A: Algemene doelstelling

Vrede en veiligheid voor ontwikkeling door het voorkomen en terugdringen van conflictsituaties en het bevorderen van rechtstaatontwikkeling, wederopbouw, vredesopbouw, legitieme en democratische staatsstructuren en het bestrijden van corruptie. Tevens het verlenen van noodhulp ter leniging van humanitaire nood wereldwijd.

B: Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor:

Financieren

• – Programma’s en partners op het terrein van veiligheid & rechtsorde, gericht op het aanpakken van de grondoorzaken van conflict (belangrijkste reden voor irreguliere migratie), waaronder early warning en conflictpreventie, Security Sector Reform (SSR), rechtsstaatontwikkeling en sociaal- economische wederopbouw. Voor een deel worden deze gefinancierd uit het geïntegreerde Budget Internationale Veiligheid (Defensiebegroting) en het Stabiliteitsfonds (BZ-begroting), waarmee het geïntegreerde karakter van de inzet van diplomatieke, civiele en/of militaire activiteiten wordt geborgd.

• – Humanitaire hulpverlening door gespecialiseerde VN-organisaties, het Internationale Rode Kruis, en Nederlandse NGO’s (Dutch Relief Alliance; DRA).

Stimuleren

• – Programma’s gericht op veiligheid & rechtsorde en «legitieme stabiliteit» in partnerlanden, landen waarin zich actuele crises voordoen en in de regio’s van het Grote Merengebied en de Hoorn van Afrika, flankeren door politieke dialoog en waar mogelijk inbedden in een geïntegreerde benadering.

• – Innovatie bij noodhulporganisaties om efficiënter en effectiever te werken en om de onderlinge coördinatie te versterken.

• – Verbeterde opvang van vluchtelingen in de regio en vergroten van paraatheid voor tijdige en effectieve rampenrespons.

• – Betrekken van kwetsbare groepen in humanitaire situaties bij beleid en uitvoering en het tegengaan van seksueel geweld.

Regisseren

• – Handhaving en bevordering van internationaal humanitair recht en humanitaire principes, innovatie, gender en psychosociale zorg tijdens de «World Humanitarian Summit» in mei 2016. Als EU voorzitter zal Nederland tevens aandringen op nieuwe manieren om de snel stijgende humanitaire noden in een alsmaar complexer wordende wereld het hoofd te blijven bieden.

• – Samenwerking met actoren zoals de VN, het Rode Kruis en NGO’s voor een effectievere noodhulpverlening, en met de Europese Commissie Office for Humanitarian Aid Department (ECHO) en EU-lidstaten.

• – Betere samenwerking op veiligheid & rechtsorde tussen UNDP (team rechtsstaatsontwikkeling) en VN-DPKO via multi-donor dialoog over het Global Focal Point for Justice, Police and Corrections en over Security Sector Reform (SSR) programma’s o.a. van het Inter Agency SSR Task Force (IASSRTF).

• – Meer interne cohesie tussen EU-instellingen, vooral Commissie en EDEO, op crisisbeheersing en conflictpreventie, onder meer via het Comprehensie Approach Action Plan en de «Joint Communication on Capacity Building in support of security and development» waarbij NL eigen «best practices» inbrengt.

• – Bevordering van herstel na crises en stimulering van een belangrijke rol voor het maatschappelijk middenveld bij lokale conflictpreventie, het bevorderen van participatie van burgers en sociaal-economische wederopbouw.

• – Mede middels NL co-voorzitterschap van het «Global Partnership for Effective Development Cooperation» bevordering van de implementatie van de voor het speerpunt veiligheid & rechtsorde relevante doelstellingen uit de post-2015 agenda (vooral SDG 16).

C: Beleidswijzigingen

• – Met het Noodhulpfonds wordt tot en met 2017, additioneel aan het bestaande budget voor noodhulp, adequaat bijgedragen aan hulpverlening in huidige en toekomstige grote crises, inclusief opvang in de regio, innovatie van de hulp, rampenparaatheid en veiligheid voor hulpverleners.

• – Het kabinet zal de samenwerking met de Dutch Relief Alliance (DRA) van Nederlandse NGO’s verder versterken.

• – In langdurige chronische vluchtelingensituaties wordt versterkt ingezet op het stimuleren en faciliteren van zelfredzaamheid van vluchtelingen en op ondersteuning daarbij van gastgemeenschappen (bijvoorbeeld ondersteuning van lokale autoriteiten bij levering van basisvoorzieningen voor zowel vluchtelingen als de lokale bevolking, zoals al wordt toegepast in Libanon en Jordanië en gebruik van vouchersystemen en Cash for Work programma’s om in dagelijkse behoeften te voorzien).

• – Meer focus op «transitional justice» als invalshoek bij ontwikkeling van de rechtstaat en promotie van duurzame vrede.

• – De inzet op SSR wordt geïntensiveerd in de samenwerking met de Afrikaanse Unie, de VN en de EU. In het kader van het EU-voorzitterschap zal Nederland samen met onder meer Slowakije aandringen op meer coherentie van het EU-SSR beleid en de EU steunen in de ontwikkeling van één EU SSR framework.

