Een betere toekomst voor het hele Koninkrijk
In het Koninkrijk delen we een verleden én een toekomst. Op voet van gelijkwaardigheid, wederkerigheid en wederzijds vertrouwen blijft Nederland zich inspannen voor een betere, hoopvolle toekomst voor het gehele Koninkrijk.
Ondanks de demissionaire status heeft het kabinet zich in 2023 ingezet om Caribisch Nederland een gelijkwaardig deel van Nederland te laten zijn. Bonaire, Sint Eustatius en Saba hebben te maken met de nodige uitdagingen. Diepgewortelde armoede onder de inwoners is een grote bron van zorg. In 2023 zijn belangrijke stappen gezet om de verschillen in (sociale) voorzieningen met Europees Nederland te verkleinen. Naast de inzet van financiële middelen heeft de Commissie Sociaal Minimum Caribisch Nederland onderzocht wat nodig is om rond te komen op de eilanden van Caribisch Nederland. Om de levenstandaard van de eigen inwoners te verhogen, kunnen en moeten de overheden in Nederland en Caribisch Nederland beter presteren. Zo zijn in 2023 bestuurlijke afspraken gemaakt met de nieuwe bestuurscolleges.
In 2023 was de inzet ook gericht op de drie autonome Landen. Onderdeel van de inzet van het kabinet is om de samenwerking met en tussen de drie Landen op de langere termijn te bevorderen en in gezamenlijk overleg tot een nadere invulling te komen van de verantwoordelijkheden van de landen afzonderlijk en het Koninkrijk als geheel. Uitgangspunt blijft uiteraard dat de drie landen staatkundig autonoom zijn en een eigen verantwoordelijkheid hebben. In lijn met het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden kunnen de landen rekenen op hulp en bijstand, wanneer daarom verzocht wordt en passend is binnen de kaders van gemaakte afspraken. Tijdens het vierlandenoverleg op Sint Maarten is besloten de thematiek van de motie-Van Raak onderwerp te maken van de volgende te organiseren Koninkrijksconferentie. De motie-Van Raak verzoekt de regeringen van Aruba, Curaçao, Sint-Maarten en Nederland in een gezamenlijk overleg tot een nadere invulling te komen van de verantwoordelijkheden van de landen afzonderlijk en van het Koninkrijk als geheel, en de parlementen daarover te informeren.
Caribisch Nederland (CN)
CN-enveloppe van € 30 mln.
Het verbeteren van de bestaanszekerheid en verminderen van de armoede in Caribisch Nederland is een belangrijk thema voor dit kabinet. In 2023 heeft het kabinet deze ambities nader vertaald in gerichte en concrete afspraken met de nieuwe bestuurscolleges. In november 2023 zijn met Saba en Sint Eustatius meerjarige bestuurlijke afspraken gemaakt door middel van de Saba Package en St. Eustatius Agreement. Met het nieuwe bestuurscollege op Bonaire zijn afspraken gemaakt die in 2024 moeten leiden tot het ondertekenen van meerjarige bestuurlijke afspraken. Bij de hiervoor genoemde afspraken zijn ook de structurele middelen die in het coalitieakkoord ter beschikking zijn gekomen, te weten jaarlijks € 30 mln., aangewend. Hierbij is afgesproken dat het deel van de middelen dat ziet op de eilandelijke taken, oplopend tot € 13 mln. structureel, wordt toegevoegd aan de vrije uitkering. Ook zijn afspraken gemaakt om lokaal een programma in het kader van welvaart op te zetten en te ondersteunen. Hierbij wordt onder regie van de openbare lichamen zo veel mogelijk integraal samengewerkt met de lokale en Rijkspartners. Hiermee wordt invulling gegeven aan het uitgangspunt dat wat lokaal kan, ook lokaal gebeurt.
Met de middelen uit de CN-envelop zijn in 2023 ook extra stappen gezet om de inkomens in Caribisch Nederland beter in balans te brengen met de kosten van levensonderhoud. In maart 2023 is de Commissie sociaal minimum Caribisch Nederland ingesteld, met als taak om onderzoek te doen naar wat nodig is om rond te komen op Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Ook heeft de commissie gekeken naar de systematiek van het sociaal minimum. De commissie heeft in oktober 2023 haar rapport uitgebracht. In aanvulling op de middelen uit de CN-envelop, wordt in 2024 volgend jaar nog eens € 30 mln. extra uitgetrokken om de koopkracht te verbeteren van de inwoners van Bonaire, Sint Eustatius en Saba.
