In totaal is voor 2025 37 % juridisch verplicht en 63 % beleidsmatig gereserveerd ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

Toelichting op de verplichtingen

Het verplichtingenbudget is met € 1,8 miljard gestegen. De stijging is met name te verklaren door € 2,0 miljard additionele middelen in 2025 voor de militaire steun aan Oekraïne, onderdeel van de totale toegezegde additionele middelen voor Oekraïne. Van deze middelen is € 2,0 miljard geplaatst in 2025 om vanwege de militaire en geopolitieke ontwikkelingen een versnelling van de steun te bewerkstelligen, € 0,1 miljard in 2026 en € 1,0 miljard zijn respectievelijk 2026 en 2027 geplaatst.

Daarnaast is € 211,4 miljoen aan niet benutte verplichtingenruimte uit 2024 overgeheveld naar 2025. Hier tegenover staat dat € 250,0 miljoen is overgeheveld naar het DMF, ter compensatie van geleverd materieel uit eigen voorraad. Door deze compensatie kan dit materieel worden vervangen. Daarnaast is er € 117,0 miljoen aan verplichtingenruimte vervallen, vanwege niet gerealiseerde ontvangsten in 2024. Deze ontvangsten van een partnerland waren verbonden aan een levering die niet meer plaats zal vinden. De benodigde kas- en verplichtingenruimte die aan de levering waren gekoppeld vervallen daarmee ook.

Het Budget Internationale Veiligheid (BIV) ontvangt € 16,9 miljoen aan HGIS eindejaarsmarge en jaarlijks wordt € 7,6 miljoen overgeheveld naar het ministerie van Buitenlandse Zaken tot en met 2029 voor de inzet van de Civiele Missie Poule (CMP), omdat dit departement beter geëquipeerd is voor het financieel beheer van de CMP. Een aantal technische mutaties leiden tot slot tot € 25,3 miljoen lagere verplichtingen.

Toelichting op de uitgaven

Crisisbeheersingsoperaties

Het budget voor de Crisisbeheersingsoperaties stijgt met € 1,6 miljard. Dit is het gevolg van € 2,0 miljard additionele middelen in 2025 voor de militaire steun aan Oekraïne, onderdeel van de totale toegezegde additionele middelen voor Oekraïne. Hier tegenover staat dat € 250,0 miljoen is overgeheveld naar het DMF, ter compensatie van geleverd materieel uit eigen voorraad. Door deze compensatie kan dit materieel worden vervangen. Daarnaast is er € 117,0 miljoen aan kasuitgaven vervallen vanwege niet gerealiseerde ontvangsten in 2024. Tot slot is € 47,0 miljoen aan uitgaven voor Oekraïne eerder dan geraamd gerealiseerd, deze middelen zijn daarom verplaatst van 2025 naar 2024.

Het BIV ontvangt € 16,9 miljoen aan HGIS eindejaarsmarge en € 7,6 miljoen wordt overgeheveld naar het ministerie van Buitenlandse Zaken voor de inzet van de CMP, jaarlijks en lopende tot en met 2029.

Toelichting op de ontvangsten

De ontvangsten zijn € 47,6 miljoen hoger, dit is het gevolg van de steun voor Oekraïne. Nederland schaft materieel aan met andere landen, die een deel van de lasten dragen. Deze ontvangsten zijn niet gerealiseerd in 2024 en schuiven door naar 2025.

In totaal is voor 2025 74 % juridisch verplicht en 26 % beleidsmatig gereserveerd ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

Toelichting op de verplichtingen

Ten opzichte van de vastgestelde begroting is het verplichtingenbudget per saldo met € 81,0 miljoen gestegen. Dit valt grotendeels te verklaren door de hogere uitgaven.

Toelichting op de uitgaven

Het uitgavenbudget is met € 111,4 miljoen gestegen, de verklaring hiervoor ligt voornamelijk in de personele uitgaven en opdrachten.

