Een van de belangrijkste pijlers van een duurzaam verdienvermogen van Nederland is de capaciteit om te vernieuwen. Zowel om economische groei aan te jagen als om maatschappelijke uitdagingen het hoofd te kunnen bieden. Het beleid van het kabinet is erop gericht geweest hiertoe de randvoorwaarden nog verder te versterken. Dit heeft het kabinet gedaan door de ontwikkeling van innovatie en kennis actief te stimuleren, de digitale economie dwarsdoorsnijdend op verschillende vlakken te versnellen, randvoorwaarden voor ondernemers op orde te brengen. Ook is het natuurbeleid vernieuwd.

Innovatie

Nederland is in 2016 voor het eerst leidend in Europa op het gebied van innovatie. Enkele voorbeelden van de bevordering van innovatie en kennis zijn de samenvoeging van de fiscale regelingen WBSO en RDA (thans WBSO), de verandering van TKI (Topconsortia voor Kennis en Innovatie)-toeslag naar PPS (Publiek-Private Samenwerking)-toeslag, waardoor deze nu makkelijker is aan te vragen, de eerste tender van het Toekomstfonds en de bundeling van krachten binnen de Toegepast Onderzoeksorganisaties (TO2), met de reorganisatie bij ECN/TNO en het Dutch Food Institute.

Mission Innovation

Nederland trad toe tot Mission Innovation, de internationale coalitie van landen die binnen vijf jaar hun publieke investeringen in energie-innovatie willen verdubbelen. Dit lidmaatschap helpt om de Nederlandse ambities op klimaatgebied kosteneffectief te realiseren, onze kennis en concurrentiepositie te versterken en Nederlandse oplossingen te positioneren in een sterk geglobaliseerde energiemarkt.

Digitale economie

De afgelopen jaren zijn op verschillende vlakken acties ondernomen om de digitalisering te versnellen. Een kleine greep uit de maatregelen:

• – In 2013 zijn de publiek-private doorbraakprojecten ICT gestart om het ICT-gebruik te vergroten en veelbelovende innovatieve ICT-toepassingen op te schalen. In 2016 heeft dit geleid tot de afronding van de volgende programma’s: MKB Innoveert, Open Data, Massaal Digitaal, Informatieplatformen in Topsectoren, Ondernemingsdossier, Big Data, Zorg&ICT en Energie&ICT.

• – Om verdere digitalisering in de industrie te versnellen is in kader van de Smart Industry aanpak een actieagenda Standaardisatie opgesteld.

• – Om de mogelijkheden van big data innovatie te benutten is het publiek-private programma Commit2Data gestart. Dit is een cross-sectoraal en meerjarig programma voor big dataonderzoek en innovatie.

• – Er is een publiek-privaat consortium gestart om te experimenteren met supersnelle draadloze 5G-technologie in Noord-Groningen, onder meer voor innovatieve toepassingen voor zorg, landbouw en mobiliteit. Dit is mede mogelijk gemaakt door EZ, de Economic Board Groningen, bedrijven, kennis- en onderwijsinstellingen.

• – Om te voorzien in de toenemende vraag naar personeel met ICT-vaardigheden heeft het Team ICT samen met het veld een ICT-Human Capital Actieagenda opgesteld. Een resultaat is dat in de Regio Utrecht aanbieders van ICT-opleidingen (WO, HBO, MBO) zijn gaan samenwerken om het onderwijsaanbod meer te richten op het opleiden voor big data professionals.

Ook de komende jaren blijft het kabinet zich inzetten om de digitalisering van de economie te stimuleren. Deze ambities zijn opgenomen in de Digitale Agenda. Bij de totstandkoming van deze agenda hebben tientallen organisaties hun kennis en inzichten met EZ gedeeld. Zij hebben de relevantie van deze agenda voor de digitalisering van Nederland versterkt.

Randvoorwaarden voor ondernemen

Ondernemers staan aan de basis van economische groei en vernieuwing. Belangrijke onderdelen hierin vormen de vermindering van regeldruk, het versterken van de mogelijkheden om digitaal zaken te doen, toegang tot financiering te vergemakkelijken en zeker te stellen dat ondernemers op een eerlijke manier met elkaar kunnen concurreren. De belangrijkste acties die hiertoe zijn ondernomen zijn onderstaand te vinden.