In opdracht van het ministerie van BZK is in 2023 onderzoek gedaan naar de vrije uitkeringen die de drie openbare lichamen ontvangen uit het BES-fonds. Sinds 2015 heeft er geen onderzoek meer plaatsgevonden naar de hoogte van de vrije uitkering van de eilanden in relatie tot de uit te voeren taken. Door het ontbreken van recent onderzoek was er geen helder inzicht in de benodigde eilandelijke middelen en de verhouding van deze middelen tot de eilandelijke taken. Het onderzoek is uitgevoerd door bureau IdeeVersa en is op 9 oktober 2023 aan uw Kamer gestuurd. De uitkomst van het onderzoek is dat de bijdrage uit de CN-envelop een significante bijdrage heeft geleverd aan de hoogte van de vrije uitkering, maar dat dit nog niet voldoende is om de huidige structurele taken te kunnen uitvoeren. IdeeVersa adviseert daarnaast om de vrije uitkering mee te laten groeien met de Rijksuitgaven en de openbare lichamen te compenseren voor demografische ontwikkelingen. Uit het rapport volgt dat de beperkingen rondom lenen in de Wet FinBES, openbare lichamen afhankelijk maken van het Rijk, waarbij er sprake is van onvoldoende afspraken rondom onderhoud en vervanging. De Wet FinBES sluit namelijk het aangaan van leningen door openbare lichamen uit. IdeeVersa geeft daarbij aan dat dit leidt tot kapitaalvernietiging en het niet duurzaam omgaan met kapitaalgoederen. Het is aan een volgend kabinet om te besluiten over de voorstellen en de nadere uitwerking.
Bestuurlijke afspraken bij eilandgerichte aanpak
De staatssecretaris van BZK heeft met Saba en Sint Eustatius de bestuurlijke afspraken van 2022 in november 2023 herijkt en opnieuw getekend (Kamerstukken ll 2022/23, 36 410, nr. 34). Voor Bonaire was het bestuurscollege pas recent aangetreden en zij hebben eerst zelf de tijd genomen om prioriteiten vast te stellen, alvorens er bestuurlijke afspraken gemaakt konden worden. De bestuurlijke afspraken dienen ervoor om de samenwerking tussen de Rijksoverheid en de openbare lichamen te sturen en samen resultaatgericht aan de slag te gaan. Hierin hebben de openbare lichamen zelf de prioriteiten bepaald. Er zijn afspraken gemaakt over belangrijke thema’s zoals versterken bestuur- en uitvoeringskracht, armoede, duurzaamheid en economische diversificatie.
Afsprakenakkoord Sint Eustatius 2024-2027
Het Openbaar Lichaam Sint Eustatius heeft ervoor gekozen om veel van de onderwerpen uit de vorige bestuurlijke afspraken terug te laten komen in het huidige Afsprakenakkoord. Dit omdat de vorige afspraken maar één jaar besloegen en er nog resterende acties openstaan. In deze bestuurlijke afspraken staan vooral economische ontwikkeling, circulariteit met focus op (digitale) infrastructuur, welzijn, en goed bestuur centraal. Dit houdt onder meer in dat er meer sociale huurwoningen worden gebouwd, het cultureel erfgoed nog intensiever wordt beschermd, de versterking van de digitale vaardigheden van de inwoners wordt gestimuleerd, verschillende mogelijkheden voor het uitbreiden van de economie worden onderzocht en er verder wordt gewerkt aan de versterking van de infrastructuur.
Saba Package Agreement 2023 ‒ 2027
Het Openbaar Lichaam Saba heeft vier prioritaire thema’s aangewezen voor de nieuwe iteratie van bestuurlijke afspraken, namelijk: bestaanszekerheid en welzijn, economische en ruimtelijke ontwikkeling, klimaat, natuur en milieu, en goed bestuur. Binnen deze thema’s zijn afspraken gemaakt die bijdragen aan vooruitgang voor de inwoners en voor het eiland, zoals het voortzetten van de ferry tussen Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten, het gezamenlijk wegnemen van barrières die de economische ontwikkeling van het eiland in de weg staan, de verdere digitalisering van de overheidsorganisatie, het opstellen van een Saba-klimaatplan, het opstellen van een ruimtelijke ontwikkelingsplan Saba en het bouwen van betaalbare huur- en koopwoningen. Het Openbaar Lichaam heeft zich ook gecommitteerd aan het uitvoeren van een meerjarig plan voor het verder ontwikkelen en professionaliseren van de eigen ambtelijke organisatie, met meer aandacht voor onder andere leren en ontwikkelen van ambtenaren, het stroomlijnen van interne procedures en meer capaciteit voor het versterken van kernfuncties (waaronder financiën, wetgeving en juridische zaken, personeel en organisatie, bestuursondersteuning).
