De evaluatieprogrammering in deze bijlage vormt de basis van de strategische evaluaties die in de hoofdtekst van de Strategische Evaluatie Agenda (SEA) worden uitgelicht (zie hoofdstuk 2.4). Het biedt een overzicht van de strategische evaluatieprogrammering per beleidsdomein. Het onderzoek binnen een beleidsdomein is geordend langs de strategische thema’s voor dat domein. De evaluatieprogrammering laat per beleidsdomein zien welke evaluatieonderzoeken er lopen, hoe die voortkomen uit bepaalde kennisbehoeften en hoe wordt bijgedragen aan de ambities binnen de strategische thema’s.

Domein Primair onderwijs en Voortgezet onderwijs (DGPV)

Het brede domein DGPV bestaat uit de directies Primair Onderwijs (po), Voortgezet Onderwijs (vo) en Kansengelijkheid en Onderwijsondersteuning. Ook Maatschappelijke Diensttijd (MDT) is onderdeel van DGPV. Samen zijn deze directies onder andere verantwoordelijk voor beleidsterreinen zoals het onderwijsstelsel, curriculumbeleid, toetsen, examens, digitalisering, onderwijspersoneel, schoolontwikkeling, passend onderwijs, kansengelijkheid, onderwijsachterstandenbeleid en sociale veiligheid. Binnen al deze beleidsterreinen spelen uitdagingen en kennisvragen, waarbij monitoring en (strategische) evaluaties richting geven aan het huidige beleid en de toekomstige ambities van DGPV. De bovenstaande thema’s laten zich samenvatten in drie hoofdthema’s: onderwijskwaliteit, kansengelijkheid en leraren en schoolleiders. De afspraken en prioriteiten uit het coalitieakkoord leggen verdere accenten binnen deze hoofdthema’s, die in de onderstaande thema-beschrijvingen worden toegelicht. De hoofdthema's geven bovendien richting aan het strategisch programmeren van het beleidsonderzoek binnen DGPV en voor het inventariseren en effectief gebruiken van kennis uit onderzoek tijdens de gehele beleidscyclus.

Thema Onderwijskwaliteit

Op dit moment leven diverse kennisvragen, zoals de vraag hoe bepaalde inhoudelijke leergebieden scherper en concreter kunnen worden gemaakt voor scholen en hoe scholen en leraren beter gebruik kunnen maken van beschikbare wetenschappelijke kennis over wat wel werkt en wat niet werkt om de onderwijskwaliteit te verhogen.

Thema Kansengelijkheid

Kansengelijkheid richt zich op de vraag hoe onderwijsbeleid kan bijdragen aan gelijke kansen voor alle leerlingen, zodat iedereen in Nederland een goed bestaan kan opbouwen en mee kan doen in de samenleving. Dit betekent concreet dat leerlingen onderwijs volgen op een plek en op het niveau dat recht doet aan hun capaciteiten en mogelijkheden. Ook is er voor ieder kind een vorm van onderwijs beschikbaar en moeten kinderen met en zonder ondersteuningsbehoefte samen naar school gaan. Om dit mogelijk te maken, moeten drempels die de doorstroom van po naar vo hinderen beperkt of weggenomen worden. Ook moeten leerlingen die meer tijd nodig hebben om hun potentieel te bereiken, hier voldoende mogelijkheden voor krijgen. Bijvoorbeeld door middel van uitgestelde selectie en flexibele doorstroom. Om dit mogelijk te maken, is het belangrijk dat onderwijspersoneel en schoolorganisaties in staat zijn om (flexibel) onderwijs te bieden, dat aansluit bij de behoeftes van leerlingen. Kansengelijkheid behelst diverse subthema’s, zoals doorstroom en selectie, voor- en vroegschoolse educatie, de rijke schooldag, onderwijsachterstandenbeleid, Integraal Kindcentra (IKC's), passend en inclusiever onderwijs, de samenwerking tussen onderwijs en jeugdhulp/zorg en maatschappelijke diensttijd. Het tegengaan van kansenongelijkheid is, vanwege de invloed van de directe leefomgeving op de ontwikkeling van kinderen, niet alleen een thema voor het Ministerie van OCW, maar ook voor sectoren zoals de sportsector en jeugdwerk. Kennisvragen richten zich op dit moment op de onderwerpen schakelmomenten en overgangen, differentiatie en selectie, maatwerkdiploma’s, het jonge kind, verbeterde samenwerking in de regio om leerlingen het beste onderwijsaanbod te bieden en kansengelijkheid als indicator voor het onderwijsstelsel. Op dit thema wordt in 2023-2024 een periodieke rapportage uitgevoerd, waarmee wordt terug gekeken op de effectiviteit van het beleid van de afgelopen jaren en lessen worden getrokken voor het toekomstige beleid.

