In 2022 is de Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren opgesteld. We borgen dat iedereen mee kan doen in het digitale tijdperk, iedereen de digitale wereld kan vertrouwen en iedereen meer regie krijgt op het eigen digitale leven. Daarnaast geven we als digitale overheid zelf het goede voorbeeld door waardengedreven en open te acteren en gaan we aan de slag in het Caribisch deel van het Koninkrijk (Kamerstukken II 2022/23, 26643, nr. 940).
In onze aanpak hebben we de focus van het beleid voor digitalisering verschoven van de «techniek» naar de «waarden» die we hanteren in de digitalisering van onze samenleving en de overheid zelf. De resultaten van deze vernieuwde aanpak zijn deels al in 2022 zichtbaar geworden en deze aanpak zal ook in 2023 en 2024 zijn vruchten afwerpen: lokaal, nationaal en internationaal.
Iedereen kan meedoen in het digitale tijdperk
Tijdens de digitale transformatie laten we niemand in de steek. Daarom hebben we in 2022 geïnvesteerd in de digitale ondersteuning en vaardigheden van alle burgers én de toegankelijkheid van de overheid en haar dienstverlening. Zo is in 2022 het aantal Informatiepunten Digitale Overheid gegroeid naar 655.
Om letterlijk mee te kunnen doen hebben we met #allemaaldigitaal oude apparaten klaar gemaakt voor hergebruik en uitgedeeld aan mensen, die bijvoorbeeld de middelen niet hebben voor een apparaat. Via Tel mee met Taal wordt ingezet op het verbeteren van (digitale) basisvaardigheden. Om mensen te helpen bij het eerste gebruik van hun smartphone is in november de app Digihandig gelanceerd. De app biedt 100 korte lessen voor dagelijkse digitale zelfredzaamheid.
De Universiteit van Amsterdam (UvA) heeft met subsidie van het ministerie van BZK een methodiek ontwikkeld om onderzoek te doen naar de digitale vaardigheden van Nederlanders tussen de 16 en 93 jaar. Hierbij wordt niet alleen naar basisvaardigheden en knoppenkennis gekeken, maar juist ook naar de meer gevorderde kritische digitale vaardigheden. Dit zijn de basisvaardigheden van de toekomst.
Voor jongeren in het praktijkonderwijs en (v)mbo zijn lesmodules DoejeDigiding ontwikkeld waarmee zij leren hoe zij zaken moeten regelen met de overheid (zoals het aanvragen van toeslagen). Meedoen is van alle generaties, daarom hebben we binnen het project Digistars met het Nationaal Ouderenfonds een passend trainingsaanbod voor werknemers gerealiseerd.
We hebben samen met decentrale overheden de dienstverlening van de overheid zelf toegankelijker en begrijpelijker gemaakt door de gebruiker centraal te stellen, principes, interactiepatronen en code voor websites en apps te delen via het NL Design System. Ook hebben we onderdelen van de dienstverlening meer proactief en inclusief ingericht, bijvoorbeeld ten behoeve van het tegengaan van niet-gebruik in het schuldendomein.
Iedereen kan de digitale wereld vertrouwen
Voor vertrouwen in de digitale wereld is een belangrijke stap het vergroten van de transparantie in het gebruik van algoritmen de lancering van het Algoritmeregister in december 2022. Het toezicht op dit gebruik is versterkt met de start van de algoritmetoezichthouder bij de Autoriteit Persoonsgegevens in januari 2023. Het algoritmeregister biedt transparantie en een aanspreekpunt voor het gebruik van algoritmen door de overheid en vormt zo de basis voor het toezicht hierop.
Mensgerichte Artificial Intelligence (AI) is in de praktijk bevorderd door toe te werken naar het verplicht stellen van verplichte Mensenrechten Assessments en steun voor het Civic AI Lab als onderdeel van een nationaal netwerk van kennisinstituten, de overheid en private partijen. Deze werken samen op het gebied van verantwoordelijke en inclusieve AI om de positie van burgers en bedrijven te versterken en hun (digitale) participatie te vergroten. Er zijn Data Protection en Human Rights Impact Assessments uitgevoerd op de overheidspagina’s op Facebook om zeker te stellen dat die voldoen aan de AVG. Vanaf 2023 zijn grote tech bedrijven verplicht om mensenrechtentoetsen uit te voeren volgens de Europese Digital Services Act en is kindermarketing online bij grote platforms verboden. In 2022 is op Europees niveau de BIK+ (Better Internet for Kids) ontwikkeld met daarin acties die Nederland op het gebied van bescherming van kinderen online oppakt.
Verder is het Impact Assessment bij de inzet van Algoritmen (IAMA, mensenrechtentoets) ontwikkeld voor discussie en besluitvorming rondom de inzet van algoritmen door overheidsorganen en is het Nationaal Innovatiecentrum Privacy Enhancing Technologies (NICPET) eind 2022 van start gegaan.