Versterken bestuurs- en uitvoeringskracht
In 2023 is er verder gewerkt aan het versterken van de bestuurs- en uitvoeringskracht in Caribisch Nederland. De bestuurskracht betreft de kwaliteit en professionaliteit van politieke gezagdragers en de bestuursorganen (bestuurscollege en eilandsraden) van de openbare lichamen, het samenspel tussen het bestuurscollege en de eilandsraad, en de directe ambtelijke ondersteuning van de gezagdragers. Goed openbaar bestuur met gedegen besluitvormingsprocessen is een randvoorwaarde voor de verdere ontwikkeling van Bonaire, Saba en Sint Eustatius. Het ministerie van BZK heeft ingezet op de versterking hiervan door onder meer het afsluiten van bestuurlijke afspraken met de bestuurders van Bonaire, Saba en Sint Eustatius, het werken aan het wetsvoorstel tot wijziging van de WolBES/FinBES, dat zich thans nog in de consultatiefase bevindt, het ondersteunen van de ontwikkeling van de griffie, het aanbieden van trainingen voor gedeputeerden en eilandsraadsleden, en het opzetten van samenwerkingen tussen Europees Nederlandse gemeenten en openbare lichamen.
De openbare lichamen staan voor een veelvoud aan taken die zij eigenstandig of in samenwerking met ambtelijke organisaties in Den Haag moeten uitvoeren. Dit vraagt een sterk ambtelijk apparaat. Op dit moment is de uitvoeringskracht echter onvoldoende. De inzet van het ministerie van BZK was er in 2023 op gericht om de uitvoeringskracht te versterken, door middel van het opzetten van detacheringen, het organiseren van ondersteuning vanuit Europees Nederlandse gemeenten, uitzending van trainees, het faciliteren van trainingen en opleidingen, en het invullen van de coördinerende functie in Den Haag. Dit is belangrijk omdat alleen op deze manier de openbare lichamen de taken waarvoor zij staan gedegen kunnen uitvoeren; zonder versterking is het niet mogelijk om, ondanks beschikbare middelen, de gewenste projecten, beleid of wetgeving volledig uit te voeren of te implementeren.
Dienstverlening Rijksdienst Caribisch Nederland
Voor 2023 had het kabinet de ambities om vervolgstappen te zetten in de verbetering van de dienstverlening door de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN). Daartoe zijn een kwartiermaker en een Chief Information Officer (CIO) aangesteld. Er is in overleg met verschillende diensten in Caribisch Nederland en in Den Haag een plan van aanpak gemaakt ter verbetering van de dienstverlening. Dit plan is ingediend als werken aan uitvoering (WaU) aanvraag. De ambities zijn om verbeterstappen te zetten in de telefonische bereikbaarheid van RCN diensten, dienstverlening via internet en via een modern balieconcept waarbij ook wordt gekeken naar de mogelijkheid van een dienstencentrum. Aanvullend hierop is het de bedoeling om klanten beter te bedienen via het concept van klantreizen. Besluitvorming over de WaU aanvraag vindt naar verwachting plaats in 2024.