Vermindering regeldruk en meer ruimte voor innovatie

In 2016 heeft het kabinet grote stappen gezet waardoor de ambitieuze doelstelling –het structureel verminderen van regeldruk voor bedrijven, burgers en professionals met € 2,5 mld – gehaald gaat worden. Een belangrijk onderdeel van de regeldrukaanpak vormt het programma Ruimte in Regels. Dit programma zet zich in om een goed en actueel overzicht te geven van de belemmeringen van ondernemers die innovatieve investeringen beperken. Vanaf de start van het programma tot eind 2016 heeft Ruimte in Regels 306 belemmeringen opgepakt, waarvan het programma 53% heeft afgerond. In de bouw is bijvoorbeeld gekeken naar de mogelijkheden om belemmeringen in normering en certificering in de bouw weg te nemen.

De Bedrijfseffectentoets is aangevuld met een vraag over het effect van de voorgenomen regelgeving op innovatie, zodat hierop kan worden getoetst voordat de wetsvoorstellen in de ministerraad komen. Tevens is het Integraal Afwegingskader (IAK) uitgebreid met informatie over instrumenten waarmee wetgeving flexibeler, toekomstbestendiger en innovatievriendelijker kan worden gemaakt. Het gaat hierbij specifiek om doelregulering, experimenteerruimte en «right to challenge».

Digitaal zakendoen

Het afgelopen jaar zijn verschillende stappen gezet om het digitaal zaken doen met de overheid te stimuleren:

• – Er is een impuls gegeven op het gebied van het e-factureren door leveranciers van de rijksoverheid hier verplicht gebruik van te laten maken. De verwachting is dat Nederland hiermee versneld over gaat op e-factureren en daarmee eerder profiteert van de voordelen (€ 1 mld besparingen) die daar aan verbonden zijn.

• – Er zijn stappen gezet met betrekking tot de uitvoeringswet eIDAS (elektronische identificatie en vertrouwensdiensten) die een veilige publieke en private onlinediensten en elektronische handel binnen Europa als doel hebben. Ook regelt eIDAS het grensoverschrijdend gebruik van elektronische identificatiemiddelen en vertrouwensdiensten tussen de lidstaten van de EU.

• – Micro-ondernemingen en kleine rechtspersonen dienen vanaf het boekjaar 2016 de jaarrekening elektronisch in bij de Kamer van Koophandel (KvK) via Standard Business Reporting. Dit vermindert de papieren rompslomp voor deze ondernemers. Voor middelgrote rechtspersonen is deze verplichting vanaf het boekjaar 2017 ingegaan.

Toegang tot financiering

Een groot deel van de negen acties ten aanzien van MKB uit het aanvullend actieplan MKB-financiering van 2014 is in 2016 uitgerold. Dit om de financieringsmarkt te versterken door meer aanbod van risicokapitaal, meer alternatief financieringsaanbod en een beter werkende markt met meer transparantie. Met de uitwerking van de acties zal € 2,7 mld aan financiering in de markt beschikbaar komen.

Daarnaast zijn financieringsknelpunten zichtbaar met betrekking tot transitieopgaven zoals in de energie en verduurzaming. Het Nederlands Investerings Agentschap (NIA) is sinds 2015 actief om ook deze aan te pakken, door Nederlandse bedrijven en investeringsprojecten beter aan te sluiten op private en Europese financieringsbronnen zoals het Europees Fonds voor Strategische Investeringen (EFSI). In de Miljoenennota 2017 is aangekondigd dat het kabinet besluiten zal nemen om de export uit en investeringen in Nederland nog verder te stimuleren, door de capaciteit en middelen op het snijvlak van publiek en privaat beter te organiseren. Op 10 februari 2017 heeft het kabinet daarvoor de oprichting van de Nederlandse financierings- en ontwikkelingsinstelling Invest-NL aangekondigd.

Concurrentie bevorderen

Per 1 juli 2016 is zowel de wet verhoging boetemaxima ACM als de aangepaste boetebeleidsregel ACM in werking getreden. Doelstelling van de wet is het vergroten van de afschrikkende werking van de ACM-boetes. Voor alle overtredingen die de ACM kan beboeten is het absolute boetemaximum verdubbeld van € 450.000 naar € 900.000. Kartelboetes zijn bovendien afhankelijk geworden van de duur van de overtreding en alle boetemaxima worden verdubbeld in geval van recidive.