Personele uitgaven

Ten opzichte van de vastgestelde begroting is het budget voor eigen personeel met € 76,7 miljoen toegenomen. Deze stijging is voornamelijk het gevolg van aanvullend budget voor arbeidsvoorwaarden (€ 53,7 miljoen) en de invoering van het Individueel Keuze Budget (IKB) voor € 26,7 miljoen. Met de invoering van het IKB is budget beschikbaar gesteld voor de uitkering van opgebouwd vakantiegeld in 2024 en eindejaaruitkering. Daarnaast is voor diverse maatregelen budget ontvangen binnen eigen personeel (€ 8,3 miljoen). Verder is € 10,0 miljoen herschikt ten gunste van het Defensiematerieelbegrotingsfonds (DMF) voor verhoogde uitbestedingen van onderhoudswerkzaamheden in verband met personeelstekorten. De overige verlaging van € 2,0 miljoen betreft diverse kleinere mutaties.

Opdrachten

Ten opzichte van de ontwerpbegroting is het budget voor Kustwacht Nederland met € 21,0 miljoen gestegen met name als gevolg van de interdepartementale overboekingen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (€ 18,9 miljoen) in verband met de kosten van de betonningsvaartuigen en de Emergency Rescue and Towing Vessels Noord, Midden en Zuid. Ook is € 2,8 miljoen toegevoegd voor de financiering van het luchtverkenningscontract vanuit het DMF, artikel 1 onderzoeksfase.

In totaal is voor 2025 74 % juridisch verplicht en 26 % beleidsmatig gereserveerd ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

Toelichting op de verplichting

Ten opzicht van de ontwerpbegroting zijn de verplichtingen van de Koninklijke Landmacht gestegen met € 126,4 miljoen. Deze verhoging is nagenoeg gelijk met de stijging binnen de uitgaven en zal hieronder verder worden toegelicht.

Toelichting op de uitgaven

Het uitgavenbudget is met € 125,8 miljoen gestegen, de verklaring hiervoor ligt voornamelijk in de personele uitgaven.

Personele uitgaven

Ten opzicht van de ontwerpbegroting is het budget voor eigen personeel met € 118,5 miljoen toegenomen. Deze stijging is met name het gevolg van aanvullend budget voor Arbeidsvoorwaarden (€ 101,0 miljoen) en de invoering van het Individueel Keuze Budget (IKB) voor € 52,4 miljoen. Met de invoering van het IKB is budget beschikbaar gesteld voor de uitkering van opgebouwd vakantiegeld in 2024 en eindejaaruitkering. Daarnaast is voor diverse maatregelen budget ontvangen binnen eigen personeel (€ 9,5 miljoen). Wegens vacatures binnen de Koninklijke Landmacht, wordt een deel van de Personele uitgaven niet gerealiseerd. Hieruit is € 43,9 miljoen beschikbaar gesteld voor het oplossen van defensiebrede problematiek.

In totaal is voor 2025 72 % juridisch verplicht en 28 % beleidsmatig gereserveerd ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

Toelichting op de verplichtingen

Ten opzichte van de vastgestelde begroting zijn de verplichtingen van de Koninklijke Luchtmacht gestegen met € 36,2 miljoen. Hoofdzakelijk veroorzaakt door een mutatie binnen eigen personeel van € 46,4 miljoen die eveneens binnen het uitgavenbudget heeft plaatsgevonden.

Toelichting op de uitgaven

Het uitgavenbudget is met € 51,2 miljoen gestegen, de verklaring hiervoor ligt voornamelijk in de personele uitgaven en de gereedstelling.

Personele uitgaven

Het budget voor eigen personeel gestegen met € 46,4 miljoen. Deze stijging is met name het gevolg van aanvullend budget voor arbeidsvoorwaarden (€ 44,0 miljoen) en de invoering van het Individueel Keuze Budget (IKB) voor € 22,8 miljoen. Met de invoering van het IKB is budget beschikbaar gesteld voor de uitkering van opgebouwd vakantiegeld in 2024 en eindejaaruitkering. Als gevolg van formatieve ondervulling is het budget aangewend voor externe inhuur voor € 5,8 miljoen. Voor het uitbreiden van de formatie voor onderhoudswerkzaamheden F-35 is binnen de kaders van het Life Cycle Cost-model € 2,2 miljoen omgeboekt van instandhouding materieel (DMF) naar eigen personeel. Ook is voor diverse maatregelen budget ontvangen binnen eigen personeel (€ 1,6 miljoen).Tot slot is als gevolg van de overrealisatie in 2024 het budget van eigen personeel neerwaarts bijgesteld met € 18,0 miljoen.

