In bijlage 4.2 van de Infrastructuurbegroting 2012 is aangegeven dat onafhankelijk onderzoek heeft bevestigd dat de onderhoudsaanpak van RWS en de wijze waarop het onderhoudspakket van hoofdwegen, hoofdvaarwegen en hoofdwatersystemen is opgezet, een economisch verstandige en goed onderbouwde aanpak is en dat de beschikbare middelen voor beheer en onderhoud onvoldoende waren om de noodzakelijke onderhoudsprogrammering uit te voeren. Dat heeft in de begroting 2012 geresulteerd in een oplossing van de problematiek door een structurele verhoging van het budget, aanvullende efficiencymaatregelen en versoberingen van het onderhoudsniveau. Het totale pakket van de efficiency en versoberingmaatregelen bedraagt € 1,64 miljard voor de periode tot en met 2020. De komende jaren wordt alles op alles gezet om binnen deze nieuwe kaders de beheer- en onderhoudsopgave te realiseren. Dit vraagt forse inspanningen en het zal voor de gebruiker zeker niet onopgemerkt blijven.

Tijdens het wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek van 16 november 2011 is aan uw kamer toegezegd om in de begroting van 2013 terug te komen op de uitwerking van het pakket van de efficiency en versoberingmaatregelen van € 1,64 miljard inclusief de effecten daarvan. Deze bijlage geeft invulling aan die toezegging.

In de begroting 2012 (bijlage 4.2 van het Infrastructuurfonds) is op hoofdlijnen aangegeven welke besparingsmaatregelen zullen worden getroffen. Deze maatregelen zijn in de afgelopen periode nader uitgewerkt. Daarbij is gekeken vanaf welk moment de maatregel kan worden doorgevoerd. Beheer en Onderhoud (B&O) is namelijk vastgelegd in onderhoudscontracten. Pas wanneer de onderhoudscontracten aflopen kan een maatregel volledig worden uitgevoerd. Er is gekeken of een voorgestelde maatregel technisch uitvoerbaar is maar ook naar relevante wet en regelgeving. Verder is een inschatting gemaakt van de effecten op veiligheid en doorstroming.

In onderstaand overzicht is de verdeling van het totale pakket efficiency- en versoberings-maatregelen a € 1,64 miljard naar netwerk gepresenteerd, waarbij is aangegeven welke besparingen worden verwacht en wat de effecten zijn. Op zowel de besparingen als de effecten is een bandbreedte van toepassing. Om mogelijke mee- en tegenvallers op te vangen wordt er gestuurd op programma niveau. Daarnaast wordt gekeken naar kansrijke ontwikkelingen om eventuele optredende tegenvallers in te vullen.

Overzicht maatregelen

Versoberingen Hoofdwegennet

Minder actieve communicatie bij onderhoud.

Met het toegenomen gebruiken van internet en de sociale media zal de actieve communicatie naar weggebruikers in de maanden voorafgaand aan de uitvoering van het onderhoud gevoerd worden via deze kanalen, zoals de website van A naar Beter. Dit doet meer recht aan de eigen verantwoordelijkheid van de weggebruiker om goed voorbereid op weg te gaan. Bij alle onderhoudswerkzaamheden aan het HWN wordt voor en tijdens de uitvoering minder communicatie gevoerd via advertenties in regionale of lokale dagbladen en zal er geen actieve verspreiding meer zijn van hard copy fact sheets. De informatie wordt wel digitaal verstrekt via persberichten en aan de stakeholders (serviceproviders, andere wegbeheerders, hulpdiensten, belangenbehartigers en bedrijven) en ook de zwart/gele borden met de informatie over afsluiting(en) op locatie en de bouwborden blijven behouden.

Effecten

Bij onvoldoende bereik van de nieuwe aanpak leidt dit tot verminderde doorstroming tijdens wegwerkzaamheden en wordt de reistijd minder voorspelbaar. De inschatting is dat dit gedurende een gewenningsperiode optreedt, maar geen structureel effect is.

Versoberen bermbeheer

Het onderhoud aan de bermen (maaien, snoeien, onderhoud watergangen) wordt versoberd. De activiteiten voor natuurontwikkeling in bermen wordt gestaakt. Alle bermen waar nu, in het kader van het ecologische bermbeheer, twee keer per jaar wordt gemaaid worden nog maar één keer gemaaid, rekening houdend met wet- en regelgeving en de functionaliteit voor het verkeer.

Effecten

Geen effecten voor veiligheid en bereikbaarheid. De bermen zullen een minder verzorgde indruk maken en de biodiversiteit en bloemrijkheid in de wegbermen van de rijkswegen zal afnemen.

Onderhoud kunstwerken uiterste jaar

Door vaker te inspecteren en het daardoor verbeterde inzicht in de staat van de kunstwerken kan nog scherper gepland worden om het onderhoud naar het laatst mogelijke moment te verschuiven.

