverbanden starten. Het toezicht door de inspectie op de samenwerkingsverbanden in het primair onderwijs start dan ook vanaf 1 januari 2007.

3. De kerndoelen van het speciaal onderwijs dienen zo goed mogelijk aan te sluiten bij de kerndoelen voor het basisonderwijs. In het afgelopen jaar is een aantal wijzigingen aangebracht in de doelen voor het speciaal onderwijs. Er heeft in 2006 een laatste raadpleging van het betrokken onderwijsveld door de WEC-raad plaatsgevonden en er is gewerkt aan de uitwerking van de conceptkerndoelen in leerlijnen. Doordat de veldraadpleging langer duurde dan was gepland, is het streven om de doelen in 2007 vast te stellen en te implementeren.

7. Sinds 1 augustus 2006 is de nieuwe gewichtenregeling basisonderwijs van kracht. Het criterium om een basisschool voor een leerling al dan niet extra middelen toe te wijzen is voortaan het opleidingsniveau van de ouder(s). Het criterium etniciteit is komen te vervallen. Er wordt gewerkt met twee gewichten: 0,3 en 1,2. De nieuwe regeling wordt in vier jaar ingevoerd. De eerste telling van leerlingen van vier en vijf jaar volgens de nieuwe regeling heeft op 1 oktober 2006 plaatsgevonden. Bij de totstandkoming van de nieuwe gewichtenregeling is afgesproken dat de drempel in de regeling de komende jaren daalt van 9% naar 6,4%. Voor de eerste vier schooljaren wordt het percentage bij ministeriële regeling vastgesteld. Voor het schooljaar 2007–2008 is de drempel vastgesteld op 8%. Verder is afgesproken dat er een compensatieregeling komt om negatieve herverdeeleffecten te beperken. Eind december 2006 is de compensatieregeling van kracht geworden. De compensatie wordt bepaald per bevoegd gezag.

8. In 2006 zijn extra middelen (€ 18 miljoen) uit het Fonds Economische Structuurversterking (FES) beschikbaar gesteld voor de professionalisering van het personeel en het toezichtskader van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). Als gevolg van een langlopend Europees aanbestedingsproject zijn pas in het najaar 2006 de eerste voorbereidingen getroffen voor dit traject. Met deze middelen zullen zo’n 6500 leidsters uit de kinderopvang en peuterspeelzalen en leerkrachten uit de onderbouw van het basisonderwijs worden geschoold. Daarnaast zullen ook modules voor ROC’s en Pabo’s, een Teleac-cursus en een breed voorlichtingstraject worden ontwikkeld. Met de scholing zal in maart 2007 worden gestart. De scholing zal tot in 2008 doorlopen.

Voor de ontwikkeling van een toezichtskader voorschoolse educatie is € 1 miljoen beschikbaar gesteld. Het toezicht zal zich in eerste instantie richten op voorschoolse voorzieningen in de vier grote steden (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht). Inmiddels heeft de inspectie met betrokken partijen een toezichtskader ontwikkeld aan de hand waarvan het uitoefenen van het toezicht ter hand is genomen.

9. Met de Tweede Kamer is overleg gevoerd over de uitgangspunten voor de herstructurering van speciale leerlingenzorg. De Tweede Kamer heeft ingestemd met een nadere uitwerking van de uitgangspunten om een zorgplicht in te voeren. Dat de organisatie van passend onderwijs voor elke leerling vindt vanuit de bestaande zorgstructuren plaats, zoals samenwerkingsverbanden WSNS en zorgvoorzieningen in het voortgezet onderwijs. Daarnaast is de problematiek van de groei van het (voortgezet) speciaal onderwijs en het aantal leerlingen met een leerlinggebonden financiering (rugzakjes) van belang. In 2006 zijn er enkele studies uitgevoerd naar de achtergronden van deze groei.

13. Het inrichten van 1000 veiligheidsplaatsen in het (voortgezet) speciaal onderwijs (cluster 4; zeer moeilijk opvoedbare kinderen) is deels gelukt. Er zijn iets meer dan 600 plaatsen bezet. Om plaatsen toegekend te krijgen, moeten afspraken zijn gemaakt met het reguliere voortgezet onderwijs. Dit bleek meer tijd te kosten dan was voorzien.

15. De FES-middelen voor de brede scholen zijn in 2006 ingezet voor een regeling (Staatscourant 20 april 2006, nr. 77, Regeling stimulering aanpassing huisvesting brede scholen en aanpassing sportaccommodaties in verband met multifunctioneel gebruik 2006) waarmee aan gemeenten een specifieke uitkering is verleend om de huisvesting van brede scholen aan te passen in verband met multifunctioneel gebruik. Een bedrag van € 35,7 miljoen is beschikbaar gesteld aan de gemeenten en € 0,3 miljoen was beschikbaar voor de uitvoering van de regeling door SenterNovem, het agentschap van EZ. Er is voor ruim € 74 miljoen aan aanvragen binnengekomen. In totaal konden 160 van de 575 aanvragen worden gehonoreerd. Gemeenten hebben tot april 2008 de mogelijkheid de gevraagde aanpassing van de huisvesting van brede scholen te realiseren. De regeling was een co-productie van OCW en VWS, omdat via dezelfde regeling gemeenten ook sportaccommodaties konden aanpassen in verband met multifunctioneel gebruik. VWS had daar € 10 miljoen voor beschikbaar.

18. Met ingang van 1 augustus 2006 zijn schoolbesturen verantwoordelijk voor het (laten) organiseren van de tussenschoolse opvang. In overleg met ouders bepalen zij de wijze waarop het overblijven wordt georganiseerd. De oudergeleding van de medezeggenschapsraad heeft instemmingsrecht op de wijze waarop het overblijven wordt georganiseerd. Naast de middelen voor scholing van overblijfmedewerkers, worden aan schoolbesturen middelen ter beschikking gesteld voor de organisatie van het overblijven en voor het oplossen van personele knelpunten. In 2006 heeft een onderzoek naar de voorlichtingscampagne rondom de wetswijziging tussenschoolse opvang (onder 500 schoolleiders) plaatsgevonden. Op grond van dit onderzoek zijn er geen aanwijzingen dat er als gevolg van de wetswijziging grote problemen zijn ontstaan in de tussenschoolse opvang.

Daarnaast zijn de volgende resultaten vermeldenswaardig:

Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen over de kabinetsplannen voor 2006 is de motie Van Aartsen/Bos (Kamerstukken Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300, nr. 14) aangenomen. Deze motie verzoekt de regering om wettelijk te regelen dat scholen voor- en naschoolse opvang (laten) verzorgen tussen 7.30 uur en 18.30 uur zodat het voor ouders makkelijker is om betaalde arbeid en zorg voor hun kinderen te combineren. Het resultaat van het uitwerken van deze motie is een wetswijzing om het bevoegd gezag van basisscholen per 1 augustus 2007 te verplichten de aansluiting met buitenschoolse opvang te regelen wanneer ouders daar om verzoeken. Scholen voor speciaal (basis-) onderwijs zijn voorlopig uitgesloten van de plicht om aansluiting met buitenschoolse opvang te verzorgen. Voor de voorbereidingen in 2006 en 2007 is eenmalig € 50 miljoen ter beschikking gesteld aan de basisscholen. Hiermee kan landelijk gezien op iedere basisschool een onderwijsondersteunend medewerker een jaar lang ongeveer 5 uur per week de coördinerende werkzaamheden voor het organiseren van de buitenschoolse opvang uitvoeren.

Voor de regeling Dagarrangementen en Combinatiefuncties is voor de periode 2006–2008 € 100 miljoen beschikbaar gesteld, waarvan € 50 mln in 2006. Met deze regeling wordt een doorlopend aanbod van opvang, onderwijs en activiteiten gestimuleerd in gemeenten en provincies. Aan de regeling is een ESF-conforme verantwoording gekoppeld waardoor er minder aanvragen zijn ingediend. In 2006 zijn de partijen gestart met de activiteiten waarvoor zij zijn bevoorschot.

Prestatiegegevens

Toelichting

1. en 2. Weer samen naar school: Vanaf 2005 is het toezichtskader primair onderwijs van de inspectie van het onderwijs gewijzigd. Naar aanleiding daarvan zijn door de inspectie de gemiddelde scores van de scholen op de kwaliteitsindicatoren herberekend. Dit geldt voor de indicatoren «de school voert de zorg planmatig uit» en «de leraren stemmen de instructie en de verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen». In de begroting 2006 was nog de vroegere formulering van deze indicatoren opgenomen. De daling van de indicator «de school voert de zorg planmatig uit» wordt veroorzaakt doordat basisscholen en scholen voor speciaal basisonderwijs te weinig concrete doelstellingen formuleren in de handelingsplannen van de leerlingen. De handelingsplannen zijn te algemeen en bevatten te weinig op het probleem toegespitste doelstellingen en zorg die nodig zijn om de doelstelling te bereiken. Scholen kunnen zich daardoor te weinig verantwoorden over de effectiviteit van de zorg en begeleiding. De Inspectie van het Onderwijs heeft de onderliggende criteria die bepalen of de school al dan niet voldoet aan de eisen, aangescherpt. .

3. De omvang van de indicator «aantal leerlingen op een plaatsingslijst van het speciaal basisonderwijs» wordt jaarlijks per 1 oktober gemeten door de Inspectie van het Onderwijs. De doelstelling is dat er geen kinderen op een plaatsingslijst behoren te staan.

4. Leerlinggebonden financiering: Ouders kunnen kiezen of zij hun geïndiceerde kind willen inschrijven in het (voortgezet) speciaal onderwijs of in het reguliere onderwijs met een rugzak. Op basis van internationaal onderzoek is de verwachting dat circa 25% van de geïndiceerde leerlingen naar het reguliere onderwijs gaat. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat internationaal gezien, in tegenstelling tot Nederland, geen onderscheid wordt gemaakt tussen «lichte» problematiek (WSNS) en «zwaardere» problematiek ((V)SO/ LGF). In de 25% kunnen dan ook leerlingen met lichtere problematiek zitten. In 2006 is 31% van de geïndiceerde leerlingen naar het reguliere onderwijs gegaan.

5. Onderwijsachterstandenbeleid: Het doel is om de taalachterstand van doelgroepleerlingen (met name allochtone leerlingen met laag opgeleide ouders, waarvan de Turkse en Marokkaanse leerlingen het leeuwendeel uitmaken) ten opzichte van niet-doelgroepleerlingen aan het einde van de basisschool steeds met 5% per twee jaar te reduceren. Uit het Prima cohortonderzoek in 2005 blijkt dat de taalvaardigheid van de doelgroep leerlingen aan het toenemen is. Zo blijkt uit de taalvaardigheidscores van Turkse en Marokkaanse achterstandsleerlingen uit groep 8 in een periode van zes jaar (1999–2005), dat het grote verschil dat er bestond tussen doelgroepleerlingen en niet doelgroepleerlingen verkleind is met 21%. In leerjaren uitgedrukt varieert de achterstand van achterstandsleerlingen van iets minder dan één tot iets minder dan twee jaren.

6. Onderwijsachterstandenbeleid: In 2006 heeft Sardes een quick scan uitgevoerd onder de VVE-gemeenten. In de voorschoolse periode wordt 46% van de doelgroepkinderen bereikt en in de vroegschoolse periode wordt 69% bereikt. Als de voor- en de vroegschoolse periode worden samengenomen is er een bereik van 59%. De streefwaarde voor 2006 is dus ruim gehaald. Het is niet de bedoeling dat een dergelijke scan jaarlijks wordt gehouden. Momenteel wordt er een landelijke monitor VVE opgezet. De resultaten daarvan zijn pas in 2009 bekend. Het doel is dat het percentage doelgroepleerlingen onder 2 tot 6-jarigen, dat feitelijk deelneemt aan een VVE programma over de periode 2006 tot 2010 groeit, van 50% naar 70%.

