Wie gezonde keuzes maakt, heeft minder kans om ziek te worden en kan zo lang mogelijk meedoen aan de samenleving. Wie gezonde keuzes maakt, heeft een grotere kans om zo lang mogelijk in goede gezondheid van het leven te kunnen genieten. Als minder mensen ziek worden, scheelt dat bovendien in de zorgkosten. Preventie is daarom een belangrijk onderdeel van onze agenda.

Samen met zo’n 70 partijen hebben we het Nationaal Preventieakkoord gesloten. Dit zijn onder andere patiëntenorganisaties, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, gemeenten, sportverenigingen en sportbonden, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Met elkaar hebben we stevige ambities geformuleerd en worden meer dan 200 acties uitgevoerd om roken, problematisch alcoholgebruik en overgewicht terug te dringen. We hebben voor deze drie thema’s gekozen, omdat ze van grote invloed zijn op de gezondheid en vitaliteit van mensen en dus op de kwaliteit van leven en van invloed zijn op het verschil in levensverwachting tussen hoger en lager opgeleiden.

De eerste gezamenlijke ambitie is een rookvrije generatie. Dit betekent dat in 2040 geen jongere meer begint met roken en dat van de volwassenen minder dan 5% rookt. We hebben in het preventieakkoord verschillende maatregelen afgesproken. Onder meer: een pakje sigaretten wordt in 2020 één euro duurder, verpakkingen van sigaretten en shag krijgen in 2020 een neutraal uiterlijk, rookwaren worden uit het zicht verkocht vanaf 2020 bij supermarkten, alle schoolterreinen zijn vanaf schooljaar 2020/2021 rookvrij, het rookverbod wordt uitgebreid met de e-sigaret en in 2020 worden regels ingevoerd om illegale handel tegen te gaan. Daarbij loopt de meerjarige massamediale campagne gericht op stoppen met roken en rookvrij opgroeien (met aandacht voor roken in de auto) door in 2020. Verder worden zorgprofessionals (van huisarts tot verloskundige) gestimuleerd tot gesprekken over stoppen met roken en krijgen organisaties uit de zorg-, sport-, speel-, school- en kinderopvangsector ondersteuning bij het rookvrij maken van hun instelling. Ook is er in 2020 ondersteuning voor gemeenten die een rookvrije generatie nastreven. Het RIVM heeft berekend dat met dit pakket de ambitie voor volwassenen realiseerbaar lijkt.

De tweede ambitie is dat het aantal mensen met overgewicht en obesitas in 2040 is gedaald tot het niveau van 22 jaar geleden. Dat is een ingewikkelde opgave omdat de oorzaken en invloeden zowel op persoonlijk vlak als in de omgeving liggen. Voeding, bewegen, slapen, de sociale en fysieke omgeving, ze spelen allemaal mee. We maken het daarom in 2020 voor mensen makkelijker om gezond te kiezen. In de supermarkt, in de kantine op school, bij de sportclub en in het ziekenhuis. We stimuleren dit via subsidies waardoor deze omgevingen gezonder worden. Eveneens wordt gestimuleerd meer te bewegen en heeft straks de helft van alle kinderopvanglocaties een geschoolde medewerker voor gezondheid. Er wordt geïnvesteerd in betere ondersteuning en zorg voor volwassenen of gezinnen die kampen met obesitas. Steeds meer gemeenten worden JOGG-gemeente (Jongeren op Gezond Gewicht) en een kwart van alle scholen in het basisonderwijs, het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs de aanpak Gezonde School gebruiken. Bij 1.000 scholen is een watertappunt geplaatst.

De derde ambitie is een samenleving waarin volwassenen zich bewust zijn van de risico’s van alcohol en er minder problematische alcoholgebruikers zijn. Dit betekent dat geen jongeren onder de 18 jaar en zwangeren alcohol drinken. Ook daalt het percentage overmatige drinkers en zware drinkers. Hiervoor zetten we in 2020 in op de uitvoering van de acties uit het Preventieakkoord met opdrachten en subsidies. Zo zijn er e-learnings ontwikkeld die verstrekkers helpen bij een betere naleving van de wet. Ook zijn er pilotgemeenten en pilothoreca die zich extra gaan inspannen voor een betere naleving en toezicht, aan de hand van opgestelde protocollen. Zorgprofessionals en scholen worden ondersteund met nieuwe effectieve interventies. De sportsector krijgt middelen om zich in te zetten voor een gezondere sportomgeving. En er worden onderzoeken gedaan om alcoholmarketing beter te reguleren, zoals door de evaluatie van de Alcoholcode.

Met de afspraken, acties en maatregelen in het Nationaal Preventieakkoord willen we alle goede initiatieven die al bestaan in ons land, ondersteunen. Zoals Jongeren op Gezond Gewicht en rookvrije gemeenten. Ook in 2020 worden gemeenten – met ondersteuning van de VNG – gestimuleerd om de afspraken te vertalen naar een lokale aanpak.

Ook snelle opsporing van ziekten kan vaak erger voorkomen. Het is daarom goed dat ouders ervoor kiezen hun pasgeboren baby te laten onderzoeken op 19 zeldzame aandoeningen via de hielprik. Vanaf 2019 is de hielprik uitgebreid met onderzoek naar nieuwe aandoeningen.

In 2019 is het bevolkingsonderzoek darmkanker volledig ingevoerd. Vanaf dat jaar krijgen jaarlijks naar schatting bijna 2,3 miljoen mensen een uitnodiging om mee te doen.

We willen ons harddrugspreventiebeleid verder versterken, om het gebruik van harddrugs en de normalisering van gebruik tijdens het uitgaan tegen te gaan. Hiertoe worden – bovenop onze huidige inspanningen – extra maatregelen genomen. Deze staan in de beleidsvisie drugspreventie 2019.

Tegelijkertijd willen wij de ondersteuning aan ouders van verslaafde jongeren uitbreiden, effecten van maatregelen beter monitoren en de maatregelen aanpassen als dat de effectiviteit ten goede komt. Ook gaan we de registratie van druggerelateerde sterfte verbeteren.

De afgelopen jaren is hard gewerkt om de medische zorg in Caribisch Nederland te verbeteren. Nu gaan we aan de slag met jeugdhulp, welzijn en sport. Toegesneden op de gezondheidsuitdagingen op de eilanden gaan we ook investeren in preventie. Zo zijn er in 2019 voor de eilanden Sport- en Preventieakkoorden Caribisch Nederland ondertekend. Tevens zetten we in op het voorkomen van en ondersteunen bij onbedoelde (tiener)zwangerschappen.

De uitvoering van het zevenpuntenplan onbedoelde zwangerschappen wordt in 2020 voortgezet. Thema’s in dit plan zijn onder meer: preventie op scholen, voorlichtingscampagnes, kennisontwikkeling, specifiek beleid op hoog-risicogroepen en keuzehulpgesprekken.

Het voorkomen van «vermijdbare sterfte» heeft onverminderd onze aandacht. Ook in 2020 spant het kabinet zich extra in voor het verbeteren van de patiëntveiligheid. Vooral het stellen van diagnoses, het toepassen van medische technologie en de zorg na een operatie krijgen meer aandacht.