Gerealiseerde ontvangsten 2005 (bedragen in miljoen €)

Totaal € 1 091,1 miljoen

Gerealiseerde uitgaven 2005 (bedragen in miljoen €)

Totaal € 5 577,8 miljoen

ZICHT OP RESULTAAT

INHOUDSOPGAVE blz.

A. Algemeen

Hoofdstuk 1 Voorwoord 6

Hoofdstuk 2 Verzoek tot dechargeverlening 7

Hoofdstuk 3 Leeswijzer 11

B. Beleidsverslag

Hoofdstuk 4 Beleidsprioriteiten 14

Hoofdstuk 5 Beleidsartikelen 30

  11 Nederlandse rechtsorde 30

  12 Rechtspleging en rechtsbijstand 42

  13 Rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding 52

  14 Jeugd 73

  15 Vreemdelingen 85

  16 Integratie 96

  17 Internationale rechtsorde 102

Hoofdstuk 6 Niet-Beleidsartikelen 106

Hoofdstuk 7 Bedrijfsvoeringsparagraaf 109

Hoofdstuk 8 Toezichtrelatie ZBO/RWT 111

Hoofdstuk 9 Raad voor de rechtspraak 113

C. Jaarrekening

Hoofdstuk 10 Verantwoordingsstaat 115

Hoofdstuk 11 Departementale saldibalans 116

Hoofdstuk 12 Samenvattende verantwoordingsstaat 125

  12.1 Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) 126

  12.2 Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) 129

  12.3 Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB) 132

  12.4 Nederlands Forensisch Instituut (NFI) 135

  12.5 Dienst Justis 137

D. Bijlagen

Hoofdstuk 13 Overzichtsconstructies 140

  13.1 Asiel en Migratie 140

  13.2 Integratie Etnische Minderheden 144

Hoofdstuk 14 Toezeggingen Algemene Rekenkamer 162

Hoofdstuk 15 Publicatieplicht op grond van de Wet openbaarmaking uit publieke middelen, gefinancierde topinkomens bij het ministerie van Justitie 164

Hoofdstuk 16 Lijst met afkortingen 165

Hoofdstuk 17 Trefwoordenregister 169

– Stroomschema strafrechtketen 172

– Stroomschema vreemdelingenketen 173

A ALGEMEEN

HOOFDSTUK 1 – VOORWOORD

Afgelopen oktober werd Nederland opgeschrikt door de brand in het detentiecentrum Schiphol waarbij elf mensen om het leven kwamen. Voor eenieder die aanwezig en betrokken was, was de gebeurtenis een zeer traumatische ervaring. De weken daarna stonden in het teken van verwerking en ondersteuning. Daarnaast startte het onderzoek van de Onderzoeksraad voor veiligheid naar de toedracht van de brand en werden ook een vijftal tijdelijk cellenunits onderzocht om in algemene inzicht te krijgen in brandveiligheid. Hoe belangrijk de taak van het ministerie van Justitie is om zorg te dragen voor de haar toevertrouwde personen en hoe kwetsbaar deze groep kan zijn, bleek nog eens bij de brand in de Penitentiaire Inrichting in Lelystad in februari 2006 waar gelukkig geen slachtoffers bij vielen.

Daarnaast werd een aantal mensen die in het publieke leven een prominente plaats innemen ook in 2005 geconfronteerd met bedreigingen van allerlei aard. Dat voor deze mensen beveiliging een noodzakelijkheid is geworden en dat zij zich belemmerd kunnen voelen in hun vrijheid om te leven zoals zij willen en te zeggen wat zij willen, is betreurenswaardig. Ook de Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie heeft hier mee te maken. De discussies in de media werden vaak op het scherpst van de snede gevoerd, waarbij bepaalde vergelijkende bewoordingen niet werden geschuwd. Ook dat is vrijheid van meningsuiting, maar nadert wel de grenzen van betamelijkheid. Toch is het in het kader van politieke keuzes maken en beleid ontwikkelen, misschien juist op het gebied van vreemdelingenzaken en integratie, van groot belang dat een open discussie mogelijk blijft.

Dit zijn ingrijpende gebeurtenissen die aantonen dat naast de ontwikkeling en uitvoering van voorgenomen beleid, Justitie altijd te maken heeft met factoren die vragen om constante alertheid, acute paraatheid en gedegen besluitvorming onder soms moeilijke omstandigheden.