Bestuurlijke ingreep Sint Eustatius
In 2023 zijn verdere stappen gezet voor de terugkeer van de democratische verhoudingen op Sint Eustatius. Dit jaar zijn de subfasen 2.1 en 2.2 van de Wet herstel voorziening Sint Eustatius bereikt Op 18 maart 2023 trad het Koninklijk Besluit voor de overgang naar fase 2.1 in werking. Daarmee ontving de nieuwe eilandsraad na installatie de rechtspositionele bevoegdheden ten opzichte van de griffie en de ambtelijke organisatie terug. Op 20 juni 2023 is het Koninklijk Besluit om fase 2.2 te bereiken in werking getreden. Het eilandbestuur beschikt met dit besluit sindsdien weer over het budgetrecht. Aan het besluit was de voorwaarde verbonden dat het eilandbestuur een aantal resterende verbeterstappen op het gebied van financieel beheer diende te realiseren voordat overgegaan kon worden naar een volgende fase in de wet. De regeringscommissaris van Sint Eustatius heeft inmiddels verklaard dat alle verbeterstappen zijn afgerond. Daarmee is voldaan aan alle voorwaarden om het Koninklijk Besluit te laten slaan voor het bereiken van fase 3.0, waarmee de bestuurlijke verhoudingen zoals vastgelegd in de WolBES en de FinBES worden hersteld. Een belangrijke stap hierin is de benoeming van een gezaghebber.
Coördinerende rol van Koninkrijksrelaties
Veel van de dossiers die het Caribisch gebied betreffen zijn complex van aard en beslaan veelal meerdere beleidsterreinen. Dergelijke opgaven zijn gebaat bij een meer integrale benadering. Versterking van de Haagse coördinatie en verbetering van de samenwerking tussen Europees Nederland en Caribisch Nederland zijn daarom van groot belang. Gericht kiezen voor de inzet op prioritaire thema’s helpt om resultaatgericht te werken. De coördinerende rol van het ministerie van BZK hierin is essentieel.
In 2023 is verder gewerkt aan de toepassing van het principe ‘comply or explain’. Het belangrijkste uitgangspunt van ‘comply or explain’ is dat alle beleidsintensiveringen en de daaruit voortvloeiende wetgeving en/of financiële consequenties van toepassing (zullen) zijn voor Caribisch Nederland, tenzij er redenen zijn om dat niet te doen. De departementen hebben daartoe hun inzet voor Caribisch Nederland veelal ondergebracht in beleidsagenda’s, waarin zij de doelen en ambities beschrijven. De uitvoering van deze beleidsagenda’s moet, in combinatie met de toepassing van ‘comply or explain’, leiden tot tastbare vooruitgang voor de inwoners van Bonaire, Saba en Sint Eustatius. Bij de toepassing van ‘comply or explain’ worden de bestuurlijke verhoudingen in acht genomen.
De uitdaging is verder om het proces te standaardiseren zodat Caribisch Nederland standaard onderdeel is van beleidsvorming en het wetgevingsproces. Hiervoor worden of zijn onder andere de standaardformulieren en handboeken aangepast die hierbij worden gebruikt, zoals het Beleidskompas, de Aanwijzingen voor de regelgeving, en het Draaiboek voor de regelgeving. Hierdoor wordt Caribisch Nederland in een vroeg stadium door beleidsambtenaren en wetgevingsjuristen meegenomen. Daarnaast heeft het Ministerie van BZK een bijstand- en advies verlenende rol richting de departementen en de openbare lichamen bij de beoordeling van de toepassing van het principe ‘comply or explain’, en een begeleidende rol in de contacten tussen de openbare lichamen en de departementen.
Het Ministerie van BZK is verantwoordelijk voor het opstellen en actualiseren van het wetgevingsoverzicht Caribisch Nederland; een van de onderdelen om het principe ‘comply or explain’ werkbaar te kunnen maken. Voor het adresseren van de wet- en regelgeving op de lange termijn zal daarnaast nog een inventarisatie plaatsvinden naar welke wet- en regelgeving op dit moment van toepassing is in Caribisch Nederland. Naar aanleiding van deze inventarisatie wordt bekeken welke wet- en regelgeving op de langere termijn voor aanpassing in aanmerking komt.
Financieel toezicht
Het College financieel toezicht Bonaire, Sint Eustatius en Saba adviseert de minister van BZK over de financiën van Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Onder de Tijdelijke wet taakverwaarlozing Sint Eustatius was Sint Eustatius sinds 2018 uitgezonderd van het toezicht dat normaal door het College financieel toezicht BES wordt uitgeoefend. De toezichthoudende rol voor Sint Eustatius is in 2023 volledig hervat. Conform de Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba behoeven de begrotingen van de openbare lichamen de goedkeuring van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Deze werd eind 2023 voor alle drie de openbare lichamen gegeven voor de begrotingen voor het jaar 2024.