7. en 8. Veiligheid op school: Het veiligheidsbeleid van het ministerie van OCW is erop gericht dat veiligheid een structurele inbedding krijgt in het schoolklimaat. De aanwezigheid van preventieve maatregelen in een school duidt erop dat scholen beschikken over een (actief) veiligheidsbeleid. De realisatiecijfers zullen later in 2007 verschijnen

9. Brede scholen: Gemeenten streven naar 1200 brede scholen in 2010. OCW ondersteunt deze ambitie. Het aantal brede scholen zoals dat in het Jaarbericht Brede Scholen in Nederland is vermeld, is een indicator voor de mate waarin deze ambitie is gerealiseerd. Het volgende jaarbericht verschijnt in het najaar van 2007. Op basis van de gegevens uit het verleden blijkt dat de autonome groei van het aantal brede scholen ongeveer vijftig scholen per jaar bedraagt.

10. Tussenschoolse opvang: Onderzoek van Research voor Beleid geeft aan dat het gebruik van de regeling bijdraagt aan de deskundigheidsbevordering van de overblijfmedewerkers en daarmee aan de verbetering van de kwaliteit van de tussenschoolse opvang (Research voor beleid, 2004: Evaluatie van de subsidieregelingen scholing overblijfkrachten 2002,2003). Het aantal medewerkers dat is geschoold geeft aan in hoeverre er gebruik is gemaakt van de «regeling scholing overblijfmedewerkers». Per jaar worden middelen aan scholen toegekend voor de scholing van overblijfmedewerkers. In 2006 zijn voor het schooljaar 2006–2007 in totaal middelen voor het scholen van 7167 overblijfmedewerkers beschikbaar. Als gevolg van extra middelen die beschikbaar zijn gesteld vanuit de samenwerkingsverbanden, zijn er in 2006 meer overblijfmedewerkers geschoold.

Overzicht afgeronde onderzoeken

Toelichting

• De monitor WSNS wordt niet meer uitgebracht in verband met de ontwikkelingen met passend onderwijs.

ARTIKEL 3. VOORTGEZET ONDERWIJS

3.1 Algemene beleidsdoelstelling: Leerlingen zijn voorbereid voor een vervolgopleiding uiteindelijk leidend tot de arbeidsmarkt.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Het voortgezet onderwijs omvat het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (vwo), het hoger algemeen voortgezet onderwijs (havo), het voortgezet middelbaar onderwijs (vmbo) en het praktijkonderwijs (pro).

Het voortgezet onderwijs bereidt de leerlingen in de leeftijdsgroep van 12 tot en met 18 jaar voor op het behalen van een zo hoog mogelijk diploma ten behoeve van vervolgopleidingen of de arbeidsmarkt.

Het draagt bij aan de vorming en persoonlijke ontplooiing van de leerlingen en versterkt hun oriëntatie op de samenleving, zodat zij een volwaardige plaats in de samenleving kunnen behalen. (zie verder: «effectgegevens»)

Effectgegevens

Slaagkans en verblijfsduur:

De slaagkans (% van de ingestroomde leerlingen dat een uiteindelijk diploma haalt) steigt bij vo-leerlingen. Voor 2005 ligt de slaagkans bij het vo boven de 80%. Vo heeft een gemiddelde verblijfsduur van gediplomeerden die slechts enkele maanden boven de nominale studieduur ligt (Bestel in beeld 2006, fig. 4.3.1 en 4.3.2).

Doorstroom naar vervolgonderwijs:

Er wordt vaker doorgeleerd (procentueel): van vmbo naar mbo en van havo/vwo naar het ho. Bovendien gaan meer leerlingen die de theoretische leerweg in het vmbo hebben gevolgd naar het havo toe. De aansluiting tussen de onderwijssoorten wordt dus steeds beter; het opleidingsniveau in Nederland stijgt (Bestel in beeld 2006, fig. 4.3.3).

Tevredenheid ouders:

De waardering van de ouders over de school van hun kind vertoont over de jaren 2002 t/m 2006 in het vo een vrijwel stabiel beeld, met een rapportcijfer van 7,5 voor 2006. (Bestel in beeld 2006, fig. 4.2.9).

Aansluiting op arbeidsmarkt:

De aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt lijkt over het algemeen goed te verlopen: 88% van de vmbo-schoolverlaters had in 2005 een baan (Bestel in beeld 2006, fig. 4.4.4).

3.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

De totale onderwijsuitgaven op dit beleidsartikel zijn circa € 47,7 miljoen hoger uitgevallen dan geraamd in de vastgestelde begroting. De belangrijkste mutaties zijn hieronder weergegeven.

De loonbijstellingen (voornamelijk premies) en prijsbijstellingen hebben gesommeerd tot een verhoging geleid van circa € 114 miljoen. De belangrijkste beleidsmatige mutaties waren de verhoging met € 8,9 miljoen in verband met de middelen voor functie- en beloningsdifferentiatie vmbo en met € 7 miljoen in verband met de middelen voor de realisatie van de streefdoelen zoals opgenomen in het convenant professionalisering en begeleiding van onderwijspersoneel.

Ook is per saldo het budget verlaagd met € 14,3 miljoen als gevolg van een bijstelling van het aantal leerlingen. Daarnaast zijn vanuit andere artikelen en departementen diverse bedragen overgeboekt en was op diverse onderdelen de realisatie lager dan geraamd (in totaal per saldo – € 9,4 miljoen).

Voor het overige (– € 58,5 miljoen) zijn de mutaties volledig technisch van aard.

Voor – € 39,7 miljoen betreft het het aandeel artikel 1 (€ 31,5 miljoen) en LNV (€ 8,2 miljoen) in de ontvangen middelen uit het Fonds Economische Structuurversterking. Deze waren in eerste instantie op artikel 3 geboekt (zie ook de ontvangsten artikel 3). Daarnaast een desaldering van – € 18,8 mln. in verband met aanpassing van de financiering van de regeling praktijkgerichte leeromgeving vmbo/pro en uitvoeringskosten brede school (zie ook hiervoor de ontvangsten artikel 3).

De ontvangsten zijn ten opzichte van de ontwerpbegroting 2006 met € 51,7 miljoen neerwaarts bijgesteld. Op de eerste plaats door het overboeken van het aandeel van artikel 1 (– € 31,5 miljoen) en LNV (– € 8,2 miljoen) in de ontvangen middelen uit het Fonds Economische Structuurversterking. Deze waren in eerste instantie op artikel 3 geboekt (zie ook de uitgaven artikel 3). Daarnaast gaat het om een bedrag van – € 18,8 mln. in verband met aanpassing van de financiering van de regeling praktijkgerichte leeromgeving vmbo/pro en uitvoeringskosten brede school (zie ook hiervoor de uitgaven artikel 3). Tenslotte zijn er extra ontvangsten (in totaal + € 6.8 mln.), enerzijds als gevolg van terugvorderingen in verband met samenwerkingsverbanden tussen scholen voor voortgezet onderwijs en bve-instellingen en de risicoleerlingen vo/bve en anderzijds terugontvangsten op in voorgaande jaren verstrekte gelden.

De stijging van de aangegane verplichtingen met ruim € 309 miljoen wordt verklaard door het in 2006 aangegaan van verplichtingen met kasgevolgen voor 2007.

Kerncijfers voortgezet onderwijs

Voor de overige kerncijfers van de sector voortgezet onderwijs wordt verwezen naar de publicatie «Kerncijfers 2002–2006».

3.3.1 Operationele doelstelling: Stelselonderhoud: De school centraal / bevrijd: deregulering

Doelbereiking

Stelselonderhoud:

• Personele en materiële vergoeding: De reguliere personele en materiële vergoeding betreft het overgrote deel van de bekostiging die naar de scholen gaat. Zij bekostigen daarmee hun primaire onderwijsproces waardoor zij hun leerlingen zo goed mogelijk onderwijs bieden. Daarbij gaat het zowel om de kwantiteit (voldoende onderwijstijd) als de kwaliteit (leerlingen ontwikkelen hun talenten en halen hun diploma op een zo hoog mogelijk niveau).

• FES: Funderend onderwijs: Uit de FES middelen is een budget van € 237 miljoen uitgetrokken voor de praktijkgerichte leeromgeving v(m)bo voor 2006 en 2007. Vrijwel alle scholen, die nog geen aangepaste leeromgeving hadden, hebben een beroep gedaan op de «Regeling aanvullende subsidie praktijkgerichte leeromgeving 2006». De verwachting is dat het merendeel daarvan (65%) de leeromgeving eind 2007 of eerder zal hebben gerealiseerd. In hoeverre de doelstellingen van de regeling worden bereikt, zal moeten blijken uit het evaluatieonderzoek, te verrichten in 2008 en in 2009.

Empowerment:

• De school in staat stellen het onderwijs in te richten naar de leerling: In 2006 zijn de voorbereidingen van start gegaan voor een aanpassing van de inrichtings- en examenvoorschriften vmbo. Scholen en leerlingen krijgen door deze voorziene wetswijziging meer zeggenschap over hun eigen onderwijsprogramma en het afsluiten van onderdelen daarvan (zie ook: operationele doelstelling 3.3.3, globalere eindtermen vmbo ten behoeve van aansluiting met het mbo).

• Condities scheppen voor het versterken van het toezicht en verantwoordingsbeleid: Het experiment horizontale verantwoording is uitgevoerd in 2006. De resultaten zullen begin 2007 worden gepresenteerd.

• Met de Wet Medezeggeschap op scholen (WMS) is de medezeggenschap binnen het onderwijs, ook in het kader van de horizontale verantwoording, opnieuw vormgegeven.

• De sector en betrokken belanghebbenden in positie brengen: De VO-Raad is op 1 april 2006 opgericht. Met de oprichting van deze sectororganisatie heeft OCW één vast aanspreekpunt voor het vo-veld. Verder heeft de sector (VO-Raad) een code Goed Bestuur ontwikkeld, welke zal worden vastgesteld in mei 2007. Beoogd wordt de kwaliteit van het bestuur in het vo-veld te optimaliseren door middel van zelfregulering.

• De Rijksoverheid in staat stellen op hoofdlijnen te sturen: De voorbereiding voor een Wetsvoorstel Goed Bestuur en Goed Onderwijs po/vo is in 2006 gestart. De WVO wordt gewijzigd met als doel het vo-veld inrichten vanuit de Goed Bestuur gedachte. De twee hoofdpijlers zijn daarbij de inhoudelijke onderwijskwaliteit en de kwaliteit van het bestuur binnen het onderwijs. De voorbereidingen voor de introductie van zorgplichten binnen het vo-veld zijn van start gegaan. Hiermee krijgt de zelfregulering van het vo-veld vorm. Verwacht wordt dat deze zorgplichten in 2007 vorm zullen krijgen.

Vermindering last en regels:

OCW neemt deel aan het interdepartementale project VVM (Vaste Verander Momenten). Hiermee wordt beoogd: jaarlijks twee vaste veranderdata voor wet- en regelgeving; een minimale implementatietermijn van drie maanden na publicatie; informatievoorziening over voorgenomen wet- en regelgeving via één loket. Vanaf 1 april 2007 zal een jaar met dit systeem worden geëxperimenteerd. Na 2007 zal worden bezien of deze werkwijze Rijksbreed kan worden ingevoerd.

In 2006 is het onderzoek voortgezet naar de eventuele mogelijkheden de onderwijswetgeving te harmoniseren, met behoud van afzonderlijke sectorwetten of in één onderwijswet.

De voorbereidingen zijn gestart voor een jaardocument maatschappelijke verantwoording («Geïntegreerd Jaardocument»). In het project wordt door OCW de mogelijkheid onderzocht om te komen tot een geïntegreerd verantwoordingsdocument voor scholen waarin jaarrekening, jaarverslag en een zogeheten «resultatenbox» zijn opgenomen. De sector wordt bij de vormgeving hiervan expliciet betrokken.

Naar aanleiding van het rapport «Bureau of Lessenaar» dat in 2005 in opdracht van OCW is uitgebracht heeft de VO-Raad in 2006 opdracht gegeven voor het opzetten van een bureaucratiebenchmark voor de sector. De benchmarkresultaten zullen in de loop van 2007 worden opgeleverd.

Innovatie:

De VO-Raad heeft zelf het heft in handen genomen bij de aanpak van de innovatiestrategie in het voortgezet onderwijs. Zie in dat verband ook de Innovatiebrief vo van september 2006 (Tweede Kamer, 2006–2007, 30 800 VII, nr. 6). Uit de innovatiemonitor blijkt dat 95% van de vo-scholen innoveert. De innovatiestrategie die ontwikkeld is, is gericht op optimalisering van de bijdrage die voortgezet onderwijs levert aan talentontwikkeling van jongeren.

