Inleiding

Samenwerking met de landen

Bestuurlijke en economische ontwikkeling

Overheidsfinanciën Curaçao en Sint Maarten

Curaçao heeft in december Kroonberoep ingesteld tegen het besluit tot voortzetting van de Rft, omdat de evaluatiecommissie haar bevoegdheden te ruim zou hebben geïnterpreteerd. Dit Kroonberoep wordt in 2016 door de Raad van State van het Koninkrijk worden behandeld.

De overheidsfinanciën van Curaçao zijn het afgelopen jaar verder verbeterd. Curaçao heeft het gehele begrotingsjaar voldaan aan de normen van de Rft, met uitzondering van de kapitaaldienst. De verwachting is dat Curaçao deze positieve lijn ook komend jaar doorzet. In 2015 heeft Curaçao via de lopende inschrijving van Nederland leningen afgesloten voor het ziekenhuis (tweede tranche, ANG 187 mln.) en diverse (infrastructurele) investeringen (ANG 115 mln.). De financiële situatie van de sociale fondsen, het nog altijd ontbrekende dividendbeleid van overheidsvennootschappen, de bouw van het ziekenhuis (HNO/SEHOS), het saneren van overheidsbedrijven en het financieel beheer blijven voor Curaçao echter uitdagingen.

In tegenstelling tot de voorgaande jaren heeft Sint Maarten in 2015 een verslechtering laten zien waar het de beheersing van de overheidsfinanciën betreft. Dit resulteerde uiteindelijk op advies van het Cft in een aanwijzing door de Rijksministerraad op de begroting 2015. Sint Maarten heeft niet voor de gestelde deadline van 31 oktober 2015 afdoende maatregelen genomen tegen de aanwijzing om aan de problematiek tegemoet te komen. Er zijn omvangrijke betalingsachterstanden (tenminste ANG 189 mln.) aan vooral de zorgfondsen en de oudedagsvoorzieningen. De financiële tekorten uit de periode 2010–2014 van circa ANG 60 miljoen werden in de begroting 2015 niet conform de afspraken gecompenseerd. Verplichtingen ten behoeve van de gezondheidszorg en de oudedagsvoorzieningen waren niet volledig in de begroting opgenomen maar vormen als geheel uiteindelijk een steeds groter deel van de begroting van Sint Maarten. Hierdoor komt de houdbaarheid van de begroting in het geding, tenzij structurele maatregelen worden genomen. De aanwijzing zag erop dat Sint Maarten deze problemen alsnog aanpakt.

Het door Sint Maarten ingestelde Kroonberoep schorste de werking van de aanwijzing niet, maar de regering van Sint Maarten heeft deze aanwijzing naast zich neergelegd. Het Kroonberoep dat Sint Maarten heeft ingesteld is door de Raad van State van het Koninkrijk behandeld in februari 2016. De in december 2015 aangetreden nieuwe Minister van Financiën van Sint Maarten heeft overigens aangegeven aan de elementen uit de aanwijzing te willen voldoen in de begroting 2016.

Financiële situatie Aruba

De financiële situatie van Aruba is de afgelopen jaren ernstig verslechterd. De staatsschuld is opgelopen tot boven de 80% van het BBP. Nadat in 2014 uit onderzoek van het Cft was gebleken dat de begroting 2014 en meerjarenramingen onvoldoende verbeteringen lieten zien, heeft de Nederlandse regering het overleg gestart met Aruba om te komen tot een arrangement waarin in Aruba zelfstandig kan teruggroeien naar een stabiele financiële situatie. Met Aruba zijn in 2015 afspraken gemaakt over begrotingstekorten en het instellen van een College Aruba financieel toezicht (CAft) per 1 augustus 2015.

Het CAft is in 2015 gestart met zijn werkzaamheden. Tot op heden is het CAft kritisch op met name de realiteit van de begroting- en realisatiecijfers van Aruba. Hoewel Aruba de eerste maatregelen heeft genomen om het begrotingstekort terug te dringen, zal de regering ook het komende jaar alle zeilen bij moeten zetten om uiteindelijk de doelstelling van een begrotingsoverschot in 2018 te realiseren.