Gereedstelling

Als gevolg van overrealisatie in 2024 op het gereedstellingsbudget, is het budget neerwaarts bijgesteld met € 4,0 miljoen.

In totaal is voor 2025 79 % juridisch verplicht en 21 % beleidsmatig gereserveerd ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

Toelichting op de verplichtingen

Ten opzichte van de vastgestelde begroting is het verplichtingenbudget met € 87,1 miljoen gestegen. Dit valt grotendeels te verklaren door de hogere uitgaven.

Toelichting op de uitgaven

Het uitgavenbudget is met € 93,1 miljoen gestegen, de verklaring hiervoor ligt voornamelijk in de personele uitgaven.

Personele uitgaven

Ten opzichte van de vastgestelde begroting is het budget voor eigen personeel met € 89,8 miljoen toegenomen. Deze stijging is hoofdzakelijk het gevolg van aanvullend budget voor arbeidsvoorwaarden (€ 40,3 miljoen) en de invoering van het Individueel Keuze Budget (IKB) van € 19,8 miljoen. Met de invoering van het IKB is budget beschikbaar gesteld voor de uitkering van opgebouwd vakantiegeld in 2024 en eiindejaarsuitkering. Daarnaast is het budget naar boven bijgesteld als gevolg van een aantal indepartementale budgetoverhevelingen. Het gaat om een bijdrage van het ministerie van Buitenlandse Zaken inzake de inzet van de Koninklijke Marechaussee bij de beveiliging van Nederlandse Hoog Risico Vertegenwoordigingen (€ 12,1 miljoen). Verder heeft een bijdrage plaatsgevonden van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties voor het versterken van het grenstoezicht van de Caribische landen in het Koninkrijk (€ 11,8 miljoen).

Met de Miljoenenota 2025 zijn extra middelen toegekend voor de versterking van de grensbewaking door de Koninklijke Marechaussee. Het budget voor eigen personeel wordt daardoor verhoogd met € 13,6 miljoen. Het gaat in totaal om een oplopende reeks van € 45,0 miljoen in 2025 naar structureel € 151,0 miljoen vanaf 2029. Deze middelen worden van de Aanvullende Post op de Rijksbegroting naar de begroting van Defensie en het Defensiematerieelbegrotingsfonds overgemaakt.

Het budget voor externe inhuur is toegenomen met € 5,3 miljoen als gevolg van formatieve ondervulling. De materiële uitgaven zijn per saldo met € 6,5 miljoen afgenomen. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door een herschikking van € 12,7 miljoen voor defensiebrede problematiek, naast dat een tweetal bijdragen zijn ontvangen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties en het ministerie van Buitenlandse Zaken voor de uitvoering van bovengenoemde taken door de Koninklijke Marechaussee (€ 10,8 miljoen).

In totaal is voor 2025 77 % juridisch verplicht en 23 % beleidsmatig gereserveerd ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

Toelichting op de verplichtingen

Ten opzichte van de vastgestelde begroting is het verplichtingenbudget met € 77,0 miljoen gestegen. Dit wordt grotendeels verklaard door de hogere uitgaven.

Toelichting op de uitgaven

Het uitgavenbudget is met € 101,0 miljoen gestegen, de verklaring hiervoor ligt voornamelijk in de personele uitgaven.