Effecten

De kans neemt toe dat al vóór het uitvoeren van het geplande onderhoud schade ontstaat of storingen optreden, waardoor onderhoud dat nog niet was gepland moet worden uitgevoerd of wel gepland onderhoud versneld uitgevoerd moet worden (correctief onderhoud). Dit zal dan onverwachte files tot gevolg hebben. Naar verwachting zijn er geen effecten op de veiligheid, omdat het onderhoud waar veiligheidsrisico’s mee worden afgedekt tijdig uitgevoerd wordt.

Uitzetten verlichting, afhankelijk van de intensiteit van het gebruik van de weg

Zoals eerder gemeld4 wordt op wegen zonder rijtaakverzwarende omstandigheden en weefvakken de verlichting vanaf de zomer van 2012 uitgezet van 21.00 tot 05.00 uur, behalve op de ringen waar de verlichting wordt uitgezet om 23.00 uur.

Effecten

Het vanaf 21.00 uur uitzetten van de verlichting heeft naar verwachting een veiligheidsrisico, de modelmatige berekeningen wijzen op 0,6 doden en 3,9 ernstig gewonden per jaar, bij gelijkblijvend gedrag van de weggebruikers. Om een beheerste invoering te realiseren wordt het uitzetten van de verlichting gefaseerd opgebouwd.

Oprekken werkbare uren op delen van het netwerk, met minder flankerende maatregelen.

Bij de versoberingmaatregel verruimen werkvensters gaat het om het verruimen van de uren waarin door aannemers aan de weg gewerkt mag worden, waarbij rekening wordt gehouden met de beoogde fileaanpak conform de motie De Jong/De Rouwe5. Daarnaast zal worden gekeken in hoeverre meer gebruik kan worden gemaakt van volledige (weekend- of vakantie)afsluitingen. Ook worden flankerende maatregelen, om de effecten op de doorstroming van het onderhoud aan de rijkswegen te mitigeren, verregaand versoberd.

Effecten

De hoeveelheid voertuigverliesuren als gevolg van wegwerkzaamheden loopt op. In combinatie met de daling van de filedruk die ontstaat door andere oorzaken zal percentueel het aantal files dat veroorzaakt wordt door wegwerkzaamheden toenemen tot rond de 10% van het totale aantal files. Deze modelmatige berekeningen van de ontwikkeling van de voertuigverliesuren kennen nog wel een bandbreedte..

Dynamisch verkeersmanagement

Het areaal voor dynamisch verkeersmanagement (DVM) wordt kritisch bezien en op plekken verminderd.

• 1. In het kader van Beter Benutten wordt een aantal van de plusstroken permanent opengesteld. Het gaat om de plusstroken waarvoor geldt dat ze opengesteld kunnen worden zonder dat de snelheid wordt verlaagd6. Op deze plusstroken worden de kantelwalsborden en een deel van de camera’s overbodig.

• 2. De vermindering van Dynamische Route Informatie Panelen (DRIPs), toeritdoseerinstallaties en camera’s richt zich op DRIPs en camera’s met een informatieve functie. Dit betreft 12,5% – 25% van het areaal. In overleg met de regio’s wordt maatwerk geleverd in afstemming met Beter Benutten. Waar mogelijk worden DRIPs hergebruikt.

• 3. Het uitzetten van de rijkstrooksignalering op een deel van de wegtrajecten A2 (deeltraject in Limburg), A7 en A18. De rijstrooksignalering heeft een sturende functie. Verminderen van de signalering vermindert de sturingsmogelijkheden van het verkeer.

• 4. De maximum hersteltijden voor DVM systemen worden verlengd. Deze zijn momenteel 24 uur voor DVM-systemen en die hersteltijden worden met deze maatregel op verschillende wegen nu verlengd tot maximaal 48 uur voor systemen die een directe bijdrage leveren aan de veiligheid en doorstroming. Voor systemen die slechts een informerend karakter hebben (zoals rotatiepanelen in de wegberm t.b.v. bijv. verwijzing naar parkeergelegenheden; systemen die geen bijdrage leveren aan de verkeersdoorstroming) is de hersteltijd ongewijzigd en bedraagt maximaal 30 dagen. Bij het niet goed functioneren van een rood kruis op matrix borden wordt ook na invoering van deze maatregel zo snel als technisch mogelijk is hersteld. Dit is maximaal vier uur na de melding. Daarnaast zal situatie afhankelijk worden bekeken of de inzet van een weginspecteur nodig is om deze calamiteit te beheersen, totdat de storing is verholpen.