Lumpsumbekostiging:

De lumpsumbekostiging vo is met ingang van 1 augustus 2006 voor het gehele praktijkonderwijs ingevoerd. Binnen het praktijkonderwijs bestonden er nog verschillen op het gebied van het bekostigingsstelsel en de rechtspositie. Door een aanpassing van het besluit (Staatsblad 2006, nr. 49) zijn deze verschillen opgeheven en is de lumpsumbekostiging vo nu ook van toepassing voor die scholen voor praktijkonderwijs die tot 1 augustus 2006 nog op declaratiebasis werden bekostigd. In dit besluit zijn verder maatregelen getroffen op het gebied van de structurele personele bekostiging en is een overgangsregeling getroffen voor die schoolbesturen die er bij de overgang naar de lumpsumbekostiging vo op achteruit dreigden te gaan (Tweede Kamer, 2005–2006, 29 399, nr. 15). Binnen dit kader is ook een overgangsregeling opgenomen voor leerlingen met een taalachterstand en zijn de overlopende personeelskosten geregeld.

Daarnaast is, in samenwerking met de onderwijs- en vakorganisaties, het flankerend beleid in 2006 geïntensiveerd om een goede overgang te waarborgen. De hiervoor vermelde activiteiten zijn volgens planning verlopen.

Leerplusarrangement:

De doelstelling is dat scholen met meer dan 30% leerlingen uit probleemcumulatiegebieden even goed presteren als de overige scholen. De regeling Leerplusarrangement vo en Nieuwkomers vo, bedoeld voor de aanpak van probleemcumulatie op scholen en adequate bekostiging van opvang van nieuwkomers, is per 1 januari 2007 in werking getreden. Het Leerplusarrangement vo beoogt bij te dragen aan vermindering van voortijdig schoolverlaten en het maximaliseren van de schoolprestaties door onder meer het voeren van expliciet taal(achterstanden)beleid.

Doelmatige sector:

• Aantal gediplomeerden: 165 200 in 2005 (164 200 in 2004).

• Aantal uitvallers: 22 300 / 11% in 2005 (26 800 / 13% in 2004).

• Aantal zittenblijvers: Zie cijfers over VSV, artikel 4 .(bron: OCW, CFI: onderwijsmatrices, tabellen 5.6 en 5.7)

Doorstroom vanuit het vmbo, havo of vwo naar de vervolgopleidingen de prestaties aldaar na het eerste cursusjaar:

Cijfers van prestaties in de vervolgopleidingen na het eerste cursusjaar zijn nog niet bekend. De verwachting is dat er in 2007 een onderzoek zal worden ingesteld naar de prestaties in de vervolgopleidingen na het eerste cursusjaar.

Activiteiten

Stelselonderhoud:

FES: Funderend onderwijs: De beschikkingen voor de standaardbijdrage en de extra bijdrage voor de praktijkgerichte leeromgeving zijn in 2006 aan de scholen toegestuurd. De betaling vindt deels in 2006 en deels in 2007 plaats. In 2006 heeft 28% van de scholen, die bijdragen hebben aangevraagd, de praktijkgerichte leeromgeving gerealiseerd («Monitor praktijkgerichte leeromgeving; meting september 2006», Regioplan oktober 2006).

Innovatie:

Er is een «Innovatiemakelaar» ingericht, die bedoeld is om scholen hun innovatie kennis en ervaring te laten delen. De samenspraak tussen wetenschap en onderwijspraktijk is gestimuleerd, dit om te bewerkstelligen dat scholen meer doen met resultaten van wetenschappelijke kennis. De innovatiecampagne «durven delen doen» is gericht op het versterken van het innovatieklimaat en het toekennen van prijzen aan bewezen innovatie.

Leerplusarrangement:

De regeling is in april 2006 gepubliceerd. Scholen en gemeenten hebben in mei 2006 een uitgebreide voorlichtingsbrochure ontvangen. Vier jaar na de start komt er een kwalitatief onderzoek. Via het ICO-leerplus houden scholen (vrijwillig) hun doelen, activiteiten en realisaties bij. De informatie uit beide instrumenten wordt gebruikt bij een evaluatieonderzoek in 2010. Hiermee wordt bezien of het instrument effectief is danwel nadere aanpassing behoeft.

Toelichting

Empowerment:

3. De activiteit loopt momenteel nog. In de loop van 2007 zal getracht worden in samenspraak met de sector de beoogde resultaten te behalen.

Vermindering last en regels:

2. De resultaten van de inspanningen van de afgelopen jaren zullen in 2007 zichtbaar worden gemaakt doordat de administratieve belasting per 1 januari 2007 wordt vergeleken met de oorspronkelijke nulmeting. Verwacht wordt dat per 1 januari 2007 de beoogde 25% reductie nog niet zal zijn gehaald. In de loop van 2007 zullen op dit vlak echter nog de nodige aanpassingen worden doorgevoerd waarmee beoogd wordt eind 2007 alsnog te komen tot de beoogde reductie van de administratieve lasten.

Prestatiegegevens

Toelichting

Vermindering last en regels:

Prestatie indicator «Totale regeldruk voor de vo-sector»: De resultaten zullen pas in 2007 zichtbaar worden gemaakt.

Leerplusarrangement:

Prestatie indicator «Prestaties van scholen met > 30% probleemcumulatiegebiedleerlingen»: Pas in 2010 komt er een evaluatieonderzoek. Hiermee wordt bezien of het instrument effectief is danwel nadere aanpassing behoeft.

Doelmatige sector:

Prestatie indicatoren «Aantal gediplomeerden, aantal uitvallers, aantal zittenblijvers»: Zie doelbereiking.

Overzicht afgeronde onderzoeken

Stelselonderhoud (FES: funderend onderwijs):

Omdat het in 2006 (nog) niet mogelijk was om de effecten te meten via evaluatieonderzoek, is een monitor («Monitor praktijkgerichte leeromgeving; meting september 2006», Regioplan oktober 2006) uitgevoerd zowel om te peilen wat de voortgang is met het realiseren van de praktijkgerichte leeromgeving als wat de verwachte effecten zijn op vervolgonderwijs en arbeidsmarkt, schoolklimaat en schooluitval. Uit de monitor blijkt dat de voortgang bij de realisatie goed is.

3.3.2 Operationele doelstelling: Onderwijs is aantrekkelijk voor de leerling; naar een boeiend, inspirerend en relevant onderwijs, waardoor de schooluitval afneemt.

Doelbereiking

Globalere wettelijke kaders onderbouw vo:

De Wet van 29 mei 2006 tot wijziging van de WVO inzake vervanging van de basisvorming door een nieuwe regeling voor de onderbouw (regeling onderbouw vo) en het Besluit van 7 juni 2006, houdende vaststelling van de kerndoelen voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs alsmede van het Inrichtingsbesluit WVO (Besluit kerndoelen onderbouw vo) zijn door het parlement aanvaard en in het Staatsblad gepubliceerd. Regeling (Stb. 2006, 281) en Besluit (Stb. 2006, 316) zijn op 1 augustus 2006 in werking getreden.

Herijking profielen:

Beperking tot 60% van de examenstof per vak bij het centraal examen. De Wet «aanpassing Profielen tweede fase vwo en havo» is door het parlement aanvaard (27 april 2006, Stb. 251) en de bijbehorende wijzigingen van het Inrichtings- en Examenbesluit zijn na schriftelijk overleg met de Tweede Kamer aangeboden ter publicatie in het Staatsblad (ingangsdatum: 1 augustus 2007).

Bredere intra- en intersectorale programma’s:

Er zijn in 2006 diverse intrasectorale programma’s vastgesteld, waarmee scholen aan de slag kunnen. Voor de intersectorale programma’s is wijziging van de WVO nodig; deze zal naar verwachting in het voorjaar van 2007 bij de Tweede Kamer worden ingediend. Na vaststelling van de wet en onderliggende regelgeving kunnen de goedgekeurde intersectorale programma’s onder de aangegeven voorwaarden door de scholen worden aangeboden.

Activiteiten

Globalere wettelijke kaders onderbouw vo:

Het Besluit Kerndoelen vo (Stb. 2006, 316) is voorgehangen bij beide Kamers der Staten-Generaal. Bij Koninklijk Besluit van 7 juli (Stb. 2006, 342) is het Besluit per 1 augustus 2006 in werking getreden.

Herijking profielen:

De nieuwe, geglobaliseerde examenprogramma’s voor alle vakken zijn in concept gepubliceerd ter informatie aan scholen en uitgevers. Na bekrachtiging van de herziene Besluiten zullen deze formeel worden vastgesteld (ingangsdatum: 1 augustus 2007).

Prestatiegegevens

Globalere wettelijke kaders onderbouw vo:

Prestatie indicator «Mate waarin scholen kerndoelen aanbieden»: Het wettelijk voorgeschreven inhoudelijk kader voor het onderwijs in de eerste leerjaren van het voortgezet onderwijs wordt gegeven door de kerndoelen (Stb. 2006, 316). Scholen moeten het onderwijsprogramma zo inrichten, dat alle 58 kerndoelen aan bod komen. De Inspectie ziet hier op toe. De nieuwe (58) kerndoelen gelden sinds 1 augustus 2006, en het is de wettelijke opdracht deze in het onderwijsprogramma van de eerste twee leerjaren te concretiseren.

Herijking profielen:

Prestatie indicator «Mate waarin het centraal examen de volle breedte van de examenstof bevat»: De nieuwe examenprogramma’s worden pas in 2007 formeel vastgesteld.

Bredere intra- en intersectorale programma’s:

Prestatie indicator «Mate waarin scholen gebruik maken van de nieuwe programma’s, de mate van tevredenheid van de leerlingen en minder uitval»: De intersectorale programma’s kunnen pas worden aangeboden, nadat de wijziging van de WVO heeft plaatsgevonden (naar verwachting in 2007 bij de Tweede Kamer ingediend).

Overzicht afgeronde onderzoeken

3.3.3 Operationele doelstelling: Schooltypen sluiten goed op elkaar aan, soepele schakels door middel van doorlopende leerlingvolgsystemen, (les)-programmering, centraal examen blijft, maar beter organiseerbaar.

Doelbereiking

Inventarisatie drempels tussen opeenvolgende schooltypen en opstellen plan van aanpak met uitgewerkte maatregelen:

Scholen en instellingen zijn verantwoordelijk om op basis van de wettelijke kwalificatie-eisen, kerndoelen en eindtermen doorlopende leerlijnen te realiseren. Bij een aantal schakels in het onderwijssysteem is het echter lastig om daar als school zelf (de volledige) verantwoordelijkheid voor te nemen, omdat er sprake is van aansluitpunten met delen van het onderwijssysteem waarvoor zij die verantwoordelijkheid niet kunnen nemen. Hiervoor is het vanuit de systeemverantwoordelijkheid van de overheid goed om per aansluitpunt een referentieniveau te formuleren, zodat de aanleverende school / instelling weet wat leerlingen in de ontvangende school / instelling nodig hebben, en de ontvangende school / instelling weet welke kennis en vaardigheden de leerlingen intussen hebben verworven.

Globalere eindtermen vmbo ten behoeve van aansluiting met het mbo:

In 2006 is met betrokkenen uit het onderwijsveld gewerkt aan de globalisering van de eindtermen van alle examenprogramma’s van het vmbo. De scholen krijgen meer ruimte in het schoolexamendeel, voor regionale invulling, schoolprofilering of maatwerk per leerling. De kwaliteit van het onderwijs blijft gewaarborgd via het centraal examen.

Activiteiten

Inventarisatie drempels tussen opeenvolgende schooltypen en opstellen plan van aanpak met uitgewerkte maatregelen:

Er is een Actieplan in voorbereiding, waarbij een «Expertgroep doorlopende leerlijnen rekenen en taal» uiterlijk 31 december 2007 zes referentieniveaus voor rekenen en taal zal formuleren, waarmee alle schakels worden «gedekt». Hiervoor is een conceptueel kader gemaakt, waarin verschillende schakels, drempels en niveaus zijn geïdentificeerd (in het conceptueel kader «referentieniveaus» genoemd). Door vast te stellen wat de minimaal benodigde basisvaardigheden voor rekenen en taal zijn op de verschillende referentieniveaus, wordt vastgelegd wat leerlingen moeten kennen en kunnen op het moment dat zij bij een schakel in de onderwijsloopbaan zijn aangekomen. Verder kunnen onderwijsgevenden, door referentieniveaus te formuleren, sectoroverstijgende leerlijnen realiseren.

