Inleiding

Logius is de dienst digitale overheid en onderdeel van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Logius biedt generieke ICT-oplossingen en standaarden die alle organisaties met een publieke taak kunnen gebruiken in hun digitale dienstverlening. Met onze producten zorgen we voor een veilige toegang en gegevensuitwisseling binnen de digitale overheid. Zo helpen we overheid, bedrijven en burgers om snel, eenvoudig en veilig met elkaar te communiceren. Onze afnemers, overheden en organisaties met een publieke taak, kunnen zich zo maximaal op hun kerntaken richten. We streven naar betere dienstverlening, minder administratieve lasten en efficiëntere bedrijfsvoering voor onze klanten en opdrachtgevers. Doordat we de voorzieningen voor de digitale overheid centraal beheren, dragen we bij aan de kostenbesparing voor de overheid. Het merendeel van de voorzieningen die bij Logius in beheer zijn vallen onder de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) van de Nederlandse overheid.

Speerpunten

Logius bevindt zich in een complexe en dynamische omgeving. 2017 stond in het teken van een aantal grote uitdagingen, zoals het doorbelasten van de exploitatiekosten van GDI-voorzieningen, de wet Digitale Overheid (WDO), het rapport «Maak Waar» van de Studiegroep informatie-samenleving en Overheid en de evaluatie «De Digidelta: samen versnellen». De ontwikkelingen op het gebied van de bedrijfsvoering en dienstverlening hebben plaatsgevonden en vinden nog steeds plaats in het perspectief van deze ontwikkelingen.

Het kabinet heeft in februari 2017 besloten de exploitatiekosten van de GDI-voorzieningen door te belasten aan de publieke en private organisaties die de voorzieningen gebruiken in hun dienstverlening aan burgers en bedrijven. Vanaf 2018 wordt dit ingevoerd voor de voorzieningen DigiD, MijnOverheid en Digipoort. Logius heeft een impactanalyse uitgevoerd over wat voor Logius haalbaar is voor het innen van betalingen op basis van voorschotnota’s en eindfacturen, wat daarvoor nodig is en welke randvoorwaarden er zijn. De doorbelasting heeft grote gevolgen voor Logius zoals de facturatie en daarmee ook gegevensverwerkende en financiële systemen.

Verder heeft Logius in 2017 een uitvoeringstoets gedaan op de Wet Digitale overheid. Het rapport van deze toets is in maart aangeboden aan de directeur DIO. In de uitvoeringstoets heeft Logius in kaart gebracht in hoeverre het wetsvoorstel uitvoerbaar is en/of waar eventueel aanpassingen mogelijk zijn om het voorstel (beter) uitvoerbaar te maken. De uitvoeringstoets heeft de positionering van Logius als (kennis)expert zichtbaar gemaakt. Logius is verder gedurende het gehele wetgevingsproces geraadpleegd op inhoud; daarbij zijn meermaals teksten aangepast op aangeven van Logius. Dit heeft het een groter bewustzijn binnen Logius opgeleverd; wetgeving raakt ons allemaal. Vroege betrokkenheid van Logius in het proces levert veel begrip op bij onze stakeholders en dus ruimte voor tussentijdse aanpassingen.

In 2017 is in samenwerking met de Haagse Inkoopsamenwerking (HIS) gewerkt aan een herijkt sourcingbeleid. Sourcing is het antwoord op de vraag: wat maak ik zelf, wat koop ik in, met wie werk ik samen en voor welke periode? Het is geen doel op zichzelf, maar is er op gericht de uitvoering van kerntaken zo doeltreffend en doelmatig mogelijk te ondersteunen. Ook is gewerkt aan een verdere professionalisering van strategisch leveranciersmanagement wat doorloopt in 2018.