Rechtshandhaving op Curaçao

Het project Duradero is gericht op het duurzaam uitbreiden en versterken van de handhavingcapaciteit ten behoeve van de aanpak van de financieel economische criminaliteit. In 2015 is daartoe primair ingezet op de versterking en verduurzaming van de capaciteit van het Openbaar Ministerie (OM) op Curaçao. Het Openbaar Ministerie heeft met een toenemende snelheid een financieel-economische focus weten aan te brengen in de werkzaamheden. Zo is parallel aan het Duradero-project het Afpakteam opgestart, waarmee het OM in nauwe samenwerking met Kustwacht, Marechaussee, Belastingdienst Curaçao, Douane en Korps Politie Curaçao, een integrale aanpak afpakmogelijkheden inventariseert, onderzoekt en daarop intervenieert.

Om te borgen dat ook na afronding van het Duradero-project de eerstelijns parketten zich blijven doorontwikkelen en de opgedane kennis duurzaam in de organisatie blijft belegd, is een specialist op het terrein van financieel economische criminaliteit en een op het terrein van witwassen benoemd bij het OM.

Integriteit van bestuur en rechtshandhaving op Sint Maarten

Op 24 mei 2015 heeft de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), mede namens de Minister van Veiligheid en Justitie, een Protocol met Sint Maarten ondertekend. Daarin zijn afspraken vastgelegd over de instelling van een Integriteitkamer, de versterking van de rechtshandhaving in brede zin en de ondermijningsaanpak. Nederland draagt hier in 2015 en 2016 budgettair aan bij.

Sint Maarten heeft ten aanzien van de instelling van de Integriteitkamer een procedure aangespannen bij het Constitutionele Hof. Dit heeft tot gevolgd dat de Integriteitkamer nog niet is gestart met haar werkzaamheden.

Caribisch Nederland

Programma Bestuurlijke ontwikkeling

Het programma Bestuurlijke ontwikkeling richt zich de komende jaren op het verhogen van de kwaliteit en slagkracht van het openbaar bestuur op de zes eilanden in het Caribisch deel van het Koninkrijk.

Voor Caribisch Nederland geldt dat de vijver waaruit gevist kan worden voor functies binnen de sfeer van de (semi-) overheid onverminderd klein is, terwijl er grote opgaven liggen. Daarom is in 2015 opnieuw begonnen met projecten die ten goede komen aan de bestuurlijke ontwikkeling van de eilanden. Zo heeft het Ministerie van BZK het initiatief genomen om periodiek met de gezaghebbers van Bonaire, Sint Eustatius en Saba in gesprek te gaan over hun rol en bijdrage aan dit onderwerp. Dit heeft geresulteerd in een kick-off met een tweedaagse bijeenkomst op Sint Maarten voor alle bestuurscolleges, eilandsraadsleden, griffiers en eilandsecretarissen van Caribisch Nederland. Het was voordien nooit eerder gelukt om iedereen op hetzelfde moment een dergelijk pallet aan workshops aan te bieden. Hier stonden kennisontwikkeling (o.a. over dualisme) en persoonlijke ontwikkeling centraal. Dit zal jaarlijks worden herhaald waarbij de deelnemers aangeven welke onderwerpen aan bod moeten komen.

In augustus 2015 is een Memorandum of Understanding (MoU) («Divi-akkoord») ondertekend tussen de Minister van BZK en het openbaar lichaam Bonaire, gericht op het verbeteren van het openbaar bestuur. Dit akkoord omvat onder meer het uitvoeren van een belevingsonderzoek in de ambtelijke organisatie, het aanstellen van een adviseur voor de gezaghebber en het opzetten van een opleiding- en ontwikkeltraject. Saba heeft een ontwikkelplan voor de hele organisatie opgesteld (o.a. invoering sectorenmodel en personeelscyclus) waar BZK financieel aan bijdraagt. Verder wordt in samenwerking met het Bureau Integriteitbevordering Openbare Sector (BIOS) een integriteitleergang voor overheidsbedrijven op Bonaire opgezet. Deze kan desgewenst worden uitgebreid naar Saba en Sint Eustatius.