Globalere eindtermen vmbo ten behoeve van aansluiting met het mbo:

Alle activiteiten rond verbetering van het centraal examen en de globalisering van de eindtermen vmbo zijn in 2006 volgens schema uitgevoerd (zie: begroting OCW 2006, p. 42). Begin 2007 worden de herziene examenprogramma’s vastgesteld en in 2008 zullen de eerste examens worden afgenomen. Het scholenveld is uitgebreid geïnformeerd en geraadpleegd over de veranderingen. Via handreikingen van de SLO en syllabi van de CEVO krijgen scholen ondersteuning bij het voorbereiden van de leerlingen op respectievelijk het school- en centraal examen. In 2006 is in diverse experimenten (conform Uitwerkingsnotitie Examens Voortgezet Onderwijs, december 2004, 29 800 VIII, nr. 125) gewerkt aan meer flexibele vormen van centrale examinering. Het traject «Invoering van het cspe voor de kaderberoepsgerichte leerweg» is een voorbeeld van een geslaagd (evaluatie was zeer positief) en in 2006 afgerond traject.

Toelichting

Globalere eindtermen vmbo ten behoeve van aansluiting met het mbo:

3. De planning hiervoor is 2007.

Prestatiegegevens

Inventarisatie drempels tussen opeenvolgende schooltypen en opstellen plan van aanpak:

Prestatie indicator «Het aantal leerlingen dat uitvalt of vertraagd»: Zie beschrijving bij operationele doelstelling 3.3.1, doelbereiking: «Doorstroom vanuit het vmbo, havo of vwo naar de vervolgopleidingen de prestaties aldaar na het eerste cursusjaar».

Globalere eindtermen vmbo ten behoeve van aansluiting met het mbo:

Prestatie indicator «Mate waarin onderwijsprogramma’s , examens, en de aanluiting op het mbo op één lijn liggen»: Hier geldt een meerjarenplanning. De planning loopt op schema.

3.3.4 Operationele doelstelling: Leerlingen met gedrags, leer- en sociale/emotionele problemen worden specifiek behandeld

Doelbereiking

Veiligheid:

Het overgrote deel van de leerlingen en het onderwijspersoneel voelt zich veilig op school. Dit blijkt uit de Veiligheidsmonitor Voorgezet (Speciaal) Onderwijs 2006 die is uitgevoerd (Tweede Kamer, 14 september 2006, 29 240, nr. 14). Uit dit onderzoek blijkt ook dat nog steeds een belangrijk deel van het personeel en de leerlingen te maken heeft met onveilige situaties. Streven naar een veilig schoolklimaat is een noodzakelijke voorwaarde voor goed onderwijs en verdient daarom structureel aandacht van bij het onderwijsbetrokkenen op lokaal niveau zoals de leerplichtambtenaar, het maatschappelijk werk, gemeenten, politie en jeugdzorg.

Zorg in en om de School (onderdeel van Operatie Jong):

Het doel is om ervoor te zorgen dat alle kinderen en jongeren op scholen voor voortgezet onderwijs met (vermoedens van) emotionele, gedrags-, ontwikkelings- en/of schoolleerproblemen zo snel en adequaat mogelijk geholpen worden. Middel hiervoor is bespreking in een zorg-adviesteam (ZAT), een multidisciplinair team waarin professionals uit het onderwijs, welzijnswerk, de jeugdzorg, de gezondheidszorg en veiligheid structureel samenwerken.

Activiteiten

Veiligheid:

Alle samenwerkingsverbanden voortgezet onderwijs hebben in 2006 extra bekostiging ontvangen voor het realiseren van reboundvoorzieningen waar gedragsmoeilijke leerlingen tijdelijk onderwijs en opvang krijgen. Alle scholen voor voortgezet onderwijs hebben in de lumpsum extra middelen voor leerlingbegeleiding ontvangen.

Zorg in en om de School (onderdeel van Operatie Jong):

In het kader van Operatie Jong is het project Zorgstructuren in en rond de school (ZioS) gesubsidieerd, uitgevoerd door het APS in samenwerking met LCOJ. Doel van dit project is om het aantal ZAT’s uit te breiden (het streven is 100% dekking), zo veel mogelijk partijen te laten samenwerken in het ZAT en om de ZAT’s kwalitatief zo goed mogelijk te laten werken (zie prestatiegegevens).

Toelichting

Veiligheid:

4. De eerste veiligheidsmonitor heeft geen aanleiding gegeven het lopende beleid te wijzigen. Derhalve is er geen evaluatieonderzoek uitgevoerd.

Prestatiegegevens

Toelichting

Veiligheid:

Prestatie indicator «Percentage betrokkenen dat zich veilig voelt in en om de school»: Voor 2006 is het precentage 92,8%. De veiligheidsmonitor 2005 geldt als nulmeting.

Operatie Jong:

Prestatie indicator «Kwaliteitscriteria waaraan een goed functionerend zorgadviesteam moet voldoen»: De planning hiervoor is 2007.

3.3.5 Operationele doelstelling: Het leeraanbod gericht op sociale en maatschappelijke vaardigheden neemt toe en de leerling krijgt vaker te maken met maatschappelijke praktijk.

Doelbereiking

Maatschappelijke stage:

De maatschappelijke stage laat leerlingen kennis maken met vrijwilligerswerk. Door het doen van vrijwilligersactiviteiten maken de leerlingen actief kennis met allerlei aspecten van de samenleving. Hierdoor wordt positief bijgedragen aan het vergroten van hun maatschappelijke betrokkenheid, sociale vaardigheden en hun besef voor waarden en normen. Zo wordt actief burgerschap gestimuleerd. In 2006 maakten in totaal 70% van de scholen (481) gebruik van de regeling maatschappelijke stages. De meeste maatschappelijke stages worden uitgevoerd binnen het VMBO (39%). De stages worden uitgevoerd binnen alle leerjaren.

Cultuur en school:

Er is goede voortgang geboekt met het verankeren van cultuureducatie in het voortgezet onderwijs. Middels de voortgangsrapportage (19 september 2006, kenmerk DK/C&S/2006/35671) over het project Cultuur en School aan Tweede Kamer is hierover verslag gedaan en over de middellange termijn visies ten aanzien van verschillende thema’s.

Activiteiten

Maatschappelijke stage:

De regeling aanvullende bekostiging maatschappelijke stage in het voortgezet onderwijs 2005 en 2006 (Staatscourant 19 mei 2005, nr. 94, pag. 14) is gecontinueerd, zodat er in 2006 een tweede en een derde aanvraagronde heeft plaatsgevonden. De maatschappelijke stage is ondersteund met een promotie- en implementatiecampagne. Onderdeel daarvan waren een helpdesk en een website.

Cultuur en school:

De regeling cultuurprofielscholen is afgerond en de opbrengsten van de binnen deze regeling ontwikkelde projecten zullen middels de vereniging «Cultuurprofielscholen i. o.» en een helpdesk worden overgedragen aan zo veel mogelijk geïnteresseerde en enthousiaste scholen die zich ook tot cultuurprofielschool willen ontwikkelen (en zich daar ook stevig voor in willen zetten). De kwaliteit zal worden gewaarborgd door een nog op te zetten (en door de vereniging zelf te dragen) keurmerktraject.

Middels een deelproject in de onderbouw wordt gepoogd de kerndoelen met en voor leraren op het deelgebied kunst en cultuureducatie zo concreet mogelijk uit te werken op de verschillende niveau’s en in de verschillende scenario’s. Uit een peiling van Oberon («Monitor cultuureducatie voortgezet onderwijs», peiling 2006) blijkt voor vo-scholen, die werken aan onderwijsvernieuwing (en dat is de overgrote meerderheid van de scholen), cultuur een centraal thema te zijn. In 2006 werkt bijna driekwart van de scholen aan verankering van cultuureducatie in het onderwijs.

Toelichting

Cultuur en school:

2. De planning hiervoor is 2007. Visies op «cultuureducatie en inhoud» en «cultuureducatie en bovenbouw» zijn nog volop in ontwikkeling.

Prestatiegegevens

Cultuur en school:

Percentage vo-scholen met cultuurbeleid eind 2006/begin 2007: Een kleine groep koplopers (13%; 150 locaties) heeft cultuureducatiebeleid voor een heel groot deel verankerd in het onderwijs (deze locaties voldoen aan meer dan 6 indicatoren die voor de meting van de mate van verankering zijn opgesteld). 73% (900 locaties) behoort tot de groep «volgers» (dit zijn scholen die aan 2 tot 5 of meer indicatoren voldoen). 14% behoort tot de groep «achterblijvers» (175 locaties). Zij voldoen aan 1 of geen van de indicatoren («Monitor cultuureducatie voortgezet onderwijs. Peiling 2006», Oberon).

ARTIKEL 4. BEROEPSONDERWIJS EN VOLWASSENENEDUCATIE

4.1 Algemene beleidsdoelstelling: Zorgdragen voor een kwalitatief goed, toegankelijk, doelmatig en beheersbaar middelbaar beroepsonderwijs.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Deelnemers aan het beroepsonderwijs goed voorbereiden voor een plaats op de arbeidsmarkt, een vervolgopleiding en goed burgerschap. Stimuleren dat deelnemers aan de volwasseneneducatie volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving.

OCW draagt eraan bij dat zoveel mogelijk jongeren hun talenten kunnen ontplooien, hun school afmaken en minimaal een startkwalificatie halen. Zij schept hiervoor via de huidige bekostiging, regelgeving en afspraken met bestuurlijke partijen de randvoorwaarden. Daarnaast wordt veel energie gestoken in de vernieuwing en innovatie van het beroepsonderwijs (bijvoorbeeld de omslag naar een competentiegerichte kwalificatiestructuur en een daarbij passende goede examinering) en is het belangrijk dat leerkrachten voldoende de ruimte krijgen om deze ontwikkelingen te volgen. Tevens stimuleert OCW dat volwassenen, gehandicapten en autochtone en allochtonen analfabeten door het volgen van een cursus beter kunnen participeren in de samenleving.

De algemene ontwikkelingen in het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie laten het volgende beeld zien: Het aantal deelnemers aan het mbo stijgt in 2006 met 4% ten opzichte van 2005. Het percentage gediplomeerden op de eerste drie mbo niveaus neemt jaarlijks toe. Op niveau 4 is sprake van een lichte afname. De doorstroom van gediplomeerde mbo’ers op niveau 4 naar het hbo blijft vrijwel stabiel. Het percentage gediplomeerde schoolverlaters mbo dat na 1 ½ jaar werk vindt neemt in 2004 ten opzichte van 2003 en 2002 licht af. Het percentage in 2005 (44%) heeft enkel betrekking op het aantal bol-deelnemers en is daarom niet te vergelijken met de percentages in 2002 t/m 2004. Vanaf 2006 worden weer alle gediplomeerde mbo-schoolverlaters gemeten. De tevredenheid van ouders/deelnemers over de kwaliteit van het onderwijs en de leraren blijft constant.

* Zie ook paragraaf 4.3.4

Toelichting

• Omdat nog te weinig historische gegevens via het onderwijsnummer beschikbaar zijn zal het nog enkele jaren duren voordat betrouwbare informatie over de verwachte verblijfsduur van mbo’ers voorhanden is.

• In 2006 zijn nog geen gegevens beschikbaar over de effectgegevens «aantal gediplomeerde», «doorstroom van gediplomeerde mbo’ers op niveau 4 naar het HBO» en «percentage gediplomeerden dat na 1 ½ jaar werk vindt» omdat de definitieve gegevens over 2006 pas in juni 2007 beschikbaar komen.

• Onderzoek Deelnemersinformatie (ODIN) op de instellingen. De JongerenOrganisatie Beroepsonderwijs (JOB) voert iedere twee jaar dit ODIN onderzoek uit onder alle mbo-leerlingen. Het aantal respondenten is 135 duizend. ODIN – 4 komt dit voorjaar uit. ODIN -3 (uitgebracht in juni 2005) bevat de meest actuele gegevens.

