Agentschappen

Agentschappen zijn uitvoerende diensten van ministeries en leveren zelfstandig en tegen betaling producten en/of diensten aan andere organisaties binnen het Rijk of aan derden. Begin 2018 telde het Rijk in totaal dertig agentschappen. Er is in 2018 één agentschap opgeheven (het Agentschap SZW). Er zijn geen nieuwe agentschappen opgericht of samengevoegd. De afgelopen jaren is het aantal agentschappen bij het Rijk afgenomen door opheffingen, decentralisaties en samenvoegingen. Dit waren er meer dan veertig en eind 2018 nog maar 29. Toch bleef de cumulatieve omzet relatief stabiel.

Figuur 3.6.2.1 Agentschappen: aantal en omzet (in miljoenen euro)

In 2018 is de totale omzet van agentschappen toegenomen. De verklaring voor de groei is een toename in taken. Steeds meer van de extra taken bevatten een ICT-component.

Figuur 3.6.2.2 Bijdragen aan Shared Service Organisaties (SSO's) door agentschappen (x 100 miljoen euro)

In 2018 was er sprake van incidentele financiële tekorten bij meerdere agentschappen. De tekorten van een aantal agentschappen zijn eenmalig aangezuiverd door het kerndepartement. Hiervoor is wel de voorwaarde gesteld dat de betreffende agentschappen verbeterafspraken maakten met het Ministerie van Financiën zoals het afspreken van doorlichtingen. De Regeling agentschappen47 bepaalt dat alle agentschappen minimaal één keer per vijf jaar worden doorgelicht om een beter beeld te kunnen vormen over de sturing, het financieel beheer, de bekostiging en de doelmatigheidsontwikkeling van de agentschappen. In 2018 is er geen agentschap doorgelicht. Wel is in 2018 besloten dat in 2019 de agentschappen AT, DUO en CIBG worden doorgelicht.

Figuur 3.6.2.3 Omzet (in miljoenen euro) en aantal agentschappen per departement

Zelfstandig bestuursorganen

Zoals gedefinieerd in de Kaderwet zbo's48 is een zbo een zelfstandig bestuursorgaan van de centrale overheid dat bij ministeriële regeling met openbaar gezag is bekleed en niet hiërarchisch ondergeschikt is aan een minister. Bij agentschappen is dat laatste wel het geval.

De staatssecretaris van BZK heeft op 8 juni 2018 de tweede wetsevaluatie van de Kaderwet zbo’s aan de Tweede Kamer aangeboden. Hierin wordt geconcludeerd dat de onderzochte wettelijke voorschriften en de toepassing ervan bijdragen aan de beoogde ordening en verheldering van de bevoegdheidsverdeling tussen de minister en het zbo en de transparantie voor de burger.

In de aanbiedingsbrief van de tweede wetsevaluatie staat dat in aanvulling op de evaluatie van de Kaderwet, de ministeries van BZK en Financiën verder onderzoek doen. Zij bestuderen hierin het doelmatigheidsverslag van de accountant en de aansluiting van zbo’s met eigen rechtspersoonlijkheid op de begrotingscyclus van het Rijk. Ook onderzoeken beide ministeries samen of en waar het beheer en de verantwoordingsprocessen van zbo’s eenduidiger kunnen worden.