Personele uitgaven

Ten opzichte van de vastgestelde begroting is het budget voor eigen personeel met € 69,3 miljoen toegenomen. Deze stijging is voornamelijk het gevolg van aanvullend budget voor arbeidsvoorwaarden (€ 32,7 miljoen) en de invoering van het Individueel Keuze Budget (IKB) van € 20,5 miljoen. Met de invoering van het IKB is budget beschikbaar gesteld voor de uitkering van opgebouwd vakantiegeld in 2024 en eindejaarsuitkering. Daarnaast heeft er een formatieuitbreiding plaatsgevonden ten behoeve van instandhouding IT en Vervanging M-fregatten (ASWF) van € 5,4 miljoen. Het exploitatiebudget van ASWF wordt in eerste instantie in het Defensiematerieelbegrotingsfonds gealloceerd voor uitbesteding aan derden. Indien echter gekozen wordt voor instandhouding door eigen personeel dan vindt een budgetoverheveling plaats vanuit het Defensiematerieelbegrotingsfonds naar de Defensiebegroting. Ook heeft een formatieuitbreiding plaatsgevonden ten behoeve van het project Grenade 29 (€ 6,1 miljoen). Dit project heeft als doel het proces van interpre­tatie van ruwe data tot effectieve en efficiënte informatie te vereenvoudigen. Daarnaast is het budget voor externe inhuur inclusief prijsbijstelling met € 20,4 miljoen verhoogd.

Gereedstelling

Op het budget van gereedstelling is prijsbijstelling toegevoegd ter hoogte van € 5,5 miljoen.

In totaal is voor 2025 55 % juridisch verplicht, 1 % bestuurlijk gebonden en 44% beleidsmatig gereserveerd ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

Toelichting op de verplichtingen

Het verplichtingenbudget voor 2025 is met € 162,1 miljoen verhoogd wat voornamelijk samenhangt met de uitgaven die hieronder worden toegelicht.

Toelichting op de uitgaven

Het uitgavenbudget voor 2025 is met € 164,6 miljoen verhoogd. Dit wordt verklaard door onderstaande bijstellingen in de personele en materiële uitgaven en uitgaven aan schadevergoedingen.

Personele uitgaven

Het budget voor eigen personeel is per saldo met € 70,3 miljoen verhoogd. Deze stijging is met name het gevolg van aanvullend budget voor Arbeidsvoorwaarden (€ 49,6 miljoen) en de invoering van het Individueel Keuze Budget (IKB) voor € 29,7 miljoen. Daarnaast is het budget met € 29,0 miljoen verhoogd als gevolg van nieuwe opdrachten die het DOSCO ontvangen heeft.

Ondanks dat de organisatie groeit wordt, mede door krapte op de arbeidsmarkt, een lagere personele vulling verwacht. Ter dekking van tekorten elders op de begroting is het budget voor eigen personeel met € 38,0 miljoen verlaagd. Dit is deels overgeheveld naar het budget voor de materiële exploitatie voor tegenvallers zoals energie en water (€ 12,0 miljoen), schoonmaak (€ 8,0 miljoen) en reststoffen en afval (€ 4,0 miljoen). Ook is € 14,0 miljoen overgeheveld naar het budget voor instandhouding infrastructuur.

Het budget voor overige personele exploitatie is per saldo met € 54,0 miljoen verhoogd. Dit wordt onder andere veroorzaakt door extra budget in het kader van de Werkkostenregeling (€ 31,8 miljoen). Defensie heeft in 2024 conform het arbeidsvoorwaardenakkoord onbelaste vergoedingen in het kader van duurzaamheid verstrekt aan het personeel, waarvan de vergoedingen onder de Werkkostenregeling (WKR) vallen. Over deze vergoedingen is Defensie belasting verschuldigd. Daarnaast is aanvullend budget voor arbeidsvoorwaarden (€ 12,5 miljoen) beschikbaar gesteld. Een aantal kleine herschikkingen en toevoeging van de prijsbijstelling leiden tot de resterende verhoging van het budget met € 9,7 miljoen.

Materiële uitgaven

Het budget voor overige materiële exploitatie is per saldo met € 30,3 miljoen verhoogd. Aan het budget voor energie en water is in totaal € 32,0 miljoen toegevoegd vanwege de gestegen prijzen. Ook is vanuit het budget voor eigen personeel € 8,0 miljoen toegevoegd aan het budget voor schoonmaak en € 4,0 miljoen aan het budget voor reststoffen en afval vanwege te verwachten tekorten. Een groot aantal herschikkingen leidt per saldo tot een verlaging van het budget met € 24,5 miljoen. Tot slot is € 10,8 miljoen prijsbijstelling toegevoegd.