Succesfactoren

De conjuncturele ontwikkeling en de mate waarin de partners in het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie, binnen hun eigen opdracht en verantwoordelijkheid, keuzes maken en met elkaar samenwerken zijn van invloed geweest op het gevoerde beleid. Ze spelen een constante en blijvende rol in de realisatie van de algemene en operationele doelstellingen. Inmiddels is bijvoorbeeld gebleken dat door de aantrekkende economie het aantal door het bedrijfsleven beschikbaar gestelde leerwerkplekken toeneemt.

4.2 Budgettaire gevolgen van beleid

* De bedragen in de jaren 2002 t/m 2005 zijn niet ingevuld omdat de indeling naar operationele doelstellingen in de begroting 2006 sterk is veranderd ten opzichte van die in de begrotingen van voorgaande jaren.

Toelichting

De realisatie van de uitgaven voor het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie ligt in 2006 € 253,6 miljoen hoger dan de vastgestelde begrotingsstand. Deze stijging is met name het gevolg van de extra middelen voor een deel van het transitiebudget inburgering (€ 62 miljoen), de uitgekeerde loon- en prijsbijstelling 2006 (€ 55,4 miljoen) en de extra middelen als gevolg van de voorjaarsnota besluitvorming in het kabinet (€ 115,8 miljoen). Overige extra middelen (€ 20,4 miljoen) zijn beschikbaar gekomen voor onder andere Compensatie Pseudo WW, mobiliteit zij-instroom en intertemporele compensatie Leren en Werken.

4.3 Operationele doelstellingen

4.3.1 Instandhouding van het stelsel

Doelbereiking

Het stelsel van het beroepsonderwijs en volwasseneneducatie is zodanig toegerust dat voldaan is aan de door de wet gestelde toegankelijkheids-, doelmatigheids- en kwaliteitseisen bij het verzorgen van het middelbaar beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie.

Activiteiten

Toelichting

2. Met betrekking tot harmonisatie en deregulering zijn de mogelijkheden en verwachte opbrengsten in 2006 onderzocht en voor de korte termijn vertaald in het wetsvoorstel Deregulering en Administratieve Lastenverlichting (DAL). Het wetsvoorstel is eind oktober 2006 naar de Tweede Kamer verstuurd en aangehouden. Op welke wijze een verdere harmonisering en deregulering van de onderwijswetgeving vanaf 2007 wordt nagestreefd is afhankelijk van de voornemens van het nieuwe kabinet. Het afschaffen van de Onderwijs- en examenregeling als verplicht instrument en de verplichting om vooraf Crebo-licenties aan de vragen voor bekostigd onderwijs en de vermindering van de administratieve last samenhangend met de beroepspraktijkvorming maken onderdeel uit van het wetsvoorstel DAL.

3. De uitvoering van de afspraken, zoals die zijn vastgelegd in de intentieverklaring met de bve-sector in november 2005, is volgens planning gestart en loopt door in 2007. Afronding van de meeste zaken loopt door in 2007 (bijvoorbeeld implementatie bestuurscode, scheiding interne toezichthouder en bestuurder, ontwikkelingen t.b.v. een nieuwe kwalificatiestructuur en competentiegericht beroepsonderwijs).

4. In 2005 is de evaluatie van de mbo bekostiging afgerond en aangeboden aan de Tweede Kamer. In 2006 is deze evaluatie in een algemeen overleg met de Tweede Kamer besproken.

5. In 2006 zijn belangrijke stappen gezet met de uitvoering van de acties uit de beleidsbrief (kamerstukken II 2005/2006, 30 183, nr. 6). Eén hiervan is de structurele verhoging van het mbo budget als gevolg van de uitkomsten van het Interdepartementaal Beleidsonderzoek IBO bve. De uitvoering van de acties uit de beleidsbrief over governance zijn voor een groot deel gerealiseerd. Om de scheiding tussen de taken en verantwoordelijkheden van enerzijds de interne toezichthouder en anderzijds die van bestuurder binnen de instelling helder en formeel te regelen is juni 2006 het voorstel tot wijziging van de WEB inzake Colleges van Bestuur en Raden van Toezicht aangeboden aan de Tweede Kamer.

6. In 2006 heeft de stuurgroep competentiegericht beroepsonderwijs nieuwe kwalificatiedossiers opgesteld. Het onderwijsnummer is in 2006 ingevoerd in de bve sector. Het IBO bve heeft geleidt tot extra middelen voor het versterken van de zorgstructuur in het mbo.

Prestatiegegevens

* De realisatie van de door de accountant gecontroleerde deelnemersaantallen schooljaar 2006/2007 komen uiterlijk 1 juli 2007 binnen.

4.3.2 Voldoende geschikt onderwijspersoneel dat ondernemend is richting de eigen loopbaan

Doelbereiking

De overheid is verantwoordelijk voor de randvoorwaarden van het arbeidsmarkt- en personeelsbeleid. De instellingen zijn primair verantwoordelijk voor het personeelsbeleid. Het overheidsbeleid is gericht op versterking van de ondernemende professional (competentieontwikkeling) voor het verzorgen van innovatief beroepsonderwijs en educatie, het behoud en het voorkomen van uitstroom van personeel als gevolg van arbeidsongeschiktheid, het terugdringen van het ziekteverzuim en het aantrekken van voldoende bekwaam personeel dat zich al werkend voor de onderwijsfunctie in de sector kwalificeert.

Verwijzingen beleidsstukken:

Koers bve (27 451, nr. 33), beleidsplan Onderwijspersoneel (bijlage bij Kamerstuk 29 200 VIII, nr. 151), Arboplusconvenant en «de Kwaliteit van Arbeid» (vervolg op het Arboplusconvenant).

Activiteiten

Toelichting

1. In het kader van de beperking van regelgeving wordt de regeling duale opleidingstrajecten niet verlengd en wordt voor de bve-sector geen nieuwe regeling zij-instroom gepubliceerd. De middelen voor duale opleidingstrajecten en zij-instroom zijn toegevoegd aan het lumpsum-budget van de instellingen om de instellingen in staat te stellen een actief arbeidsmarkt- en een versterkt (integraal) personeelsbeleid te voeren. Om deze reden is het aantal trajecten pedagogisch didactische cursus bve, andere zij-instroom trajecten voor een leraarsfunctie en het aantal duale opleidingstrajecten voor onderwijsgevend- en onderwijs ondersteunend personeel in 2006 niet meer gemeten.

Prestatiegegevens

* Geldt voor het schooljaar 2003–2004

** Geldt voor het schooljaar 2004–2005

*** Het gaat hier om streefwaarden 2007 (zie ook tabel 4.5 uit de begroting 2007)

Toelichting

De gegevens in 2006 met betrekking tot «het oordeel van mbo’ers over docenten» komen in het voorjaar van 2007 beschikbaar (ODIN-4).

4.3.3 Meer innovatie en rendement door samenwerking tussen instellingen

Doelbereiking

Het realiseren van regionale/sectorale innovatie via een gezamenlijke inzet van de onderwijsinstellingen en hun samenwerkingspartners om bijvoorbeeld doorlopende leerlijnen, ondernemerschap en kenniscirculatie te bevorderen. Zodat het mbo blijft voorzien in de vraag naar voldoende gediplomeerde mbo-ers op de niveaus 3 en 4 en voldoende doorstroom naar het hbo.

Activiteiten

Toelichting

1. t/m 4. Met de innovatiebox wordt getracht regionale innovaties te stimuleren, gerealiseerd door de onderwijsinstellingen met hun samenwerkingspartners. Richtinggevend hiervoor zijn de landelijke thema’s van de innovatieagenda. Om dit te realiseren hebben de onderwijsinstellingen «geoormerkte» middelen gekoppeld aan de reguliere bekostiging ontvangen. De innovatiebox is vorm gegeven in de regeling innovatiebox beroepsonderwijs 2006–2009. De FES-middelen 2006 zijn meegenomen in de systematiek van de innovatiebox. In 2006 is gestart met de bve-sector. In de innovatiebox zijn zo veel mogelijk afzonderlijke innovatiemiddelen (zoals voor de projecten kenniscirculatie MKB) gebundeld. De onderwijsinstellingen worden zo min mogelijk nog via afzonderlijke regelingen tot innovatie gestimuleerd. Ook de middelen voor kenniscirculatie MKB zijn sinds 2006 ondergebracht in de innovatiebox. Naast de innovatiebox, wordt het innovatiearrangement gehandhaafd. Het innovatiearrangement is vorm geven in de regeling innovatiearrangement 2006 tot en met 2009.

5. Met de stagebox ontvangen onderwijsinstellingen en kenniscentra aanvullende middelen om de stageproblematiek in het mbo aan te pakken. De stagebox is vormgegeven in de regeling stagebox beroepsonderwijs 2006 tot en met 2010, die op 24 oktober 2006 in de Staatscourant is gepubliceerd.

Overzicht afgeronde onderzoeken

4.3.4 Meer aandacht voor een variëteit in leerloopbanen van deelnemers, verhoging rendement

Doelbereiking

Het terugdringen van voortijdig schoolverlaten moet resulteren in een vergroting van de sociale cohesie, meer doorstroom naar hogere niveaus en een grotere output van gediplomeerden. Dit draagt bij tot een goed opgeleide en breed inzetbare beroepsbevolking. De nota «aanval op de uitval» van april 2006 schetst een perspectief op de aanpak van voortijdig schooluitval en acties op de korte en middellange termijn. Het gaat dan om preventie van uitval door het snel signaleren en aanpakken van taal- en leerachterstanden en versoepelen van de overgangen in de leerloopbaan van jongeren. Daarnaast wordt de curatieve aanpak versterkt door de leerplicht (kwalificatieplicht tot 18e verjaardag) te verlengen en goed te handhaven en door jongeren via een combinatie van leren en werken alsnog een startkwalificatie te laten halen (de praktijk als leermeester).

Activiteiten

Toelichting

1. De regeling impuls beroepskolom 2002–2005 is beëindigd, de middelen voor de impuls beroepskolom zijn vanaf 2006 voor het mbo in de innovatiebox ondergebracht.

2. Bovengenoemd wetsvoorstel zal in het voorjaar van 2007 worden geëvalueerd om mogelijk de eerste gesignaleerde knelpunten eruit te halen.

4. Het uitwerken van een juridisch kader dat gemeenten in staat stelt meer dwang toe te passen om jongeren van 18 tot 23 jaar zonder startkwalificatie, die niet meer aan het leren of werken zijn, hier weer naar terug te leiden (de zogenaamde «leerwerkplicht»). De Raad van State heeft hierover negatief geadviseerd.

6. Deze doelstelling komt overeen met ruim 8 000 minder nieuwe en bestaande vsv-ers. De convenanten zijn in partnership tussen onderwijsinstellingen, gemeenten (RMC-functie) en evt. andere ketenpartners tot stand gekomen en worden momenteel uitgevoerd.

7. Uit het Interdepartementaal Beleidsonderzoek bve bleek dat naast het VOA-budget (budget voor voorbereidende en ondersteunende activiteiten) de middelen voor de inrichting van een systematische zorgstructuur ontbraken. Om die reden is het budget in het mbo structureel verhoogd. Er zijn extra middelen beschikbaar gekomen voor de zorgstructuur in het mbo, voor zogenaamde Zorg Advies Teams in het mbo, voor de inrichting van experimenten en voor de uitrol van bewezen «good practices».

Prestatiegegevens

* Gegevens over 2006 komen in juni 2007 beschikbaar

Toelichting

Per brief (Kamerstuk 2006–2007, 26 695, nr. 37, Tweede Kamer) is de Kamer in februari 2007 geïnformeerd over de ontwikkeling in het jaarlijks aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters. Met de registratie via het Basisregister Onderwijsnummer (BRON) is voor het eerst een volledige en betrouwbare registratie mogelijk van voortijdig schoolverlaten. Het is een solide en valide registratie, die aansluit bij de bekostigingsgegevens. In genoemde brief is dan ook aangekondigd dat BRON de tot nu toe gebruikte RMC-registratie zal vervangen bij het vaststellen van aantallen nieuwe vsv’ers in begroting en jaarverslag. De RMC-cijfers worden in dit jaarverslag nog een laatste maal, naast de BRON-cijfers, vermeld. BRON geeft een aanzienlijke daling te zien in het aantal nieuwe vsv’ers ten opzichte van het aantal in 2005 (zie tabel 4.9).

