Dit hoofdstuk gaat in op de financiering van de zorguitgaven die toegerekend worden aan het Uitgavenplafond Zorg. Het grootste deel van de zorguitgaven betreft uitgaven in het kader van de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Wet langdurige zorg (Wlz). Het overige verloopt via de rijksbegroting. Een uitsplitsing voor het jaar 2023 staat in tabel 15. In het vervolg van dit hoofdstuk wordt dieper ingegaan op de financiering van de Zvw en de Wlz afzonderlijk.

Het bedrag van de Zvw is € 0,2 miljard hoger dan in eerdere tabellen in dit FBZ, terwijl het bedrag Overig begrotingsgefinancierd juist € 0,2 miljard lager is. Zoals aangegeven in paragraaf 6.3.1.3 (onder IZA transformatiegeld (premie)) wordt in verband met de uitvoering van het IZA uitgegaan van € 280 miljoen uitgaven aan transformatiemiddelen via verzekeraars, waarvan circa € 195 miljoen is gereserveerd op de aanvullende post van het ministerie van Financiën. Deze gereserveerde middelen worden als verwachte uitgaven van verzekeraars meegenomen in deze financieringsparagraaf.

Zorgverzekeringswet (Zvw)

Het overgrote deel van de zorguitgaven in het kader van de Zorgverzekeringswet (Zvw) loopt via zorgverzekeraars. Zij betalen zorgaanbieders voor de zorg die is geleverd aan hun verzekerden. Een beperkt deel van de Zvw- zorguitgaven wordt rechtstreeks aan zorgaanbieders betaald vanuit het Zorgverzekeringsfonds (Zvf). Dit betreft vooral de beschikbaarheidbijdragen. Het gaat daarbij om zorgprestaties waarvoor het niet mogelijk en/of wenselijk is de kosten aan individuele verzekerden toe te rekenen. De grootste beschikbaarheidbijdragen zijn die voor (zorg)opleidingen en de academische zorg. Daarnaast gaat het om enkele kleinere bijdragen zoals voor gespecialiseerde brandwondenzorg, traumazorg, spoedeisende hulp en acute verloskunde. Naast de beschikbaarheidbijdragen wordt vanuit het Zvf ook een deel van de grensoverschrijdende zorg betaald.

Ter financiering van de uitgaven ontvangen zorgverzekeraars van hun verzekerden een nominale premie en het eigen risico. Daarnaast ontvangt elke zorgverzekeraar een vereveningsbijdrage uit het Zvf. De hoogte daarvan houdt rekening met het risicoprofiel van de verzekerdenpopulatie van de zorgverzekeraar en met het eigen risico dat hij ontvangt. Het zorgt voor een gelijk speelveld voor zorgverzekeraars. Dat is nodig omdat verzekeraars zich moeten houden aan de wettelijke acceptatieplicht van verzekerden. Ook ontvangen zorgverzekeraars uit het Zvf een vergoeding voor de beheerskosten voor verzekerde kinderen tot 18 jaar in hun bestand. Ter dekking van de coronakosten in 2020 en 2021 ontvangen verzekeraars daarnaast een bijdrage op basis van de catastroferegeling uit het Zvf. In het kader van deze regeling ontvangen verzekeraars bij een pandemie een extra uitkering als de kosten van de pandemie een bepaald niveau te boven gaan.

De nominale premie bestaat uit twee delen. Het eerste deel is een door het ministerie van VWS vastgestelde rekenpremie die voor alle verzekeraars hetzelfde is. Samen met de opbrengsten uit eigen betalingen en de bijdrage die zorgverzekeraars uit het Zvf krijgen, kunnen zij hier in de optiek van VWS hun zorguitgaven mee betalen. Daarnaast bevat de nominale premie een opslagpremie, die verzekeraars zelf vaststellen en dus per verzekeraar verschilt. Zorgverzekeraars gebruiken deze opslagpremie om de beheerskosten te dekken en reserves op te bouwen om zeker te stellen dat zij altijd aan hun verplichtingen kunnen voldoen. De Nederlandsche Bank (DNB) stelt minimumeisen aan deze reserves. In de opslagpremie kunnen zorgverzekeraars ook winsten en verliezen uit het verleden en van de VWS-raming afwijkende inschattingen ten aanzien van de zorguitgaven of risico- opslagen verwerken. Door verschillen in de opslagpremie concurreren verzekeraars met elkaar om verzekerden, die jaarlijks kunnen overstappen naar een andere verzekeraar.