• 5. Bij aanleg worden meerdere onderstations samengevoegd tot 1 wegkantstation. Daarmee groeit het te onderhouden areaal aan onderstations minder. De eerste trajecten zijn met dit systeem uitgerust. In de praktijk blijkt het effect dat er daardoor bij storing meer signaalgevers tegelijk uitvallen beperkt.

• 6. De eerder genoemde maatregel «afstand vergroten tussen portalen met rijstrooksignalering» blijkt voor bestaande signalering technisch tot complicaties te leiden, waardoor de uitvoeringskosten de verwachte besparing overtreffen. Er wordt wel gekeken hoe dit bij aanleg kan worden toegepast om op termijn een besparing op de beheer en onderhoudskosten op te leveren.

Effecten

Per regio zullen de effecten op doorstroming of veiligheid verschillen. Door het uitzetten van de verkeerssignalering zal er op die wegtrajecten naar de verwachting circa 2 % meer filevorming gaan optreden door het beperken van de effectiviteit van de filewaarschuwing. Op basis van de modelraming en bij gelijkblijvend gedrag van de weggebruikers wordt verwacht dat het effect op de verkeersveiligheid 0,2 verkeerdoden per jaar en een toename van het aantal ernstig verkeersgewonden van 1 per jaar is.

Versoberingen Hoofdvaarwegennet

Minder maaien taluds

Versobering gehele groenonderhoud door minder te maaien, het niet snoeien van struiken en bomen, tenzij noodzakelijk voor de veiligheid, het minder ruimen van zwerfafval, het minder maaien van keursloten en watergangen en minder onderhoud gestrekte oevers, kribben, kribvakken en strekdammen, mits dit niet conflicteert met eisen die gesteld worden vanuit wet- en regelgeving en de functionaliteit van de vaarweg en het hoofdwatersysteem. Dit betekent onder andere: ingezakte oevers en wijkende damwanden minder herstellen, het minder bijstorten en verhelpen van lekkages en kribben minder bijstorten. Ook kunnen tijdelijke goedkope maatregelen worden overwogen (bv. zandzakken).

Effecten

Geen effecten voor bereikbaarheid, wel een hoger risico op falen. Om de veiligheid te garanderen kunnen oevers afgezet worden. De taluds zullen een minder verzorgde indruk maken en de natuurkwaliteit zal teruglopen. Tevens zal de recreatieve toegankelijkheid van de taluds verminderen.

Minder baggeren hoeken zeetoegangen

De zeetoegangen zullen worden gebaggerd op een wijze die meer aansluit bij de natuurlijke vaargeul voor schepen in plaats van bij de exacte vormgeving van de zeetoegangen. De toegankelijkheid en veiligheid blijft gewaarborgd.

Effecten

Geen effecten voor veiligheid en bereikbaarheid, bij toepassing van de beheersmaatregel dat zo nodig correctief gebaggerd kan worden.

Verminderen walvoorzieningen schippers

De walvoorzieningen voor schippers, zoals ligplaatsen, steigers, afzetvoorzieningen, meerpalen en walstroom worden kritisch bezien en het onderhoud daarvan wordt op verschillende plekken versoberd. Dit betekent dat ligplaatsen zo lang en zo veel mogelijk bereikbaar blijven maar het comfortniveau wordt verlaagd tot een basisniveau door verminderd onderhoud van walstroomvoorziening, verlichting steigers, meerpalen en auto afzetvoorzieningen. Op lange termjjn zal het aantal voorzieningen met ruim een derde deel afnemen. Tevens zal aanleg van nieuwe ligplaatsen worden vormgegeven volgens het sobere regime (bv geen aanleg walstroomvoorziening, tenzij bestuurlijk nodig om aan lucht- of geluidsproblemen tegemoet te komen)

Effecten

Geen effecten voor veiligheid en bereikbaarheid. Hinder voor omwonenden t.a.v. geluidsoverlast en luchtkwaliteit zal op termijn toenemen doordat een deel van de walstroomvoorzieningen niet meer worden onderhouden.

Minder baggeren vaarwegen

Op basis van betere metingen en monitoring worden de gehanteerde meerjarige gemiddelde baggervolumes teruggebracht terwijl de bereikbaarheid zo goed mogelijk in stand wordt gehouden. Het minder baggeren van de vaarwegen wordt beperkt tot vaarwegen, zoals de toegang tot de Zuiderzeehavens, Randmeren, Vaarweg Amsterdam-Lemmer, Geulen IJsselmeer, Twentekanalen (na afronding van de verbreding), Gekanaliseerde Hollandsche IIssel, Heusdensch kanaal, Amer, Biesbosch, Hartelkanaal en Oosterschelde, het deel buiten de HTA. Ontzien worden: de zeetoegangen (Noordzeekanaal, geulen Waddenzee), de Hoofdtransportassen (Waal, Amsterdam-Rijnkanaal, Rijn-Scheldeverbinding) en de Hoofdvaarwegen die rivier zijn (Maas, Maas-Waalkanaal, IJssel, Lek) omdat deze het snelst dichtslibben. Ook bij sluizen zal wel worden gebaggerd om te voorkomen dat de baggerspecie het functioneren van de sluis (deuren, omloopriool, rinketten) gaat beïnvloeden

