1. Uitzonderingsrapportage voor vier onderdelen

a. Rechtmatigheid

Vanuit de bij LNV bekende informatie zijn voor het Kerndepartement en de NVWA de onderstaande fouten in de rechtmatigheid van de verantwoordingsinformatie te rapporteren.

Bij de afgerekende voorschotten is sprake van een rechtmatigheidsfout van € 49,2 mln. vanwege het afwijken van de Subsidieregeling instituten voor toegepast onderzoek (TO2-regeling) bij subsidievaststellingen aan Wageningen Research (WR). Meer in het bijzonder gaat het om de toepassing van artikel 43 van de TO2-regeling die het mogelijk maakt om onder voorwaarden een overschot van maximaal 5% van de verleende subsidie jaarlijks mee te nemen ter besteding in het volgende jaar. Gebleken is dat overschotten voor een belangrijk deel verband houden met projecten waarvoor verplichtingen zijn aangegaan maar die niet binnen het kalenderjaar worden afgerond. Hierdoor kwamen bij de subsidievaststelling over 2019 en 2020 (in 2021) de overschotten boven het maximum van 5%. Omdat hiervoor verplichtingen zijn aangegaan is dit bedrag aan overschotten in afwijking van artikel 43 van de TO2-regeling niet gekort op de nieuwe subsidieverleningen en daarom als onrechtmatigheid aangemerkt. Om deze situatie in de toekomst te voorkomen is een nieuwe werkwijze voorgesteld waarbij voor meerjarige thematische onderzoeksprogramma’s zoveel mogelijk met meerjarige verplichtingen wordt gewerkt en waarbij voor onderzoeksprogramma’s waar dit niet goed uitvoerbaar is de jaarlijkse vaststelling op basis van werkelijke realisatie plaats zal vinden. Op deze manier zal er geen sprake meer zijn van overschotten. Op basis van de beginselen van behoorlijk bestuur willen en moet LNV aan WR de mogelijkheid geven om zich aan deze werkwijze aan te passen. Er is daarom sprake van een overgangsperiode tot het boekjaar 2024. Tot die tijd zal wel gewerkt worden met een specificatie van het onderhanden werk om de besteding van de overschotten te kunnen monitoren.

Overzicht overschrijdingen rapporteringstoleranties fouten en onzekerheden (in €).

b. Totstandkoming niet-financiële verantwoordingsinformatie 

Vanuit de bij LNV bekende informatie zijn er geen tekortkomingen in de totstandkoming van niet-financiële verantwoordingsinformatie die gerapporteerd moeten worden.

c. Begrotingsbeheer, financieel beheer en de materiële bedrijfsvoering

Begrotingsbeheer

In 2021 sprake geweest van herrubricering van diverse begrotingsposten. Dit was nodig omdat in een aantal gevallen uitgaven onder andere begrotingsinstrumenten zijn verantwoord dan eerder in de begroting van 2021 was opgenomen. Zo zijn onder meer op artikel 22 budgetten van Regio Deals en Natuur en biodiversiteit op land van de instrumenten subsidies respectievelijk opdrachten overgeheveld naar de budgetten voor het instrument bijdragen aan mede-overheden. Zie hiervoor ook de toelichtingen bij de begrotingsartikelen. De correcties hiervoor zijn met Slotwet doorgevoerd.

Opvolging aanbevelingen Algemene Rekenkamer

De Algemene Rekenkamer (AR) heeft in haar rapport bij het jaarverslag 2020 van 19 mei 2021 het autorisatiebeheer bij het kerndepartement als onvolkomenheden aangemerkt. Hierop zijn in 2021 verbeteracties uitgezet onder andere door het in overleg met dienstonderdelen implementeren van procedures om het risico van ongewenste toegangsrechten en functievermenging in het financiële systeem beter te beheersen. Verder is in het financiële systeem EBS een governance ingericht.