Ontwikkelingen voorzieningen

Evenals voorgaande jaren is het gebruik van de GDI en de overige voorzieningen ook in 2017 toegenomen. Hierdoor is ook de omzet in 2017 van € 180 mln. toegenomen ten opzichte van de omzet 2016 van € 170 mln. De voorzieningen die hieraan hebben bijgedragen zijn met name de voorzieningen DigiD Hoog en BSN koppelregister. De producten en diensten van Logius leveren een voor de klant positief meetbare bijdrage aan hun businesscase; de bijdrage kan zowel kwantitatief als kwalitatief zijn.

Staat van baten en lasten van het baten-lastenagentschap Logius 2017

Toelichting

Omzet moederdepartement

De hogere bijdrage van het moederdepartement is ontstaan door onderlinge verschuivingen tussen de omzet moederdepartement en overige departementen. Op de begroting waren de bijdragen van de GDI-voorzieningen die van de aanvullende post van het departement Financiën komen opgenomen opgenomen bij overige departementen. Uiteindelijk zijn deze bijdragen van de aanvullende post ontvangen van het moederdepartement en niet van de overige departementen. Daarnaast zijn er ook meer bijdragen van het moederdepartement ontvangen dan zij oorspronkelijk had opgenomen in de begroting. Deze bijdragen waren in de begroting Logius voorzien en opgenomen onder de overige departementen. De omzet van het moederdepartement ad € 108,6 mln. heeft voornamelijk betrekking op de omzet van de producten waarvan BZK beleidsopdrachtgever is. Het betreft de beheer & exploitatie, inbeheernames en doorontwikkeling van de producten zoals DigiD en DigiD Machtigen € 33,9 mln., MijnOverheid inclusief berichtenbox € 15,9 mln., DigiD Hoog € 11,1 mln., Stelselvoorzieningen € 11,0 mln., Globe Transitie € 8,0 mln., BSN koppelregister € 7,4 mln., Globe Dienstverlening € 7,5 mln., EBF-BVV € 1,9 mln. en overige producten € 11,9 mln.

Omzet overige departementen

De lagere bijdrage van de overige departementen is ontstaan door onderlinge verschuivingen tussen de omzet moederdepartement en overige departementen. Op de begroting waren de bijdragen van de GDI-voorzieningen die van de aanvullende post van het departement Financiën komen opgenomen opgenomen bij overige departementen. Uiteindelijk zijn deze bijdragen van de aanvullende post ontvangen van het moederdepartement en niet van de overige departementen. De omzet van de overige departementen ad € 68,1 mln. bestaat uit de volgende voorzieningen: Standard Business Reporting (SBR) € 21,1 mln., Digipoort op Keten Informatie Services (KIS) € 14,9 mln., Maritiem Single Windows € 8,6 mln., DigiInkoop € 5,5 mln., eHerkenning € 3,5 mln., MijnOverheid € 3,4 mln. en 43 kleinere projecten € 11,1 mln. Dit betreft zowel beheer & exploitatie als doorontwikkeling.

Omzet derden

De omzet derden ad € 3,1 mln. bestaat uit Standard Business Reporting (SBR) € 1,7 mln., UWV € 0,8 mln. en overige projecten € 0,7 mln. Dit betreft zowel beheer & exploitatie als doorontwikkeling.

Bijzondere baten

De bijzondere baten bedragen € 394.000 en betreffen resultaten uit voorgaande jaren. Deze baten bestaan uit: transitorische posten waar geen facturen meer voor worden ontvangen; terugbetaling van het surplus RVB op de huur gebouwen; resultaten op verrekening salariskosten detacheringen; resultaten van projecten waarvoor een lumpsum bijdrage is ontvangen; afrondingsverschillen van projecten die gedurende het jaar zijn afgerekend.

