Inleiding

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is de uitvoeringsorganisatie van de Rijksoverheid voor het onderwijs. DUO levert producten en diensten op het terrein van bekostiging van instellingen, financiering van studenten, examens, informatievoorziening alsmede diensten gericht op de verbetering van de verbinding tussen beleid en uitvoering, waarbij de burger en instellingen centraal worden gesteld. Daarnaast verricht DUO werkzaamheden voor overige departementen en derden. Onderdeel van DUO is de Shared Service Organisatie Noord (SSO-Noord) waarbinnen het inkoopcentrum en het Overheidsdatacenter zijn ondergebracht, welke dienstverlening verricht onder meer voor het concern OCW en haar buitendiensten en andere overheidsorganen.

Toelichting

DUO heeft een negatief resultaat van € 0,3 miljoen gerealiseerd. Het negatieve resultaat komt ten laste van het eigen vermogen. Onderstaand wordt dit resultaat nader toegelicht.

Baten

Omzet moederdepartement

De omzet moederdepartement is € 63,0 miljoen hoger dan de oorspronkelijke begroting. Hieronder valt de dienstverlening vanuit SSO-Noord van € 5,1 miljoen verricht voor het moederdepartement en onder haar vallende diensten welke geen onderdeel was van de omzet in de Rijksbegroting. Daarnaast betreft het looncompensatie 2022 van € 9,0 miljoen en bijstellingen in de (basis)dienstverlening welke per saldo € 33,5 miljoen belopen, zoals de uitvoering van diverse zogenaamde overige taken (zoals digitalisering examens FACET, het coalitieakkoord, uitvoering eindtoets primair onderwijs, STAP, telefonische bereikbaarheid en de uitvoering examens Nederlands als tweede taal en staatsexamen voortgezet onderwijs). Verder is € 10,1 miljoen ingezet ter dekking van de extra Opdrachten. Tevens is extra capaciteit ingezet in het kader van Werk aan Uitvoering (WaU) ter waarde van € 2,8 miljoen. Daarnaast is nog eens € 2,5 miljoen extra ter beschikking gesteld voor de uitvoering van de werkplekdienstverlening ten behoeve van het departement. De genoemde extra omzet van € 63,0 miljoen wordt voor € 5,1 miljoen gedekt vanuit middelen die OCW en de onder haar vallende diensten in haar eigen apparaatsbegroting hebben opgevoerd, € 28,1 miljoen gedekt vanuit de voorjaarsnota OCW en de overige € 29,8 miljoen vanuit middelen die reeds beschikbaar waren op de OCW begroting.

Het bestanddeel WaU in de omzet moederdepartement bedroeg in 2022 € 2,8 miljoen. Voor WaU was in 2022 € 5,6 miljoen beschikbaar. Het restant van € 2,8 miljoen zal via de balans meegenomen worden naar 2023.

Omzet overige departementen

Onder de omzet overige departementen (€ 75,7 miljoen) vallen onder meer de werkzaamheden in het kader van de Inburgeringstaak (€ 34,9 miljoen), het Landelijk Register Kinderopvang (€ 7,6 miljoen), allen voor het Ministerie van SZW, en activiteiten voor de examens in het kader van de Wet Financieel Toezicht (Wft) (€ 2,5 miljoen) ten behoeve van het Ministerie van Financiën, de print en couverteerwerkzaamheden die DUO uitvoert voor het Centraal Justitieel Incasso Bureau (€ 1,7 miljoen) ten behoeve van het Ministerie van JenV. Daarnaast genereert DUO omzet vanuit de activiteiten op het gebied van inkoopdiensten en datacenter-gerelateerde activiteiten van de SSO-Noord voor diverse Ministeries (€ 27,9 miljoen). De afnemers zijn de Ministeries van JenV (€ 8,3 miljoen), EZK (€ 3,8 miljoen), IenW (€ 0,5 miljoen), BZK (€ 10,7 miljoen), VWS (€ 3,6 miljoen), Financiën (€ 0,6 miljoen) en overige (€ 0,4 miljoen). Tenslotte valt hieronder omzet voor detacheringen binnen de Rijksoverheid en overige werkzaamheden voor overige departementen (€ 0,9 miljoen).