Thema Leraren en schoolleiders

Om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren, wordt geïnvesteerd in goed opgeleide en voldoende onderwijsprofessionals. Zij spelen immers een sleutelrol bij het verbeteren van de onderwijskwaliteit. Ook meer aandacht voor de verdere ontwikkeling van onderwijspersoneel en een professionele werkomgeving zijn manieren om de professionaliteit en aantrekkelijkheid van de sector verder te verhogen. Deze ambities staan echter onder druk door personeelstekorten in het po en vo. Onderzoek op het thema «leraren en schoolleiders» draagt bij aan het vergroten van (kennis over) de aantrekkelijkheid van beide beroepen en de positie van onderwijspersoneel. Subthema's zijn onder andere werkdruk, arbeidsvoorwaarden, leraren- en schoolleiderstekorten, een Leven Lang Ontwikkelen en samen opleiden en professionaliseren. Bestaande kennisvragen richten zich bijvoorbeeld op de vraag wat bepaalde beleidsmaatregelen betekenen voor de vaardigheden van leraren, de personeelstekorten en het verlagen van de ervaren werkdruk in het po en vo.

Domein Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie (mbo)

Grondslag van de gekozen strategische thema’s is een gemeenschappelijke visie op de positie die het beroepsonderwijs in de Nederlandse samenleving inneemt en de richting waarin het mbo zich, gelet op zijn maatschappelijke uitdagingen, zou moeten ontwikkelen. De afspraken in het coalitieakkoord leggen binnen de thema’s specifieke accenten.

Thema Onderwijskwaliteit

Dit kabinet investeert sterk in de kwaliteit van onderwijs, ook in het mbo. De eerste prioriteit is om de basis verder op orde te brengen. Docenten spelen daarin een belangrijke rol. Door versterking van docenten, op het gebied van basisvaardigheden en op hun onderzoekende houding. Er is behoefte aan inzicht in wat bepaalde beleidsmaatregelen betekenen voor de vaardigheden van leraren en hoe die op hun beurt bijdragen aan het verhogen of vergroten van de (basis-)vaardigheden van studenten.

Thema Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt

Het mbo kan een belangrijke bijdrage leveren aan oplossingen om de arbeidsmarktkrapte te verminderen. De arbeidsmarkt verandert bovendien steeds sneller. Met slimmere opleidings- en arbeidsmarktkeuzes, intensieve samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven en door het stimuleren van op-, om- en bijscholing wil het mbo bijdragen aan een skillsgerichte arbeidsmarkt en duurzame inzetbaarheid. Kennisvragen die spelen zijn bijvoorbeeld hoe innovatie kan worden gestimuleerd en welke effectieve strategieën er zijn voor verdere versterking van publiek-private samenwerking. Een bredere kennis behoefte betreft het inzicht krijgen in welke beleidsinstrumenten echt bijdragen om de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt te verbeteren.

Thema Kansengelijkheid

Het mbo is de onderwijssector die voor studenten met uiteenlopende talenten het verschil kan maken. Daarom is het van belang dat het onderwijs toegankelijk is en de leerloopbaan van alle studenten zo goed mogelijk ondersteund wordt. De emancipatiefunctie van het mbo verdient blijvende aandacht, net als doorstroom van het mbo naar de arbeidsmarkt. Er ligt een inzichtsbehoefte in wat bijdraagt aan het succes van jongeren met een relatief trage start in het onderwijs. Hoe kunnen studenten die de nodige ambitie en talenten hebben, maar een gebrek aan vaardigheden en/of kapitaal (financieel, sociaal, cultureel) goed worden ondersteund om een passende opleiding te kiezen en die succesvol te doorlopen.

Domein Hoger Onderwijs & Studiefinanciering

Het belang van goed hoger onderwijs en onderzoek voor Nederland is groot. De Nederlandse overheid streeft naar een toegankelijk en kwalitatief hoogwaardig hoger onderwijsstelsel. De strategische evaluatie agenda voor het hoger onderwijs (ho) en studiefinanciering is gebaseerd op de drie hoofddoelen zoals bepaald in het bestuursakkoord 2022. Middels deze drie hoofddoelen wordt gewerkt aan een toekomstbestendig onderwijsstelsel. Allereerst de (1) versterking van het fundament. Op basis hiervan kunnen we (2) ruimte geven aan divers talent. Hierdoor kan Nederland zich op een groot aantal thema’s verder onderscheiden en kan er worden gewerkt aan (3) het vergroten van de maatschappelijke impact van hoger onderwijs en onderzoek en de publieke erkenning hiervan.

Voor het hoger onderwijs en studiefinanciering wordt in 2023 gewerkt aan zowel een terugblik als een vooruitblik. Voor de terugblik wordt in een stelselrapportage terug gekeken op het beleid en welke effecten het beleid heeft gehad om zo te leren richting de toekomst. Voor de blik vooruit wordt gewerkt aan een toekomstverkenning die zich richt op het middelbaar beroepsonderwijs (mbo), het ho en de wetenschap. Het doel hiervan is om te verkennen hoe deze vormen van onderwijs en onderzoek eruit moeten zien in 2040. Op de toekomstverkenning volgt een beleidsreactie en een uitwerking hiervan. Hiervoor zijn de volgende overkoepelende beleidsprioriteit vastgesteld: de uitwerking van de toekomstvisie mbo, hoger onderwijs en wetenschap onder andere op de terreinen van de waaier: flexibilisering, digitalisering, governance, bekostiging, groei en krimp.

Een gezond en sterk fundament

Ruimte geven aan divers talent binnen ho

Bijdragen aan de maatschappelijke uitdagingen van nu en de toekomst

Domein Cultuur en Media

Het domein omvat het gehele cultuur- en mediabeleid: artikel 14 (cultuur) en artikel 15 (media). Het cultuur- en mediabeleid is opgedeeld in vijf beleidsinhoudelijk samenhangende thema’s. Ze zijn zo gekozen dat de beste garantie bestaat voor langjarige aansluiting op de beleidspraktijk en daarmee herkenbaarheid voor beleidsmakers en politiek. Specifieke actuele thema’s, bijvoorbeeld op basis van het Regeerakkoord, kunnen hier ondergebracht worden.

De evaluaties zijn zo ingepland dat ze passen bij de kennisbehoefte en bij reeds bekende beslismomenten in de beleidscyclus. Het kan dus zo zijn dat er op een subthema op dit moment nog geen beleidsevaluatie gepland staat in de komende periode. Dit is geen hiaat, maar een keuze die past bij het strategisch plannen van evaluaties met oog voor de verbinding met de beleidspraktijk. Met de jaarlijkse actualisatie van de Strategische Evaluatie Agenda wordt steeds opnieuw naar de evaluatie van deze subthema's gekeken.

Mediabestel

Inhoud en scope: het realiseren van een kwalitatief hoogwaardig, pluriform en onafhankelijk en toegankelijk media-aanbod.

Belangrijkste wetten en programma's: de belangrijkste wet is de Mediawet.

Belangrijkste onderwerpen en stakeholders: bekostiging landelijke en regionale publieke omroep, Stimuleringsfonds voor de Journalistiek, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en aantal andere instellingen.

Beleidsthema’s: houdbaarheid en samenhang landelijk, regionaal en lokaal mediastelsel; onafhankelijk en rendabel functioneren journalistiek; toerusting en vertrouwen burgers mediagebruik, mediawijsheid.

De kennisbehoefte zit in de eerste plaats in het monitoren van ontwikkelingen in het medialandschap en de consequenties daarvan voor het mediabeleid: digitalisering, overnames, internationalisering, internationale platforms, nieuwe distributietechnieken, privacy, AI en het vermogen van burgers om te gaan met media (vertrouwen, mediawijsheid). In de tweede plaats is behoefte aan een scherper inzicht in de pluriformiteit van het nieuwsaanbod. Tenslotte is er kennisbehoefte als het gaat om de veiligheid van journalisten.

Cultuur

Inhoud en scope: verzorgen van een kwalitatief hoogwaardig en pluriform cultureel aanbod dat sociaal en geografisch toegankelijk is.

Belangrijkste wetten en programma's: Wet op het specifiek cultuurbeleid, WSOB, wet op de vaste boekenprijs.

Belangrijkste onderwerpen en stakeholders: het Ministerie van OCW (basisinfrastructuur cultuur), rijkscultuurfondsen, Koninklijke Bibliotheek, gemeenten en provincies, topteam creatieve industrie, Cultuur-Ondernemen.

Beleidsthema's: diversiteit en inclusie (code culturele diversiteit BIS), arbeidsmarkt (Arbeidsmarktagenda, governance code BIS), auteursrecht, creatieve industrie (topsector), Internationaal Cultuurbeleid (ICB), digitale transitie.

De kennisbehoefte voor dit thema omvat beter inzicht in de culturele arbeidsmarkt, de diversiteit van de sector, de toegankelijkheid van het culturele aanbod (geografisch, voor mensen met een beperking of andere persoonlijke kenmerken), de waarde van auteursrecht, de duurzaamheid van de sector, het culturele leven in Caribisch Nederland en de mate waarin cultuur kan bijdragen aan oplossing van maatschappelijke problemen.

Erfgoed

Inhoud en scope: alle beleid uit hoofde van de Erfgoedwet (2016) op de gebieden musea, monumenten, archeologie, immaterieel erfgoed.

Belangrijkste wetten en programma's: Erfgoedwet. Daarnaast is Omgevingswet van belang voor de rol van erfgoed in de ruimtelijke inrichting.

Belangrijkste onderwerpen en stakeholders: Regionaal historische centra (RHC), behoud, beheer en toegankelijkheid erfgoed, rijksmusea en de het beheer van de rijkscollectie, Commissie Collectie Nederland.

Beleidsthema's: musea, monumenten, archeologie, immaterieel erfgoed, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), RHC. Duurzaamheid van het erfgoed.

De kennisbehoefte voor dit thema omvat beter inzicht in de arbeidsmarkt, de diversiteit van de sector, de toegankelijkheid van het culturele aanbod (geografisch, voor mensen met een beperking of andere persoonlijke kenmerken), de duurzaamheid van de sector, het lokale erfgoedbeleid en de praktijk van het immaterieel erfgoed (erfgoedgemeenschappen, vrijwilligers).

Cultuureducatie

Inhoud en scope: Doelbewust leren over en met kunst, erfgoed en media via gerichte instructie, zowel binnen- als buitenschools.

Belangrijkste wetten en programma's: Beleid cultuuronderwijs (Cultuureducatie met Kwaliteit 2021-2024), Programma cultuurparticipatie 2021-2024.

Belangrijkste onderwerpen en stakeholders: Uitvoerders regelingen cultuuronderwijs: scholen van po en vo (financiering via prestatiebox); Fonds Cultuurparticipatie, Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA), gemeenten.

Beleidsthema's: cultuuronderwijs, actieve cultuurbeoefening (amateurs).

De kennisbehoefte voor dit thema omvat voor het cultuuronderwijs meer inzicht in werkzame beleidsinterventies gericht op de scholen, en de veronderstelde effecten van cultuuronderwijs bij kinderen (zoals burgerschap, creativiteit). Voor cultuurbeoefening door amateurs is behoefte aan beter inzicht in de lokale ondersteunende infrastructuur (lessen, oefenruimtes, podia) en het gebruik ervan.

Archieven

Inhoud en scope: Centraal staat de nieuwe Archiefwet die in december 2020 door de Tweede Kamer is goedgekeurd en wordt geïmplementeerd. Het kabinet moderniseert de Archiefwet zodat naast overheidsarchieven, ook de digitale informatie goed bewaard blijft.

Belangrijkste wetten en programma's: Archiefwet. Er is relatie met de Wet openbaarheid van bestuur en de Wet Open Overheid, openheid en waarborg van belangrijke informatie.

Belangrijkste onderwerpen en stakeholders: overheidsarchieven, (digitale) informatie, Nationaal Archief, transparante overheid, Archiefbesluit en Archiefregeling.

Beleidsthema's: archieven, digitale informatie, transparante overheid.

De kennisbehoefte voor dit thema is volledig gericht op wettelijke en bestuurlijke inzichten die bij kunnen dragen aan een zo goed mogelijk functionerende archiefwet.

Domein onderzoek en wetenschap

Dit kabinet heeft de ambitie om het stelsel voor hoger onderwijs en wetenschap verder te versterken. Naast een gezond en sterk fundament zijn ruimte geven aan divers talent en het vergroten van de maatschappelijke impact de drie belangrijkste doelen van het vigerende beleid. Deze doelen worden bereikt door het implementeren van nieuwe instrumenten (bijvoorbeeld regieorgaan Open Science NL en Starters- en stimuleringsbeurzen), het uitbreiden van bestaande instrumenten (bijvoorbeeld Sectorplannen), en het bieden van een sociaal veilige omgeving waar ruimte is voor diverse perspectieven en talenten. Ook de structurele financieringslijnen in onderzoek en wetenschap (bijvoorbeeld rijksbijdrage aan universiteiten en hogescholen en financiering van programma’s van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)) dragen hieraan bij.

Een sterke basis en hoge kwaliteit

Het fundament voor onderzoek en wetenschap wordt sterker door meer ruimte voor ongebonden en excellent onderzoek, verbeterde toegang tot (inter)nationale onderzoeksfaciliteiten, meer profilering, samenwerking en gezonde concurrentie tussen instellingen en sectoren en aansluiting van de Nederlandse wetenschap bij internationaal (top)onderzoek. Hiertoe investeert de Minister van OCW in grootschalige wetenschappelijke infrastructuur (GWI), Europese partnerschappen, Matching Horizon Europe en Summit Grant, maar ook in sectorplannen, starters- en stimuleringsbeurzen en open competitie. De kwaliteit is hiermee gediend. Het is belangrijk om deze kwaliteit ook van meerwaarde te laten zijn voor de samenleving. Een aantal beleidsthema’s draagt bij aan het vergroten van de maatschappelijke impact van onderzoek en wetenschap. Zo wordt gewerkt aan een beter gebruik van kennis uit (praktijkgericht) onderzoek ten behoeve van maatschappelijke uitdagingen. Het Open Science convenant moet verder bijdragen aan de transitie naar een meer open en participatieve onderzoekspraktijk in Nederland, waarbij data en kennis breder gedeeld en gebruikt worden. Initiatieven rondom kennisveiligheid moeten bijdragen aan meer maatschappelijke impact door actoren in staat te stellen een betere afweging te maken tussen de kansen en risico’s rondom internationale samenwerking in onderzoek en wetenschap. De voorziene onderzoeken op deze thema’s geven meer inzicht in de mate waarin deze doelen in de praktijk ook behaald worden.

Sociale veiligheid en gelijke behandeling

Een aantal beleidsthema’s levert een bijdrage aan het welzijn van onderzoekers, docenten en studenten en daagt hen uit diverse talenten te gebruiken. Onderzoekers moeten in een sociaal veilige omgeving hun werk kunnen doen. Zij moeten, ongeacht hun achtergrond, in staat zijn wetenschappelijke talenten ten volle te benutten. Diversiteit brengt een grotere variatie aan perspectieven in de wetenschap en dat komt de wetenschappelijke kwaliteit ten goede. Daarom is inzicht nodig in hoeverre beleidsprogramma’s als Sociale veiligheid en Erkennen & Waarderen, de commissie Diversiteit hoger onderwijs en onderzoek (DIHOO), en andere instrumenten in het kader van talent bijdragen aan een verbeterde sociale veiligheid, lagere werkdruk, meer diversiteit en verbeterde erkenning en waardering. De voorziene onderzoeken geven dat inzicht.

Instituten in het stelsel van onderzoek en wetenschap

Als stelselverantwoordelijke zorgt de Minister van OCW voor de rijksbijdrage die rechtstreeks naar universiteiten en hogescholen gaat en waarin een deel bestemd is voor onderzoek bij de universitair medische centra (umc’s), de rijksbijdrage die via NWO in competitie wordt verdeeld, en de basisfinanciering die via NWO en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) over de onderliggende instituten wordt verdeeld. Alle instituten in het stelsel worden periodiek geëvalueerd op onder andere hun rol, taakuitvoering, effectiviteit en doelmatigheid. Voor 2024 en 2025 zijn evaluaties voorzien van NWO, KNAW en de Koninklijke Bibliotheek (KB).

Het verzamelen en verbinden van beleidsinformatie op geaggregeerd niveau

Tot slot worden de zogenaamde syntheseonderzoeken uit de SEA gebruikt om op geaggregeerd niveau de inzichten uit de beleidsindicatoren en -evaluaties beter te duiden en met elkaar te verbinden. Op deze manier is het mogelijk om meer inzicht te krijgen in hoe beleidsinstrumenten elkaar aanvullen en gezamenlijk bijdragen aan het behalen van de beleidsdoelen.

Domein Emancipatie

De algemene doelstelling van het emancipatiebeleid is het realiseren van gendergelijkheid en gelijke behandeling wat betreft seksuele oriëntatie, genderidentiteit en geslachtskenmerken in de Nederlandse samenleving.

Uitgangspunt van het emancipatiebeleid van dit kabinet is dat iedereen in Nederland zichzelf kan zijn, iedereen kan worden wat die wil worden en iedereen de mogelijkheden heeft om zich te ontwikkelen en bij te dragen aan de samenleving. Om dit te bereiken zetten we ons in voor gender- en lhbtiq+-gelijkheid en het voorkomen van discriminatie van en geweld tegen deze groepen.

De directie Emancipatie van het Ministerie van OCW gaat over zowel gendergelijkheid als over lhbtiq+ -emancipatie. De directie Emancipatie heeft, in tegenstelling tot de meeste directies, geen eigen wet- en regelgeving, of stelsel waarvoor het verantwoordelijk is, maar is actief op een breed scala aan onderwerpen dat voor een groot deel onder de verantwoordelijkheid van andere departementen valt. De directie heeft hierbij vooral een agenderende, coördinerende en aanjagende rol. Daarbij wordt nauw samen gewerkt met maatschappelijke organisaties, andere overheden en andere departementen. Dit heeft impact op de manier waarop we werken en daarmee ook op de manier waarop we kunnen evalueren.

De directie werkt aan verschillende dossiers, die voor het doel van de SEA zijn gegroepeerd in drie hoofdthema’s: Arbeid, Sociale Veiligheid, en Genderdiversiteit en Gelijke Behandeling. Op de belangrijkste dossiers van de directie bestaan soms raakvlakken en overlap tussen onderwerpen op het gebied van gendergelijkheid en lhbtiq+-emancipatie. Het komt echter ook voor dat dossiers exclusief over de positie van vrouwen of lbhtiq+ personen gaan.