Personele kosten

Tot de personele kosten zijn gerekend de lonen en salarissen van eigen personeel en de kosten van externe inhuur. Deze capaciteit is vereist voor het kunnen uitvoeren van alle geplande activiteiten. De stijging van de omzet ten opzichte van 2016 heeft niet geleid tot een stijging van de personele kosten. Het aandeel van de personele kosten van de totale kosten is in 2017 (30%) gedaald ten opzichte van 2016 (34%). Weliswaar zijn de personele kosten voor eigen personeel toegenomen, maar de personele kosten voor externe inhuur zijn ten opzichte van 2016 flink afgenomen. De verambtelijking (meer eigen personeel i.p.v. externe inhuur) heeft per saldo geleid tot een daling van de totale personele kosten. Ten opzichte van de ontwerpbegroting zijn de totale personeelskosten € 3,2 mln. lager. In 2017 was de gemiddelde bezetting 264 fte’s eigen personeel en 156 fte’s externe inhuur. Daarmee zijn de gemiddelde salariskosten per fte eigen personeel € 93k en externe inhuur € 171k. De gemiddelde kosten van een externe inhuur zijn inclusief BTW.

Materiële kosten

De materiële kosten ad € 122,9 mln. zijn ten opzichte van de begroting afgenomen met € 8,9 mln. Dit wordt veroorzaakt door een lagere omzet dan verwacht. De materiële kosten bestaan uit kosten voor het beheer en exploitatie, doorontwikkeling en overige kosten van de voorzieningen (€ 116,1 mln.) en kosten voor bedrijfsvoering (€ 6,8 mln.). De kosten voor de voorzieningen zijn voornamelijk ICT-kosten die aan private bedrijven worden betaald voor infrastructuur, applicatiebeheer, licenties, berichtenbox, migraties, ontwikkelfees, SMS-dienstverlening, servicedesks, veiligheidsmaatregelen, testen, audits en benchmarks. De kosten voor de bedrijfsvoering van Logius betreffen voornamelijk kosten voor huisvesting, ICT, werkplekkosten en overige bedrijfsvoeringaspecten. Voor het jaar 2017 zijn 92 opdrachtovereenkomsten afgesloten voor dienstverlening die is geleverd. Per opdrachtovereenkomst verschilt de afwijking tussen de raming en de realisatie van de bovengenoemde kosten. De bijdragen van SSO’s zouden vanaf 2017 rechtstreeks worden gefactureerd aan Logius in plaats van via een dienstverleningsafspraak met het moederdepartement. Dit is echter niet doorgegaan. De dienstverlening door de SSO’s is wel geleverd maar de kosten zijn aan het moederdepartement betaald en daarmee opgenomen onder de materiële kosten.

Afschrijvingen en rentelasten

Logius heeft zelf geen investeringen gedaan maar deze uitbesteed aan de markt. Hierdoor is er in 2017 geen gebruik gemaakt van de leenfaciliteit. Uiteindelijk leidt dit tot lagere afschrijvings- en rentelasten dan begroot.

Dotaties voorzieningen

In 2017 is een voorziening getroffen, de dotatie bedraagt € 1,7 mln. Deze verplichtingen zijn ontstaan door disputen met leveranciers over de kosten van geleverde werkzaamheden. Er hebben geen onttrekkingen plaatsgevonden.

Saldo van baten en lasten

Het incidentele resultaat van € 1,8 mln. is ontstaan door een positief resultaat ad € 2,9 mln. op de kosten voor bedrijfsvoering en dekkingsverschillen op de opslag overhead en tarieven. Daarnaast is een positief resultaat ad € 191k ontstaan bij voorzieningen. Verder zijn er bijzondere baten € 394k als gevolg van resultaten voorgaande boekjaren en € 1,7 mln. overige lasten als gevolg van een dotatie aan een voorziening. Aangezien het hier incidentele baten en lasten betreffen, heeft het geen effect op het toekomstig resultaat van Logius. Het resultaat wordt ten gunste van het eigen vermogen gebracht.

Balans per 31 december 2017

Toelichting

Materiële activa

Het grootste deel van de materiële vaste activa, zijnde € 1,6 mln., heeft betrekking op specifieke hard- en software ten behoeve van MijnOverheid Berichtenbox, Opschaling MijnOverheid en Migratie Digipoort OTP.