Het ministerie van BZK ziet erop toe dat de openbare lichamen het financieel beheer op een goed niveau brengen en houden. Uit de meting van de Monitor Financieel Beheer in 2023 bleek dat alle drie de openbare lichamen (lichte) vooruitgang hebben geboekt ten opzichte van de vorige meting. Daarnaast heeft Bonaire in 2023 van de externe accountant voor het eerst een goedkeurende controleverklaring ontvangen voor zowel de getrouwheid als de rechtmatigheid van de jaarrekening 2022. Sint Eustatius heeft het financieel beheer een positieve impuls gegeven door de implementatie van de administratieve organisatie en interne beheersing (AO/IB) en de training van de medewerkers. Dit laat zien dat de financiële verbeterplannen hun vruchten beginnen af te werpen. Tijdige aanlevering van begrotingsdocumenten en uitvoeringsrapportages en meerjarenbegrotingsevenwicht blijven evenwel aandachtspunten.
Landen
Overheidsfinanciën, financieel beheer, en financieel toezicht
Overheidsfinanciën en financieel toezicht (landen) 2023 is een jaar geweest waarin de economieën en de overheidsfinanciën van de landen zich verder herstelden van de gevolgen van de pandemie. De duurzame houdbaarheid van de overheidsfinanciën werd daardoor vergroot. Het herstel van de toeristische sector hield aan en ook andere sectoren konden daarvan profiteren. Dit had een positieve weerslag op de overheidsinkomsten, met als resultaat dat de overheidssaldi naar verwachting wederom beter zullen zijn dan vooraf werd verwacht. Het College (Aruba) financieel toezicht wijst er in dit verband op dat deze gunstige ontwikkeling zou moeten worden benut om bijvoorbeeld betalingsachterstanden weg te werken, schulden af te lossen en de overheidsinvesteringen te verhogen. Definitieve realisaties zijn, door de achterstanden die de landen hebben bij het vaststellen van de jaarrekeningen, nog niet beschikbaar. Een belangrijk thema in 2023 was de herfinanciering van de covidleningen. Deze waren in 2022 al eens kortdurend geherfinancierd, omdat de pandemie op dat moment nog niet ten einde was. De intentie was om in 2023 te komen tot langjarige herfinancieringen tegen een gunstige rente waarbij rekening zou worden gehouden met de financiële draagkracht van de landen en zo mogelijk ook met de strategische investeringsagenda’s. Dit beoogde resultaat werd nog niet bereikt, omdat nog niet aan de door Nederland geformuleerde voorwaarden was voldaan. Voor Aruba is de voorwaarde een rijkswet waarin het financieel toezicht duurzaam wordt verankerd. Hierover werd nog geen bestuurlijk akkoord bereikt. Voor Curaçao en Sint Maarten is de voorwaarde een akkoord over een door Nederland als financieel solide en duurzame oplossing voor de problemen bij pensioenverzekeraar ENNIA. Ook deze voorwaarde was nog niet gerealiseerd. Door het niet realiseren van de voorwaarden, werden de risico’s voor het Rijk niet weggenomen en kon de herfinanciering niet tegen de meest gunstige voorwaarden worden verstrekt. Wel is, op basis van doorrekeningen door een onafhankelijke partij als de centrale bank of het IMF, rekening gehouden met de financiële draagkracht van de landen. Na de herfinanciering per 10 oktober 2023 zijn de gesprekken over realisatie van de voorwaarden voortgezet.
Financieel beheer landen
In 2023 zijn in Aruba, Curaçao en Sint Maarten onder de vlag van de Landspakketten verbeteringen doorgevoerd in de kwaliteit van de financiële informatie, de financiële processen en de wetgeving. Op Aruba kan als belangrijkste succes het opstellen van een verslaggevingsstelsel genoemd worden, dat de basis vormt van een eenduidige financiële administratie. Sint Maarten is in 2023 aan de slag gegaan met de verbetering van het begrotingsproces en de voorbereidingen op de implementatie van een nieuw financieel systeem, dat de financiële processen en de risicobeheersing zal ondersteunen. In Curaçao loopt een omvangrijk programma waarmee specifieke knelpunten in de getrouwheid en de rechtmatigheid van de inkomsten en uitgaven worden opgelost. De Tijdelijke Werkorganisatie ondersteunt deze activiteiten met onderzoek, technisch advies en capaciteit.
