De overheid beschermt werknemers tegen de financiële gevolgen van ziekte en stimuleert hen het werk te hervatten. De overheid beschermt werknemers tegen de financiële gevolgen van zwangerschap.

De overheid vindt dat mensen die ziek worden en waarbij de loonbetalingsverplichting bij ziekte voor de werkgever niet van toepassing is, ook verzekerd moeten zijn van een tijdelijk loonvervangend inkomen. Zij kunnen het verlies aan inkomen daarom voor een periode van twee jaar, gelijk aan de periode van de loonbetalingsverplichting, opvangen met een uitkering op grond van de Ziektewet (ZW). Door middel van verzuimbegeleiding en re-integratie stimuleert de overheid deze werknemers om zo snel mogelijk weer aan het werk te gaan.

Ook tijdens de periode van zwangerschaps- en bevallingsverlof voorziet de overheid in een tijdelijk loonvervangend inkomen. Op grond van de Wet arbeid en zorg (WAZO) komen zwangere werknemers en zelfstandigen in aanmerking voor een uitkering.

Mensen die lijden aan de ziekte maligne mesothelioom of asbestose door blootstelling aan asbest, kunnen van de overheid een tegemoetkoming of een voorschot op een schadevergoeding ontvangen op grond van de Regeling tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS).

Werknemers in Caribisch Nederland die door ziekte of zwangerschap met loonderving geconfronteerd worden, ontvangen een uitkering op grond van de Ziekteverzekering (ZV).

De Minister financiert de inkomensondersteuning met begrotingsgefinancierde uitkeringsregelingen. Bij de premiegefinancierde uitkeringsregelingen regisseert de Minister. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:

• • De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van wet- en regelgeving;

• • De vaststelling van het niveau van de uitkeringen van de onderscheiden regelingen;

• • De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door het UWV en de SVB;

• • De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Aanpassing transitievergoeding controversieel verklaard

Het wetsvoorstel aanpassing transitievergoeding bij ontslag wegens bedrijfseconomische redenen of langdurige arbeidsongeschiktheid is door de Tweede Kamer controversieel verklaard. Op grond van dit wetsvoorstel zouden werkgevers door het UWV gecompenseerd worden voor de kosten van de transitievergoeding bij ontslag na langdurige ziekte. De beoogde inwerkingtredingsdatum van 1-1-2019 van de compensatieregeling zal wanneer het wetsvoorstel op een later moment toch aangenomen wordt, niet gehaald worden vanwege de benodigde voorbereidingstijd bij het UWV.

Beleidsdoorlichting artikel 6

In juni 2017 is de beleidsdoorlichting artikel 6 afgerond en naar de Tweede Kamer gestuurd. Vanwege de demissionaire status van het kabinet is hierbij naar het volgende kabinet verwezen voor een inhoudelijke reactie.

Uitbreiding kraamverlof controversieel verklaard

De behandeling van het wetsvoorstel uitbreiding kraamverlof dat per 2019 zou ingaan, is door de Tweede Kamer controversieel verklaard. Dit wetsvoorstel regelt een uitbereiding van het bestaande kraamverlof voor de echtgeno(o)t(e)/partner van de moeder met 3 dagen.

Ziekteverzekering BES uitgebreid

De Wet Ziekteverzekering BES zal worden aangepast. Op dit moment wordt bij opname van zwangerschaps- en bevallingsverlof 80% van de loonkosten vergoed vanuit de Wet ziekteverzekering BES (loondervingsvergoeding) en komt de resterende 20% voor rekening van de werkgever. Het streven is om per 1 januari 2018 de loondervingsvergoeding gedurende het wettelijk zwangerschaps- en bevallingsverlof om te zetten naar een (gemaximeerde) 100% vergoeding.

ZW-pilots niet landelijk uitgerold

In het sociaal akkoord is afgesproken dat sociale partners er verantwoordelijk voor blijven dat minder mensen een beroep doen op de WIA. In pilots gericht op re-integratie hebben sociale partners hiertoe werkwijzen ontwikkeld. De pilots zijn inmiddels afgerond en gemonitord door een onafhankelijk onderzoeksbureau. De Minister van SZW biedt het onderzoeksrapport, met zijn bijbehorende bevindingen en conclusies, in de zomer van 2017 aan de Tweede Kamer aan. De bijbehorende taakstelling van € 15 miljoen structureel is uitgeboekt bij de Voorjaarsnota 2017, omdat er nog geen concrete plannen zijn om de pilots landelijk uit te rollen.