De stagnatie in het aantal nieuwe vsv’ers volgens de RMC-registratie (zie tabel 4.9) lijkt daarmee in tegenspraak, maar is toe te schrijven aan een vollediger registratie van uitval in vergelijking tot het vorige jaar. Daardoor is in 2006 een groter deel van de vsv’ers in de RMC-registratie waargenomen en meegeteld dan in 2005. Bij dalende aantallen levert dit een nagenoeg onveranderd cijfer op.

Gegevens over de slaagkans van mbo’ers zijn te vinden in tabel 4.1, tweede regel (aantal gediplomeerde mbo’ers per niveau).

Overzicht afgeronde onderzoeken

4.3.5 Een aantrekkelijke onderwijsinhoud die aansluit op de behoeften van de arbeidsmarkt

Doelbereiking

Het onderwijsaanbod van instellingen moet voortdurend goed aansluiten op de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, de samenleving en de beroepskolom. Er moet vertrouwen zijn in de – landelijk geldige – diploma’s en daarmee in de kwaliteit van de examens van de opleidingen. Met de ontwikkeling van de nieuwe kwalificatiestructuur en de daarop gerichte nieuwe opleidingen en examens wordt een betere aansluiting bereikt op de arbeidsmarkt, de maatschappij en op wijzigingen in de samenstelling van het leerlingenbestand.

De volgende instrumenten zijn ingezet om dit doel te bereiken: de regeling vaststelling kwalificatieprofielen 2006–2007 en de beschikking procesmanagement herontwerp kwalificatiestructuur/mbo. OCW financiert het herontwerpproces. In 2006 is een additioneel bedrag van € 5 miljoen beschikbaar gesteld voor:

– het ontwikkelen van kwalificatieprofielen;

– het ontwikkelen en implementeren van experimentele opleidingen;

– het procesmanagement herontwerp kwalificatiestructuur/mbo.

Activiteiten

Prestatiegegevens

Toelichting

• Het aantal deelnemers aan experimentele opleidingen is gegroeid van 9 600 (in het studiejaar 2004–2005) naar 41 500 (in het studiejaar 2005–2006). Op het totale deelnemersbestand in het mbo is het voornoemde aantal respectievelijk circa 2% en circa 9%.

• Het aantal kwalificatieprofielen is toegenomen van 52 ( t.b.v. de experimentele opleidingen 2004–2005) naar 182 (t.b.v. de experimentele opleidingen 2005–2006). De streefwaarde van 280 kwalificatieprofielen (t.b.v. toekomstige experimentele opleidingen) is niet gerealiseerd, omdat de kenniscentra zich hebben toegelegd op een andere, betere beschrijvingswijze van kwalificatieprofielen. Hierdoor was tijd nodig om wijzigingen door te voeren.

• Hoewel uit het Examenverslag 2005–2006 van het Kwaliteitscentrum Examinering (KCE), blijkt dat een stijging is gerealiseerd van 22% ten opzichte van de kwaliteit van de examens 2004–2005 (namelijk van 52% bij examens 2004–2005 naar 74% bij de examens 2005–2006), is de streefwaarde voor 2005–2006 van 85% niet bereikt.

Overzicht afgeronde onderzoeken

4.3.6 De instellingen moeten breed toegankelijk zijn voor alle soorten doelgroepen

Doelbereiking

Elke deelnemer moet de mogelijkheid krijgen om zijn of haar talenten te ontplooien in een leeromgeving die het best past. Het gaat hierbij niet alleen om het initiële leertraject, maar ook om trajecten voor mensen die reeds werkzaam zijn of (weer) willen zijn (leven lang leren).

Activiteiten

Toelichting

1. In de begroting 2006 was bij deze operationele doelstelling alleen het uitvoeren van de programmalijnen opgenomen als activiteit. De activiteiten 2 t/m 5 maken deel uit van deze programmalijnen.

2. In 2006 zijn er 35 samenwerkingsverbanden tot stand gekomen. In deze netwerken spannen onderwijs, overheid en bedrijfsleven zich in om samen de planning voor in totaal 20 000 extra EVC-trajecten en 15 000 extra duale trajecten te realiseren in 2007. Daarvoor is in 2006 de stimuleringsregeling Leren & Werken in het leven geroepen.

3. In september 2006 is de portal opleidingenberoep.nl gelanceerd, de informatie en toepassingen zullen het komende jaar verder worden uitgebreid. Via deze portal wordt het overzicht van informatie op het gebied van leren en werken inzichtelijk gemaakt.

4. Daarnaast zijn 11 pilots met korte programma’s in het HBO (Associate Degree) van start gegaan.

5. Tenslotte is er een experiment gestart waarbij met een individuele leerrekening voor laagopgeleide werknemers nagegaan wordt of een eigen budget voor lager opgeleiden motiveert tot deelname aan scholing.

Prestatiegegevens

* de streefcijfers voor EVC en duale trajecten zijn bepaald voor de periode 2007

Toelichting

• Aantallen EVC-trajecten en duale trajecten in 2006 komen in april 2007 beschikbaar via een monitor die door CINOP wordt uitgevoerd.

4.3.7 Meedoen in de samenleving

Doelbereiking

Onderwijs moet bereikbaar zijn voor iedereen. Volwassenen moeten door het volgen van een opleiding of cursus kunnen (blijven) meedoen in de Nederlandse samenleving. Dit kan zowel betrekking hebben op de persoonlijke ontplooiing als op het vinden van een baan. De sociale cohesie en het maatschappelijke rendement van de samenleving worden hierdoor vergroot.

Activiteiten

Toelichting

1. De (tijdelijke) subsidieregeling voor leerlinggebonden financiering in het mbo is per 1 januari 2006 van start gegaan.

3. Gelijktijdig met de inwerkingtreding van de nieuwe Wet Inburgering op 1 januari 2007, zijn de middelen voor de opleidingen Nederlands als tweede taal, niveau A1 en A2, overgeheveld naar de begroting van het ministerie van Justitie (Vreemdelingenzaken en Integratie).

5. De rijksbijdrage educatie van de GSB-gemeenten is niet per 1 januari 2006, maar per 1 januari 2007 toegevoegd aan de Brede Doeluitkering Sociaal, Integratie en Veiligheid van het grotestedenbeleid. Het uitstel van één jaar is het directe gevolg van het uitstel van de inwerkingtreding van de Wet Inburgering tot 1 januari 2007.

8. Om tot betere resultaten te komen, is het Actieplan Alfabetisering Autochtonen in 2006 vervangen door het veel bredere Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2006–2010 «Van A tot Z betrokken». Eén van de zes ambities van het Aanvalsplan Laaggeletterdheid is om binnen nu en 2010 een verhoging te realiseren van het aantal deelnemers aan alfabetiseringscursussen tot rond de 12 500.

Prestatiegegevens

* te bereiken in 2010.

** cijfers verwacht voorjaar 2007

Toelichting

• Gelet op het hoger aantal verstrekte subsidies ten opzichte van de raming, kan geconstateerd worden dat de introductie van de leerlinggebonden financiering in het mbo boven verwachting is verlopen.

• Jaarlijks wordt het aantal deelnemers aan een alfabetiseringscursus gemonitord. In verband met de totstandkoming van het Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2006–2010 «Van A tot Z betrokken» zal de monitor 2005–2006 een bredere opzet kennen dan de voorgaande jaren. De bredere monitor zal cijfers en indicaties bevatten over de bestrijding van laaggeletterdheid en de maatregelen die hieraan op alle fronten moeten bijdragen. In het voorjaar van 2007 zal de monitor 2005–2006 aan de Tweede Kamer worden gezonden. Gelijktijdig zal de realisatie van het aantal deelnemers aan een alfabetiseringscursus in 2006 bekend worden gemaakt.

4.3.8 Meer eigen verantwoordelijkheid van de deelnemers voor hun leerloopbaan

Doelbereiking

Deelnemers moeten als stakeholder, zowel op instellingsniveau als op landelijk niveau, de sector kunnen aanspreken op de kwaliteit van het onderwijs. Via de medezeggenschapsraden en de onderwijsovereenkomst, waarin de rechten van de deelnemer zijn opgenomen kan de deelnemer invloed uitoefenen op de instelling.

Prestatiegegevens

* zie paragraaf 4.1, tabel 4.1 en paragraaf 4.3.2, tabel 4.5

Toelichting

• De inspectie heeft de kwaliteit van het onderwijs beoordeeld op een aantal kwaliteitsaspecten in het schooljaar 2004–2005. Het gaat hierbij onder meer om de kwaliteitsaspecten: kwaliteitsborging, onderwijsleerproces en opbrengsten. Van de onderzochte eenheden (groep van opleidingen) is 96% van voldoende kwaliteit en 4% zwak. Het Onderwijsverslag over het schooljaar 2005–2006 bevat de meest actuele kwaliteitsoordelen over de onderwijskwaliteit van de bekostigde en niet-bekostigde instellingen en wordt omstreeks mei 2007 openbaar.

ARTIKEL 5. TECHNOCENTRA

5.1 Algemene beleidsdoelstelling: De regering streeft naar versterking en vernieuwing van de kennisinfrastructuur binnen de technische sector en naar een betere aansluiting tussen technisch beroepsonderwijs en het bedrijfsleven.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Met de Kaderregeling Technocentra 2006–2010 is in het jaar 2006 subsidie verleend aan de technocentra;

a) ter versterking en vernieuwing van de kennisinfrastructuur in de regio,

b) ter verbetering van de aansluiting tussen het technische beroepsonderwijs en het bedrijfsleven.

Op basis van de Kaderregeling Technocentra 2006–2010 hebben de technocentra hun basis- en speerpuntplannen ingediend. De plannen voor de basissubsidie van de technocentra sluiten aan bij de doelen zoals vastgesteld in de hierboven genoemde regeling:

a. bevordering van de circulatie en de toepassing van kennis tussen instellingen, tussen instellingen en ondernemingen of tussen instellingen, ondernemingen en derden;

b. gezamenlijke benutting door verschillende instellingen van hoogwaardige en moderne apparatuur ten behoeve van technisch beroepsonderwijs op de opleidingsbehoeften van de arbeidsmarkt.

De plannen voor de speerpuntsubsidie van de technocentra sluiten aan bij een van de doelen van de basissubsidie en nog een additionele doelstelling: bevordering van de regionale structuur voor scholing naar een hoger opleidingsniveau, of de aanpak van specifieke arbeidsmarktknelpunten en ambities in de technische sector.

Over de doelrealisatie van technocentra wordt in de jaarverslagen gerapporteerd. De jaarverslagen over 2006 komen in juli 2007 beschikbaar.

5.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Activiteiten

Toelichting

Het Platform Bèta Techniek heeft de aanvragen van basis- en speerpuntsubsidie van de technocentra beoordeeld, daarover een advies opgesteld en dat advies laten beoordelen door een expertgroep bèta techniek op kwaliteit en onafhankelijkheid. Vervolgens heeft het bestuur van het Platform Bèta Techniek over de plannen van de technocentra geadviseerd aan de minster. In 2006 is aan alle 14 technocentra een basissubsidie verleend. In 2006 is aan 16 speerpuntplannen van de technocentra speerpuntsubsidie verleend.

ARTIKEL 6 en 7 HOGER ONDERWIJS

6.1 Algemene beleidsdoelstelling: Zorgdragen voor kwalitatief hoogwaardig, toegankelijk en doelmatig hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

OCW heeft gewerkt aan een onderwijs- en onderzoeksklimaat dat universiteiten en hogescholen uitdaagt tot optimale prestaties. Doel: studenten kansen geven om hun talenten te ontdekken, te ontwikkelen en te gebruiken. Op die manier is bijgedragen aan de ontwikkeling van een duurzame kennissamenleving en de versterking van de innovatiekracht van de economie.