Effecten

Als gevolg van betere informatievoorziening en monitoringsgegevens over de ligging van de vaarwegbodem en op basis daarvan bijgestelde baggerregimes is er sprake van beperkt functieverlies door aanzanding, op de lange termijn, met name in Zuid-Holland en Zeeland. Dit betekent dat een aantal locaties niet ten allen tijden voldoende op diepte wordt gehouden. Dit is vooral van invloed op recreatievaart, rondvaartschepen en snelveerdiensten. Dit risico is beheersbaar door te monitoren en kleinschalig correctief te baggeren.

Efficiencymaatregelen

De belangrijkste besparing hierbinnen moet worden gerealiseerd door het afsluiten van meerjarige grootschalige onderhoudscontracten voor vast en variabel onderhoud en het slim combineren van beide. Daarnaast wordt gekeken naar standaardisering, waardoor er efficiënter kan worden gewerkt, zoals de bij de begrotingsbehandeling van 2012 toegelichte gladheidsbestrijding.

Effecten

Geen effecten voor veiligheid en bereikbaarheid.

Besparing Landelijke taken

RWS bespaart in de kosten die gemaakt worden voor de zogenoemde landelijke taken. Het gaat o.a. om minder uitgaven voor taken die gecentraliseerd binnen RWS worden opgepakt, zoals het verzamelen van basisinformatie, het onderhouden van ICT systemen en het inspecteren van het areaal. Bij de invulling van de besparing is een mix gehanteerd van efficiency door meer standaardisatie en versobering van de taken. De versoberingen gaan voornamelijk ten koste van activiteiten die RWS naar de toekomst toe meer robuust maken en initiatieven om tot vernieuwing te komen.

Effecten

Geen effecten voor veiligheid en bereikbaarheid op de korte termijn. Het tempo waarin nieuwe ontwikkelingen en vragen worden opgepakt wordt lager.

Bijzondere Baten tbv Beheer en Onderhoud

Dit betreft een financieel-technische correctie. De raming van de ontvangsten was structureel lager dan de realisatie. De ontvangstenraming van RWS is meer in evenwicht gebracht met de realisatie.

Effecten

Geen effecten voor veiligheid en bereikbaarheid.

Verhoging budget BenO

Bij de begrotingsbehandeling van 2012 heeft u mij via de motie De Jong/De Rouwe gevraagd bij de maatregelen rondom wegwerkzaamheden rekening te houden met de beoogde fileaanpak5. In het gepresenteerde scenario voor het verruimen van de werkvensters is de balans gezocht tussen de gevraagde invulling en de budgettaire mogelijkheden. Het voorkomen van te grote consequenties op de vvu’s, betekent echter ook dat er een minder grote besparing op BenO kan worden gerealiseerd dan voorzien. Hiervoor wordt een budgetverhoging voor het BenO op het HWN-artikel ingepast. De concrete invulling van deze verhoging wordt verwerkt in de voorjaarsnota.

IBO

Recentelijk is het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) beheer en onderhoud afgerond en naar de Tweede Kamer gestuurd7.

Apparaatstaakstelling

Ook de apparaatstaakstelling8 van het kabinet Rutte, heeft invloed op de inspanningen die RWS levert op het terrein van beheer en onderhoud. Voor een belangrijk deel zal de apparaatstaakstelling ingevuld worden door efficiencyverbetering. Het is echter niet mogelijk volledige taakstelling met efficiencyverbetering te realiseren. Op het terrein van beheer onderhoud betekent dit dat er een verdergaande differentiatie zal worden toegepast in het verkeersmanagement voor het hoofdvaarwegennet en het hoofdwegennet. Op de hoofdvaarwegen en de overige vaarwegen zullen de bedieningstijden beperkt worden en er zal minder varende verkeersbegeleiding plaatsvinden. Voor het hoofdwegennet zal actieve communicatie van de reis- en route informatie via DRIP’s worden beperkt. De inzet van weginspecteurs voor verkeersmanagement en incidentmanagement zal meer worden gedifferentieerd naar het belang van de betreffende verbinding in het netwerk, waarbij het dienstverleningsniveau op de minder belangrijke wegen zal afnemen. Deze maatregelen hebben een negatief effect op de doorstroming op de netwerken. De invulling van de apparaatstaakstellingen wordt door RWS in het kader van het Ondernemingsplan 2015 verder uitgewerkt. Over de voortgang wordt waar nodig in de reguliere begrotingsstukken informatie verschaft.