Debiteuren

De debiteuren betreffen alle openstaande verkoopfacturen per 31 december 2017 die betrekking hebben op geleverde prestaties in 2017. Het gaat grotendeels om facturen aan opdrachtgevers over het laatste kwartaal 2017, te weten het moederdepartement € 4,0 mln., overige departementen € 0,8 mln. en derden € 48k.

Overige vorderingen en overlopende activa

De nog te ontvangen bedragen bestaan uit nog te ontvangen gelden voor projecten € 2,2 mln., waaronder de vordering voor werkzaamheden in 2014 van MijnOverheid ad € 1,9 mln. In 2014 was er sprake van een consortium waarbij BZK en de Belastingdienst de grootste betalers waren. In 2015 is, onder regie van de Digicommissaris, het Ministerie van BZK aangewezen als beleidsverantwoordelijke. De nog te factureren omzet projecten ad € 4,3 mln., betreffen werkzaamheden die uitgevoerd zijn in 2017, die nog moeten worden afgerekend met de opdrachtgevers. Verder zijn er nog te ontvangen voorschotten voor projecten, zijnde € 1,6 mln.

Liquide middelen

De daling van de liquide middelen ten opzichte van de beginbalans wordt met name veroorzaakt door een daling van de post crediteuren. De voorschotten 2016 voor werkzaamheden die doorlopen in 2016, de voorschotten 2017 en de nog te verrekenen overschotten 2016 betreffen bijdragen van diverse departementen en derden. De verdeling van de liquide middelen van deze posten worden administratief bijgehouden bij betreffende balansposten. Zie verder de toelichtingen bij de post nog te betalen en het kasstroomoverzicht.

Eigen vermogen

Het eigen vermogen blijft na het toevoegen van het resultaat 2017 ad € 1,8 mln., onder de toegestane maximumomvang van 5% van de gemiddelde jaaromzet over drie jaar, zijnde € 8,3 mln. Het eigen vermogen komt daarmee op € 5,9 mln.

Voorzieningen

De voorziening is getroffen voor verplichtingen die zijn ontstaan in voorgaande jaren. Deze verplichtingen zijn ontstaan door disputen met leveranciers over de kosten van geleverde werkzaamheden.

Leningen bij het Ministerie van Financiën

In 2017 zijn er geen investeringen gepleegd en daarom kan er geen gebruik worden gemaakt van de leenfaciliteit. Ook zijn er geen vervroegde aflossingen gedaan. De aflossingen op de leningen voor 2017 bedragen € 1,6 mln. De aflossingen voor 2018 zijn als kortlopende schuld opgenomen onder de post «Overige verplichtingen en overlopende passiva».

Crediteuren

De post crediteuren bestaat uit alle openstaande facturen per 31 december 2017 waarvan de prestatie per balansdatum is geleverd. Het merendeel betreft geleverde prestaties in het laatste kwartaal 2017, onder te verdelen naar moederdepartement € 5,0 mln., overige departementen € 1,0 mln. en derden € 4,9 mln.

Overige verplichtingen en overlopende passiva

De post overige verplichtingen en overlopende passiva bestaat onder andere uit nog te ontvangen facturen van bedrijven ad € 19,9 mln. die betrekking hebben op werkzaamheden, die hoofdzakelijk in het laatste kwartaal van 2017 zijn uitgevoerd. Daarnaast is er sprake van vooruit gefactureerde bedragen ad € 10,9 mln. aan beleidsopdrachtgevers, voor werkzaamheden die in het eerste kwartaal 2018 worden uitgevoerd. Verder is er sprake van vooruit gefactureerde voorschotten projecten ad € 24,3 mln. die enerzijds voorschotten betreffen van werkzaamheden die doorlopen in het eerste kwartaal 2018 en anderzijds teveel ontvangen voorschotten die nog moeten worden afgerekend met de opdrachtgevers. Daarnaast is er sprake van vooruit ontvangen bedragen ad € 3,7 mln. voor werkzaamheden in het eerste kwartaal 2018. Het kortlopende deel van de leningen Ministerie van Financiën ad € 0,4 mln., zijnde de aflossingen 2018, is onder deze post opgenomen. De overige posten ad € 1,9 mln. bestaan onder andere uit de reservering voor eindejaarsuitkering, vakantiedagen en vakantietoeslag.