Het Zvf ontvangt, ter financiering van zijn uitgaven, de inkomensafhankelijke bijdrage (IAB), de premievervangende bijdrage van verdragsgerechtigden, rente en een rijksbijdrage kinderen tot 18 jaar. Deze rijksbijdrage maakt het mogelijk dat bij kinderen tot 18 jaar geen nominale premie in rekening hoeft te worden gebracht. Vanuit het Zvf worden zorgverzekeraars gecompenseerd voor derving van inkomsten als gevolg van wanbetaling bij de nominale premie. Ook worden uit het Zvf kosten betaald in het kader van de regeling onverzekerden. In de Zvw is geregeld dat het Zvf niet structureel mag werken met tekorten of overschotten. Daarom dient een gebleken negatief vermogen snel te worden weggewerkt via meer dan lastendekkende premies en een positief vermogen via minder dan lastendekkende premies.

De overheid betaalt de zorgtoeslag aan huishoudens met lage inkomens en middeninkomens ter gedeeltelijke compensatie van de nominale premie en het eigen risico. De zorgtoeslag waarborgt dat geen enkel huishouden een groter deel van zijn inkomen aan zorgpremie en eigen risico hoeft te betalen dan wat op grond van de wet als aanvaardbaar wordt beschouwd. De zorgtoeslag compenseert de lasten die daarboven uitstijgen. Daarbij is de zogenaamde standaardpremie maatgevend en niet de feitelijke, door de individuele burger betaalde premies. De standaardpremie is bepaald als het gemiddelde van de nominale premies die worden betaald in de markt, vermeerderd met het gemiddelde bedrag dat een verzekerde aan eigen risico betaalt. De uitgaven aan zorgtoeslag maken geen onderdeel uit van het Uitgavenplafond Zorg, maar tellen net als de zorgpremies mee in het inkomstenkader. Dat betekent dat het kabinet een hogere zorgtoeslag beschouwt als een vorm van lastenverlichting.

Uiteindelijk worden alle collectieve zorguitgaven betaald door burgers en bedrijven via de nominale premie, de IAB, het eigen risico en belastingen. In de Zvw is vastgelegd dat evenveel inkomsten worden gegenereerd via de IAB als via de nominale premie, de eigen betalingen en de rijksbijdrage kinderen samen (de 50/50-verdeling). De 50/50-verdeling impliceert dat uitgavenstijgingen bij verzekeraars voor 50% moeten worden gedekt uit de IAB. Dat wordt bereikt door de bijdrage uit het fonds aan verzekeraars te verhogen. Omgekeerd dient een stijging van de rechtstreekse uitgaven van het Zvf voor de helft te worden opgevangen via nominale premies. Dat wordt bereikt door de bijdrage aan de zorgverzekeraars te verlagen.

De Wet langdurige zorg (Wlz)

Het overgrote deel van de zorguitgaven in het kader van de Wlz loopt in opdracht van zorgkantoren via het CAK naar zorgaanbieders. De uitzondering hierop vormen persoonsgebonden budgetten (pgb’s). Daarbij wordt geld door de Sociale Verzekeringsbank (SVB) overgemaakt naar zorgverleners in opdracht van burgers die zelf zorg inkopen (trekkingsrecht). De financiering loopt via het Fonds langdurige zorg (Flz).