Staatkundige evaluatie van Caribisch Nederland

Op 11 juni 2015 hebben de Minister van BZK en de bestuurscolleges van Bonaire en Saba een meerjarenprogramma ondertekend. Het meerjarenprogramma van Sint Eustatius is op 1 februari 2016 door de Minister van BZK en de bestuurscollege van St. Eustatius ondertekend. De meerjarenprogramma’s moeten zorgen voor meer gecoördineerd beleid op basis van gezamenlijke plannen en prioriteiten. De focus ligt daarbij op economische ontwikkeling, armoedebestrijding en kinderrechten. Via de zogenoemde hoogambtelijke Caribisch Nederland-tafel vindt structureel overleg plaats over de onderwerpen die een interdepartementale aanpak behoeven zoals de hiervoor genoemde prioritaire thema’s. Hierbij wordt gestreefd naar de bundeling van krachten aan rijkszijde door steeds meer departementoverstijgende onderwerpen samen op te pakken.

Kinderrechten

In de Caribisch Nederland week van 2015 zijn de actieplannen Kinderrechten van Bonaire, Saba en Sint Eustatius besproken. Conform het amendement van Laar/Segers (Kamerstuk 34 000 IV, nr. 9) zijn extra middelen aan de eilanden beschikbaar gesteld waarmee de actieplannen uitgevoerd gaan worden en wordt ingezet op versterking van de kinderrechten.

Voor 2016 is (in afstemming met Unicef, het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het Ministerie van BZK) aan Bonaire een bedrag beschikbaar gesteld voor het instellen van een centraal dataregistratiesysteem en een afdeling algemeen maatschappelijk werk, het ontwikkelen van een pedagogische visie en bijbehorend opleidingsprogramma en het (verder) invoeren van het brede school concept.

Op Saba zijn voor drie jaar middelen (door het Ministerie van VWS en het Ministerie van BZK) ter beschikking gesteld voor de aanstelling van een beleidscoördinator kinderrechten en huiselijk geweld. De coördinator is belast met de uitvoering van het actieplan kinderrechten, met inachtneming van de aanbevelingen van Unicef en Regioplan. Daarin zijn onder andere de volgende activiteiten opgenomen: betere afstemming tussen ketenpartners, in kaart brengen van de knelpunten in de jeugdketen, inzet van voorlichtingscampagnes en het opzetten van een opleiding-/trainingsprogramma voor jeugdwerkers.

Met de ondertekening van het meerjarenprogramma voor Sint Eustatius per 1 februari 2016 kan daar eveneens gestart worden met de uitvoering van het actieplan Kinderrechten. De Minister van BZK zal zich samen met de Rijksvertegenwoordiger en het Bestuurscollege van Sint Eustatius ervoor inzetten dat de projecten die zijn opgenomen in het actieplan zo snel mogelijk – in afstemming met Unicef – in gang worden gezet.

Een van de speerpunten van de Taskforce kinderrechten van het Koninkrijk, zoals vastgesteld tijdens de Koninkrijksconferentie van 2015, was het organiseren van een Safety net conferentie. Deze conferentie heeft op 2 en 3 december 2015 plaatsgevonden aan de Universiteit van Aruba. Aan de conferentie namen circa 80 deelnemers deel, afkomstig van Aruba, Bonaire, Sint Eustatius, Sint Maarten en Saba.

Voor de realisatie (hyperlinks) van beleidsdoorlichtingen en andere onderzoeken, zie de bijlage «Evaluatie en overig onderzoek».

Overzicht van risicoregelingen

Voor verdere informatie wordt verwezen naar de toelichting bij de saldibalans, 10) Extra-comptabele vorderingen, onderdeel b).