Alle drie de hoofdtaken vergen meer inzet vanwege de toegenomen instabiliteit in de wereld. Om deze taken te kunnen uitvoeren stelt Defensie militaire eenheden gereed die daarvoor kunnen worden ingezet.

De Minister is verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen en daadwerkelijk inzetten van eenheden om de veiligheid van het eigen en bondgenoot-schappelijk grondgebied te handhaven. Verder is de Minister in samenwerking met bondgenoten verantwoordelijk voor de uitvoering van bijdragen aan missies voor conflictpreventie, crisisbeheersing en vredesopbouw, zowel in Europa als daarbuiten. Het Koninkrijk der Nederlanden draagt daarmee bij aan de handhaving en bevordering van de internationale rechtsorde. De eenheden kunnen ook worden ingezet ten behoeve van nationale taken en het verlenen van (internationale) noodhulp.

Beleidsartikel 1 Inzet biedt een overzicht van de gehele inzet van de krijgsmacht. Dit betreft de bijdragen van Defensie aan onder andere crisisbeheersingsoperaties, contributies aan gezamenlijk gefinancierde NAVO- en EU-operaties, inzet voor nationale en koninkrijkstaken en overige inzet. In Beleidsartikel 1 is de verantwoording opgenomen van de additionele uitgaven voor inzet onder verantwoordelijkheid van de Commandant der Strijdkrachten. In de beleidsartikelen 2 tot en met 5 wordt de taakuitvoering verantwoord van de marine, landmacht, luchtmacht, marechaussee en de aan hen gemandateerde inzet, voor zover deze niet valt onder artikel 1.

Internationale inzet

Nederlandse militairen zijn in 2021 wederom breed ingezet voor vrede en veiligheid. In 2021 zijn 3268 militairen uitgezonden geweest.

Nederland heeft, in lijn met de afspraken uit de NATO Russia Founding Act uit 1997, deelgenomen aan de Multinational Battlegroup enhanced Forward Presence (eFP) in Litouwen. eFP bestaat op dit moment uit circa 4500 militairen, verdeeld over een viertal multinationale battlegroups. Nederland vormt momenteel een battlegroup samen met framework nation Duitsland, België, Noorwegen en Tsjechië. Duitsland levert hierbij de commandant van de multinationale battlegroup en Nederland de plaatsvervangend commandant. De Nederlandse bijdrage aan eFP roteert ieder half jaar. De bijdrage wordt bepaald op basis van de benodigde capaciteit in de multinationale battlegroup en de in Nederland beschikbare capaciteit. Nederland zet hierbij in op het leveren van de inzet die er in het kader van het National Defence Plan Litouwen wordt gevraagd: een manoeuvre-element van compagniesgrootte. In 2021 heeft Nederland ongeveer 700 militairen aan eFP geleverd. In de eerste helft van 2021 leverde Nederland een manoeuvre-eenheid, bestaande uit een gemotoriseerde compagnie. Daarnaast werd met circa vijfentwintig staffunctionarissen bijgedragen aan de multinationale battlegroup en aan het nationaal stafelement. In de tweede helft van 2021 bestond de Nederlandse bijdrage aan de multinationale battlegroup uit het Nederlandse deel van de Duits-Nederlandse tankeenheid, oftewel een eskadron van het 414e Pantserbataljon. Nederland leverde tevens ongeveer tien militairen binnen de bataljonsstaf. Daarnaast leverde Nederland rond de vijfentwintig staffunctionarissen in de multinationale battlegroup en in het nationaal stafelement.

Na een succesvolle bijdrage is eind oktober 2021 de inzet van de Force Protection eenheid, ter beveiliging van Belgische F-16 jachtvliegtuigen in Jordanië, beëindigd. Daarnaast voorzag Nederland met een Target Support Cell (TSC) en een Processing Exploitation and Dissemination (PED tot 1 april 2021) capaciteit in een behoefte binnen het inlichtingen- en doelontwikkelingsproces van de Anti-ISIS coalitie. In Irak wordt de militaire bijdrage binnen de missies Operation Inherent Resolve en Nato Mission Iraq gecontinueerd en wordt met de inzet van de Force Protection Compagnie, ter beveiliging en bewaking van Erbil Air Base, een substantiële bijdrage geleverd. Ook de bijdrage in het Combined Air Operation Center te Qatar wordt gecontinueerd.

In 2021 heeft Nederland tot juli met ongeveer 900 militairen een bijdrage geleverd aan Resolute Support, de NAVO-missie in Afghanistan. Na de uitvoering van een succesvolle redeployment eindigde de bijdrage met de uitvoering van de evacuatieoperatie onder meer vanuit Islamabad, Pakistan.