Het Flz ontvangt ter financiering van zijn uitgaven de Wlz-premie. De Wlz-premie wordt door de belastingdienst geheven als percentage over de grondslag van de 1e schijf loon- en inkomstenbelasting tot aan de premiegrens voor de volksverzekeringen, na aftrek van een deel van de heffingskortingen. Deze heffingskortingen (die bestaan sinds de belastingherziening 2001) beperken voor burgers de te betalen loon- en inkomstenheffing (loon- en inkomstenbelasting plus premies volksverzekeringen). Ze beperken dus zowel de te betalen inkomsten- en loonbelasting als de te betalen premies volksverzekeringen (Wlz, AOW en ANW). Voor 2001 waren er aftrekposten die zwaarder drukten op de belastingen en minder op de premies volksverzekeringen. Het Flz ontvangt daarom van de overheid een bijdrage in de kosten van kortingen (BIKK). Via deze bijdrage wordt het Flz gecompenseerd voor het drukkend effect op de Wlz- premies dat uitgaat van de belastingherziening 2001. Het Flz ontvangt daarnaast van burgers (via het CAK) de eigen bijdrage Wlz en betaalt rente aan de overheid. Tot slot ontvangt het Flz met ingang van 2019 een rijksbijdrage Wlz via de begroting van VWS. Het doel van die rijksbijdrage is dat het Flz een vermogen heeft van nul.

6.5.3.1 Zorgverzekeringswet (Zvw)

De ontwikkelingen bij de financiering van de Zvw in 2023 worden gedomineerd door de hogere loon- en prijsstijgingen die doorwerken in de zorguitgaven:

• Vanwege de Oekraïne-crisis is de prijsstijging in 2022 en 2023 fors hoger dan in het verleden. Dit werkt door in de zorguitgaven 2023 (en daarmee in de zorgpremies) omdat de zorguitgaven in deze begroting worden aangepast met de thans door het CPB voorziene loon- en prijsstijging 2023 plus de opwaartse bijstelling van de raming van de prijzen 2021 en 2022 en hogere raming van de lonen 2022 ten opzichte van de begroting 2022.

• De Zvw-uitgaven stijgen alleen al vanwege de loon- en prijsstijging met € 4,3 miljard ofwel 8% van 2022 op 2023. Dit werkt ook door in de nominale premie en de IAB. Alleen deze loon- en prijsstijging leidt al tot een stijging van de nominale premie met € 125 (van de totale voorziene premiestijging van € 135). Ter indicatie: in 2021 was het effect van loon- en prijsstijging op de nominale premie circa € 3019. De loon- en prijsstijging heeft een opwaarts effect op de IAB van 0,27 procentpunt.

Tabel 16 geeft een overzicht van de uitgaven en inkomsten uit hoofde van de Zorgverzekeringswet (Zvw).

De Zvw-uitgaven vallend onder het Uitgavenplafond Zorg worden voor 2023 geraamd op € 59,1 miljard; een groei van € 5,3 miljard ten opzichte van de (voor kas-transactie-effecten gecorrigeerde)20 geraamde uitgaven in 2022. Daarvan hangt zoals hiervoor gemeld € 4,3 miljard samen met loon- en prijsstijgingen. De overige ontwikkelingen bij de Zvw-uitgaven zijn hiervoor in paragraaf 6.3.1 in het Financieel Beeld Zorg toegelicht. De groei van de Zvw-uitgaven betreft vooral groei bij de zorguitgaven van zorgverzekeraars. Deze stijgen in totaal (loon/prijs en volume) met € 4,8 miljard van 2022 naar 2023. De rechtstreekse betalingen vanuit het Zvf (beschikbaarheidbijdragen en uitgaven in het kader van internationale verdragen) groeien naar verwachting met € 0,4 miljard.