De omzet overige departementen daalt met € 3,0 miljoen ten opzichte van de oorspronkelijke begroting. Het betreft met name de werkzaamheden ten behoeve van het Ministerie van SZW in het kader van de Inburgeringstaak (€ 3,3 miljoen) en het Landelijk Register Kinderopvang en Peuterspeelzalen (€ 0,3 miljoen), welke een daling laten zien ten opzichte van de oorspronkelijke begroting. De activiteiten voor de examens in het kader van de Wet op het financieel toezicht laten een stijging zien (€ 0,2 miljoen). Daarnaast is de dienstverlening vanuit de SSO-Noord met € 0,3 miljoen gedaald ten opzichte van de oorspronkelijke begroting. Verder is er een stijging van € 0,5 miljoen voor de uitgevoerde print en couverteerwerkzaamheden die DUO uitvoert voor het Centraal Justitieel Incasso Bureau en een stijging van € 0,2 miljoen aan overige werkzaamheden voor overige departementen.

Omzet derden

De omzet derden (€ 5,5 miljoen) betreffen de ontvangen examengelden kandidaten examens Nederlands als tweede taal en staatsexamen voortgezet onderwijs (€ 3,0 miljoen), inkoop- en housingsactiviteiten binnen de SSO-Noord (€ 1,1 miljoen) en overige werkzaamheden voor derden binnen het domein onderwijs voortkomend uit OCW beleidsmaatregelen en bedrijfsvoering DUO (€ 1,4 miljoen). De stijging ten opzichte van de oorspronkelijke begroting bedraagt € 0,6 miljoen en heeft betrekking op de afbouw stijging van de omzet ten behoeve van examengelden kandidaten examens Nederlands als tweede taal en staatsexamen voortgezet onderwijs (€ 0,1 miljoen). Ook stijgt de omzet voor overige werkzaamheden voor derden (€ 0,4 miljoen) en de omzet van de SSO-Noord (€ 0,1 miljoen).

Vrijval voorziening

In 2022 heeft een vrijval van € 0,2 miljoen van de voorziening plaatsgevonden.

Rentebaten

De rentebaten van € 0,1 miljoen hebben betrekking op de ontvangen rente over het rekening courant tegoed.

Bijzondere baten

Bijzondere baten 2022 zijn nihil.

Lasten

De apparaatskosten laten een stijging zien ten opzichte van de oorspronkelijke begroting van € 60,5 miljoen. De personele kosten laten een stijging zien van € 34,0 miljoen. De toename is het gevolg van de eerder genoemde additionele werkzaamheden in de basisdienstverlening, WaU, het Coalitie-akkoord en de loonontwikkeling in 2022. Een deel personele inzet 2022 is geactiveerd en opgenomen onder immateriële activa in ontwikkeling. Het gaat hier om kosten gemaakt voor de ontwikkeling van het systeemlandschap die geactiveerd zijn en als afschrijvingslast in de toekomst verantwoord zullen worden. De materiële kosten laten een stijging zien van € 26,5 miljoen samenhangend met de eerder genoemde additionele werkzaamheden. De afschrijvingskosten zijn toegenomen met € 1,3 miljoen.

Rentelasten

De rentelasten van € 0,1 miljoen hebben betrekking op de leningen afgesloten ter financiering van de immateriële vaste activa, met name door de DUO zelf ontwikkelde software.

Dotaties voorzieningen

De dotatie van € 1,1 miljoen (2021: € 0,6 miljoen) zorgt dat de voorziening overeenkomt met de actuele waarde van de onderliggende lopende verplichtingen en de in 2022 aangegane verplichtingen. Het betreft hier met name verplichtingen voortvloeiend uit regelingen vallend onder Sociaal Beleid Rijk en maatwerkafspraken binnen DUO. Deze voorziening hangt samen met de gewenste mobiliteit voor de komende jaren.

Toelichting

Activa

Materiële vaste activa

De boekwaarde van het materieel vast actief is in 2022 met € 0,9 miljoen afgenomen. Het investeringsniveau was in 2022 lager dan de afschrijvingslast als gevolg van achterblijvende investeringen in het ICT domein. De afschrijvingstermijn van de materiële vaste activa bedraagt drie tot tien jaar.

