1.1 Algemene doelstelling

Het waarborgen van de rechtszekerheid, deugdelijkheid van bestuur en de mensenrechten in de Nederlandse Antillen en Aruba.

Het waarborgen van de fundamentele mensenrechten en vrijheden, de rechtszekerheid en de deugdelijkheid van bestuur is een aangelegenheid van het Koninkrijk (artikel 43 van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden). Er zijn factoren die het vervullen van deze waarborgfunctie beïnvloeden. Mondialisering en internationalisering zorgen ervoor dat landsgrenzen steeds minder praktische betekenis hebben. Dit verlies kan in belangrijke mate worden gecompenseerd door het versterken van de structurele samenwerking binnen het Koninkrijk. De onderwerpen grensoverschrijdende criminaliteit, mensensmokkel, grensbewaking en terrorisme hebben daarbij een hoge prioriteit. Binnen het Koninkrijk wordt hieraan praktisch invulling gegeven met geïnstitutionaliseerde samenwerkingsverbanden. Zo draagt Nederland bijvoorbeeld bij aan de instandhouding van de Kustwacht voor de Nederlandse Antillen 1 en Aruba en het recherchesamenwerkingsteam (RST). Hiermee geeft het Koninkrijk tevens invulling aan internationale verplichtingen op terrein van het tegengaan van georganiseerde criminaliteit. Daarnaast ondersteunt Nederland vanuit de waarborggedachte structureel de Rechterlijke Macht op de Nederlandse Antillen en Aruba.

Naast bovengenoemde specifieke aandachtspunten is niet uitgesloten dat een orgaan van de nieuwe landen niet of onvoldoende maatregelen treft om de in de toetsing geconstateerde tekortkomingen bij de nieuwe landsorganisaties te ondervangen. Dat kan er toe leiden dat, ondanks de plannen van aanpak en het instrumentarium van het Besluit «Waarborging plannen van aanpak landstaken», het deugdelijke bestuur van het betrokken land niet meer gewaarborgd is. In dat geval is niet uitgesloten dat de Koninkrijksregering op grond van artikel 51 van het Statuut voor het Koninkrijk dient in te grijpen en bepaalt op welke wijze tijdelijk wordt voorzien in de uitvoering van een bepaalde landstaak.

Bij de uitwerking van de staatkundige veranderingen binnen het Koninkrijk zijn verschillende bewindspersonen betrokken vanuit hun eigen specifieke verantwoordelijkheid. Per transitiedatum zijn de Nederlandse bewindspersonen verantwoordelijk voor hun respectievelijke beleidsterreinen op de BES-eilanden. De bewindspersoon verantwoordelijk voor de Koninkrijksrelaties zal in 2011 nog slechts een beperkte coördinerende rol spelen om de overgang van de eilanden naar het Nederlandse staatsbestel soepel te laten verlopen. Verder is de bewindspersoon met het BES-fonds in de portefeuille als «fondsbeheerder» systeemverantwoordelijk voor de financiële verhoudingen met de BES. Hiertoe zal in ieder geval tot medio 2011 ambtelijk interdepartementaal overleg blijven plaatsvinden. De politieke verantwoordelijkheid voor de eilanden ligt vanaf de transitiedatum echter bij de betreffende bewindspersonen.

Primair dient elk der landen zorg te dragen voor de verwezenlijking van de fundamentele mensenrechten en vrijheden, de rechtszekerheid en de deugdelijkheid van bestuur. Nederland ondersteunt de overheden van Aruba en de Nederlandse Antillen bij het invullen van de statutair bepaalde autonomie. Het resultaat van deze inspanning is echter afhankelijk van de mate waarin overeenstemming bestaat tussen de landen over de te volgen aanpak in het bereiken van de beleidsdoelstellingen.

1.2 Operationele doelstellingen

1.2.1 Operationele doelstelling

Het versterken en waarborgen van rechtszekerheid en de mensenrechten door het bevorderen en in stand houden van structurele samenwerking tussen de landen van het Koninkrijk.