Voor een digitale wereld die iedereen kan vertrouwen, is het ook belangrijk dat de overheid haar cybersecurity op orde heeft. Daarom zijn we in 2022 doorgegaan met de overheidsbrede implementatie van de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (Stcrt. 2019, 26526) en hebben we het veilig inkopen van hard- en software binnen de overheid gestimuleerd. Overheden kunnen dankzij een ondersteuningsprogramma gebruikmaken van kennis- en expertise-uitwisseling rond informatieveiligheid in algemene zin en specifieke beveiligingsmaatregelen in het bijzonder, zoals de Inkoopeisen Cybersecurity Overheid (ICO). Om goed te zijn voorbereid wanneer het wel een keer echt misgaat, hebben we het respons- en herstelvermogen van de overheid gestimuleerd door in 2022 opnieuw aandacht te geven aan het kennisdelen en het oefenen met digitale ontwrichting, via een nieuwe editie van de overheidsbrede cyberoefening.
Iedereen heeft regie op het digitale leven
Om mensen meer regie te geven op hun eigen gegevens zijn we in 2022 gestart om voor vijftig overheidsbesluiten inzicht te geven aan burgers welke persoonsgegevens precies door overheidsorganisaties worden gebruikt.
Het huidige stelsel van basisregistraties wordt op basis van een vernieuwd toekomstbeeld doorontwikkeld tot een breder federatief datastelsel waarin gegevens bij de bron kunnen worden opgehaald, gecombineerd en gebruikt. In 2022 hebben we Overheidsbreed gezorgd voor overeenstemming over dit federatief datastelsel als doel.
Burgers kunnen inmiddels vrijwillig een ander machtigen voor een aantal digitale overheidsorganisaties. Verder hebben we de broncode van DigiD openbaar gemaakt waarbij we met een van de belangrijkste applicaties van de digitale overheid een voorbeeld vormen op het gebied van transparantie.
We hebben een voortrekkersrol gepakt bij het Europese Digitale Identiteit Raamwerk. Door de Nederlandse inzet is de nieuwe eIDAS-verordening verbeterd door privacy te borgen en niet met een EU BSN te werken (Unique identifier), een hoog betrouwbaarheidsniveau van de wallet, het tegengaan van dataconcentratie, het toezicht op gegevensverwerking door dienstverleners en het gebruik van open source terug te vinden. Dit alles volgens de nadrukkelijke wensen van de Kamer.
De digitale overheid werkt waardengedreven en open voor iedereen
De rijksoverheid vindt een open en transparante overheid zeer belangrijk. In de zomer van 2022 heeft de staatsecretaris de Kamer geïnformeerd over de uitwerking van de I-strategie Rijk, de digitalisering van de rijksoverheid en de belangrijkste uitdagingen voor de informatievoorziening van de rijksoverheid voor de komende jaren. De staatssecretaris heeft bovendien in november 2022 de Meerjaren Departementaal informatieplannen aan de Kamer aangeboden (Kamerstukken II 2022/23, 26643, nr. 932). Hiermee geven we inzicht in de belangrijkste ontwikkelingen en plannen op het gebied van ICT en digitalisering. In 2022 is ook het Rijks ICT-dashboard verder doorontwikkeld. Naast inzicht in grote ICT-projecten bij het Rijk geeft het nu ook inzicht in de kosten voor beheer en onderhoud van bestaande ICT-systemen.
In 2021 en 2022 zijn alle websites van de rijksoverheid blijvend bewaard en zijn e-mails van (vertrekkende) bewindspersonen veiliggesteld. Daarnaast hebben we bij bijna alle kerndepartementen maatregelen genomen voor het veiligstellen van e-mails.
Ter vergroting van het digitaal vakmanschap hebben we, samen met de andere departementen vanuit de I-Strategie Rijk geïnvesteerd in monitoring van het personeelsverloop, kennisdeling en opleidingsaanbod voor (I-)professionals, om zo de kennis en competenties binnen de overheid te vergroten en medewerkers te behouden.
In 2022 heeft de staatssecretaris de Tweede Kamer geïnformeerd over het rijksbreed cloudbeleid en een daarbij behorend implementatiekader. Hiermee zijn voorwaarden en waarborgen aangebracht bij het gebruik van clouddiensten door overheidsorganisaties voor een verantwoorde en veilige omgang met gegevens van burgers en bedrijven.
In 2022 is voor het eerst een programmeringsplan voor de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) opgesteld waarin de activiteiten voor 2023 zijn beschreven en geprioriteerd. Het gaat dan om zaken als toegang tot en interactie met de overheid en het machtigen van anderen om namens jou zaken te doen met de overheid. Naast de inhoud en planning, biedt dit programmeringsplan inzicht in het bijbehorende budget. Het budget voor de GDI is in 2022 samengebracht in de centrale financiering.
Medeoverheden hebben ondersteuning gekregen voor het programma Basis op Orde Baseline Informatiebeveiliging Overheid. De samenwerking op inhoud en expertise tussen overheden is bevorderd met een ‘cyberhulp’ samenwerkingsplatform.
We versterken de digitale samenleving in het Caribisch deel van het Koninkrijk
Een belangrijke toevoeging aan de digitaliseringsagenda is de verbreding met het Caribisch deel van het Koninkrijk. Daarvoor zijn samen met vertegenwoordigers van de diverse delen van het Koninkrijk voorbereidingen getroffen om te komen tot gelijke en/of gelijkwaardige voorzieningen, waar mogelijk. Concreet zijn we gestart met een project om Papiamentu en Papiamento op te nemen in vertaalmachines en wordt de invoering van het Burger Service Nummer voorbereid.