(Schade)vergoeding

Het budget voor het Nationaal Fonds Ereschuld (NFE) is in 2025 per saldo verhoogd met € 10,0 miljoen. Deze ophoging wordt veroorzaakt door de ophoging met het budget dat in 2024 overgebleven is in het NFE en in 2025 weer voor het NFE beschikbaar gesteld is (€ 12,4 miljoen), door aanvullend budget voor arbeidsvoorwaarden (€ 6,6 miljoen in 2025, uiteindelijk structureel € 4,6 miljoen) en door de verlaging van het budget met € 9,0 miljoen in 2025 dat doorgeschoven is naar latere jaren. Deze € 9,0 miljoen maakt deel uit van in totaal € 51,0 miljoen die uit de jaren 2025 tot en met 2027 doorgeschoven is naar de jaren 2028 tot en met 2030. Doordat de Belastingdienst bepaald heeft dat Defensie over de schadevergoedingen vanuit de Regeling Volledige Schadevergoeding (RVS) in het NFE geen belasting meer verschuldigd is, is het verwachte overschot dat hierdoor in de eerste jaren ontstond doorgeschoven naar de latere jaren om het verwachte tekort daarin te dichten dat ontstond door het in deze jaren verwachte aantal uit te keren schadevergoedingen. Hiermee is het budget in deze jaren op één lijn gebracht met het verwachte benodigde budget voor de nog uit te betalen schadevergoedingen.

In totaal is voor 2025 4 % juridisch verplicht, 12 % bestuurlijk gebonden en 84 % beleidsmatig gereserveerd ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

Toelichting op de verplichtingen

Het verplichtingenbudget wordt per saldo met € 10,9 miljoen verlaagd. De mutaties hangen samen met de uitgaven die hieronder worden toegelicht.

Toelichting op de uitgaven

Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken

Het uitgavenbudget is met € 5,9 miljoen verlaagd. In 2024 is voor € 13,0 miljoen meer uitgegeven aan Kennisopbouw TNO via EZ ten behoeve van programmafinanciering op het gebied van kennis en innovatie. Het budget voor 2025 wordt hierdoor verlaagd. Hier tegenover is € 5,2 miljoen aan budget toegevoegd ten behoeve van het versterken en uitbreiden van het Defensie Cyber Commando (DCC), waarvan € 1,8 miljoen voor Kennisopbouw NLR via EZ en € 3,4 miljoen voor Kennisopbouw TNO via EZ. Het verschil wordt verklaard door meerdere kleine herschikkingen die per saldo optellen tot € 1,9 miljoen.

Opdrachten

Het uitgavenbudget is met € 9,5 miljoen verhoogd. Dit wordt grotendeels verklaard doordat het budget voor opdrachten mileubeleid met € 9,6 miljoen middels een herschikking binnen de Defensiebegroting is verhoogd, waaronder € 5,0 miljoen voor het leefbaarheidsfonds Zuid-Limburg, € 2,0 miljoen voor het programma Opwek van Energie op RIjksvastgoed (OER) en € 1,5 voor het programma beleid en bekostiging. Het resterende verschil wordt verklaard door meerdere kleinere mutaties

Bijdrage aan (inter-) nationale organisaties

Het uitgavenbudget is met € 8,3 miljoen verlaagd. Dit wordt grotendeels verklaard door een verschuiving naar latere jaren van de Bijdrage aan de NAVO. De NAVO wijzigt jaarlijks haar begroting op basis van het Common Funding Resource Plan. In deze begroting is een deel van de verwachte uitgaven naar latere jaren overgeheveld. Het Nederlandse kostenaandeel is vervolgens verwerkt in het kasritme.