Bij de beheerskosten en reserveontwikkeling van zorgverzekeraars wordt een stijging van € 0,5 miljard verwacht tussen 2022 en 2023. Dit is vooral het gevolg van de aanname ten aanzien van de reserveafbouw door zorgverzekeraars. Verzekeraars hebben in 2022 naar huidige verwachting € 1 miljard ingezet vanuit hun reserves om de premie te dempen21. Verondersteld wordt dat zorgverzekeraars in 2023 € 0,55 miljard aan reserves inzetten ter verlaging van de premiestijging. Dat is € 0,45 miljard minder dan waar zorgverzekeraars bij de premiestelling 2022 van uitgingen. Dit leidt tot een lastenstijging van € 0,45 miljard ten opzichte van 2022. De beheerskosten zelf stijgen met € 0,1 miljard. De overige baten van het Zvf (rentebaten, bijdragen van verdragsgerechtigden, kosten en opbrengsten wanbetalers en onverzekerden) zijn vrijwel constant.

In de begroting 2022 zijn de IAB en de rekenpremie 2022 zodanig bepaald, dat het geraamde positieve vermogen van het Zvf per ultimo 2021 zou worden teruggebracht naar nul per ultimo 2022. Dit verlaagde de te financieren lasten met € 0,3 miljard. In de begroting 2022 werd daarmee per ultimo 2022 een vermogenssaldo van nul voorzien. Naar huidige inschatting zal het Zvf per ultimo 2022 een vermogenssaldo van € 0,4 miljard hebben. Dit € 0,4 miljard positievere saldo resulteert uit:

• een tegenvaller van naar verwachting € 0,9 miljard vanwege de uitkering in het kader van de catastroferegeling.

• een meevaller op basis van de macronacalculatie 2021 van € 0,5 miljard.

• een meevaller op basis van de macronacalculatie 2022 van € 0,6 miljard.

• een tegenvaller van € 0,4 miljard bij de IAB-opbrengsten 2020 en 2021 (deels vanwege wanbetaling op uitgestelde afdrachten)

• een meevaller van € 0,5 miljard bij de IAB-opbrengsten 2022.

• Er dient in 2023 dus een vermogensoverschot in het Zvf van € 0,4 miljard te worden weggewerkt. Vanwege de hiervoor genoemde bijstellingen komt het saldo van het Zvf in 2022 uit op € 1,0 miljard. Van 2022 op 2023 is er daarom een daling van de te financieren lasten van € 1,3 miljard.

De hierboven beschreven ontwikkeling van lasten, saldo en overige baten leidt ertoe dat er in 2023 € 59,6 miljard aan premies, rijksbijdragen en eigen betalingen nodig zijn; dit is € 4,4 miljard meer dan in 2022. Deze € 59,6 miljard wordt door de IAB, de nominale premie, de rijksbijdrage kinderen en het eigen risico gefinancierd zoals weergegeven in tabel 16. De ontwikkelingen daarbij worden later in deze paragraaf toegelicht.

Het Zorgverzekeringsfonds (Zvf)

In tabel 17 staan de uitgaven en inkomsten van het Zvf en de individuele zorgverzekeraars. Hierin staan de posten uit tabel 16 en de betalingen van het fonds aan de zorgverzekeraars.

De grootste uitgavenpost van het Zvf is de vereveningsbijdrage, de bijdrage aan de verzekeraars ter gedeeltelijke dekking van de zorgkosten. Deze bijdrage resulteert uit toepassing van de 50/50-regel. Die regel bepaalt – gegeven de totale lasten en gegeven de ontwikkeling van het eigen risico en de rijksbijdrage – hoe de IAB en de nominale premie zich moeten ontwikkelen. Daaruit volgt voor 2023 een stijging van de opbrengst van de nominale premie met € 2,2 miljard22. Gegeven de geraamde ontwikkeling van de zorguitgaven van verzekeraars, eigen betalingen, beheerskosten en reserve-afbouw van verzekeraars, wordt dit mogelijk via een stijging van de bijdrage uit het Zvf aan de zorgverzekeraars met € 3,0 miljard. Over de jaren 2020 en 2021 hebben verzekeraars recht op een uitkering voor de catastroferegeling. Het Zorginstituut verwerkt de uitkering over beide jaren boekhoudkundig geheel in 2021. De huidige schatting van de uitkering bedraagt € 2,9 miljard. Dit is € 0,1 miljard lager dan de corona-uitgaven van verzekeraars die vallen onder de catastroferegeling (de catastrofekosten) die gemeld zijn in paragraaf 6.3.4 van het Financieel Beeld Zorg. Die € 0,1 miljard dienen verzekeraars zelf te dekken.