EU-middelen in gedeeld beheer

Het Ministerie van LNV verantwoordt zich met een bijlage «Verantwoording EU-middelen in gedeeld beheer» over de rechtmatigheid en het functioneren van de beheer- en controlesystemen voor inzet van middelen uit het Europese Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFMZV) en het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). In de bijlagen «Verantwoording EU-middelen in gedeeld beheer» wordt inzicht gegeven in de rechtmatigheid en het functioneren van de beheer- en controlesystemen voor inzet van deze middelen. De bijlagen zijn gebaseerd op de verantwoordingen die aan de Europese Commissie worden gestuurd. Zoals in de bijlagen vermeld heeft de ADR goedkeurende controleverklaringen afgegeven bij deze verantwoordingen, waarbij de ADR bij de landbouwfondsen wel enkele aandachtspunten benadrukt.

Interne fraude in de bedrijfsvoering

Onder interne fraude wordt verstaan een opzettelijke handeling door een of meer medewerkers waarbij, al dan niet in combinatie met derden, gebruik gemaakt wordt van misleiding ten einde een onrechtmatig of onwettig voordeel te verkrijgen. Over 2021 zijn geen (materiële) interne fraudes aan het licht gekomen die in deze bedrijfsvoeringsparagraaf moeten worden vermeld. LNV schenkt veel aandacht aan het voorkomen en opsporen van interne fraude. LNV beschikt over een vastgesteld integriteitsbeleid en een integriteitsstelsel met vertrouwenspersonen en diverse meldpunten. Ook is er een Beveiligingsambtenaar (BVA) zoals bedoeld in artikel 3 van het Besluit BVA-stelsel Rijksdienst 2021 en een BVA-team. Het BVA-team geeft advies, houdt toezicht op de integrale beveiliging en laat analyses en audits uitvoeren. Met een jaarlijks geactualiseerd beheer- en controleplan geven dienstonderdelen aan welke grote risico’s het voorziet en hoe het deze risico’s beheerst. Risicomanagement is hiermee verankerd in de P&C-cyclus. Met periodieke managementverificaties en het toepassen van functiescheiding wordt het risico van interne fraude en daarmee onbetrouwbare informatievoorziening uit de administraties van LNV voldoende beheerst. Daarnaast beschikt LNV over een vastgesteld beleid ter voorkoming van misbruik en oneigenlijk gebruik van regelingen door derden. Eventuele signalen van mogelijke fraude worden altijd opgevolgd voor nader onderzoek. Middels een jaarlijkse managementverklaring bevestigen hoofden van dienst dat geconstateerde interne fraudes zijn gemeld bij de directeur FEZ, de SG en de ADR.

d. Overige aspecten in de bedrijfsvoering

Informatiebeveiliging

Het Ministerie van LNV heeft, conform de richtlijnen van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, begin 2022 een «Informatiebeveiligingsbeeld» afgegeven waar de status van de informatiebeveiliging in 2021 is omschreven. Alle kritieke informatiesystemen zijn beoordeeld op hun conformiteit met de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO). Op basis van de eigen onderzoeksresultaten en het advies van de Algemene Rekenkamer zijn leveranciersmanagement en assetmanagement als grootste aandachtspunten geformuleerd. Daarnaast hebben de systemen van de NVWA die de import en export van de agrarische sector ondersteunen te maken met een verhoogd dreigingsprofiel. De beveiliging wordt hierop aangepast. Ook voor alle overige opgenomen risico’s zijn maatregelen geformuleerd, zoals voor rubricering en opleidingen en bewustwordingsactiviteiten voor medewerkers.

2. Rijksbrede bedrijfsvoeringsonderwerpen

Coronasteunmaatregelen

RVO.nl is er ook in 2021 in geslaagd de (tijdelijke) steunmaatrelen Covid-19 van LNV tijdig in productie te nemen. Dit betrof de Tijdelijke regeling subsidie dierentuinen en de Regeling subsidie financiering ongedekte vaste kosten land- en tuinbouwbedrijven. Daarnaast heeft RVO de tegemoetkomingen op basis van de regeling voor de sierteelt, voedingstuinbouw en fritesaardappelen afgerekend.

