De Strategische Evaluatie Agenda (SEA) is in 2021 geïntroduceerd als één van de instrumenten van het herziene Rijksbrede evaluatiestelsel. In de afgelopen jaren zijn er diverse evaluaties en onderzoeken verrricht op de twee thema's van AenM die in (meerdere of mindere mate) inzicht geven in de (voorwaarden voor) doeltreffendheid en doelmatigheid. Voor het thema Toegang, toelating en opvang vreemdelingen zullen deze inzichten komende jaar input leveren voor de periodieke rapportage en voor het thema Terugkeerbeleid in 2026. De nieuwe kabinetsperiode zal tot eventuele wijzigingen kunnen leiden in de thema-indeling en de geplande evaluaties/onderzoeken. De SEA is een meerjarig evaluatie-instrument die voornamelijk is gericht op lopend beleid, wijzigingen in de onderzoeksprogrammering kunnen plaatsvinden op basis van de prioriteiten uit het Hoofdlijnenakkoord en het Regeerprogramma.
Thema | Type onderzoek | Afronding | Status | Toelichting onderzoek | Begrotingsartikel(en) |
|---|---|---|---|---|---|
Toegang, toelating en opvang vreemdelingen | Periodieke rapportage | 2025 | Te starten | Syntheseonderzoek naar het thema Toegang, toelating en opvang vreemdelingen en de bijbehorende subthema's. | 37.2 |
Terugkeerbeleid | Periodieke rapportage | 2026 | Te starten | Syntheseonderzoek naar het thema Terugkeerbeleid en de bijbehorende subthema's. | 37.3 |
Voor het meest recente overzicht van de realisatie van periodieke rapportages (voorheen beleidsdoorlichtingen) staat op de site Rijksfinanciën.nl. In «Bijlage 5: Uitwerking Strategische Evaluatie Agenda».zijn alle geplande onderzoeken en evaluaties per beleidsthema nader uitgewerkt. De herijkte beleidsthema's op de Strategische Evaluatie Agenda onderstaand nader toegelicht.
Toelichting beleidsthema's
Artikel 37 - Migratie
Toegang, toelating en opvang vreemdelingen
Het migratiebeleid heeft als breed gesteld doel: een op maatschappelijk verantwoorde wijze en in overeenstemming met internationale verplichtingen gereglementeerde en beheerste toelating tot, verblijf in en vertrek uit Nederland van vreemdelingen, alsmede verkrijging van het Nederlanderschap of de intrekking daarvan. Specifieke doelen binnen artikel 37.2 zijn verder af te leiden uit de Vreemdelingenwet, wet Modern Migratiebeleid, en eerdere communicatie vanuit vorige Kabinet: tijdige, snelle en zorgvuldige behandeling van verzoeken, doelmatige asielopvang en stimuleren van zelfredzaamheid van migranten. Ook zullen de geplande periodieke rapportages in 2025 en 2026 leiden tot nieuwe inzichten binnen artikel 37.2. De missie van het ministerie van Asiel en Migratie is: weloverwogen en uitvoerbaar migratiebeleid met respect voor de migrant en dat bijdraagt aan de Nederlandse samenleving.
De inzichtbehoefte voor de SEA van artikel 37.2 bestaat globaal uit de evaluatie van onderstaande aspecten ten aanzien van toegang, toelating en opvang van migranten:
– Humane aspecten: maatschappelijk verantwoorde wijze, in overeenstemming met internationale verplichtingen, respect voor de migrant, zelfredzaamheid;
– Impact op de Nederlandse samenleving;
– Kwaliteit: gereglementeerd en beheerst, weloverwogen, uitvoerbaar
– Processen: snelheid, zorgvuldigheid en doelmatigheid (per organisatie en ketenbreed).
De SEA van artikel 37.2 heeft vijf sub-thema’s: 1) Behandelen asielverzoeken, 2) Asielopvang, 3) Reguliere migratie, 4) Grensbeheer en 5) Overkoepelend. Enkele belangrijke onderzoeksvragen vanuit deze subdoelen zijn:
– Hoe worden asielverzoeken behandeld? (snelheid (binnen termijn), kwaliteit en zorgvuldigheid maar ook over specialisme, maatwerk en differentiatie)
– Wat is de voortgang van de implementatie van de Uitvoeringsagenda Flexibilisering Asielketen?
– Wat zijn mogelijkheden om de voorspelbaarheid van de instroom in COA en daarmee de benodigde opvangcapaciteit te vergroten?
– Wat zijn de brede actuele uitvoeringsbaten- en lasten voor gemeenten in het kader van het faciliteren van (nieuwe) asielopvang?
– Welke bijdrage leveren verschillende type migranten?
Terugkeer
Het terugkeerbeleid heeft als doel om onrechtmatig verblijvende vreemdelingen die niet zelf vertrekken te faciliteren bij vrijwillig vertrek of gedwongen te laten vertrekken. Om dit te bewerkstelligen wordt gevolg gegeven aan een afwijzende beschikking door zelfstandig vertrek te bevorderen en daar waar nodig gedwongen vertrek toe te passen, met oog voor een humane terugkeer. Het terugkeerbeleid beoogt te voorkomen dat mensen die geen kans maken op rechtmatig verblijf naar Nederland komen en het draagvlak voor het brede migratiebeleid te behouden.
Gelet hierop is het voor de periodieke rapportage van 2026 nodig om informatie te verzamelen over:
– Tegengaan onrechtmatig verblijf (hoofddoel)
– Preventieve werking (aanname)
– Behouden draagvlak (aanname)
– Bevorderen zelfstandig vertrek (subdoel)
– Effectieve toezichtsmaatregelen en gedwongen vertrek (subdoel)
– Oog voor mensenrechten en menselijke maat (subdoel)
Er is voor gekozen om de SEA onderzoeken over terugkeer thematisch in te delen in vier sub-thema’s: 1) begeleiding & ondersteuning, 2) toezichtsmaatregelen, 3) samenwerking keten & internationaal en 4) overkoepelend. Enkele belangrijke onderzoeksvragen vanuit deze subdoelen zijn:
– Wat beweegt migranten Nederland te verlaten?
– In hoeverre is de terugkeerondersteuning aan derdelanders uit Oekraïne effectief geweest en welke neveneffecten waren van toepassing?
– Wat is de (relatieve) doeltreffendheid en doelmatigheid van toezichtsmaatregelen?
– Wat kunnen we leren van andere landen over stapelproblematiek wat betreft toelatingsaanvragen in relatie tot terugkeer?
– Hoe effectief is de samenwerking binnen beleid t.a.v. specifieke groepen?
– Wat is de relatie tussen terugkeer en draagvlak van het migratiebeleid?
– Inzicht in de groep (en subgroepen van) onrechtmatig verblijvende vreemdelingen. Wie zijn zij en hoe houden zij zich staande?