De inkomsten van het Zvf bestaan vooral uit de IAB en de rijksbijdrage ter dekking van de fictieve premielast van kinderen tot 18 jaar.

De opbrengst van de IAB stijgt van 2022 naar 2023 met € 1,8 miljard. Dit is het saldo van drie ontwikkelingen. Ten eerste stijgen de totale uit premies te financieren kosten van 2022 op 2023 met € 4,4 miljard. Dit staat gepresenteerd in tabel 16. Hierdoor stijgt de IAB met € 2,2 miljard. Daarnaast is er een daling van € 0,3 miljard als gevolg van een correctie op grond van de 50/50- regel23. Per saldo leidt dit tot de stijging van € 1,8 miljard.

De rijksbijdrage voor kinderen tot 18 jaar stijgt € 0,2 miljard. Deze volgt de ontwikkeling van het aantal kinderen en de ontwikkeling van de geraamde opbrengst nominale premie plus eigen betalingen. Zorgverzekeraars ontvangen uit het Zvf een vergoeding voor de beheerskosten van verzekerde kinderen die afhankelijk is van het aantal verzekerde kinderen. Via het Zvf lopen ook de overige baten (rentebaten, premievervangende bijdragen verdragsgerechtigden, kosten en opbrengsten wanbetalers en kosten en opbrengsten onverzekerden). Deze worden bij de inkomsten geboekt omdat ze niet relevant zijn voor het Uitgavenplafond Zorg.

Het vermogenssaldo (het saldo van het feitelijk vermogen en het normvermogen)24 van het Zvf komt in 2022 naar huidige inschatting € 0,3 miljard hoger uit dan het geraamde niveau uit de begroting 2022. De oorzaak van de meevaller is hiervoor toegelicht. Het vermogenssaldo komt naar verwachting uit op een overschot van € 0,4 miljard. Dit overschot dient in 2023 te worden weggewerkt.

De individuele verzekeraars

De uitgaven van de zorgverzekeraars bestaan uit de uitgaven aan zorg en de beheerskosten/reserveontwikkeling. De ontwikkeling hiervan is hiervoor toegelicht. Dat geldt ook voor de bijdrage die zorgverzekeraars ontvangen uit het Zvf ter gedeeltelijke dekking van de zorgkosten die zij moeten betalen. Zorgverzekeraars ontvangen ook het eigen risico van hun verzekerden. De opbrengst van het eigen risico stijgt van 2022 op 2023 beperkt.

De totale geraamde opbrengst van de nominale premie stijgt van 2022 op 2023 met € 2,2 miljard. Deze stijging betreft een stijging van € 1,7 miljard bij de rekenpremie en een stijging van € 0,5 miljard bij de opslagpremie25.

De nominale premies en inkomensafhankelijke bijdragen

Hiervoor is toegelicht hoe de uitgaven en inkomsten zich op macroniveau naar huidig inzicht ontwikkelen tussen 2022 en 2023. Daarbij wordt rekening gehouden met de huidige inzichten voor 2022. Die waren nog niet bekend toen de premies 2022 werden vastgesteld. Bij het verklaren van de premiestijging van 2022 naar 2023 op microniveau moet het huidige beeld 2023 worden vergeleken met het beeld 2022 ten tijde van de premievaststelling 2022. Dat is bij de rekenpremie en de IAB de begroting 2022 en bij de opslagpremie de premiestelling door verzekeraars in het najaar van 2021. De opslagpremie is door de verzekeraars € 8 lager vastgesteld dan geraamd in de VWS-begroting 2022. Dit gebeurde omdat verzekeraars uitgingen van iets lagere lasten en een iets grotere reserve-afbouw dan verondersteld in de VWS-begroting 2022.

