Bij de uitvoering van beleid ontmoeten burgers en bedrijven de overheid in de praktijk. Uit het onderzoek «Oordeel Burgers en Ondernemers over Overheidsdienstverlening 2020» blijkt dat de publieke dienstverlening in Nederland goed georganiseerd is en overwegend positief wordt gewaardeerd. Veel gaat goed, maar er zijn ook incidenten die de relatie van de burger met de overheid onder druk zetten. Het werk van uitvoeringsorganisaties is belangrijk voor het vertrouwen in de overheid en is ook essentieel voor hoe de overheid functioneert. Het verzelfstandigingsbeleid van het Rijk vergt daarom continu de nodige aandacht.
Werk aan uitvoering
Het kabinet is in juni 2019 gestart met het traject Werk aan Uitvoering (WaU), om het overheidshandelen te analyseren en handelingsperspectieven te bieden voor verbetering. Het in 2020 opgeleverde rapport Werk aan Uitvoering van ABDTOPConsult39 vormt de basis voor een meerjarige verbeteraanpak van het kabinet. De komende tijd worden diverse maatregelen nader uitgewerkt tot een overheidsbrede werkagenda, waarin concrete acties staan per handelingsperspectief. In de kabinetsreactie op het rapport Werk aan Uitvoering die onlangs naar de Kamer is gestuurd, zijn de eerste contouren van deze werkagenda geschetst. In deze kabinetsreactie is ook de samenhang geschetst tussen de werkagenda en de maatregelen naar aanleiding van het rapport van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) en de bevindingen van de Tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties (TCU). Gezien de tijdshorizon voor de komende tien jaar, is het van belang dat ook volgende kabinetten de ruimte hebben om richting te geven aan de invulling van deze werkagenda welke als aanbeveling aan het volgende kabinet wordt meegegeven.
De kaders verbeterenBinnen het Rijk kennen we verschillende vormen om uitvoeringsorganisaties te verzelfstandigen, waaronder agentschappen, zelfstandige bestuursorganen (zbo’s) en stichtingen. Het kabinet is in 2020 twee trajecten gestart, die de kaders voor deze uitvoeringsorganisaties onderzoeken en kijken of deze kaders aangepast moeten worden om uitvoeringsorganisaties beter te laten functioneren. Deze trajecten worden in de loop van 2021 afgerond en met de Kamer gedeeld. Het gaat om:
– Het Interdepartementaal Beleidsonderzoek AgentschappenIn het agentschapsmodel worden overheidstaken op een bedrijfsmatige manier aangestuurd en uitgevoerd. Dit roept de vraag op of de essentie van dit model past bij het opgavegericht werken. Vanuit deze vraag wordt gekeken naar de omstandigheden die van invloed zijn en in welke mate de logica van bedrijfsmatig werken bijdraagt aan publieke waarde.
– De Brede evaluatie
De Brede evaluatie onderzoekt de kaders van organisaties met een zelfstandige positie, zoals zbo’s, planbureaus, rijksinspecties, stichtingen, agentschappen en adviescolleges. De kaders die hierbij horen zijn: Kaderwet adviescolleges, Kaderwet zbo’s, de Aanwijzingen inzake de rijksinspecties, de Regeling Agentschappen, het Stichtingenkader en de Aanwijzingen voor de Planbureaus. Overheidsorganisaties leveren een bijdrage aan het oplossen van maatschappelijke opgaven. De kaders die deze organisaties reguleren, moeten daarbij ondersteunen. Daarom heeft de Brede evaluatie de volgende doelen:
• inzicht krijgen in de doelmatigheid en doeltreffendheid van de kaders;
• bekijken hoe met de kaders wordt omgegaan;
• kijken of de kaders toekomstbestendig zijn;
• conclusies en aanbevelingen formuleren over eventuele gewenste wijzigingen in de kaderstelling.
Ontwikkelingen rondom uitvoeringsorganisaties
– AgentschappenOm zicht te houden op het functioneren van agentschappen worden deze periodiek doorgelicht op doelmatigheid, doeltreffendheid en algeheel functioneren. In 2020 zijn de doorlichtingen van Agentschap Telecom, FMHaaglanden, Immigratie- en Naturalisatiesdienst (IND) en CIBG afgerond.
– Zelfstandige bestuursorganenNa de evaluatie van de Kaderwet zbo’s in 2020 en het vervolgonderzoek dat daaruit voortkwam, kondigde BZK in 2020 de volgende maatregelen aan:
• aanpassen van de wijze van openbaarmaking nevenfuncties leden van zbo’s;
• verduidelijking van het moment van verzending jaarverslag zbo’s aan Staten-Generaal;
• en afschaffen doelmatigheidstoets door accountant. Doelmatigheid zal een grotere rol spelen in de vijfjaarlijkse evaluaties van zbo’s.