Vanaf november 2021 levert Nederland voor de duur van een half jaar een bijdrage aan MINUSMA met een C-130 transportvliegtuig en een ondersteunend detachement van ongeveer 90 personen. Voorts leverde Nederland in 2021 een aantal kleine bijdragen aan missies in Afrika en het Midden-Oosten, waaronder United Nations Multidimensional Integrated Stabilization Mission in Mali (MINUSMA), European Union Training Mission (EUTM) Mali, European-led Maritime Awareness in the Strait of Hormuz (EMASOH), European Union Liaison and Planning Cell (EULPC) in Tunis, European Union Naval Force Mediterranean (EUNAVFOR MED) IRINI in Rome, European Union Naval Force Mediterranean (EUNAVFOR MED) ATALANTA in Rota, UN Disengagement Observer Force (UNDOF), United Nations Interim Force in Lebanon (UNIFIL), United States Security Coordinator (USSC), United Nations Truce Supervision Organization (UNTSO) en Combined Maritime Force (CMF) in Bahrain.

Van 22 mei t/m 5 december heeft Zr. Ms. Evertsen (EVTN) 6,5 maanden onderdeel uitgemaakt van de UK Carrier Strike Group (CSG) met de HMS Queen Elizabeth (QNLZ) als middelpunt. De CSG is via de Noord Atlantische Oceaan, Middellandse Zee, Zwarte Zee, Rode Zee, Indische Oceaan en de Zuid-Chinese Zee naar de verste bestemming Japan gevaren. Begin oktober is de CSG aangevangen aan haar terugreis. De periode in de Zwarte Zee (13 juni t/m 2 juli) en de noordwaartse (26 t/m 30 juli) en zuidwaartse (4 t/m 9 oktober) passages door de Zuid Chinese Zee zijn aangemerkt geweest als inzet. In totaal heeft de EVTN 43.220 nautische mijlen afgelegd; hebben 202 personen meegevaren; zijn er 12 havenbezoeken afgelegd en is er geoefend/geopereerd met 19 landen.

Nederland heeft op verzoek van de NAVO ten behoeve van operatie ALLIED SOLACE een Dental Care Unit ingezet. Operatie ALLIED SOLACE is een NAVO-operatie om Afghaanse evacuees die voor de NAVO hebben gewerkt onder te brengen op enkele locaties in Europa, waaronder Kosovo. De inzet heeft plaatsgevonden van 24 augustus tot 19 november en het detachement heeft meer dan 500 behandelingen uitgevoerd.

Figuur 6

Nationale inzet

Daarnaast zijn in 2021 Nederlandse militairen wederom breed ingezet ten behoeve van nationale inzet. Het totaal aantal mensdagen in 2021 bedroeg ruim 42.000. Hiervan waren ruim 10.000 mensdagen voor reguliere bijstandsoperaties, ruim 32.000 mensdagen voor het leveren van ondersteuning voor de COVID-19 crisis in Nederland en het Caribische deel van het Koninkrijk. Daarnaast zijn bijna 2.000 mensdagen ingezet voor Host Nation Support (HNS)-operaties.

Overige inzet

In 2021 is een vergelijkbaar aantal Vessel Protection Detachments (VPD's) uitgevoerd als in de pre-COVID-19 jaren 2018 en 2019. In 2021 zijn in totaal 19 VPD's uitgevoerd.

Noodhulp

Defensie heeft op verzoek van het Ministerie van Buitenlandse Zaken noodhulp verleend aan Albanië bij de bestrijding van bosbranden met 2 helikopters. De inzet heeft plaatsgevonden van 4 augustus 2021 t/m 2 september 2021, inclusief de transit-tijd naar en van Albanië. Het detachement heeft vanaf 7 augustus iedere dag blusoperaties uitgevoerd. Er zijn 76 brandblusmissies gevlogen en 493 waterdrops gemaakt. Op 26 augustus begon het uiteindelijk dermate te regenen waardoor de bosbranden afnamen en de helikopter-blusoperaties konden worden gestaakt. In totaal zijn er voor deze inzet met de Chinook 241,8 vlieguren gevlogen (inclusief 67,4 vlieguren voor deployment en redeployment van/naar Nederland).

Defensie heeft met de inzet van Zr. Ms. Holland, een geëmbarkeerde taakeenheid en 11 liaisons noodhulp verleend naar aanleiding van de aardbeving in Haïti die plaatsvond op 14 augustus 2021. Deze noodhulp in Haïti is verleend in de periode van 19 augustus 2021 t/m 3 september 2021. Zr. Ms. Holland is ingezet ter ondersteuning bij het transport van humanitaire medewerkers en goederen. De NH-90 helikopter aan boord heeft in deze periode 32,4 vlieguren in 12 vluchten gemaakt. Deze vluchten zijn gemaakt voor het oppikken van Subject Matter Experts, het uitvoeren van verkenningen en het vervoeren van hulpgoederen. De liaisons zorgden voor een verbeterde situational awareness and understandig en concrete taken voor Zr. Ms. Holland en de geëmbarkeerde taakeenheid.