In aanvulling op de SEA (die voor het domein Emancipatie een enigszins afgebakend beeld geeft), wordt met beleidsindicatoren op ocwincijfers.nl de stand van emancipatie gemonitord volgens de groeperingen in de hoofdthema’s.

Thema Arbeid

Elke vrouw moet financieel onafhankelijk zijn en haar kwaliteiten op de arbeidsmarkt waar kunnen maken.Het beleid richt zich op gendergelijkheid op de arbeidsmarkt, waaronder op gelijke beloning en gelijke arbeidsdeelname van vrouwen (ten opzichte van mannen) op elk niveau. De inzet is daarmee onder andere gericht op het bevorderen van arbeidsparticipatie en financiële onafhankelijkheid van vrouwen, maar ook op het verbeteren van de doorstroom van vrouwen naar leidinggevende posities. Dit kabinet zet onder andere in op het creëren van betere omstandigheden op de arbeidsmarkt zoals het beter monitoren op loonverschillen, het lonender maken van meer uren werk, het bestrijden van zwangerschapsdiscriminatie en het faciliteren van de combinatie van arbeid en zorg (stelselherziening kinderopvang en betaald ouderschapsverlof).

Uit de tabel wordt duidelijk dat de genderdiversiteit in de top de komende jaren wordt gemonitord, zowel in de private sector als in de (semi)publieke sector.

Daarnaast zijn verschillende pilots en onderzoeken in gang gezet via de Nationale Wetenschapsagenda en Vakkundig aan het Werk, onder meer om gemeenten te ondersteunen bij een gendersensitieve uitvoering van het re-integratiebeleid  om zo de arbeidstoeleiding van vrouwen met een afstand tot de arbeidsmarkt te verbeteren.

Thema Sociale Veiligheid

Het beleid richt zich op het bevorderen van (sociale) veiligheid van vrouwen en lhbtiq+ personen, bijvoorbeeld  in de publieke ruimte, op de werkvloer, in het onderwijs of in de sport. Daarbij wordt extra ingezet op specifieke groepen en gemeenschappen waar dit nodig is, bijvoorbeeld bi+ personen, transgender personen, intersekse personen en lhbtiq+ personen in gesloten gemeenschappen.

Zo richt de directie Emancipatie zich op het bevorderen van de sociale veiligheid en gelijke behandeling op iedere school en onderwijsinstelling voor leerling, student, leraar en docent, zodat eenieder veilig, gelijkwaardig en vrij onderwijs geniet en het onderwijs een plek is waar iedereen zichzelf vrij kan uiten en ontplooien. Voor studenten en docenten moet het onderwijs sociaal veilig en inclusief zijn. Daarnaast is het van belang dat leerlingen al in het funderend onderwijs de waarde van gelijkwaardigheid en gelijke behandeling wordt bijgebracht, zodat leerlingen elkaar leren kennen en respecteren ongeacht hun verschillen.

Een ander belangrijk onderdeel van emancipatie binnen het onderwijs is de invloed van gender op de school- en beroepsloopbaan. Gender, seksuele diversiteit, afkomst of ondersteuningsbehoefte horen niet van invloed te zijn op de school-, studie- en loopbaankeuzes die door een leerling worden gemaakt, of hoe een leerling behandeld wordt door diens leraar. Jongeren moeten een kansrijke keuze kunnen maken passend bij hun interesses, talenten en capaciteiten zonder dat deze beïnvloed wordt door bijvoorbeeld sociale verwachtingen, gendernormen en rolpatronen.

Middels het National Actieprogramma Aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld zet de directie zich in om een cultuurverandering te bewerkstelligen zodat iedereen in onze samenleving zich veilig voelt en we elkaar wensen en grenzen herkennen, erkennen en respecteren. Dit betreft een Nationaal Actieprogramma dat door de Ministeries van OCW en SZW wordt gecoördineerd en waarvoor een regeringscommissaris is aangesteld om het kabinet gevraagd en ongevraagd te adviseren bij de totstandkoming en de uitvoering van dit programma. De directie emancipatie is binnen het Ministerie van OCW de coördinerende directie.

