11 | Verkenningen, reserveringen en investeringsruimte | Ontwerp-begroting 2024 (1) | Mutaties via NvW en amendementen (2) | Vast-gestelde begroting 2024 (3)=(1+2) | Mutaties 1e suppletoire begroting (4) | Stand 1e suppletoire begroting (5)=(3+4) | Mutatie 2025 | Mutatie 2026 | Mutatie 2027 | Mutatie 2028 | Mutatie 2029 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Verplichtingen | 787.927 | 19.000 | 806.927 | ‒ 287.357 | 519.570 | ‒ 422.306 | 543.177 | ‒ 559.144 | ‒ 774.085 | ‒ 350.087 | |
Uitgaven | 501.419 | 19.000 | 520.419 | ‒ 306.093 | 214.326 | ‒ 254.752 | ‒ 232.811 | ‒ 123.374 | ‒ 244.806 | ‒ 570.307 | |
waarvan juridisch verplicht | |||||||||||
11.01 | Verkenningen | 23.594 | 94.000 | 117.594 | ‒ 116.344 | 1.250 | ‒ 128.787 | ‒ 90.711 | 668 | ‒ 150.205 | ‒ 243.576 |
11.02 | Korte termijn mobiliteitsmaatregelen | ||||||||||
11.03 | Reserveringen | 172.915 | ‒ 15.000 | 157.915 | ‒ 77.531 | 80.384 | ‒ 73.441 | ‒ 122.551 | ‒ 121.099 | ‒ 47.068 | ‒ 30.173 |
11.03.01 | Gebiedsprogramma's | 22.874 | 0 | 22.874 | ‒ 20.371 | 2.503 | ‒ 38.376 | ‒ 71.000 | ‒ 95.930 | ‒ 21.126 | ‒ 39.126 |
11.03.02 | Overige reserveringen | 145.892 | ‒ 15.000 | 130.892 | ‒ 62.830 | 68.062 | ‒ 37.690 | ‒ 52.798 | ‒ 24.794 | ‒ 25.567 | 8.953 |
11,03.03 | Reserveringen Coalitieakkoord | 4.149 | 0 | 4.149 | 5.670 | 9.819 | 2.625 | 1.247 | ‒ 375 | ‒ 375 | 0 |
11.04 | Generieke investeringsruimte | 304.910 | ‒ 60.000 | 244.910 | ‒ 112.218 | 132.692 | ‒ 52.524 | ‒ 19.549 | ‒ 2.943 | ‒ 47.533 | ‒ 296.558 |
Ontvangsten | |||||||||||
11.09 | Ontvangsten | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Toelichting
Verplichtingen
De verplichtingen nemen in 2024 met € 287,4 miljoen af. De verplichtingenmutaties sluiten bijna één op één aan op de toelichtingen bij de uitgavenmutaties. De verschillen zijn:
– Het saldo 2023 op de verplichtingen is in 2024 circa € 79,1 miljoen hoger dan de uitgaven. Dit komt omdat er minder verplichtingenbudget nodig was op 11.04 in 2023, de verplichtingen op de risicoreserveringen schuiven naar 2024.
– De actualisering van de programmering op de verplichtingen op artikel 11.03 en 11.04 wijken deels af van de actualisering van de programmering op de uitgaven. Dit komt voornamelijk doordat de (risico)reserveringen in een ander kasritme worden gezet dan aanvankelijk was geraamd.
Uitgaven
11.01 Verkenningen
Dit artikelonderdeel is met met € 116,3 miljoen verlaagd in 2024. Dit komt door de actualisering van de programmering (€ - 291,2 miljoen), een overboeking vanuit EZK voor NGF-budget (€ 103 miljoen), overboekingen over artikelen (€ 1,8 miljoen) en de technische verwerking van het saldo 2023 (€ 73,4 miljoen).
Realistisch ramen Mobiliteitsfonds
In het kader van realistich ramen zijn alle uitgavenramingen van de programmering geactualiseerd. Dit wordt toegelicht bij het onderdeel actualisering programmering. Vervolgens is op de artikelonderdelen ontwikkeling een kaderaanpassing doorgevoerd om de uitgavenkaders aan te sluiten op de geactualiseerde programmering.