Toelichting algemeen

Om het geïntegreerde karakter te borgen wordt besluitvorming over het Budget Internationale Veiligheid interdepartementaal voorbereid en uitgevoerd.

De posten met een verschil groter dan € 5,0 miljoen of noemenswaardige verschillen worden hieronder nader toegelicht.

Verplichtingen

De realisatie van de verplichtingen is € 42,5 miljoen lager ten opzichte van de vastgestelde begroting. Dit komt met name doordat de vrije ruimte/ voorziening BIV/HGIS niet volledig is aangewend voor het aangaan van nieuwe missies of verlenging van bestaande missies.

Toelichting crisisbeheersingsoperaties (BIV/HGIS)

Uitgaven

In bovenstaande tabel wordt bij de stand begroting 2021 weergegeven hoeveel budget begroot was en gerealiseerd is per missie. Hieronder worden de verschillen groter dan € 5 miljoen per missie toegelicht.

Afghanistan

Door de onverwacht snelle opmars van de Taliban is de deelname aan de missie Resolute Support vroegtijdig beëindigd. Dit heeft voor deze missie uiteindelijk geleid tot een onderrealisatie van ruim € 7,4 miljoen. De daarop volgende Non-combattant Evacuation Operation (NEO) -operatie, waarbij zoveel mogelijk mensen naar Nederland zijn geëvacueerd, heeft in 2021 zo’n € 9,4 miljoen gekost.

United Nations Multidimensional Integrated Stabilization Mission (MINUSMA)

Het laatste materieel dat in 2019 terug zou komen is in 2021 eindelijk in Nederland aangekomen. Daarmee is de voorgaande bijdrage aan MINUSMA financieel zo goed als afgerond (op resetkosten van het ingezette materieel en verrekeningen met Duitsland na). In 2021 is het C-130 detachement gestart om in transportcapaciteit voor MINUSMA te voorzien. Deze inzet loopt door tot en met mei 2022. Daarnaast levert Nederland vanaf januari 2022 de Force Commander MINUSMA met een persoonlijke staf. De opstart van deze bijdrage was in 2021. Zowel de bijdrage van het C-130 detachement als de Force Commander hebben er toe geleid dat de realisatie hoger is dan het initieel geraamde budget.

Enhanced Forward Presence (eFP)

In 2021 zijn enkele achterstallige verrekeningen geboekt. Dit betreft het herstel van wapensystemen met kenteken (periode 2018 t/m 2020) en munitieverstrekkingen (periode Q3 2019 t/m Q3 2021). Hierdoor is de realisatie hoger dan het initieel geraamde budget.

Contributies

De post contributies omvat de Nederlandse contributiebijdragen aan NAVO, Alliance Operations and Missions (AOM), EU, European Peace Facilty (EPF), voorheen ATHENA, en het internationale samenwerkingsverband Strategic Airlift Capability (SAC) C-17. De contributiebijdragen aan AOM en SAC C-17 waren respectievelijk € 1,9 miljoen en € 6,5 miljoen lager dan de meerjarige raming. De contributiebijdrage aan EPF was daarentegen € 1,6 miljoen hoger.

Personeelszorg

Als gevolg van de COVID-beperkingen in 2021 hebben geplande thuisfrontactiviteiten, adaptaties en medaille-uitreikingen nauwelijks doorgang kunnen vinden. Medaille-uitreikingen die in 2021 niet hebben plaatsgevonden, worden naar 2022 verplaatst zodat de waardering voor het personeel alsnog kan plaatsvinden. Het annuleren van de personeelszorgactiviteiten heeft ertoe geleid dat het begrote budget niet is gerealiseerd.

Reservering Srebrenica arrest

In 2021 is voor de civielrechterlijke regeling Srebrenica een bedrag van € 19,5 miljoen overgeboekt naar het niet beleidsartikel 9 Algemeen en voor het jaar 2022 een bedrag van € 15,0 miljoen.

Duchtbat-III

In 2021 heeft Defensie invulling gegeven aan aanbeveling 7 van het rapport «Focus op Dutchbat-III» van de commissie Borstlap door uitbetaling van een symbolisch bedrag ter erkenning en waardering van de Dutchbat-III veteranen. Hiervoor is een bedrag van € 6,976 miljoen overgeboekt naar het niet-beleidsartikel 9 Algemeen van de Bestuursstaf.