Omissie regelgeving zwangerschapsverlof meerlingen gerepareerd

Sinds 1 april 2016 kunnen vrouwen die zwanger zijn van een meerling 4 weken eerder met zwangerschapsverlof gaan. Inclusief het bevallingsverlof komt de totale verlof periode dan uit op 20 weken. Wegens een omissie in de regelgeving duurt het verlof in de praktijk echter doorgaans minder dan 20 weken, maar wel tenminste 16 weken. Met de Verzamelwet SZW 2018 wordt dit hersteld en genieten vrouwen die zwanger zijn van een meerling daadwerkelijk 20 weken verlof rond de geboorte. Vanaf 1 april 2018 treedt de gewijzigde wetgeving in werking.

Inkomensoverdrachten:

De inkomensoverdrachten zijn gebaseerd op wet- en regelgeving en derhalve voor 100% juridisch verplicht. Het betreft uitkeringslasten TAS en uitkeringslasten ziekteverzekering Caribisch Nederland.

A. Inkomensoverdrachten

A1. Tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS)

Mensen die lijden aan de ziekte maligne mesothelioom of asbestose als gevolg van blootstelling aan asbest kunnen een tegemoetkoming ontvangen op grond van de TAS. Indien zij de ziekte maligne mesothelioom of asbestose hebben gekregen door te werken met asbest (in dienst van een werkgever) of maligne mesothelioom hebben opgelopen via werkkleding van een huisgenoot, dan is de (voormalige) werkgever hiervoor aansprakelijk en kunnen zij een schadevergoeding bij de werkgever eisen. Dit kan echter lang duren. Tegelijkertijd is de levensverwachting van mensen met de ziekte maligne mesothelioom vaak erg kort. De TAS heeft tot doel asbestslachtoffers bij leven maatschappelijke erkenning te bieden in de vorm van een tegemoetkoming. Deze wordt vaak uitgekeerd in de vorm van een voorschot. Als de (voormalige) werkgever later alsnog een schadevergoeding betaalt wordt de tegemoetkoming hiermee verrekend. De TAS wordt uitgevoerd door de SVB.

Wie komt er voor in aanmerking?

Mensen die ziek zijn geworden door het werken met asbest, krijgen een voorschot als:

• • bij hen maligne mesothelioom of asbestose is vastgesteld;

• • zij, of in het geval van maligne mesothelioom, een huisgenoot in loondienst bij een werkgever in Nederland werkten;

• • zij, of in het geval van maligne mesothelioom, een huisgenoot op het werk zijn blootgesteld aan asbest;

• • zij nog geen schadevergoeding hebben gekregen of een schadevergoeding hebben ontvangen die lager is dan € 19.988.

Hoe hoog is de TAS?

Zowel het voorschot als de tegemoetkoming is in 2017 € 19.988. Dit is een eenmalige uitkering. De hoogte van de TAS volgt de ontwikkeling van het wettelijk minimumloon.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten TAS worden vanaf 2018 constant verondersteld op een niveau van € 4,2 miljoen. Er wordt wel verwacht dat vanaf 2017 de uitkeringslasten hoger liggen dan in 2016, door een lichte toename in het aantal aanvragen (ongeveer 30 extra aanvragen in 2017).

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal mensen dat een TAS-uitkering ontvangt blijft de komende jaren stabiel. Asbestziektes kennen een erg lange latentietijd (30–40 jaar). Ondanks dat het werken met asbest al in 1993 is verboden, blijven de aanvragen in de TAS hierdoor de komende jaren naar verwachting stabiel.

A2. Ziekteverzekering (ZV) (Caribisch Nederland)

Werknemers in Caribisch Nederland die door ziekte of zwangerschap met loonderving geconfronteerd worden, ontvangen een uitkering (ziekengeld) op grond van de Ziekteverzekering. De uitkering is gerelateerd aan het loon van de werknemer.

Budgettaire ontwikkelingen

Door de verhoging van de gerechtigde leeftijd van de Algemene Ouderdomsverzekering (zie ook beleidsartikel 8) lopen de uitkeringen van de ZV langer door. Hierdoor nemen de uitkeringslasten ZV in de komende jaren toe.

Beleidsrelevante kerncijfers

A3. Ziektewet (ZW)

De ZW geeft zieke werknemers het recht op een uitkering als zij geen werkgever meer hebben die in geval van ziekte loon moet doorbetalen. De ZW bevat minimumnormen voor re-integratie. De ZW geldt ook voor een beperkte groep werknemers die wel in dienst zijn van een werkgever, namelijk werknemers die tijdelijk ongeschikt zijn voor het verrichten van hun werk wegens arbeidsongeschiktheid als gevolg van zwangerschap en orgaandonatie en werknemers met een zogenaamde no-riskpolis. De werkgever mag de ZW-uitkering dan verrekenen met het loon dat hij moet doorbetalen. De ZW wordt uitgevoerd door het UWV of door werkgevers zelf wanneer zij ervoor gekozen hebben om eigenrisicodrager te zijn voor de ZW-uitkeringslasten.