LNV beschikt over een toereikend beleid ter voorkoming van misbruik en oneigenlijk gebruik van subsidies. Bestaande maatregelen om subsidiefraude te bestrijden zijn onder andere: de tijdige opstelling van risicoanalyses ter bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik van subsidies door begunstigden, het in voorkomende gevallen opvragen van accountantsproducten van accountants bij subsidieverantwoordingen, het bijhouden van een register van ernstige onregelmatigheden en het via de fraudecoördinator van RVO.nl melden van vermoedens van fraude bij het Openbaar Ministerie.

Audit Committee

Het Audit Committee (AC) adviseert het departementaal management over de bedrijfsvoering, waaronder het auditbeleid. Het AC bestaat uit de secretaris-generaal (voorzitter), twee directeuren-generaal en twee externe leden, met ondersteuning van de directeuren Financieel Economische Zaken (FEZ) en de ADR. In 2021 heeft de eerste zelfevaluatie van het AC plaatsgevonden.

Onderwerpen van overleg waren in 2021 onder andere de toezichtrapportages van FEZ over het financieel en materieel beheer, de uitkomsten van ADR- en AR-controles en Europese audits over 2021, en een aantal strategische onderwerpen waaronder Herziening GLB, Transparantie in informatie en KPI’s voor de kringlooplandbouw.

3. Belangrijke ontwikkelingen en verbeteringen in de bedrijfsvoering

Datalekken

In 2021 zijn in totaal 67 (waarvan 63 bij de NVWA) datalekken bij de DRT’s voor LNV genoteerd, waarvan 6 (5 hiervan NVWA) zijn gemeld bij de AP. Dit betekent dat organisaties en medewerkers steeds beter begrijpen wat een datalek is en dat het belangrijk is dat ieder datalek wordt gemeld, zodat maatregelen kunnen worden genomen om dit in de toekomst te voorkomen. Daarnaast zijn interne registratie- en afhandelingsprocedures vernieuwd waardoor het inzicht in het aantal datalekken is verbeterd. Het Security Operations Center (SOC) van DICTU en het DRT van EZK en LNV constateren tegelijkertijd dat thuiswerken resulteert in een toename in datalekken en beveiligingsincidenten door onbewuste fouten van medewerkers.

NVWA

Medio 2021 is onder verantwoordelijkheid van de pSG LNV een programma gestart met als opdracht te komen tot een nieuwe Product Dienst Combinaties (PDC’s) voor bedrijfsleven en overheid, een nieuw kostprijsmodel en retributiestelsel. Mede naar aanleiding van de conclusies van het taken/middelen-onderzoek zijn verdere plannen uitgewerkt om de NVWA te versterken. Het betreft het herstellen van de balans tussen takenpakket en beschikbare middelen, de informatiepositie van de NVWA op orde te krijgen en houden en innoveren. Deze plannen zijn verwerkt in fiches voor de Formatie onderhandelingen en uiteindelijk verwerkt in het Coalitieakkoord.

Begin september is het advies van de Raad van Advies Roodvleeskeuringen aangeboden aan de Kamer: er wordt gekozen voor een organisatiesprong waarbij Keuren los(ser) wordt georganiseerd. Het programma Keuren-toezicht is eind 2021 gestart, SG LNV en IG NVWA zijn hiervan de opdrachtgevers.

Fiscaliteit

Met de Belastingdienst is LNV de verkenning gestart voor de Doorontwikkeling Horizontaal Toezicht. Het ministerie van LNV heeft aangegeven toe te willen werken naar een convenant Horizontaal Toezicht. De eerste stappen van een self-assessment zijn doorlopen. Dit krijgt een vervolg in 2022.