Ontvangsten

In 2021 is voor Crisisbeheersingsoperaties (HGIS) € 5,5 miljoen ontvangen, waarvan € 4,1 miljoen meer is ontvangen dan meerjarig geraamd. De ontvangsten zijn onder andere afkomstig van de missies MINUSMA € 1,2 miljoen (VN ontvangsten), Resolute Support € 1,6 miljoen (terugbetaling Real Life Support van het NATO Support en Procurement Agency) en terugontvangen contributiebijdragen uit voorgaande jaren van AOM € 0,7 miljoen, ePF € 1,1 miljoen en SAC C-17 € 0,5 miljoen.

Toelichting Nationale Inzet

Structurele nationale taken

Defensie voert structurele taken uit ten behoeve van civiele overheden. De financiële middelen van deze taken zijn opgenomen in de verschillende begrotingsartikelen van Defensie. Deze taken zijn vastgelegd in wet- of regelgeving, inclusief ministeriële besluiten, convenanten of arrangementen. Onder deze taken vallen de taken van de KMar, de Kustwacht in Nederland en het Caribisch gebied, luchtruimbewaking, de Bijzondere Bijstandseenheden en de Explosieven Opruimingsdienst Defensie.

Militaire bijstand en steunverlening (Financiering Nationale Inzet Krijgsmacht)

Defensie verleent militaire bijstand (MB) voor de handhaving van de openbare orde en veiligheid (HOOV) en voor de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde (SHRO). Deze bijstand wordt zowel door de KMar geleverd als door andere eenheden van Defensie. Daarnaast wordt bijstand verleend in geval van een ramp of crisis, of de vrees voor het ontstaan daarvan (Wet Veiligheidsregio). Verder kan een civiele autoriteit/Minister een beroep doen op militaire steunverlening in het openbaar belang (MSOB). Ook in het Caribische deel van het Koninkrijk worden door Defensie soortgelijke vormen van militaire bijstand en steunverlening verleend.

Enkele voorbeelden van nationale taken en inzetten die Defensie in 2021 gedurende het hele jaar heeft uitgevoerd zijn:

• 1. De ondersteuning van ME-pelotons van KMar aan de civiele autoriteiten ten behoeve van het beteugelen van de avondklokrellen.

• 2. De ondersteuning met personeel en materieel van de Landmacht bij de hoogwatercrisis in de Veiligheidsregio’s Zuid-Limburg en Limburg-Noord.

• 3. Het tijdelijk faciliteren van diverse (noodopvang)locaties van Defensie voor opvang van asielzoekers, waaronder de evacués uit Afghanistan, op verzoek van het COA.

• 4. Het beschikbaar stellen van opslagcapiteit voor verongelukte luchtvaartuigen en enkele wrakstukken op diverse vliegbases van de Luchtmacht behoeve van opvolgend (technisch) onderzoek door de Nationale Politie (dienst luchtvaarttoezicht) en de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV).

• 5. Het ondersteunen van onder andere de politie met luchtobservatiecapaciteit (UAS).

COVID-19

Ook in 2021 ondersteunt Defensie het ministerie van VWS bij de bestrijding van de COVID-19 pandemie in de vorm van grootschalige ondersteuning aan het Universitair Medisch Centrum (UMCU) in Utrecht ten behoeve van bovenregionale zorg, in de Veiligheidsregio's met personele ondersteuning in de (snel)test- en vaccinatiestraten en ondersteuning in de vorm van medische ondersteuning, staf- en planningscapaciteit aan diverse zorg- en verpleeg instellingen en aan andere overheidsinstanties. In het Caribisch Gebied heeft Defensie onder andere het Korps Politie Curaçao ondersteund bij het handhaven van de avondklok. Daarnaast heeft Defensie op verzoek van het ministerie van VWS ondersteuning geleverd in de vorm van personeel en materieel (medicinale zuurstofcontainers) en vervolgens op stand-by gehouden ten behoeve van de medische keten in Suriname.

In totaal is er voor ruim 32.000 mensdagen ondersteuning geleverd voor de COVID-19 crisis in Nederland en het Caribische deel van het Koninkrijk. Voor de COVID-19 gerelateerde inzetten is in 2021 een bedrag van € 5,5 miljoen aan artikel 1 Inzet (FNIK) toegevoegd. Dit bedrag maakt deel uit van de € 63 miljoen die het kabinet beschikbaar heeft gesteld voor de inzet van Defensie in de strijd tegen COVID-19.

Host Nation Support (HNS)

HNS (gastlandsteun) is de militaire ondersteuning die door Nederland wordt geleverd aan bondgenootschappelijke eenheden en NAVO-organisaties die verblijven op of zich verplaatsen over Nederlands grondgebied. Dit is een nationale verplichting die ten grondslag ligt aan de NAVO en in verschillende MOU’s is vastgelegd.

In het afgelopen jaar hebben er twee grote Amerikaanse doorvoeroperaties plaatsgevonden via de havens van Vlissingen en Rotterdam en de vliegbases Eindhoven, Gilze-Rijen en Woensdrecht.