Per 1 juli 2016 is de Aanbestedingswet 2012 gewijzigd ter implementatie van drie aanbestedingsrichtlijnen. De gewijzigde wet voorziet in maatregelen om de toegang van ondernemers tot overheidsopdrachten te verbeteren, de lasten te verminderen en meer ruimte te bieden voor het realiseren van strategische doelstellingen bij opdrachten (zoals innovatie en duurzaamheid). Door een betere e-overheidsdienstverlening en verlaging van de administratieve lasten zijn ondernemers minder tijd en geld kwijt.

Landbouw meer richten op hoogwaardige producten en kennis en innovatie

In september 2016 is de Kamer geïnformeerd over de toekomst van de agrarische export. Om duurzaam geproduceerde Nederlandse kwaliteitsproducten sterker te positioneren op de wereldmarkt werkt EZ samen met de sector onder meer aan de ontwikkeling van kwaliteitslabels, waarmee «Made in Holland», komt te staan voor betaalbare, hoogwaardige producten. Verder komen kennis, innovatie en technologie centraal te staan tijdens toekomstige handelsmissies. Ook krijgen start-ups en innovatieve agro-bedrijven een vaste plek binnen economische missies. Daarnaast zullen technologische matchmakingsmissies voor bedrijven, onderzoeksinstituten en technologiecentra geïntroduceerd worden.

Groen Ondernemersklimaat en Onderwijs

Het rapport Groen onderwijs in beweging – opgesteld naar aanleiding van de motie Van Meenen – is aangeboden aan de Tweede Kamer. Daarnaast is de Ontwikkelagenda Groen onderwijs 2016–2025: Investeren in Groene Groei aangeboden aan te Tweede Kamer. Deze agenda richt zich op investering in een vitaal onderwijssysteem voor een krachtige groene sector.

In 2016 zijn kennis- en innovatieprogramma’s tot stand gebracht waarin maatschappelijke opgaven centraal staan. Samen met de topsector Agri&Food en Tuinbouw en Uitgangsmaterialen zijn 80 nieuwe Publiek-Private Samenwerking-projecten tot stand gebracht voor toegepast onderzoek. De projecten hebben een totale omvang van ongeveer € 150 mln. Extra focus kreeg de innovatieagenda High Tech to Feed the World waardoor acht innovatieve PPS’en met een totale investering van € 16 mln met bedrijven uit de topsectoren Hightech, Agrifood en Tuinbouw zijn gerealiseerd in deze programmeringsronde.

Op de Wageningen Campus zijn startups en investeerders bijeen gebracht voor succesvolle deals en netwerken. Om startende ondernemers te ondersteunen bij het opschalen is € 12 mln beschikbaar gesteld voor twee SEED Capital fondsen van en voor ondernemers in de Agri-Horti-Food. Diverse private investeerders zijn aangesloten die deze bijdrage verdubbelen waardoor minstens € 24 mln risicokapitaal beschikbaar komt voor innovatieve startups in deze sectoren.

Rijksnatuurvisie

De opgave uit de Rijksnatuurvisie is om te komen tot een natuurinclusieve samenleving, waarin ondernemers en burgers in hun handelen rekening houden met natuur. Het Ministerie van EZ heeft een vernieuwende aanpak gevolgd vanuit een stimulerende en faciliterende rol. Samen met regionale en lokale overheden zijn plannen («bidbooks») gemaakt om (natuur)gebieden te ontwikkelen tot Nationale Parken «nieuwe stijl» (toeristisch-recreatieve ontwikkeling, met behoud van de natuurwaarden) en deze (inter)nationaal te promoten. Door de publieksverkiezing «Mooiste natuurgebied van Nederland» is ook de samenleving hierbij nauw betrokken. De voornemens uit de Rijksnatuurvisie zijn met de provincies verder uitgewerkt in de agenda Tweede Natuur met daarin initiatieven voor natuurinclusief ondernemen op het terrein van onder meer landbouw, drinkwater, financiële sector, infrastructuur en sport/recreatie. Tevens is de wet natuurbescherming per 1 januari 2017 in werking getreden.