Niet uit de balans blijkende activa en verplichtingen

Voor diverse programma’s lopen meerjarige ICT-onderhoudscontracten. De contracten betreffen de periode 2018 tot en met 2022. De totale restverplichting bedraagt € 112 mln. Om redenen van doelmatigheid is gekozen geen voorziening op te nemen van jubileumuitkeringen.

Kasstroomoverzicht over 2017

Toelichting

De kasstroom uit operationele activiteiten heeft betrekking op de dagelijkse bedrijfsvoering en is hoger dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door een hogere beginstand dan begroot € 16,2 mln. en hogere operationele ontvangsten dan uitgaven € 1.096 mln. In 2017 zijn er geen investeringen zijn gepleegd. De kasstroom uit financieringsactiviteiten betreft een aflossing op de langlopende lening bij het Ministerie van Financiën € 1,6 mln.

Overzicht doelmatigheidsindicatoren per 31 december 2017

Toelichting

• • Indexcijfer verloop kostprijs is gebaseerd op het gemiddelde verloop van de volwassen producten DigiD en de Digipoort. De gemiddelde kostprijs is lager dan begroot.

• • De tarieven per uur zijn de tarieven eigen personeel en gebaseerd op de handleiding overheidstarieven. De tarieven uit de handleiding zijn gemiddeld met 5% gestegen. Door de daling van de opslag overhead Logius, is de stijging van het uurtarief veel lager en komt op 0,5%. De stijging van de loonkosten wordt gecompenseerd door een daling van de opslag overhead.

• • Klanttevredenheid: Logius organiseert onderzoeken naar klanttevredenheid met betrekking tot de prestaties betreffende de dienstverlening. De doelstelling is een score van minimaal een 7 te behalen. In 2017 heeft geen KTO plaatsgevonden.

• • Medewerkerstevredenheidonderzoek: In 2017 is geen medewerkerstevredenheidonderzoek uitgevoerd. Deze vindt naar verwachting plaats in het derde kwartaal van 2018.

• • Benchmark: In 2017 heeft geen periodieke benchmark op de producten van Logius plaatsgevonden.

• • Omzet per productgroep (in %): Dit betreft een nieuwe indicator. Voorzieningen die in beheer zijn van Logius worden ingedeeld in clusters per GDI en overige voorzieningen. De realisatie 2017 van de omzetverdeling wijkt maximaal 2% af van de begrote omzetverdeling.

• • FTE-totaal (excl. externe inhuur): De bezetting per jaareinde 2017 is 290 fte. Dit is 34 fte lager dan begroot.

• • DigiD aantal authenticaties: Het begrote aantal authenticaties was gebaseerd op de trend van voorgaande jaren waarbij de verwachting was dat de groei in 2017 fors zou toenemen mede als gevolg van het meer gebruik als gevolg van de wet elektronisch berichtenverkeer Belastingdienst (EBV). In werkelijkheid is gebleken dat deze groei is afgevlakt.

• • MijnOverheid aantal berichten: Dit betreft een nieuwe indicator. Het aantal berichten MijnOverheid voor 2017 is 75 mln. Het aantal berichten is in de begroting te hoog ingeschat.

• • Digipoort aantal berichten: De berichtenstromen die meetellen in het kengetal t/m 2016 zijn aangepast. Vanaf het jaar 2017 tellen er meer berichtenstromen mee. Hierdoor wijken de getallen t/m 2016 af. Het aantal berichten dat via Digipoort zijn verstuurd is ten opzichte van 2016 met meer dan 25% toegenomen naar 143,1 mln.

• • Digipoort doorlooptijd 1e lijns vraagbeantwoording: Dit betreft een nieuwe indicator in 2017. In de begroting is een onjuiste norm gehanteerd, de norm is 80% in 48 uur.