Versterken van de rechtsstaat op Aruba, Curaçao en Sint Maarten
Het versterken van de rechtsstaat en de rechtshandhaving is een autonome aangelegenheid van de Caribische landen. Ondersteuning vanuit Nederland gebeurt op basis van artikel 36 van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden, waarin is bepaald dat de landen binnen het Koninkrijk elkaar hulp en bijstand verlenen. In 2023 heeft het ministerie van BZK in nauwe afstemming met het ministerie van Defensie, het ministerie van Justitie en Veiligheid (J&V) en het ministerie van Financiën de landen waar mogelijk ondersteund om de aanzienlijke uitdagingen op het gebied van onder andere drugshandel en financieel economische criminaliteit het hoofd te bieden. De ligging van de landen maakte dat zij ook in 2023 te kampen hadden met grensoverschrijdende criminaliteit. Daarnaast vormde de verwevenheid tussen de boven- en onderwereld een serieuze bedreiging voor het goed functioneren van de democratische rechtsstaat. Als laatste heeft een gezamenlijke werkgroep met het ministerie van Justitie en Veiligheid en de Caribische Landen van het Koninkrijk op verzoek van het Justitieel Vierlandenoverleg (JVO) in 2023 een analyse gemaakt van de al langer bekende disbalans binnen de rechtshandhavingsketen. Deze is zichtbaar op meerdere niveaus: ten eerste in een betere equipering en bemensing van Nederlandse en Koninkrijks brede diensten ten opzichte van lokale diensten en anderzijds in ongelijke investeringen in het eerste (opsporings)deel van de keten ten opzichte van de daarop volgende vervolging, berechting, strafexecutie en reclassering.
Aanpak van ondermijnende criminaliteit
Het Recherche Samenwerkingsteam (RST), Parket Procureur-Generaal (PPG) en Gemeenschappelijk Hof van Justitie (Hof) zijn net als de afgelopen jaren gefinancierd met als doel capaciteit in te zetten op de duurzame aanpak van ondermijning op Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Vanaf 2022 ontvangen het RST, PPG en het Hof via een ingroeimodel extra gelden die zijn vrijgekomen naar aanleiding van het sluiten van de landspakketten (Kamerstukken II 2019/20, 35 420, nr. 177 en nr. 186). Om de verwevenheid tussen bovenwereld en onderwereld aan te pakken hebben de vier landen van het Koninkrijk afspraken gemaakt over het ontwikkelen van bestuurlijke mogelijkheden om ondermijnende criminaliteit aan te pakken. Deze afspraken zijn in 2023 bestendigd in het protocol voor de bestuurlijke aanpak van ondermijnende criminaliteit in de Caribische landen van het Koninkrijk. Aruba, Curaçao en Sint Maarten hebben gewerkt aan het opstellen van ondermijningsbeelden, het ontwikkelen van een bewustwordingscampagne, de inhuur van wetgevingscapaciteit en de organisatie van de Integrity Summit Dutch Caribbean.
Versterking grenstoezicht
De landen van het Koninkrijk zijn ook in 2023 versterkt met personeel van Douane Nederland en de Koninklijke Marechaussee. Zij werden ingezet om kennis over te dragen en te ondersteunen waar nodig. In navolging van Aruba en Curaçao is Sint Maarten dit jaar gestart met de implementatie van het plan van aanpak. In alle drie de landen zijn goede stappen gezet, maar zorgen onder meer de beperkte capaciteit van de diensten en de trage inkoopprocessen voor vertraging. De betrokken diensten zetten zich in om deze vertraging zoveel mogelijk in te lopen.
Detentie Sint Maarten
In 2018 heeft het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) geoordeeld in de zaak Corallo vs. Koninkrijk der Nederlanden dat sprake was van schending van artikel 3 (verbod op onmenselijke of vernederende behandeling) van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Met het overeenkomen van de derde tranche van de liquiditeitssteun met Sint Maarten in 2020 is er éénmalig € 30 mln. vrijgemaakt in 2023 voor het verbeteren van het gevangeniswezen van Sint Maarten.