Actualisering programmering
De programmering op meerdere verkenningsprojecten is aangepast. Dit resulteert in diverse kasschuiven naar achteren. Voor artikelonderdeel 11.01 gaat het om de volgende kasschuiven op diverse projecten:
– Verkenningen Den Bosch: de programmering uit de periode 2024, 2027-2030, schuift weg (€ 45,8 miljoen). Deze komen terecht in 2025, 2026, 2031 en 2032.
– OV en Wonen Utrecht: in 2024 is € 75,9 miljoen weggeschoven. Daarnaast wordt er in de periode 2025-2031 circa € 515 miljoen naar 2032 en later verschoven.
– OV-verbinding Amsterdam-Haarlemmermeer: op deze verkenning schuift de programmering (€ 75 miljoen in 2025 en € 60 miljoen in 2026) naar 2031 toe als gevolg van een actuele raming.
– Oude Lijn: op de verkenning Oude Lijn is de programmering aangepast op basis van de actueelste stand van de raming. Dit betekent dat er in 2024 € 17 miljoen wegschuift en € 412 miljoen wegschuift tot en met 2030. Deze middelen komen in de latere jaren weer terug.
– N35 Wijthem-Nijverdal: dit betreft een kasschuif op het amendement van het lid Heutink (36410-A-27) dat is ingediend tijdens de begrotingsbehandeling 2024 voor het Mobiliteitsfonds. Met deze kasschuif wordt recht gedaan om met een passend kasritme te komen voor het project, waar € 94 miljoen naar latere jaren toeschuift.
– A27 Zeewolde-Eemnes: hier schuift € 3,2 miljoen vanuit 2027 naar 2028.
– Bus Rapid Transit Leiden-Zoetermeer (BRT LeiZoe): een actualisering van de raming heeft ertoe geleid dat € 36,4 miljoen uit 2033 wordt geschoven naar de periode 2025-2029 vanwege de mogelijke eerdere realisatie van dit project.
– Rail Gent Terneuzen: dit betreft een kasschuif op het verkenningenbudget NGF dat is overgekomen vanuit EZK (€ 103,3 miljoen) in het kader van Rail Gent Terneuzen. Deze kasschuif brengt de programmering in het juiste ritme met het oog op de realisatie die gepland staat voor de periode 2028-2033.
Overboeking ministeries
Vanuit EZK is er met de Voorjaarsnota 2024 een overboeking van € 103,3 miljoen geweest naar IenW voor NGF-middelen. Deze middelen zijn bestemd voor de realisatie van het programma Rail Gent Terneuzen en komen terecht op artikelonderdeel 11.01 Verkenningen.
Overboekingen over artikelen
Dit zijn overboekingen geweest van het verkenningsbudget Den Bosch (€ - 0,8 miljoen) en Oude Lijn naar de planstudiebudgetten (€ - 1 miljoen).
Saldo 2023
De verkenningsbudgetten voor Den Bosch (€ 1 miljoen), OV en Wonen Utrecht (€ 69,4 miljoen) en Oude Lijn (€ 3 miljoen) waren in 2023 niet nodig. Deze budgetten schuiven door naar 2024 via het saldo, zodat het totaal aan uitgaven op dit artikel over de jaren gelijk blijft.
11.03 Reserveringen
Dit artikelonderdeel is verlaagd met € 77,5 miljoen in 2024. Dit komt door de actualisering van de programmering (€ - 53,1 miljoen), AP-middelen voor Wind in de Zeilen (€ 2,5 miljoen), overboekingen naar het BTW-compensatiefonds (€ - 1,6 miljoen), overboekingen over artikelen (€ - 105 miljoen), overboekingen naar de beleidsbegroting XII (€ -17,9 miljoen) en de technische verwerking van het saldo 2023 (€ 97,5 miljoen).
AP-middelen: Klimaatneutrale en Circulaire Infrastructuur (KCI)
IenW werkt samen met medeoverheden binnen het uitvoeringsprogramma KCI aan een circulaire en klimaatneutrale GWW-sector. Door deze aanvullende bijdrage uit het Klimaatfonds (optellend tot € 100 miljoen), waarvan € 10 miljoen in 2025, wordt de implementatie van de maatregelen versneld en opgeschaald en tevens toegepast binnen de aanbestedingsprocedures van het Rijk, waarbij de overheid fungeert als launching customer voor veelbelovende duurzame technieken. De middelen komen terecht op artikelonderdeel 11.03.
Realistisch ramen Mobiliteitsfonds
In het kader van realistich ramen zijn alle uitgavenramingen van de programmering geactualiseerd. Dit wordt toegelicht bij het onderdeel actualisering programmering. Vervolgens is op de artikelonderdelen ontwikkeling een kaderaanpassing doorgevoerd om de uitgavenkaders aan te sluiten op de geactualiseerde programmering.
Actualisering programmering
Bij de reserveringen zijn verschillende kasschuiven doorgevoerd om aan te sluiten bij de actueelste raming van de programmering. In 2024 is circa € 53,1 miljoen weggeschoven. Dit komt met name door:
– Reservering Brainport Eindhoven: de reservering van circa € 76 miljoen, waarvan € 3,5 miljoen in 2024, schuift naar de jaren 2032-2034 toe. Volgens ProRail is het aannemelijker dat de reservering in deze jaren wordt aangewend.
– Reservering Lelylijn: in 2024 schuift € 4,6 miljoen weg naar 2025 en 2026, omdat de prognose is dat de reservering van Lelylijn niet in 2024 wordt aangewend.
– Reservering gebiedsprogramma Stedelijk OV Den Haag / Rotterdam: in 2024 is € 5,9 miljoen en in 2025 € 7 miljoen weggeschoven naar 2027 en later, omdat de middelen in deze jaren niet nodig worden geacht.
– Reservering Schoon Emissieloos Bouwen voor de Rijksdiensten (RWS/ProRail): in 2024 schuift er circa € 29 miljoen naar 2025 en verder. Deze middelen zijn volgens de actuele raming niet nodig in 2024.
– Reservering BO MIRT Goederenvervoer: in 2024 en 2025 schuift € 12,1 miljoen weg naar 2026 en later, om de programmering weer in het juiste ritme te zetten.
– Reservering Robuuste Hoofdvaarwegen: er vindt een schuif vanuit 2028 (€ - 58,6 miljoen) naar 2024 (€ 1,2 miljoen), 2025 (€ 1 miljoen) en 2030 (€ 56,4 miljoen) plaats. De middelen zijn volgens de laatste raming voor een deel nodig in 2024 en 2025.
– Diverse kleine kasschuiven bij de overige reserveringen.
Brainportregio Eindhoven / NGF
Het kabinet heeft in het voorjaar middelen ter beschikking gesteld aan OCW, EZK, BZK, IenW en de regio Eindhoven om het vestigingsklimaat te verbeteren. Het kabinet heeft in navolging op de Ruimtelijke Schaalsprong van Brainport waartoe in 2022 eerste investeringsbeslissingen zijn genomen, een verdere intensivering met de regio afgesproken. Nieuw is de start van een brede MIRT-verkenning naar de Randweg A2/N2, inclusief de tangent van de Brainportlijn (hoogwaardig ov) en het verbeteren van de noordwestelijke ontsluiting van de Brainportregio, waar onder andere de Brainport Industries Campus ligt. Ook wordt in de regio op korte termijn een gebiedsgericht pakket mobiliteitsmaatregelen uitgerold, met onder andere multimodale hubs en nieuwe fietsverbindingen. Voor de Multimodale Knoop en het Hoogwaardig OV van Eindhoven Centraal naar Veldhoven (HOV4), die reeds onderdeel waren van de afspraken uit 2022, is een intensivering afgesproken. Om dit alles te bewerkstelligen, reserveert het Rijk per Voorjaarsnota 2024 aanvullend € 718 miljoen. Van de € 718 miljoen komt € 671 miljoen uit NGF. De resterende € 48 miljoen wordt gedekt uit het MF.