Algemene toelichting

Om de beoogde groei van het hoger onderwijs (wenselijk vanwege het belang van meer hoger opgeleiden voor onze kennissamenleving) goed te faciliteren en te verbinden aan het verhogen van de kwaliteit van het onderwijs is in 2006 geïnvesteerd in: de deelname aan het hoger onderwijs, de verblijfsduur van studenten in het hbo en wo, de slaagkans in het hbo en wo, de waardering van Nederlanders van de kwaliteit van het onderwijs en de doorstroom naar de arbeidsmarkt. Dit heeft plaatsgevonden over zowel de gehele linie als door het creëren van meer differentiatie in de vorm van o.a. excellente opleidingen. Het referentiekader hiervoor is uitgewerkt in de in 2006 uitgebrachte beleidsreactie op het rapport van de Onderwijsraad «2020: de helft van Nederland hoger opgeleid» (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 29 410, nr. 41).

Uit tabel 6.1 blijkt dat de verblijfsduur van hbo-studenten redelijk stabiel is gebleven, terwijl die van de wo-studenten fors is gedaald. De slaagkansen in het hbo en wo zijn gedaald. De waardering van Nederlanders van de kwaliteit van het onderwijs stabiel is gebleven. De doorstroom naar de arbeidsmarkt laat t.o.v. 2000 voor het hbo een stijging zien en voor het wo een lichte daling. Tabel 6.5 geeft aan dat de deelname aan het hoger onderwijs ten opzichte van 2002 stijgt.

* Na een periode van betrekkelijke stabiliteit neemt de verwachte verblijfsduur van wo-gediplomeerden langzaam af van 5,9 jaar in 2002 naar 5,4 jaar in 2006. Er zijn drie grote effecten verantwoordelijk voor de daling van de verblijfsduur.Ten eerste het feit dat steeds meer studenten alleen een (korte) masteropleiding volgen. Ten tweede een «echte» daling van de verblijfsduur van de studenten die zijn ingestroomd in een ongedeelde of een bacheloropleiding. En ten derde de slaagkans die daalt. Uitvallers hebben in het algemeen een kortere verblijfsduur dan afgestudeerden. Als het aandeel van de afgestudeerden daalt, daalt daardoor de gemiddelde verblijfsduur van alle studenten.

** Nieuwe cijfers van het Roa en de onderwijsmatrix worden gepubliceerd in september 2007.

N.B.: De in de begroting 2006 overig genoemde effectgegevens zijn opgenomen in de naslagwerken Kerncijfers (rendementen en contractinkomsten), Bestel in Beeld en Kennis in Kaart. Deze worden jaarlijks door OCW gepubliceerd. De tabellen met gegevens over toegankelijkheid zijn opgenomen onder de operationele doelstelling 6.3.1 Toerusten van instellingen voor het verzorgen van hoger onderwijs en onderzoek, tabel 6.5.

Succesfactoren

Hoewel maatschappelijke vraagstukken en economische groei in het algemeen van invloed zijn op succesfactoren, wordt met het inzetten van de operationele doelstellingen uit paragraaf 6.3 beoogd de succesfactoren in het hoger onderwijs positief te beïnvloeden.

Het aantal studenten in het hoger onderwijs is gestegen. Gesteld zou kunnen worden dat de bereidheid van de bevolking om verder te leren, is toegenomen.

Het succes van de lectoraten en het Raak-programma (versterken van de samenwerkingsprojecten met het mkb en de publieke sector) bevestigen de toegenomen bereidheid van ho-instellingen om samen verder te werken met bedrijven, evenals de responsiviteit van bedrijven naar onderwijs, onderzoek en innovatie.

Door de stimulering van ondernemerschap en excellentie in het ho (in 2006 zijn extra uitgaven ten behoeve van ondernemerschap en excellentie & rendement gehonoreerd) wordt bijgedragen aan de succesfactor: «ambitieuze, kritische en ondernemende studenten».

6.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

De realisatie van de uitgaven voor het hoger beroepsonderwijs ligt in 2006 € 54,4 miljoen hoger dan de vastgestelde begrotingsstand. Deze toename houdt met name verband met de toename van het aantal studenten en de toekenningen van loon-prijsstijging.

De realisatie van de ontvangsten is vanaf 2006 hoger omdat de verrekeningen in het kader van het Schutte-dossier verwerkt zijn.

* Vanaf 2005 maken de middelen deel uit van toerusting (lumpsum).

Toelichting

Bij het wetenschappelijk onderwijs ligt de realisatie van de uitgaven in 2006 in totaal € 32,5 miljoen hoger dan de vastgestelde begrotingsstand. Deze stijging is grotendeels te verklaren uit enerzijds een verhoging van € 55,2 miljoen voor loon- en prijsbijstelling 2006 en anderzijds uit een verlaging van het macrokader door een daling (ten opzichte van de raming 2005) van het aantal studenten in het wetenschappelijk onderwijs (-€ 25,1 miljoen).

6.3. Operationele doelstellingen

6.3.1 Toerusten van instellingen voor het verzorgen van hoger onderwijs en onderzoek

Doelbereiking

Het stelsel van hoger onderwijs is zodanig toegerust dat het voldoet aan de eisen die de wet stelt aan het verzorgen van hoger onderwijs en het verrichten van onderzoek.

* De OESO en NACEE zijn vanaf 2006 overgeheveld naar artikel 8 Internationaal onderwijsbeleid. Zie ook tabel 6.4 in de begroting 2006.

* Het aantal afgestudeerden met een ongedeeld doctoraaldiploma neemt af. Het aantal afgestudeerden met een masterdiploma daarentegen neemt sinds de invoering van de BaMa snel toe.

** De achterblijvende realisatie 2006 t.o.v. de raming is het gevolg van een afname van de gemiddelde verblijfsduur van wo-afgestudeerden, met name voor studenten met een hbo-vooropleiding (zie ook tabel 6.1). Afgestudeerden met een masterdiploma hebben gemiddeld een kortere verblijfsduur dan afgestudeerden met een ongedeeld doctoraal. Daarnaast speelt ook verhoogde uitval een rol. Er is echter geen duidelijk verband met het vaker door instellingen gehanteerde bindend studieadvies.

Toelichting

In de brief met nieuwe/aanvullende indicatoren OCW van 24 november 2005 aan de Kamer (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300VIII, nr. 88) zijn ook de uitgaven per student (excl. en incl. onderzoek) in de EU-landen, de VS en Australië als aanvullende indicator over doelmatigheid genoemd. Wat betreft de uitgaven per student exclusief onderzoek staat Nederland achter het Verenigd Koninkrijk en Denemarken op de derde plaats binnen de EU. Bij de uitgaven per student inclusief onderzoek staat Nederland eveneens op de derde plaats, ditmaal achter Denemarken en Zweden. Nederland ligt 36% boven het gemiddelde van de 19 oude EU-lidstaten en 19% boven het OECD-gemiddelde. Meer informatie is te vinden in Kennis in Kaart 2006, figuur 26 en 27.

Ook de administratieve lasten zijn als aanvullende indicator van de doelmatigheid genoemd. Door vertraging in de nieuwe wetgeving zijn nog geen meetbare resultaten geboekt rondom het terugdringen van de administratieve lasten in het ho.

6.3.2 Getalenteerde studenten (binnen en buiten Nederland) aantrekken met uitdagend en excellent hoger onderwijs

Doelbereiking

Nederland heeft behoefte aan meer kwalitatief hoogwaardige opleidingen voor talentvolle studenten. In 2006 is dit gestimuleerd in het kader van het traject «Ruim baan voor talent». Dit traject is in 2004 gestart en wordt gemonitord door de commissie «Ruim baan voor talent» (Tweede Kamer, vergaderjaar 2003–2004, 29 388, nr. 4).

In hoeverre de programma’s in het kader van «Ruim baan voor talent» erin slagen om getalenteerde studenten aan te trekken met uitdagend en excellent onderwijs zal in 2007 worden geëvalueerd door de commissie Ruim Baan voor talent. De commissie heeft in 2006 een tussenrapportage over 2005 (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 29 388, nr.12) en over 2006 (Tweede Kamer, 2006–2007, 29 388, nr. 13) uitgebracht.

Toelichting

2a. De in de internationaliseringsbeleidsbrief «Koers op Kwaliteit» (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 800 VIII, nr. 72) aangekondigde Centres of Excellence blijken vooralsnog niet het juiste instrument te zijn om internationale excellentie te stimuleren. Het animo onder de Nederlandse instellingen bleek onvoldoende. In de begroting 2007 is opgenomen dat het doel «internationaal excelleren» met deze middelen ook bereikt kan worden door het inzetten van specifieke beurzenprogramma’s. Deze zullen in 2007 worden opgezet, in samenhang met de uitwerking van excellentie in het onderwijs.

* Delta I is gestopt in 2005 en overgegaan in Delta II.

** De monitor internationale mobiliteit (Nuffic) is per september 2007 beschikbaar.

Toelichting

In de brief met nieuwe/aanvullende indicatoren OCW van 24 november 2005 aan de Kamer (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 88) is ook de verdeling van de scores bij onderzoek visitaties 2003–2005 opgenomen als aanvullende indicator voor uitdagend onderwijs en hoogwaardig onderzoek. De hbo-visitatiecommissies zijn tevreden over de faciliteiten en gerealiseerde kwalificaties, maar minder over inhoud/niveau van toetsen, samenhang/integratie, bewaking van kwalificaties en het interne kwaliteitszorgsysteem. In het wo kan alleen naar twee groeperingen van inhoudelijke of facilitaire aspecten worden gekeken. De gemiddelde beoordeling voor deze groepen is voldoende tot goed en loopt weinig uiteen. Meer informatie is te vinden in Kennis in Kaart 2005, figuur 35 en 36.

6.3.3 Versterken innovatief vermogen en de kennisinfrastructuur van Nederland door optimale benutting hoger onderwijs.

Doelbereiking

Volgens plan is in 2006 een aantal beleidsinstrumenten succesvol ingezet om het bedrijfsleven en de maatschappelijke sectoren te laten profiteren van de publieke kennisinfrastructuur. Het maatschappelijke bereik van lectoren en het RAAK-programma wordt groter door middel van toegepast onderzoek. De instroom in het topsegment van de bèta- en technische opleidingen – de universitaire opleidingen- is in 2006 fors gestegen.

* Zie tabel 6.8 onder 3.

Toelichting

In de brief van 24 november 2005 aan de Kamer (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 88) is als aanvullende indicator voor bèta en techniek het percentage afgestudeerden bèta/techniek in internationaal perspectief gegeven. Uit Education at a Glance (OECD, 2006) blijkt dat dit percentage in Nederland 18,7% bedraagt. Dit is internationaal gezien erg laag, alleen Hongarije scoort lager (12,5%). Duitsland scoort het hoogst: 32,8% en het OECD-gemiddelde bedraagt 26,4%.Het Deltaplan Bèta/techniek wordt als beleidsinstrument ingezet om de deelname aan het hoger onderwijs te stimuleren.

Voor informatie inzake prestatie-indicatoren voor ondernemerschap wordt verwezen naar Kennis in Kaart 2006, figuur 43 Startende ondernemers uit 1998–2000 naar opleidingsniveau.

Overzicht afgeronde onderzoeken

6.3.4 Werken aan een goed opgeleide beroepsbevolking door maximale participatie aan hoger onderwijs

Doelbereiking

Naar aanleiding van het advies «De helft van Nederland hoogopgeleid» heeft het kabinet in juni 2006 een beleidsreactie uitgebracht, waarin op hoofdlijnen een integrale aanpak is beschreven voor het streven om in 2020 de helft van de Nederlandse beroepsbevolking tussen de 25 en 44 jaar hoger opgeleid te laten zijn (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 29 410, nr. 41). Deze aanpak is onder een aantal voorwaarden haalbaar. Aangegeven is dat een volgend kabinet nadere en vergaande besluiten op deze terreinen moet nemen.