Wie komt er voor in aanmerking?

In aanmerking voor een ziektewetuitkering komen:

• • Uitzendkrachten (zonder vast contract met het uitzendbureau);

• • Oproepkrachten (afhankelijk van het soort oproepcontract);

• • Personen met een arbeidscontract dat afloopt tijdens de ziekte;

• • Personen die een WW-uitkering ontvangen en langer dan dertien weken ziek zijn;

• • Vrouwen die ziek worden als gevolg van zwangerschap of bevalling. Wanneer vrouwen in loondienst werken hebben zij tijdens hun zwangerschapsverlof recht op een uitkering op grond van de Wet arbeid en zorg. Als deze vrouwen door de zwangerschap vóór of na de bevalling ziek worden, ontvangen zij een ZW-uitkering;

• • Orgaandonoren die door hun donatie tijdelijk niet kunnen werken;

• • Personen met een no-riskpolis die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn en die binnen vijf jaar nadat ze in dienst zijn gekomen van een werkgever ziek worden;

• • Ondernemers en directeuren-grootaandeelhouders kunnen alleen een beroep doen op de ZW als zij hiervoor een vrijwillige verzekering hebben.

Hoe hoog is de ZW-uitkering?

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten ZW van de bij het UWV verzekerde populatie nemen in 2018 met ca. € 5 miljoen toe. Enerzijds neemt het aantal eindedienstverbanders iets toe, anderszijds neemt het aantal zieke werklozen iets af. Naar verwachting blijft het ZW-volume per saldo nagenoeg gelijk.

Beleidsrelevante kerncijfers

Handhaving

De kerncijfers preventie laten een stabiel beeld zien. Hoewel de kerncijfers over opsporing iets fluctueren is het totaalbeeld stabiel. De incassoratio’s over 2015 en 2016 laten in het eerste jaar van innning een beter resultaat zien, dan de incassoratio over 2014.

A4. Transitievergoeding

Bij ontslag van een werknemer wegens (langdurige) arbeidsongeschiktheid is de werkgever een transitievergoeding verschuldigd, na de periode van loondoorbetaling. Het wetsvoorstel dat regelt dat werkgevers voor deze kosten van de transitievergoeding door UWV zullen worden gecompenseerd is controversieel verklaard. Hierdoor zal, wanneer het wetsvoorstel op een later moment toch wordt aangenomen, de beoogde inwerkingtredingsdatum van 1-1-2019 niet gehaald worden en minstens een half jaar later komen te liggen.

A5. Wet arbeid en zorg (WAZO)

De WAZO bundelt een aantal wettelijke verlofvormen, zoals het zwangerschaps- en bevallingsverlof, kraamverlof, adoptie- en pleegzorgverlof, ouderschapsverlof en kort- en langdurend zorgverlof. Soms bestaat er recht op (gedeeltelijke) loondoorbetaling of op een uitkering (zwangerschaps- en bevallingsuitkering en adoptie- en pleegzorguitkering). Deze uitkeringen op grond van de WAZO worden uitgevoerd door het UWV.

Recht op kraamverlof ontstaat als het de echtgeno(o)t(e) of de geregistreerd partner betreft. Daarnaast hebben ook ongehuwd samenwonenden en de partner die het kind erkent, recht op dit verlof.

Wie komt er voor in aanmerking?

Hoe hoog is de WAZO?

De zwangerschaps- en bevallingsuitkering, het kraamverlof en de adoptie- en pleegzorguitkering bedraagt 100% van het laatstverdiende loon, tot een maximum van 100% van het maximumdagloon. Dit is per 1 juli 2017 gelijk aan € 4.515,30 bruto per maand inclusief vakantiegeld. De hoogte van de uitkering voor zelfstandigen is maximaal het wettelijk minimumloon (per 1 juli 2017 € 1.565,40 bruto per maand inclusief vakantiegeld).

Budgettaire ontwikkelingen

Als gevolg van een verwachte lichte toename van het aantal geboorten en een stijgende participatiegraad nemen de uitgaven voor zwangerschap- en bevallingsverlof in 2018 met ca. € 25 miljoen toe ten opzichte van 2017. Het wetsvoorstel dat regelt dat het kraamverlof met drie dagen wordt uitgebreid is door de Tweede Kamer controversieel verklaard. De hiervoor beschikbare middelen bedragen (vanaf 2019) circa € 60 miljoen per jaar.

Beleidsrelevante kerncijfers