Immateriële vaste activa

Onder de immateriële vaste activa zijn aangekochte software licenties, activa in ontwikkeling en zelfontwikkelde software opgenomen. De boekwaarde is toegenomen met € 20,3 miljoen als gevolg van investeringen in het systeemlandschap (€ 36,5 miljoen) en Software en Licenties (€ 0,7 miljoen). Daarnaast is op de totale immateriële vaste activa € 16,9 miljoen afgeschreven. De voor activering in aanmerking komende projecten zijn als activa in ontwikkeling opgenomen. Het betreft 106 (deel) projecten met een totale waarde van € 22,0 miljoen. Waardering van de materiele kosten heeft plaatsgevonden tegen werkelijke kosten. Uren externe inzet zijn eveneens tegen werkelijke kosten verwerkt en voor de interne inzet is de handleiding overheidstarieven als basis gehanteerd. Voor de afschrijvingstermijn omtrent vervangingen wordt er uitgegaan van een gedifferentieerde levensduur (tussen de drie en tien jaar), welke in lijn ligt met de economische levensduur van de ontwikkelde applicaties.

Voorraden

Onder deze post zijn opgenomen de voorraden papier en kantoorartikelen en dergelijke.

Debiteuren

De debiteurenstand in 2022 bedraagt € 13,9 miljoen en is met € 5,8 miljoen toegenomen. Dit is primair het gevolg van een stijging van de debiteuren met betrekking tot de examendiensten (stijging € 5,0 miljoen).

Onder de debiteuren zijn voor € 5,5 miljoen aan vorderingen op Ministeries opgenomen te weten; Ministerie van OCW € 0,2 miljoen, Ministerie van BZK € 3,0 miljoen, Ministerie van JenV € 0,7 miljoen, Ministerie van EZK € 0,5 miljoen, Ministerie van VWS € 0,8 miljoen, Ministerie van IenW € 0,2 miljoen en Ministerie van SZW € 0,1 miljoen.

Overige vorderingen en overlopende activa

Bij de post Overige vorderingen en overlopende activa zijn bedragen opgenomen, ten behoeve van softwarelicenties en onderhoudscontracten, die in 2022 vooruit zijn betaald (€ 17,6 miljoen).

Liquide middelen

De stand liquide middelen is in 2022 met € 10,9 miljoen gedaald. Dit als gevolg van de positieve operationele kasstroom van € 29,0 miljoen, de gepleegde investeringen van € 48,7 miljoen waar een lening van € 25,1 miljoen tegenover staat. Daarnaast is er € 16,3 miljoen afgelost op de lopende leningen. Zie ook de verklaring bij het kasstroomoverzicht.

Passiva

Eigen vermogen

Het eigen vermogen DUO bedraagt na verwerking van het exploitatieresultaat 2022 € 3,9 miljoen. Het eigen vermogen bedraagt 1,0% van de gemiddelde omzet in de laatste drie jaar. Dit is onder het plafond van 5% van de gemiddelde omzet in de afgelopen drie jaar (€ 19,2 miljoen). Van het eigen vermogen is € 1,0 miljoen geoormerkt voor eventuele verliezen of innovaties binnen het SSO-Noord.

Voorzieningen

De voorzieningen bestaan uit voorzieningen in het kader van personeel (Flexibel Pensioen en Uittreden (FPU) en wachtgelden) € 0,3 miljoen en overige € 1,1 miljoen. Onder de overige voorzieningen zijn opgenomen de verplichtingen voortvloeiend uit afspraken in het kader van Sociaal Beleid Rijk en maatwerkafspraken binnen DUO opgenomen. Uit de voorzieningen is € 1,0 miljoen onttrokken ten behoeve van de uitkeringen in 2022. Aan de voorziening is € 1,1 miljoen gedoteerd aan nieuwe regelingen, met name als gevolg van de gewenste mobiliteit. Ten slotte is een bedrag van € 0,2 miljoen vrijgevallen.

Voorzieningen

Leningen bij het Ministerie van Financiën

DUO heeft in 2022 wederom gebruik gemaakt van de leenfaciliteit bij het Ministerie van Financiën. Het betreft leningen ten behoeve van vervangingen in het systeemlandschap. Van deze leningen is € 20,2 miljoen opgenomen onder het kortlopend deel leningen bij het Ministerie van Financiën, zijnde het aflossingsgedeelte 2023.