Door hun geografische ligging en goede infrastructuur zijn de eilanden van de Nederlandse Antillen en Aruba kwetsbaar voor grensoverschrijdende criminaliteit. In het kader van de waarborgfunctie wordt daarom ingezet op duurzame ondersteuning van de structurele samenwerkingsverbanden op het terrein van de Kustwacht en het recherchesamenwerkingsteam (RST). Zowel de Kustwacht als het RST spelen, ook in internationaal verband, een essentiële rol op het terrein van de bestrijding van de (georganiseerde) criminaliteit. Daarnaast is het voor een adequaat niveau van rechtshandhaving en rechtspleging in de landen van belang dat het Gemeenschappelijk Hof van Justitie en het Openbaar Ministerie volledig zijn bezet. Op structurele basis wordt daarom de zittende en staande magistratuur vanuit Nederland ondersteund. Ook in de nieuwe staatkundige structuur zal de samenwerking in het kader van de Kustwacht, van de gezamenlijke bestrijding van georganiseerde en grensoverschrijdende criminaliteit en de ondersteuning van de rechterlijke macht een belangrijk element van het Nederlandse beleid blijven.

Bijdragen aan het functioneren van de Kustwacht

De Kustwacht verzorgt de maritieme rechtshandhaving. Daarmee is het voor de eilanden een onmisbare schakel in de rechtshandhavingketen. Daarnaast levert de Kustwacht een belangrijke bijdrage aan de veiligheid op het water door het uitvoeren van zoek- en reddingsoperaties. De Kustwacht functioneert op basis van het jaarlijks door de Rijksministerraad (RMR) vast te stellen jaarplan. Exclusief de inzet van Defensiemiddelen wordt de exploitatie van de Kustwacht voor 2/3 deel gefinancierd vanuit de begroting Koninkrijksrelaties. De Nederlandse Antillen en Aruba dragen vooralsnog respectievelijk 2/9 en 1/9 deel bij. De staatkundige hervorming noopt tot een andere verdeelsleutel. Hiervoor zijn besprekingen gestart.

De staatkundige veranderingen zullen voor de Kustwacht beperkte gevolgen hebben. Het takenpakket en het verantwoordelijkheidsgebied van de Kustwacht zullen immers niet veranderen. Ook de beleidsmatige aansturing via de Rijksministerraad en de justitiële aansturing via de Ministers van Justitie blijven in tact.

In stand houden van het recherchesamenwerkingsteam (RST)

Het RST is een in de Nederlandse Antillen en Aruba functionerend rechercheteam, waaraan Nederland 77 (van de 102) rechercheurs levert. Het team wordt georganiseerd en beheerd door het Korps Landelijke Politie Diensten (KLPD). De hoofdtaak van het RST is de bestrijding van zware, georganiseerde en grensoverschrijdende criminaliteit. Het RST houdt zich ook bezig met de afhandeling van rechtshulpverzoeken en ondersteunt de recherchediensten van de eilandelijke politiekorpsen. De samenwerking van de landen in het RST is gebaseerd op het Protocol inzake gespecialiseerde recherchesamenwerking tussen de landen van het Koninkrijk van 30 november 2001. Tijdens de behandeling van de consensusrijkswet politie door de Tweede Kamer is het amendement Remkes aangenomen. Hiermee is vastgelegd dat het RST met minimaal 4 jaar na transitie blijft voortbestaan.

Leveren van ondersteuning aan de rechterlijke macht

De Nederlandse Antillen en Aruba beschikken zelf niet over voldoende officieren van justitie en rechters. Daarnaast is het in kleine gemeenschappen van belang dat rechters en officieren enige afstand hebben tot de gemeenschap. Nederland stelt daarom op verzoek van de Nederlandse Antillen en Aruba rechters (jaarlijks gemiddeld 22) en officieren van justitie (jaarlijks gemiddeld 10) ter beschikking. Deze treden in lokale dienst, waarbij de uitzendkosten vergoed worden ten laste van deze begroting. De voorgenomen veranderingen in de structuur van het Openbaar Ministerie en het Gemeenschappelijk Hof, als gevolg van het wijzigen van de staatkundige structuur, zal in het ter beschikking stellen van rechters en officieren van justitie geen verandering brengen.

1.3 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid