Het kabinet wil graag een fiscale belemmering bij de toepassing van de herinvesteringsreserve bij het gedeeltelijk staken van een onderneming wegnemen. Hierdoor wordt het gebruik van de herinvesteringsreserve in meer gevallen mogelijk dan thans geldt, zoals voor onder andere ten gevolge van overheidsingrijpen stoppende agrariërs.
In de Voorjaarsnota 2023 is het voornemen om de toepassing van de herinvesteringsreserve bij staking van een gedeelte van een onderneming (gedeeltelijke staking) als gevolg van overheidsingrijpen te verruimen tot uitdrukking gebracht. Dat voornemen wordt met de voorgestelde maatregel in dit wetsvoorstel geregeld.
Op basis van de regeling van de herinvesteringsreserve kan de boekwinst38 die wordt behaald bij de vervreemding van een bedrijfsmiddel worden gereserveerd, indien en zolang het voornemen tot herinvestering van die winst bestaat. Daarmee wordt voorkomen dat direct wordt geheven over de behaalde boekwinst. De herinvesteringsreserve wordt vervolgens afgeboekt op de aanschaffings- of voortbrengingskosten van bedrijfsmiddelen die in het jaar van vervreemding of in de daaropvolgende drie jaren worden aangeschaft of voortgebracht. Deze afboeking zorgt ervoor dat de afschrijvingsgrondslag van die bedrijfsmiddelen lager wordt.
Voor een ondernemer in de IB geldt dat de herinvesteringsreserve per onderneming kan worden toegepast. Op basis van de wetssystematiek is het niet mogelijk om de herinvesteringsreserve over de grens van de onderneming toe te passen. Indien een ondernemer meerdere ondernemingen heeft, kan een herinvesteringsreserve die is gevormd in de ene onderneming dus niet worden gebruikt voor een (her)investering in een andere onderneming. Of sprake is van meerdere ondernemingen of van één onderneming (met meerdere activiteiten) is overigens afhankelijk van de feitelijke situatie.
Bij een gedeeltelijke staking is het mogelijk om de herinvesteringsreserve toe te passen in geval van (het voornemen tot) herinvestering in (bedrijfsmiddelen in het overgebleven gedeelte van) die onderneming.39 Bij een (voornemen tot) herinvestering in een andere onderneming (waaruit de belastingplichtige als ondernemer winst geniet) kan in die situatie de herinvesteringsreserve nu niet worden toegepast. Ook doorschuiving via te conserveren inkomen naar een andere onderneming40 is in die situatie niet mogelijk, omdat die regeling alleen kan worden toegepast als de gehele onderneming wordt gestaakt. Voorgesteld wordt om toepassing van de herinvesteringsreserve voor ondernemers in de IB over de ondernemingsgrens mogelijk te maken in geval van een gedeeltelijke staking als gevolg van overheidsingrijpen. Overwogen is om deze maatregel van toepassing te laten zijn in elke situatie waarin een ondernemer in de IB een gedeelte van zijn onderneming staakt (en niet uitsluitend als gevolg van overheidsingrijpen). Dat zou betekenen dat de maatregel ongericht is en zou leiden tot een hogere budgettaire derving. Het kabinet heeft daar niet voor gekozen.
Doeltreffendheid, doelmatigheid en evaluatie
Het kabinet wil graag een fiscale belemmering bij de toepassing van de herinvesteringsreserve (in de IB) bij het gedeeltelijk staken van een onderneming ten gevolge van overheidsingrijpen wegnemen. Door het wegnemen van deze fiscale belemmering (met een beperkte budgettaire derving voor het Rijk) wordt het gebruik van de herinvesteringsreserve in meer gevallen mogelijk dan thans geldt.
In de huidige regeling is het voor een inkomstenbelastingplichtige ondernemer niet mogelijk om de herinvesteringsreserve over de grens van de onderneming toe te passen. Voorgesteld wordt om toepassing van de herinvesteringsreserve voor een ondernemer in de IB over de ondernemingsgrens mogelijk te maken in geval van een gedeeltelijke staking als gevolg van overheidsingrijpen. Herinvestering (en daarmee doorschuiven van de belastingclaim) kan zowel naar een nieuwe onderneming als een bestaande onderneming van de betreffende belastingplichtige. De maatregel is doeltreffend omdat het de betreffende belemmeringen met betrekking tot het toepassen van de herinvesteringsreserve wegneemt. Dit gebeurt tegen zeer beperkte kosten, waarmee de maatregel ook doelmatig is.
De voorgestelde aanpassing zal worden betrokken in de volgende evaluatie van de fiscale regelingen gericht op ondernemers. Deze maatregel is pas te evalueren nadat er daadwerkelijk gedeeltelijke stakingen plaatsvinden ten gevolge van de beëindigingsregelingen. Dit wordt op zijn vroegst verwacht in 2025 of 2026. Data met betrekking tot definitieve aanslagen in de IB-registers lopen bovendien twee jaar achter. Dit impliceert dat het eerst waarneembare effect van de maatregel door middel van data pas in 2027 of 2028 vast te stellen kan zijn, indien de populatie van gebruikmakers omvangrijk genoeg is.
Uitvoeringsgevolgen Belastingdienst, Toeslagen en Douane
De verruiming van de herinvesteringsreserve bij een gedeeltelijke staking als gevolg van overheidsingrijpen heeft beperkte uitvoeringsgevolgen voor de Belastingdienst en valt binnen de jaaraanpassingen.