De IAB komt in 2023 uit op 6,68%; 0,07 procentpunt lager dan in 2022. Bij de nominale premie wordt een stijging geraamd van € 135; van gemiddeld € 1.514 in 2022 naar gemiddeld € 1.649 in 2023. Voor deze bijstellingen is een aantal oorzaken te benoemen. De belangrijkste oorzaak betreft de loon- en prijsstijging van de zorguitgaven.

a. Loon- en prijsstijging

De zorguitgaven komen in 2023 € 4,3 miljard hoger uit dan in 2022 vanwege loon- en prijsstijgingen. Dit leidt tot een stijging van de nominale premie met € 149. Omdat vanwege de hogere loon- en prijsstijging ook de rijksbijdrage kinderen en het eigen risico meer opleveren, komt de stijging van de nominale premie per saldo uit op € 125. Die komt geheel terecht in de rekenpremie. De IAB komt door de uitgavenstijging in eerste instantie 0,51 procentpunt hoger uit. Vanwege de loonstijging wordt ook de grondslag waarover de IAB wordt geheven hoger. Hiervoor gecorrigeerd stijgt de IAB met 0,27 procentpunt.

b. Volumeontwikkeling uitgaven/grondslag

De nominale premie komt vanwege volumeontwikkelingen € 2 lager uit dan in 2022 als saldo van de volgende ontwikkelingen:

• De zorguitgaven in 2023 komen vanwege volumestijgingen naar huidige inschatting € 0,5 miljard hoger uit dan volgens de raming 2022 van verzekeraars toen zij de premie 2022 bepaalden. Deze uitgavenstijging leidt tot een premiestijging van € 19.

• De uitgavenstijging hangt deels samen met het groeiende aantal verzekerden. Omdat de premie kan worden gedragen door een groter aantal verzekerden komt de premie € 17 lager uit26.

• Een deel van de uitgavenstijging wordt opgevangen door een hogere rijksbijdrage en gaat samen met een hogere opbrengst uit eigen risico. Dit drukt de premie met € 3.

Het IAB-percentage komt vanwege volumeontwikkelingen 0,20 procentpunt lager uit als saldo van twee ontwikkelingen:

• De volumestijging van de uitgaven leidt ook tot een stijging van de noodzakelijke IAB-opbrengsten. Hierdoor stijgt het percentage met 0,06 procentpunt.

• De grondslag waarover de IAB wordt geheven groeit tussen 2022 en 2023 echter ook vanwege volumeontwikkelingen. Hierdoor daalt het percentage met 0,26 procentpunt.

c. Saldo Zorgverzekeringsfonds

Voor 2023 wordt gerekend met een beoogd saldo van ‒ € 0,4 miljard. Bij de premiestelling 2022 is gerekend met een saldo van ‒ € 0,3 miljard. De ontwikkeling van het saldo van het Zvf leidt daarom tot een daling van de nominale premie (met € 2) en een daling van de IAB (met 0,01 procentpunt).

d. Reserveontwikkeling verzekeraars

Voor 2023 wordt gerekend met een afbouw van reserves van € 0,55 miljard. Dit is € 0,45 miljard minder dan de reserveafbouw waarvan verzekeraars uitgingen bij hun premiestelling 2022. De lagere reserveafbouw dan in 2022 werkt volledig door in lagere opslagpremies, die daardoor stijgen met € 32. Omdat de reserveopbouw deel uitmaakt van de totale uit premies te financieren lasten, dient de lagere reserveafbouw voor de helft neer te slaan in een hogere IAB en voor de helft in een hogere nominale premie. Dat gebeurt door de rekenpremie te verhogen (met € 16), waardoor de bijdrage aan verzekeraars daalt en een stijging van de IAB met 0,05 procentpunt nodig is. De totale nominale premie stijgt daarom met € 16 als gevolg van de reserveontwikkeling (€ 32 ‒ € 16).