* Op de langere termijn streeft de overheid ernaar dat in 2020 50% van de Nederlandse beroepsbevolking tussen 25 en 44 jaar hoger opgeleid is. Een aandeel van 50% hoogopgeleiden in 2020 is haalbaar onder de voorwaarden dat institutionele hervormingen die tot nu toe onorthodox heten, worden doorgevoerd en succesvol zijn en dat financiering voor deze ambitie beschikbaar is. Afgelopen jaar is aangegeven dat, na het starten van experimenten op het terrein van deze institutionele hervormingen in 2006, een volgend kabinet nadere en verdergaande besluiten op deze terreinen zal moeten nemen.In 2004 beschikte 34% van de 25–34 jarigen over een diploma hoger onderwijs. In de OESO was dit 31%. (Bron: Education at a Glance 2006, tabel A1.3a)

** De aantallen en fractie niet-westerse allochtonen liggen in Kerncijfers 2001–2005 hoger dan in Kerncijfers 2000–2004. Dit komt doordat er een grote categorie onbekend was, waarvan niet duidelijk was of deze personen allochtonen of autochtonen waren (het GBA geeft geen uitsluitsel over geboorteland (ouders). Van de categorie onbekend is alsnog de herkomst bekend geworden. De toewijzing heeft vooral de categorie allochtonen verhoogd. Het beeld is daardoor met terugwerkende kracht veranderd. Toch is er ook nu nog een behoorlijke categorie onbekend die voor volgend jaar het beeld weer kan veranderen.

Overzicht afgeronde onderzoeken

6.3.5 Meer onderzoekers van meer kwaliteit door verbeteren en aantrekkelijker maken van onderzoekersopleidingen

Doelbereiking

In 2005 is de notitie «Onderzoekstalent op waarde geschat» (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 11) uitgebracht. In deze notitie is ingegaan op het aantrekkelijker maken van het promoveren door vernieuwing van promotietrajecten en meer variatie in promotietrajecten te stimuleren. In het verlengde van deze notitie zijn in 2006 subsidies aan de universiteiten gegeven voor vernieuwing van promotietrajecten. Of het doel van «meer onderzoekers van meer kwaliteit» daadwerkelijk wordt bereikt, zal op termijn moeten blijken. De universiteiten zullen daarvoor ook zelf moeten investeren in het aantrekkelijker maken van het promoveren.

Toelichting

In de brief met nieuwe/aanvullende indicatoren OCW van 24 november 2005 aan de Kamer (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 88) is ook de verdeling van de scores bij onderzoek visitaties 2003–2005 opgenomen als aanvullende indicator over het onderzoeksbeleid. De gemiddelde waardering voor de kwaliteit en relevantie van het onderzoek varieert van voldoende tot goed. Productiviteit en levensvatbaarheid scoren wat lager. De uitkomsten volgens het nieuwe SEP-protocol laten hetzelfde beeld zien. Meer informatie is te vinden in Kennis in Kaart 2005, figuur 42 en 43.

ARTIKEL 8. INTERNATIONAAL ONDERWIJSBELEID

8.1 Algemene beleidsdoelstelling: Bevorderen van internationale oriëntatie en samenwerking van onderwijsdeelnemers en onderwijsinstellingen

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

De meest recente trendanalyse van de mate waarin de internationale mobiltiteit en samenwerking is bevorderd, is verwerkt in de publicatie «Internationale Mobiliteit in het Onderwijs in Nederland» 2005 (medio 2006 aan de Kamer verstuurd). Daaruit blijkt dat de uitstroom binnen de nationale en Europese programmamobiltiteit in het funderend onderwijs en het hoger onderwijs na jarenlange stijging een lichte daling kent, terwijl in het bve-veld een forse stijging heeft plaastgevonden. Ook de instroom van buitenlandse studenten in het hoger onderwijs geeft een genuanceerd beeld, met name van buiten de EU: was in 2003 en 2004 nog spraken van een forse daling, in 2005 is weer een lichte stijging te zien (met overigens grote verschillen tussen landen).

Meetbare gegevens

Effecten van de operationele doelstellingen als het participeren in internationale organisaties (zoals de EU, OESO, UNESCO en Nederlandse Taalunie), het ondersteunen van internationaal opererende organisaties (zoals het Duitsland Instituut Amsterdam en het Frans Nederlands Netwerk (FNN) en de diverse samenwerkings- en mobiliteitsprogramma’s (zoals die van het Europees Platform), zijn alleen meetbaar als het gaat om fysieke uitwisseling en mobiliteit van scholieren, studenten, docenten etcetera.

De publicatie «Internationale Mobiliteit in het Onderwijs in Nederland» (voorheen de BISON-monitor) geeft een beeld van de internationale mobiliteit. Deze publicatie wordt jaarlijks aan de kamer gezonden en is te vinden op de website van de Nuffic,http://www.nuffic.nl/pdf/netwerk/monitor2005-NL.pdf. Er zijn derhalve geen meetbare gegevens opgenomen bij de operationele doelstellingen van dit beleidsartikel.

Succesfactoren

Het kabinetsbeleid zet in op verbeterde toelating van kennismigranten (de kennismigrantenregeling). In goede interdepartementale samenwerking is een verbetering gerealiseerd in het wegnemen van onnodige belemmeringen voor toelating van kenniswerkers van buiten de EU, met positieve gevolgen voor de instroom in het HO. Het is onduidelijk of en in hoeverre de buitenlandpolitieke situatie, i.c. het beeld dat men in het buitenland in de afgelopen periode van Nederland heeft gekregen, van invloed is geweest of nog zal zijn op de instroom van buitenlands talent.

8.2 Budgettaire gevolgen van beleid

De apparaatsuitgaven zijn voor het eerst in de begroting 2004 bij dit artikel opgenomen.

Toelichting

Op het totale artikel is in 2006 € 1,5 miljoen meer uitgegeven ten opzichte van de vastgestelde begroting. Hieraan liggen aantal begrotingsmutaties ten grondslag.

De belangrijkste mutaties zijn:

• Een verhoging van de programma-uitgaven op dit artikel met € 0,5 miljoen voor het Steunpunt Nederlands Onderwijs te Brussel.

• Voor loon- en prijsbijstelling is het artikel verhoogd met € 0,3 miljoen.

• Daarnaast is het artikel verhoogd met een intertemporele compensatie van € 1,3 miljoen voor uitgaven in het jaar 2006 op verplichtingen uit het jaar 2005. Het betreft verplichtingen voor de OCW-vertegenwoordiging te Brussel, voor EU-projecten en voor beleidsonderzoek en -evaluatie.

8.3 Operationele doelstellingen

8.3.1 Stimuleren van internationalisering in het onderwijs

Activiteiten

Toelichting

1. Het Europees Platform stimuleert en ondersteunt de internationalisering binnen het primair en voortgezet onderwijs. Het betreft de uitvoering voor OCW van de nationale en de EU-programma’s voor internationale mobiliteit en samenwerking (zie ook de mobiliteitsmonitor). Verder betekent dit onder andere de coördinatie van de nog steeds groeiende scholennetwerken van tweetalig onderwijs en «Europa als leeromgeving voor scholen», het toewerken naar (internationale) erkenning daarvan (CertiLingua) en een advies inzake een Europa-competentie. In 2006 heeft het Europees Platform een heroriëntatie ingezet die moet leiden tot (verdere) professionalisering als kennisorganisatie en tot stevige verankering in het veld. In 2006 is tevens een externe evaluatie gestart van het functioneren van het Europees Platform en de nationale programma’s. Naar verwachting zijn de uitkomsten in het voorjaar 2007 beschikbaar.

2. Programma Leven Lang Leren. Vanaf 1 januari 2007 gaan alle mobiliteitsprogramma’s van de Europese Unie (o.a. Comenius, Grundtvig, Erasmus en Leonardo da Vinci) op in één integraal Europees «Leven Lang Leren»-programma, teneinde betere aansluiting tussen de programma’s en meer efficiëntie te bereiken. In Nederland heeft dit tot wijzigingen in de uitvoering geleid; de uitvoeringsorganisaties Europees Platform, CINOP en Nuffic zijn voor deze specifieke programma’s een samenwerkingsverband aangegaan en gekomen tot één Nationaal Agentschap, waarbinnen Nuffic penvoerder is. Vanuit OCW is in het jaar 2006 € 0,2 miljoen beschikbaar gesteld voor de aanloopkosten van dit Nationaal Agentschap, voor ondermeer het opzetten van een nieuwe website, promotie van het nieuwe programma en het organiseren van een lanceringsbijeenkomst.

3. KANS-programma. Begin 2006 zijn de activiteiten in het kader van het KANS-programma gestart en in november vond een nieuwe subsidieronde plaats. Vrijwel alle schooltypen zijn binnen KANS vertegenwoordigd, van kleuterschool (in Nederland onderbouw po) tot beroepsopleidingen. Het speciaal onderwijs neemt relatief een belangrijke plaats in, omdat samenwerking juist daar concrete resultaten oplevert. De thema’s zijn zeer divers, variërend van een leerlingenvolgsysteem tot een project over slavernij.

5. Duitsland Instituut Amsterdam (DIA). Op 1 januari 2006 is het derde Duitslandprogramma Hoger Onderwijs (DPHO) in werking getreden. Het programma loopt door tot en met het jaar 2010. In het najaar van 2006 heeft het DIA haar 10-jarig bestaan gevierd, met vele sprekers en gasten uit binnen- en buitenland. Naast minister Maria van der Hoeven spraken o.a. Paul Schnabel, directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau, en Kurt Beck, SPD-voorzitter en minister-president van Rijnland-Palts. De grote belangstelling voor de bijeenkomst, ook in de media, laat zien dat het DIA een prominente plaats heeft ingenomen in de relatie Nederland – Duitsland en ook als zodanig door overheden, instellingen en derde partijen wordt erkend.

6. Frans Nederlands Netwerk voor hoger onderwijs en onderzoek (FNN). Aan het eind van 2006 is de bestaande subsidiëring beëindigd. In de afgelopen jaren heeft het FNN goede resultaten geboekt. Zo organiseert men jaarlijks een groot aantal goed bezochte evenementen, seminars en werkgroepen op het terrein van hoger onderwijs en wetenschap, met deelname uit instellingen en overheden. Voorts is een adviesraad in het leven geroepen, bestaande uit vertegenwoordigers van hogescholen en universiteiten uit geheel Nederland. Tot slot is het FNN in staat gebleken steeds meer externe financiële middelen te genereren. Deze resultaten laten zien dat het FNN zichtbaarder wordt voor de onderwijsinstellingen in Nederland en Frankrijk en een duidelijk herkenbare plaats heeft verworven. Op basis van deze resultaten, de zelfevaluatie van het FNN en de strategienota die het FNN voor de periode 2007–2012 heeft opgesteld, is besloten het FNN subsidie te verlenen.

7. Samenwerking met Rusland en de (pre-)accessielanden in Zuid-Oost Europa. Onderwijs: de samenwerking is in 2006 voortgezet (Werkplan voortvloeiend uit het MOU 2003–2008). In Nederland is bureau CROSS (EVD) uitvoerder, in Rusland worden de projecten uitgevoerd door verschillende Nederlandse en Russische instellingen. Een ambtelijke OCW-missie heeft in oktober 2006 te Moskou eerste afspraken gemaakt over de evaluatie van de onderwijssamenwerking. De samenwerking op wetenschapsgebied is in 2006 eveneens voortgezet (MOU 2004–2007). Voor de periode na afloop van het MOU heeft eerste afstemming plaatsgevonden tussen OCW en het Ministerie van Onderwijs en Wetenschap van de Russische Federatie. Aan Nederlandse zijde is de samenwerking belegd bij NWO, aan de Russische zijde bij het Russian fund for Basic Research.Onderwijssamenwerking met landen in ZO-Europa is verbonden met het Education Reform Initiative of South-Eastern Europe (ERISEE). In april 2006 was Nederland gastland voor de halfjaarlijkse ERISEE-conferentie (georganiseerd door EVD/CROSS).

8. Het Fulbrightprogramma. In het jaar 2006 zijn in het kader van het binationale Fulbrightprogramma beurzen verstrekt aan 7 wetenschappers uit Amerika en Nederland, aan 7 promovendi, 32 Nederlandse Graduate studenten en aan 24 Amerikaanse Graduate en PhD studenten. In het kader van het Campus Scholarship Program kregen 40 Nederlandse studenten (VWO schoolverlaters) een beurs. Tot slot is de deelname van 8 studenten aan een intensief zomerprogramma in de Verenigde Staten van Amerika gerealiseerd.

8.3.2 Ondersteunen van internationaal opererende organisaties in binnen- en buitenland

Activiteiten