Thema Genderdiversiteit en gelijke behandeling

Alle mensen zijn vrij om hun identiteit vorm te geven.Het beleid richt zich op het bevorderen van gelijke behandeling, de acceptatie van genderdiversiteit, het tegengaan van stereotypering en het bevorderen van representatie. Een van de belangrijkste instrumenten die de directie Emancipatie inzet om gelijke behandeling te stimuleren, is gender mainstreaming. De inzet en de kansen voor een effectievere inzet van gender mainstreaming wordt (strategisch) geëvalueerd in 2024. In 2024 wordt ook de volgende editie van de Representatiemonitor verwacht. Momenteel wordt verkend of hierin naast de representatie van vrouwen, ook gekeken kan worden naar de representatie van mensen met een (zichtbare) beperking en mensen van kleur. Binnen het thema «genderdiversiteit en gelijke behandeling» valt ook het onderwerp sport. De belangrijkste prioriteit hierbinnen is het realiseren van een inclusieve omgeving «op en buiten het veld» waarbinnen iedereen ongeacht seksuele oriëntatie of genderidentiteit vrij, veilig, gelijkwaardig én volwaardig kan sporten in de top- en amateursport. Iedereen moet veilig en met plezier kunnen sporten. Het kabinet blijft duidelijk en actief stelling nemen tegen geweld, intimidatie, discriminatie en uitsluiting van lhbtiq+ personen in de sport. Samen met de directie Sport bij het Ministerie van VWS blijft directie Emancipatie inzetten op het bevorderen van lhbtiq+ -acceptatie en -veiligheid in de sport. Verder is een belangrijk thema maximale borging van zorgvuldigheid in de zorg voor intersekse kinderen en de afwegingen die daarbij aan de orde komen tussen artsen, ouders, en kind. Teneinde te voorkomen dat er niet-medisch noodzakelijke en non-consensuele behandelingen plaatsvinden bij intersekse kinderen, zijn er gezondheidsverschillen op basis van gender, seksuele gerichtheid, genderidentiteit en -expressie en geslachtskenmerken. Daarom zet de directie zich in om het publiek, de zorgsector en de overheid hiervan bewust te maken en te ondersteunen.

Om gelijke behandeling te bewerkstelligen is het van belang om juridische gelijkwaardigheid te waarborgen. Vrouwen en lhbtiq+ personen kennen diverse belemmeringen om gelijk behandeld te worden. De directie Emancipatie zet zich in om op alle terreinen gelijkwaardigheid en gelijkheid te garanderen, ook voor de wet. Dit betreft onder andere de transgenderwet en wet- en regelgeving op het gebied van meerouderschap, meeroudergezag, overheidsdocumentatie, onnodige sekseregistratie, interlandelijke adoptie en draagmoederschap.

Thema Algemeen

Voor de algemene onderwerpen die dwarsdoorsnijdend zijn voor alle thema’s is de categorie «algemeen» toegevoegd. Hierin vallen bijvoorbeeld de Emancipatie- en de Lhbtiq+-monitor die rapporteren over alle domeinen. Binnen deze categorie valt ook de internationale inzet. De directie Emancipatie vervult een grote rol in de standpuntbepaling van Nederland in onderhandelingen over afspraken in internationale gremia én in het tegengaan van de internationale pushback op gendergelijkheid en gelijke rechten voor lhbtiq+ personen.

Momenteel wordt een nieuwe uitvoerder voor de volgende Lhbtiq+-monitor gezocht. Naar verwachting wordt eind 2024 een volgende editie Lhbtiq+-monitor opgeleverd, waarbij het streven is de reikwijdte van de monitor verder uit te breiden. Verder wordt in 2024 een nieuwe editie van de Emancipatiemonitor verwacht.