e. Rechttrekken 50/50-verhouding

De verzekeraars hebben de premie 2022 gemiddeld € 8 lager vastgesteld dan de raming in de VWS-begroting 2022 (macro € 0,1 miljard) omdat zij beperkt lagere lasten voorzagen. Die lagere lasten zijn volledig verwerkt in de nominale premies. De doorwerking naar 2023 wordt 50/50 verdeeld. Daarom dient de nominale premie € 4 te stijgen. Er dient in 2023 ook een «fout» uit het verleden in vier jaar gecompenseerd te worden. De mate waarin dat gebeurt is lager dan in 2022, wat leidt tot een premiedaling van € 1. Per saldo resulteert er daardoor uit het rechttrekken van de 50/50-verhouding een stijging van de nominale premie met € 3 en een daling van de IAB met 0,03 procentpunt27.

f. Grondslag IAB 2022

Omdat de loonstijging en de werkgelegenheid zich in 2022 anders ontwikkelen dan geraamd in september 2021 is de grondslag waarover de IAB wordt geheven in 2022 hoger uitgekomen. Dat werkt door naar een hogere grondslag 2023. Hierdoor kan het IAB-percentage dalen met 0,13 procentpunt.

g. Overige posten en afronding

De ontwikkelingen bij de overige posten (beheerskosten en overige lasten verzekeraars en overige baten van het fonds) plus afrondingsverschillen leiden per saldo tot kleine bijstellingen van de nominale premie en de IAB.

6.5.3.2 Wet langdurige zorg (Wlz)

De uitgaven in het kader van de Wlz worden gefinancierd uit het Fonds Langdurige Zorg (Flz). Tabel 20 geeft een overzicht van de uitgaven en inkomsten van dit fonds. De uitgaven in deze tabel komen overeen met de Wlz-uitgaven uit tabel 9.

De inkomsten van het Flz worden gevormd door de premie-inkomsten, de eigen bijdragen, de Bijdrage in de Kosten van Kortingen (BIKK) en de rijksbijdrage Wlz. Afgesproken is om de Wlz-premie constant te houden op 9,65%. Geraamde tekorten in het Flz worden vanaf 2019 voorkomen via de rijksbijdrage Wlz.

Naar huidige inschatting komt het vermogen van het Flz per ultimo 2021 uit op ‒ € 277,4 miljoen. Dit is € 0,3 miljard lager dan geraamd in de begroting 2022, vooral vanwege hogere uitgaven in 2020. Dit tekort dient in 2022 te worden weggewerkt. Omdat zich in 2022 een meevaller bij de Wlz-premie-inkomsten van € 0,6 miljard voordoet, kan de rijksbijdrage Wlz neerwaarts worden bijgesteld met € 0,35 miljard ten opzichte van de begroting 2022.

De rijksbijdrage Wlz is voor 2023 zodanig bepaald dat het vermogen van het Flz naar verwachting ultimo 2023 op nul uitkomt. Er is sprake van een stijging van € 1,5 miljard ten opzichte van 2022. Dit is nodig omdat de Wlz-premies, de iegen bijdragen en de BIKK samen circa € 1,8 miljard minder groeien dan de Wlz-uitgaven (€ 1,3 miljard versus € 3,1 miljard) en omdat het saldo in van het Flz € 0,3 miljard lager is. In tabel 20 is het vermogen nog niet precies nul, omdat in de Wlz-uitgaven nog loon- en prijsstijging en volumegroei voor Wmo beschermd wonen geparkeerd staat (samen € 0,08 miljard). Van deze posten wordt jaarlijks een bedrag overgeheveld naar het gemeentefonds.

Burgers betalen de nominale premie en het eigen risico Zvw, de premie en de eigen bijdragen Wlz, en gepensioneerden en zelfstandigen betalen de inkomensafhankelijke bijdrage Zvw (IAB). Voor burgers staat tegenover de nominale premie Zvw de compensatie door de zorgtoeslag. Werkgevers betalen de IAB voor hun werknemers.