Crediteuren

De crediteuren ultimo 2022 bestaan uit openstaande facturen bij leveranciers en nog te ontvangen facturen. Onder de crediteuren is € 0,8 miljoen aan schulden aan andere Ministeries opgenomen te weten; Ministerie van BZK € 0,1 miljoen, Ministerie van JenV € 0,1 miljoen, en Ministerie van SZW € 0,6 miljoen.

Overige schulden en overlopende passiva

De balanspost Overige verplichtingen en overlopende passiva van € 85,6 miljoen bevat voor € 54,5 miljoen aan vooruit ontvangen middelen van OCW. Het betreft middelen die DUO in het boekjaar 2022 of eerder heeft ontvangen, maar waarvoor in het boekjaar nog geen prestatie is verricht. Op het moment dat de prestatie is geleverd, worden de ontvangsten als baten verantwoord. Het betreft hier doorlopende werkzaamheden die in 2023 zullen worden uitgevoerd. Hiervan heeft € 18,5 miljoen betrekking op diverse (doorlopende) werkzaamheden in het kader van Life Cycle Management (LCM), € 32,8 miljoen op werkzaamheden basisdienstverlening en € 3,2 miljoen op overige opdrachten. Daarnaast zijn onder de overige verplichtingen en overlopende passiva de opgebouwde rechten aan reservering individueel keuzebudget en verlofrechten ultimo 2022 van het personeel in loondienst (€ 21,2 miljoen) opgenomen en schulden met afdracht verplichtingen (€ 0,1 miljoen), overige te betalen bedragen (€ 9,2 miljoen). Tenslotte zijn onder deze post de in het verleden ontvangen investering specifieke financiële bijdragen van de Ministeries verantwoord. Het betreft bijdragen die in het verleden de financiering van uitbreidingsinvesteringen mogelijk maakten. De onttrekking volgt het afschrijvingspatroon van de betrokken vaste activa en komt ten gunste van de afschrijvingskosten. De ultimo stand bedraagt € 0,6 miljoen waarvan € 0,4 miljoen een looptijd heeft van langer dan één jaar.

Niet uit de balans blijkende verplichtingen

De niet uit de balans blijkende verplichtingen bedragen eind 2022 circa € 149,1 miljoen (2021: € 145,0 miljoen). Het betreft vooral contracten voor huisvesting (€ 126,4 miljoen) en € 22,7 miljoen in het kader van het Overheidsdatacenter (ODC), waarvan een deel is afgedekt middels langlopende verplichtingen richting de afnemers. De looptijden van de verplichtingen variëren van 1 tot 20 jaar. DUO heeft geen langlopende leasecontracten uitstaan per balansdatum.

Toelichting

De positieve operationele kasstroom (€ 29,0 miljoen) is het saldo ontvangsten moederdepartement, overige departementen en derden (€ 428,5 miljoen). Hier staan uitgaven tegenover aan crediteuren en personeel (€ 399,5 miljoen). De investeringen betreffen investeringen in het rekencentrum en software ten behoeve van de basisdienstverlening evenals investering in zelfontwikkelde software. Het betreft hier software voor de uitvoering van de reguliere dienstverlening binnen DUO. Voor deze investeringen is gebruik gemaakt van de leenfaciliteit. De afwijking ten opzichte van de begroting laat zich verklaren door toegenomen volumes aan zowel omzet- als kostenzijde.

Doelmatigheid

Basisindicatoren zijn de kostprijs en kwaliteit per product of dienst. DUO streeft ernaar haar dienstverlening continue te verbeteren. De klanttevredenheid van het digitale kanaal is één van de al bestaande indicatoren die dit zichtbaar maken. DUO bevindt zich in een transitie van een organisatie met een complex systeemlandschap gebaseerd op ad hoc financiering, naar een wendbare ICT-gedreven organisatie waarin onderhoud, modernisering en vervanging structureel gefinancierd worden via Life Cycle Management (LCM). Met de invoering van deze LCM-systematiek gaat DUO van grote eenmalige projectinvesteringen naar structurele investeringen die over langere tijd afgeschreven worden. Dit is zichtbaar gemaakt door de post «vervangingskosten», zijnde de niet activeerbare ontwikkelkosten van de vervangingen en de post «immateriële vaste activa» welke de omvang van het ICT-landschap weerspiegelt.