Coalitieakkoordmiddelen: Wind in de Zeilen
De middelen voor het programma Wind in de Zeilen die zijn overgekomen vanuit de Aanvullende Post van FIN worden toegevoegd aan de reservering Pakket Zeeland ten behoeve van de exploitatie van de afgesproken treindiensten. Het gaat om een structureel bedrag van € 2,5 miljoen per jaar.
Overboeking ministeries
Dit betreffen afdrachten aan het BTW-compensatiefonds van € 1,6 miljoen. Deze hebben betrekking op de gemaakte studiekosten gedurende de MIRT-planuitwerkingsfase en -verkenningsfase binnen het project CID Binckhorst Den Haag.
Overboekingen over artikelen
Vanuit dit artikelonderdeel zijn in 2024 middelen (€ 105 miljoen) overgeboekt in het kader van diverse projecten en programma's:
– Reservering Slim, Veilig, Doelmatig en Duurzaam gebruik van Mobiliteitsinfrastructuur: zoals afgesproken in de BO MIRT 2022 worden middelen beschikbaar gesteld voor deze stimuleringsregeling. In 2024 wordt € 75,5 miljoen overgeboekt en in 2025 wordt € 22,2 miljoen overgeboekt naar artikel 12.
– Vanuit de modaliteitspecifieke reservering Vaarwegen is € 3,6 miljoen in 2024 beschikbaar gesteld aan de reservering die is gemaakt voor de door de minister toegezegde IenW-bijdrage aan de Rijksbijdrage Maritieme Maakindustrie.
– Reservering Voortzetting Gebiedsprogramma's: dit betreft een overboeking in 2024 (€ 6 miljoen) van de Reservering Voortzetting Gebiedsprogramma naar het Studie- en Innovatiebudget. Middelen zijn benodigd voor de studies en onderzoeken van verschillende gebiedsprogramma’s.
– Reservering Rotterdam HOV: dit betreffen overboekingen uit de reservering Rotterdam HOV naar aanleiding van het voorgenomen Voorkeursbesluit in het BO MIRT 2022. De middelen gaan vanuit de verkenningenfase over naar de planuitwerkingsfase. In 2024 is dit € 5 miljoen.
– Reservering BO MIRT Goederenvervoer (€ 9,2 miljoen): dit betreffen diverse overboekingen in 2024 uit deze reservering, zoals de overboeking naar last mile spoor (€ 4,4 miljoen), overboeking naar reservering Maritieme Maakindustrie (€ 1,4 miljoen), overboekingen ten behoeve van projecten in de Goederenvervoercorridors Oost/Zuidoost (€ 3,1 miljoen) en overige kleine overboekingen.
– Reservering Schoon Emissieloos Bouwen (SEB): dit betreft een overboeking van € 5,6 miljoen vanuit de reservering SEB naar het artikel 13 Spoorwegen.
Overboekingen naar Hoofdstuk XII
Voor diverse projecten en programma's zijn er middelen overgeboekt naar de beleidsbegroting Hoofdstuk XII. In 2024 is er € 18 miljoen overgeboekt naar Hoofdstuk XII. De grootste overboekingen zijn:
– Reservering Stedelijk OV Den Haag/Rotterdam (€ 7,5 miljoen): dit betreft een bijdrage uit de Brede Doel Uitkering met betrekking tot de gemaakte studiekosten gedurende de MIRT-planuitwerkingsfase en verkenningsfase van het project CID Binckhorst Den Haag.
– Reservering Slim, Veilig, Doelmatig en Duurzaam gebruik van Mobiliteitsinfrastructuur (€ 4,3 miljoen): dit betreft een overboeking ten behoeve van het programma Verbinden in Verscheidenheid (VSD) voor de Metropoolregio Rotterdam en Den Haag (MRDH) en voor de Vervoerregio Amsterdam (VRA).
– Reservering BenO Caribisch Nederland (CN): Er is in totaal € 3,5 miljoen overgemaakt naar CN. Er gaat € 2,5 miljoen naar artikel 14 op HXII voor een bijdrage aan St. Eustatius ten behoeve van de aanleg van een aantal infrastructuurprojecten. Daarnaast gaat er € 1 miljoen naar artikel 17 op HXII ten behoeve van een bijdrage aan de Luchtvaart subsidie Bonaire.