De Wmo-uitgaven voor beschermd wonen, de uitgaven op de VWS- begroting, de rijksbijdragen en de zorgtoeslag worden gedekt uit belastingen. Daarvan valt niet op voorhand te zeggen of het lasten van burgers of werkgevers betreft.

Figuur 10 laat zien dat een volwassene in Nederland in 2022 en 2023 op basis van de ramingen in deze begroting gemiddeld € 6.205 respectievelijk € 6.601 betaalt aan collectief gefinancierde zorg.

De bijdrage van de burgers betreft niet alleen de nominale premie en de eigen betalingen (eigen risico en eigen bijdragen Wlz). Een Nederlander betaalt gemiddeld ook een fors bedrag aan Wlz-premie. De IAB wordt voor een beperkt deel rechtstreeks door burgers betaald (gepensioneerden en zelfstandigen) en voor het grootste deel door werkgevers. Dat laatste deel beïnvloedt de loonruimte en is daarom meegenomen in figuur 10. Via de zorgtoeslag ontvangt een deel van de Nederlandse huishoudens een bedrag ter gedeeltelijke compensatie van de nominale premie en het eigen risico. Als laatste is het bedrag meegenomen dat via belastingen gemiddeld wordt opgebracht ter dekking van de begrotingsgefinancierde zorguitgaven, de rijksbijdragen en de zorgtoeslag.

Het bedrag dat een Nederlander gemiddeld betaalt aan de zorg stijgt van 2022 op 2023 met 6,4 procent.

De bedragen in de figuur zijn een gemiddelde per volwassene. Sommige mensen betalen meer en anderen betalen minder. Hoeveel iemand precies betaalt is afhankelijk van zijn inkomen (en bij recht op zorgtoeslag ook van het inkomen van zijn partner). Huishoudens met een laag inkomen betalen minder dan € 6.601 per persoon en huishoudens met een hoger inkomen meer, omdat de meeste posten inkomensafhankelijk zijn. Dat is het geval bij de inkomensafhankelijke Wlz-premies, de inkomensafhankelijke bijdrage Zvw (IAB), de inkomensafhankelijke eigen bijdrage Wlz en de belastingen. Omdat huishoudens met een laag of middeninkomen een inkomensafhankelijke zorgtoeslag ontvangen ter compensatie van de nominale premie en het eigen risico, geldt ook bij de nominale premies en het eigen risico dat de nettolast hiervan in samenhang met de zorgtoeslag toeneemt met het inkomen.

In het koopkrachtbeeld dat wordt gepresenteerd in de begroting van SZW zijn de stijgingen van de zorgpremies meegenomen.

Figuur 10: Lasten per volwassene aan zorg in 2022 en 2023 (in euro’s per jaar)

Extracomptabele fiscale regelingen

Naast de in dit Financieel Beeld Zorg geraamde zorguitgaven, zijn er fiscale regelingen die betrekking hebben op het beleidsterrein van de zorg. De Minister van Financiën is hoofdverantwoordelijk voor de wetgeving en uitvoering van deze regelingen en voor de budgettaire middelen. In onderstaande tabel is ter informatie het budgettaire belang van deze regelingen vermeld. De cijfers zijn ontleend aan de corresponderende bijlage ‘Fiscale regelingen’ in de Miljoenennota. Naast de regeling die in onderstaande tabel is opgenomen, is er ook een aantal BTW-vrijstellingen voor medische zorg, alsmede regelingen voor teruggaaf van BPM en vrijstelling van MRB die ook voor de zorg van belang zijn. Voor een beschrijving van de regelingen, de doelstelling, de ramingsgrond, een verwijzing naar de laatst uitgevoerde evaluatie en het beoogde jaar van afronding van de volgende evaluatie, wordt verwezen naar de bijlage bij de Miljoenennota ‘Toelichting op de fiscale regelingen’.