DUO wil doelmatig zijn in het gebruik van ICT-systemen, door te sturen op een stabilisering en uiteindelijke daling van de omvang van haar ICT-landschap. Dit wil DUO bereiken door «slim» te moderniseren en te vervangen en daarmee te komen tot een onder architectuur ontwikkeld modern, simpel en kleiner ICT-landschap. Ook wil DUO sturen op de stabilisering van de kosten van onderhoud. Onder onderhoud wordt verstaan datgene wat nodig is voor instandhouding van de geautomatiseerde uitvoeringsprocessen. DUO wil dit gaan bereiken door (verouderde) systemen tijdig te moderniseren dan wel vervangen. Daarnaast heeft DUO een indicator opgenomen voor het aantonen van doelmatigheid bij overhead.

Toelichting

Omzet/kostprijs per product: DUO aggregeert haar werkzaamheden in de going concern (basiscontract) naar vijf producten, te weten Bekostiging, Studiefinanciering, Examens, Registers en Informatiediensten. Streven voor de komende jaren is een verbeterde dienstverlening zichtbaar in de klanttevredenheid bij optimale inzet van middelen.De realisatie 2022 ligt € 30,9 miljoen hoger dan begroot. Dit met name als gevolg van loon- en prijsontwikkeling, WaU, waaronder extra inzet op telefonische bereikbaarheid en de uitvoering examens Nederlands als tweede taal en staatsexamen voortgezet onderwijs. 

Vervangingskosten: De effecten van LCM zijn inzichtelijk gemaakt door de niet activeerbare ontwikkelkosten van de vervangingen (vervangingskosten) van de immateriële vaste activa (IMVA) op te nemen.

Immateriële vaste activa en kosten met betrekking tot onderhoud en beheer:

De omvang van het ICT-landschap wordt weerspiegeld in de balanspost immateriële vaste activa. Hierin is alle zelf ontwikkelde software opgenomen. Deze post zal de eerste jaren een stijging laten zien en vanaf 2027, afgezien van nieuwe taken, een vlakke lijn waarbij de autonome groei van het systeemlandschap is ondervangen en deze post zal stabiliseren rond de € 161,0 miljoen exclusief uitbreidingsinvesteringen als gevolg van nieuw beleid of afwaardering van bestaande systemen. Ook moet deze post worden gezien in relatie tot de indicator kosten met betrekking tot onderhoud en beheer. Door het tijdig en slim vervangen van het systeemlandschap streeft DUO (daar waar, volgens onderzoek Gartner 2018, normaliter sprake is van een autonome groei van circa zes procent) naar een gelijkblijvend onderhoud en beheer.

Overheadkosten t.o.v. de totale kosten (%): De indicator drukt de overhead uit als percentage van de totale kosten.

FTE totaal: De bezetting van ARAR is gestegen ten opzichte van 2021. Er is vormgegeven aan de invulling taakstelling waarbij vrijgekomen personeel zoveel mogelijk is ingezet op nieuwe taken. Er heeft in 2022 een verdere instroom van personeel plaatsgevonden als gevolg van het verambtelijken van extern automatiseringspersoneel.

Projecttarief per uur: Het projecttarief (ICT gerelateerd) is € 121,50 per uur en met € 3,50 gestegen ten opzichte van 2021.

Meerwerktarief per uur: Het meerwerktarief is € 82,00 per uur en met € 3,50 gestegen ten opzichte van 2021.

Saldo baten en lasten: DUO begroot met een exploitatiesaldo van nul. Het negatieve saldo van baten en lasten 2022 van € 0,3 miljoen bedraagt 0,0% van de baten.

Met het Ministerie van OCW is een set met indicatoren afgesproken, te weten: Klanttevredenheid klantcontact digitaal en Klanttevredenheid klantcontact traditioneel. 

Klanttevredenheid klantcontact digitaal: Over 2022 heeft deze indicator een score van 6,7 op een schaal van 0 tot 10. Over 2021 bedroeg de score 7,1 op een schaal van 0 tot 10.

Klanttevredenheid klantcontact traditioneel: Over 2022 heeft deze indicator, een score van 7,4 op een schaal van 0 tot 10. Over 2021 bedroeg de score 6,9 op een schaal van 0 tot 10.