A Algemene doelstelling

Tijdige onderkenning van niet direct waarneembare dreigingen en risico’s voor de (inter)nationale veiligheidsbelangen van de Nederlandse staat en samenleving, en daarop gebaseerde informatieverstrekking aan de partners van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), die daardoor worden aangezet om passende maatregelen te nemen.

B Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor de taakuitvoering van de AIVD. De AIVD staat voor de nationale veiligheid door tijdig dreigingen, politieke ontwikkelingen en risico’s te onderkennen die niet direct zichtbaar zijn. De AIVD verricht onderzoek in binnen- en buitenland met behulp van algemene inlichtingenmiddelen (open bronnen) en bijzondere inlichtingenmiddelen. Op basis van de bevindingen informeert en adviseert de AIVD zijn afnemers met ambtsberichten en analyses (waaronder openbare publicaties) en door gericht relatiemanagement.

De Minister legt zo veel als mogelijk in het openbaar verantwoording af aan de Tweede Kamer. Waar dat niet kan, vanwege geheimhoudingsnoodzaak, gebeurt dit via de Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CIVD) van de Tweede Kamer.

C Beleidswijzigingen

Reorganisatie en invulling taakstelling

Met het Herfstakkoord is de taakstelling op de AIVD bijgesteld naar € 34 mln. structureel vanaf 2018. Van deze taakstelling is reeds € 23 mln. ingevuld met een combinatie van efficiencymaatregelen, versobering en een beperkte taakbijstelling op het primaire proces. Daarmee wordt € 23 mln. van de in totaal € 34 mln. bezuiniging gerealiseerd en neemt de formatie van de dienst met circa 200 fte af. Voor de dekking van de resterende € 11 mln. is de intentie uitgesproken te komen tot een co-locatie van de AIVD en de MIVD. Naar de exacte omvang van de opbrengst en het moment waarop deze beschikbaar kan komen wordt op dit moment onderzoek verricht.

Voor het beperkte deel van de taakstelling dat niet wordt afgedekt door de opbrengst van de co-locatie, wordt een deel van de € 25 mln. ingezet, die het kabinet vanaf 2015 structureel heeft toegevoegd aan het budget van de AIVD. Dit betekent dat de geplande operationele taakbijstelling niet hoeft te worden doorgevoerd. Deze aanvullend beschikbaar gestelde middelen zijn in de eerste plaats voor de ontwikkelingen zoals benoemd in de beleidsagenda, en zullen onder andere gebruikt worden voor extra onderzoekscapaciteit (analisten en bewerkers), operationele inzet (zoals bijvoorbeeld extra mensen en middelen voor observatie- en de volgploegen) en technische middelen.

Cyber Security

In de beleidsagenda zijn de drie belangrijkste ontwikkelingen voor het dreigingsbeeld uiteenzet, waaronder digitale aanvallen. De AIVD draagt bij aan een actueel cyber dreigingsbeeld door onderzoek naar digitale aanvallen, heeft een alerterende rol en geeft daarnaast advies over informatiebeveiliging en beveiligingsproducten. Daarnaast draagt de AIVD bij aan de uitvoering van de Nationale Cyber Security Strategie 2, de totstandkoming van het Cyber Security Beeld Nederland en nationale samenwerking via een liaisonconstructie met het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC). De komende jaren zet de AIVD in op een betere detectie van digitale aanvallen en een betere informatie-uitwisseling. Daartoe participeert de AIVD in het Nationaal Detectie Netwerk, waarbij de AIVD zich met name richt op de meer geavanceerde aanvallen en aanvallen door statelijke actoren. Door het internationale netwerk en bijzondere bevoegdheden beschikt de AIVD over informatie die slechts in zeer beperkte kring bekend zijn. Ook werkt de AIVD met het NCSC, de Nationale Politie (NP) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) aan een veilige en betrouwbare omgeving om informatie over digitale aanvallen te kunnen uitwisselen en opvolging te kunnen afstemmen.

De activiteiten van de dienst op het gebied van cybersecurity richten zich zowel op de (rijks)overheid als op de vitale sectoren, omdat deze door de afhankelijkheid van ICT-netwerken en internetgekoppelde systemen ernstig verstoord of beschadigd worden. Het verstoren van bijvoorbeeld de financiële –, telecom- en energiesector, kan leiden tot maatschappelijke ontwrichting en grote schade. Nederland is een belangrijk fysiek (Schiphol, Rotterdamse haven) en digitaal (Ams-IX) knooppunt voor Europa. Dat maakt Nederland niet alleen een aantrekkelijk doelwit, maar ook een belangrijke doorvoerhaven voor digitale aanvallen elders.

Veiligheidsonderzoeken

Op het gebied van de veiligheidsonderzoeken worden in 2015, conform de resultaten van de herijking, de aangevraagde veiligheidsonderzoeken voor het private domein getarifeerd. Hiervoor is een wijziging van de Wet Veiligheidsonderzoeken in 2014 noodzakelijk (Kamerstukken II, vergaderjaar 2012–2013, 33 673, nr. 1). De samenwerking met de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) op het terrein van veiligheidsonderzoeken, staat in 2015 in het teken van de adviezen van de Commissie Dessens (Kamerstukken II, vergaderjaar 2013–2014, 33 820, nr. 2). In de «Verkenning Unit Veiligheidsonderzoeken» worden de mogelijkheden van een gezamenlijke AIVD/MIVD-unit Veiligheidsonderzoeken onderzocht.

Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten

In de loop van 2015 zal het wijzigingsvoorstel voor de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Wiv) aan de Tweede Kamer worden aangeboden. Een belangrijk onderdeel van dit wetsvoorstel is de versterking van het toezicht op de AIVD en de MIVD. De Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) zal de bevoegdheid krijgen om bindende oordelen in de klachtprocedure uit te spreken. Tevens zal bij de inzet van bijzondere bevoegdheden de mogelijkheid van onmiddellijk toezicht en een bijbehorende heroverwegingsplicht van de Minister(s) worden geïntroduceerd. Een ander onderdeel is het vastleggen in de wet van de waarborgen inzake de samenwerking met buitenlandse collegadiensten. Criteria als het mensenrechtenbeleid van het desbetreffende land, de democratische inbedding van de collegadienst krijgen een plek in de nieuwe Wiv. Ook zal in het wetsvoorstel aandacht uitgaan naar het volgens de Commissie Dessens niet langer relevante onderscheid tussen wel- versus niet-kabelgebonden ongerichte interceptie. Het kabinet bestudeert nog hoe bij de grote technische veranderingen dit onderscheid kan worden vervangen door een nieuwe norm, waarbij de privacy van Nederlandse burgers blijft gewaarborgd. Het kabinet zal de Tweede Kamer hierover eind 2014 berichten.

D1 Budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 2 Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst

D2 Budgetflexibiliteit

Omdat het budget als apparaat wordt aangemerkt, is het gehele budget juridisch verplicht verondersteld.

E Toelichting op de instrumenten

Vanwege het bijzondere karakter van dit begrotingsartikel en de gedeeltelijk geheime uitgaven zijn de uitgaven niet nader uitgesplitst en zijn de apparaatsuitgaven niet opgenomen in het centraal apparaatsartikel.

Ontvangsten

De ontvangsten van de AIVD hebben grotendeels betrekking op de tarifering van de veiligheidsonderzoeken.