Saldo 2023
Op diverse reserveringen zijn in 2023 de middelen niet tot besteding gekomen. De totaalsom van deze middelen is € 97,5 miljoen. De middelen zijn in 2024 toegevoegd aan artikelonderdeel 11.03 Reserveringen om de meerjarige omvang van de budgetten in stand te houden. De meeste overschotten zijn ontstaan op:
– Modaliteit specifieke reserveringen (€ 34,5 miljoen): Hoofdwegennet (€ 5,2 miljoen), Spoorwegen (€ 15 miljoen) en Hoofdvaarwegennet (€ 14,4 miljoen).
– Reservering Programma Schoon Emissieloos Bouwen Rijksdiensten (€ 14,8 miljoen).
– Reservering Woningbouwmiddelen ten behoeve van de risicobeheersing (€ 7,9 miljoen).
– Reservering Schone Lucht Akkoord (€ 6,4 miljoen).
– Reservering Voortzetting Gebiedsprogramma's (€ 6 miljoen).
– Reservering BenO Caribisch Nederland (€ 5,5 miljoen).
– Reservering pakket Zeeland (€ 4 miljoen).
– Reservering Lelylijn (€ 2,8 miljoen).
– Reservering Strategisch Plan Verkeersveiligheid (€ 2,6 miljoen).
11.04 Generieke Investeringsruimte
Dit artikelonderdeel is verlaagd met € 112,2 miljoen in 2024. Dit komt met name door de actualisering van de programmering en daarmee de verwerking van schuiven op dit artikelonderdeel om diverse risicoreserveringen in het juiste ritme te zetten (€ 8 miljoen), de bijdrage derden (€ 1,8 miljoen), overboekingen naar andere artikelen (€ - 138,9 miljoen), overboekingen naar de beleidsbegroting XII (€ -13 miljoen) en verwerking van het saldo 2023 (€ 29.9 miljoen).
Realistisch ramen Mobiliteitsfonds
In het kader van realistich ramen zijn alle uitgavenramingen van de programmering geactualiseerd. Dit wordt toegelicht bij het onderdeel actualisering programmering. Vervolgens is op de artikelonderdelen ontwikkeling een kaderaanpassing doorgevoerd om de uitgavenkaders aan te sluiten op de geactualiseerde programmering.
Actualisering programmering
Er is in 2024 € 8 miljoen naar voren geschoven om het ritme van de risicoreserveringen aan te sluiten bij de behoefte.
Bijdragen derden
Het verkeersbegeleidingstarief (VBS-tarief) wordt door de Douane geïnd en daarna als ontvangst verantwoord bij IenW (RWS). Voor het VBS-tarief is er een bijdrage van € 1,8 miljoen ontvangen in 2024.
Overboekingen over artikelen
Vanuit dit artikelonderdeel hebben er verschillende overboekingen in 2024 plaatsgevonden van in totaal € 138,9 miljoen.
De grootste overboekingen waren voor PHS (€ 86,2 miljoen) en Maaslijn (€ 56 miljoen). Deze projecten hebben last gehad van de excessieve prijsstijgingen in 2023 en eerdere jaren. In de Najaarsnota 2023 was gemeld dat de meerjarige budgettaire verwerking plaatsvindt bij Voorjaarsnota 2024. Deze overboekingen vinden nu plaats.
Daarnaast zijn er middelen vrijgevallen uit het programma Sporendriehoek Noord-Nederland in het kader van de Bodemsanering Groningen Spoorzone (€ 5 miljoen). Deze middelen vloeien terug naar de generieke investeringsruimte.
Overboekingen naar Hoofdstuk XII
Vanaf 2025 vinden er overboekingen plaats naar Hoofdstuk XII ten behoeve van de dekking van de aanvraag voor de subsidiebeschikking NS. Deze worden overgeboekt vanuit de risicoreserveringen. Er wordt tot en met 2033 structureel € 13 miljoen overgeboekt.
Saldo 2023
Artikelonderdeel 11.04 is in 2024 verhoogd met € 29,9 miljoen door de toevoeging van het saldo 2023. Dit komt met name door de toevoeging van het saldo mee- en tegenvallers RWS die doorschuiven naar 2024.