D1: Budgettaire gevolgen van beleid

D2: Budgetflexibiliteit

Ongeveer 25% van het budget voor humanitaire hulp is nog niet juridisch verplicht. Dit betreft uitgaven die afhankelijk zijn van de actualiteit en de behoefte bij de inzet in noodsituaties. De wereldwijd in te zetten core bijdragen aan bij noodhulp meest betrokken internationale organisaties zijn wel volledig juridisch vastgelegd. De bijdragen voor humanitaire hulp zijn onder te verdelen in bijdragen aan internationale organisaties die jaarlijks via de begroting worden vastgesteld (EUR 82 miljoen) en bijdragen aan grote wereldwijde fondsen/organisaties die meerjarig zijn vastgelegd (EUR 123 mln). De directe bijdragen aan noodhulp voor acute en chronische rampen, alsmede thematische bijdragen, worden gedurende het budgettaire jaar 2016 op grond van de actuele situatie vastgesteld, en worden derhalve in 2016 juridisch verplicht. Ook de programma’s voor functionerende rechtsorde en capabele overheid, inclusieve en politieke processen, vredesdividend, werkgelegenheid en basisvoorzieningen, en functionerende rechtsorde zijn nagenoeg allemaal juridisch verplicht. Het betreft programma’s die in 2015 of eerder zijn gestart.

E: Toelichting op de financiële instrumenten

4.1 Humanitaire Hulp

• – Ongeoormerkte bijdragen aan het wereldwijde VN-noodhulpfonds «Central Emergency Response Fund» (CERF), UN-OCHA en het Internationale Comité van het Rode Kruis (ICRC) ten behoeve van de snelle beschikbaarheid en flexibiliteit van de humanitaire hulp.

• – Ongeoormerkte bijdragen aan UNHCR, UNRWA, UNICEF en WFP, eveneens ten behoeve van snelle beschikbaarheid en flexibiliteit.

• – Landenspecifieke bijdragen aan VN-organisaties, het Internationale Rode Kruis en Nederlandse NGO’s (Dutch Relief Alliance-DRA).

• – Blokallocatie bijdragen aan het Nederlandse Rode Kruis en Artsen zonder Grenzen.

• – Bijdragen aan organisaties die zich bezig houden met rampenparaatheid, innovatie, veiligheid van hulpverleners en opvang in de regio, waaronder steun aan lokale autoriteiten en gastgemeenschappen.

4.2 Budget Internationale Veiligheid; voorkomen en terugdringen van conflictsituaties

• – Vanaf 2015 is het Budget Internationale Veiligheid (BIV) opgenomen op de begroting van het Ministerie van Defensie. De besluitvorming wordt interdepartementaal voorbereid, waarmee het geïntegreerde karakter van de inzet van diplomatieke, civiele en/of militaire activiteiten wordt geborgd. Binnen het BIV blijft jaarlijks EUR 60 miljoen beschikbaar voor de begrotingen van BZ en BH&OS voor activiteiten op het terrein van hervorming van de veiligheidssector, beveiliging van diplomaten en ambassades in gebieden waar dat noodzakelijk is, rechtstaatontwikkeling en capaciteitsopbouw. Bij voorjaarsnota worden deze middelen overgeheveld naar de begrotingen van BZ en BH&OS.

4.3 Rechtstaatontwikkeling, wederopbouw, vredesopbouw, versterkte legitimiteit van democratische structuren en tegengaan van corruptie

• – Legitieme en capabele overheid wordt geheel gefinancierd via een aantal grote, internationaal opererende NGO’s en IGO’s op het gebied van corruptiebestrijding, democratisering, lokaal bestuur, politieke partijen en parlementen.

• – Inclusieve politieke processen en vredesdialogen worden voor het overgrote gedeelte uitgevoerd via een mix van nationale en internationale NGO’s. Ook is een programma in ontwikkeling bij Clingendael, waarbinnen trainingen worden verzorgd voor onderhandelaars in conflictsituaties. Daarnaast is wordt ingezet op kennisontwikkeling en -toepassing op het gebied van vrede, veiligheid en rechtstaatontwikkeling.

• – Bij sociaal-economische wederopbouw (vredesdividend) is deels sprake van uitvoering via NGO’s. In 2016 wordt een vervolg op de «Wederopbouw 2012–2015»-subsidietender opgezet voor activiteiten die «legitieme stabiliteit» in fragiele staten bevorderen. In specifieke landenprogramma’s wordt ook vaak gekozen voor uitvoering via het multilaterale kanaal (Multi-Donor Trust Funds), met het oog op de noodzakelijke coördinatie ter plekke en het belang van de betrokkenheid van de nationale overheid bij de uitvoering, zoals voor de Ebola landen: Guinea, Liberia en Sierra Leone.

• – In het geval van rechtsstaatontwikkeling wordt met een beperkt aantal multilaterale en niet-gouvernementele organisaties samengewerkt en is op landenniveau een beperkt aantal NGO’s actief in de bilaterale programma’s.

• – Op Human Security gerichte activiteiten worden over het algemeen gefinancierd uit het Stabiliteitsfonds dat op de BZ begroting staat.

4.4 Noodhulpfonds

• – Het noodhulpfonds is bestemd voor extra bijdragen aan de diverse humanitaire crises wereldwijd, en katalyserende activiteiten ter bevordering van opvang vluchtelingen in de regio, innovatie, hulp aan kwetsbare groepen en verbetering van de veiligheid van hulpverleners. Een omschrijving van deze prioriteiten vindt u in de brief van de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking aan de Tweede Kamer van 18 september 2014.