(Schade)vergoeding

Het uitgavenbudget is met € 10,0 miljoen verhoogd. Dit komt hoofdzakelijk doordat er € 9,2 miljoen aan budget dat in 2024 overgebleven is in 2025 is toegevoegd ten behoeve van de Regeling uitkering chroom-6 Defensie. Dit budget is bestemd voor de betalingen van nog uit te keren en nog binnen te komen aanvragen voor schadevergoedingen vanuit deze regeling. De rest van het verschil wordt verklaard door meerdere kleinere mutaties.

In totaal is voor 2025 92 % juridisch verplicht en 8 % beleidsmatig gereserveerd ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

Toelichting op de verplichting

Het verplichtingenbudget is met € 25,4 miljoen verlaagd. Dit hangt grotendeels samen met de uitgaven die hieronder worden toegelicht. Daarnaast is het verplichtingenbudget met € 34,0 verlaagd doordat reeds in 2024 verplichtingen zijn aangegaan, onder andere voor het plannen, regisseren en implementeren van nieuwe digitale oplossingen voor het programma Defensie Open op Orde.

Toelichting op de uitgaven

Personele uitgaven

Het budget voor personele uitgaven is per saldo met € 17,2 miljoen verhoogd. Dit wordt verklaard door een verhoging van het budget voor eigen personeel met € 58,0 miljoen. Deze stijging is met name het gevolg van aanvullend budget voor arbeidsvoorwaarden (€ 70,3 miljoen). Daarnaast is het budget verhoogd met € 11,2 miljoen ten behoeve van het versterken en uitbreiden van het Defensie Cyber Commando (DCC). Hieronder valt onder andere het versterken van de offensieve cybercapaciteit en de cyberreadiness van Defensie. Daarnaast is € 34,0 miljoen herschikt naar externe inhuur. Het verschil op eigen personeel van € 10,5 miljoen wordt verklaard door meerdere kleinere mutaties. Verder is het budget voor externe inhuur met € 45,1 miljoen verhoogd. Dit wordt grotendeels verklaard door een herschikking van eigen personeel (€ 34,0 miljoen) en overige materiële exploitatie (€ 10,8 miljoen) ten behoeve van het programma Defensie Open op Orde (DOO). Dit programma implementeert de Rijksbrede maatregelen bij Defensie, met de focus op informatiehuishouding en transparantie. Ten slotte is het budget voor uitkeringen (pensioenen en wachtgelden) per saldo met € 89,8 miljoen verlaagd. Door de betaling van pensioenen in december 2024, waar deze normaliter in 2025 zou zijn betaald, is het budget in 2024 met € 100,0 miljoen verhoogd. Met dezelfde omvang wordt het budget voor 2025 verlaagd. Het verschil van € 10,1 miljoen wordt verklaard door meerdere kleinere mutaties.

In totaal is voor 2025 63 % juridisch verplicht en 37 % beleidsmatig gereserveerd ten opzichte van het totaal beschikbare budget.

Toelichting op de uitgaven

Het budget op artikel 12 Nog onverdeeld is met € 91,3 miljoen naar beneden bijgesteld. De loon- en prijsbijstelling van € 467,9 miljoen is vanuit het DMF toegevoegd.

Vanuit artikel 12 Nog onverdeeld is € 631,4 miljoen aan middelen voor arbeidsvoorwaarden overgeheveld naar de Defensieonderdelen. Het overgrote deel van deze middelen is bestemd voor de gestegen personele uitgaven als gevolg van het arbeidsvoorwaardenakkoord 2025-2026 en de invoering van het IKB bestaande uit het opgebouwde vakantiegeld en eindejaarsuitkering in 2024. Daarnaast is de loonbijstelling voor inhuur en pensioenen (€ 16,6 miljoen) en prijsbijstelling (€ 55,0 miljoen) doorverdeeld binnen de Defensiebegroting.

Het overige wordt grotendeels veroorzaakt door een verhoging van het budget met € 138,9 miljoen. Dit betreft de budgettair technische verwerking van hoger dan voorziene uitgaven van een aantal Defensieonderdelen in 2024. Deze middelen zullen later in het jaar worden ingezet voor defensiebrede problematiek.