Naast de uitvoering van de eind 2022 met Sint Maarten en UNOPS gesloten overeenkomst voor het ontwerp van een nieuwe gevangenis, is er vanuit het ministerie van BZK in 2023 een dienstverleningsovereenkomst gesloten met de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), om de immateriële aspecten van het gevangeniswezen te versterken. Daarnaast zijn er twee bijdragen verstrekt aan de National Recovery Program Bureau (NRPB). De eerste bijdrage is verstrekt om het Plan van Aanpak detentie 2018 te actualiseren en verder uit te werken. De tweede bijdrage is voor het herstellen van de politiecellen in Philipsburg, om deze in lijn te brengen met de aanbevelingen van het Europees Comité voor de Preventie van Foltering en Onmenselijke of Vernederende Behandeling of Bestraffing (CPT) die in 2023 een rapport uitbrachten over verschillende onderdelen van het gevangeniswezen in het Koninkrijk der Nederlanden.
Wederopbouw
Nederland ondersteunt Sint Maarten financieel bij de wederopbouw na orkaan Irma via een trustfonds en met technische assistentie met de inzet van de Wereldbank. Het trustfonds loopt tot eind 2028. De wederopbouwactiviteiten op Sint Eustatius en Saba zijn inmiddels afgerond. In totaal is € 445,11 mln. door Nederland overgemaakt aan het trustfonds ($ 519,4 mln.). Momenteel worden tien projecten ter waarde van $ 417,1 mln. uitgevoerd en zijn twee projecten afgerond. Ook zijn er twee projecten ter waarde van $ 30 mln. in voorbereiding.
In 2023 zijn wederom duurzame en zichtbare resultaten geboekt voor Sint Maarten en haar bewoners. Op enkele projecten zijn belangrijke mijlpalen bereikt. Ten eerste bij het herstel van het vliegveld: in 2023 is de nieuwe vertrekhal officieel geopend. Wat betreft de afvalberg is een extra Grant Agreement van $ 60 mln. getekend vanuit het trustfonds, waarmee onder andere meer middelen vrijkomen voor het duurzaam beheer van de afvalproblematiek in Philipsburg. Daarnaast is het er een nieuw project goedgekeurd ($ 8 mln.) dat zich richt op het verbeteren van de psychische gezondheidszorg op Sint Maarten. Voor het afvalwaterzuiveringsproject heeft Nederland een lening van € 15 mln. verstrekt aan Sint Maarten die nodig is voor de eigen investering van Sint Maarten in dit project. Tenslotte heeft NL een subsidie van maximaal € 2,3 mln. aan Sint Maarten verstrekt voor de vervanging van de stormwaterpompen in Philipsburg.
Bevorderen sociaaleconomische structuur
De Tijdelijke Werkorganisatie (TWO) ondersteunt sinds eind 2020 de Caribische Landen in het Koninkrijk bij de uitvoering van de hervormingen die zijn afgesproken in de zogenoemde landspakketten. De maatregelen en hervormingen uit de landspakketten zien op de volgende thema’s: financieel beheer, kosten en effectiviteit publieke sector, belastingen, financiële sector, economische hervormingen, zorg, onderwijs en versterking van de rechtsstaat. In april 2023 is een nieuwe Onderlinge Regeling Samenwerken bij hervormingen getekend door Aruba, Curaçao, Sint Maarten en Nederland. Daarmee is een juridische basis gelegd voor duurzame samenwerking aan de hervormingen.
Omdat niet alle ontwikkelingen van de Landspakketten kunnen worden genoemd, volgen hier enkele voorbeelden. In 2023 heeft TWO onder andere budget ingezet voor het inhalen van achterstanden bij de Arubaanse belastingdienst (€ 0,3 mln.) en de doorlichting van de Arubaanse overheid (€ 0,7mln.) en bijvoorbeeld voor de uitbreiding van de huisartsenopleiding (€ 0,4 mln.), ter versterking van de eerstelijns zorg. In Curaçao heeft TWO onder andere middelen ingezet voor de implementatie van het softwarepakket Microsoft 365 binnen de overheid (€ 0.9 mln.), de ontwikkeling van het grond- en vastgoedbeleid (€ 1,4 mln.). Daarnaast is in 2023 € 9,8 mln. van de in totaal voor dit doel beschikbaar gestelde € 30 mln. verstrekt voor onderhoud aan scholen op Curaçao. Op Sint Maarten heeft TWO onder andere middelen ingezet voor de opleiding van nieuwe belastingaccountants (€ 0,8 mln.), voor het opzetten van een IT-afdeling (€ 1,3 mln.) en voor de verdere ontwikkeling van een collectieve zorgverzekering (€ 0,5 mln.) en een daaraan verbonden bewustwordingscampagne.