Met dit departementaal jaarverslag over de Justitiebegroting 2005 geven wij inzicht in de resultaten die zijn bereikt bij de uitvoering van het beleid in het jaar 2005 en welke financiële gevolgen daaraan verbonden waren.

HOOFDSTUK 2 – VERZOEK TOT DECHARGEVERLENING

Verzoek tot dechargeverlening van de Minister van Justitie en de Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie aan de Voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoeken wij de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Justitie en de Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie decharge te verlenen over het in het jaar 2005 gevoerde financiële beheer met betrekking tot de uitvoering van de begroting van het ministerie van Justitie.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld van haar bevindingen en haar oordeel met betrekking tot:

a. het gevoerde financieel en materieelbeheer;

b. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

c. de financiële informatie in de jaarverslagen en jaarrekeningen;

d. de departementale saldibalansen;

e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

f. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

van het ministerie van Justitie. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen, naast het onderhavige jaarverslag en het hierboven genoemde rapport van de Algemene Rekenkamer, de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

a. het Financieel Jaarverslag van het Rijk over 2005; dit jaarverslag wordt separaat aangeboden;

b. de slotwet van het ministerie van Justitie over het jaar 2005; de slotwet is als afzonderlijk kamerstuk gepubliceerd. Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen;

c. het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2005 met betrekking tot de onderzoeken, bedoeld in artikel 83 van de Comptabiliteitswet 2001. Dit rapport, dat betrekking heeft op het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het Financieel Jaarverslag van het Rijk, wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aangeboden;

d. de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel Jaarverslag van het Rijk over 2005 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2005 alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2005 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001); het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van Tweede Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, tweede lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Eerste Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

HOOFDSTUK 3 – LEESWIJZER

Algemeen

In dit Departementaal Jaarverslag 2005 legt het ministerie van Justitie verantwoording af over het gevoerde beleid, de bereikte resultaten van dit beleid en de kosten van het beleid in 2005. De structuur van de begroting 2005 van het ministerie van Justitie en daarmee ook van de verantwoording 2005 is ten opzichte van 2004 aangepast. Met de structuurwijziging en de daarmee samenhangende herformulering van doelstellingen is beoogd de herkenbaarheid van de maatschappelijke vraagstukken waar Justitie voor staat verder te vergroten en de samenhang binnen de diverse Justitieketens beter tot uitdrukking te brengen.

Dit jaarverslag valt uiteen in:

– Deel A Algemeen;

– Deel B Beleidsverslag;

– Deel C Jaarrekening;

– Deel D Bijlagen.

Deel A

In deel A zijn opgenomen het voorwoord van de Minister van Justitie en de Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie, alsmede het verzoek tot dechargeverlening aan de Voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer van de Staten-Generaal en deze leeswijzer.

Deel B

In deel B wordt ingegaan op de beleidsmatige resultaten. Hoofdstuk 4 Beleidsprioriteiten geeft een overzicht van de belangrijkste door Justitie behaalde successen in 2005, die ook maatschappelijk in het oog springen. Hoofdstuk 5 Beleidsartikelen schetst per beleidsartikel de resultaten van het in 2005 gevoerde beleid. Hierbij is nadrukkelijk gekeken naar de doelstellingen uit de begroting 2005. De realisatie van deze doelstellingen wordt in dit jaarverslag toegelicht, evenals politiek en maatschappelijk relevante resultaten. Hoofdstuk 6 bevat de niet-beleidsartikelen. In deel B is tevens opgenomen de Bedrijfsvoeringsparagraaf (hoofdstuk 7) en het hoofdstuk Raad voor de rechtspraak (hoofdstuk 9).

De indeling van de beleidsartikelen volgt de indeling van de begroting 2005, te weten:

11 Nederlandse rechtsorde;

12 Rechtspleging en rechtsbijstand;

13 Rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding;

14 Jeugd;

15 Vreemdelingen;

16 Integratie;

17 Internationale rechtsorde.

Naast deze beleidsartikelen kent Justitie ook een drietal niet-beleidsartikelen, te weten:

91 Algemeen;

92 Nominaal en onvoorzien;

93 Geheim.

Deel C

Deel C bestaat uit de verantwoordingsstaat van het departement, de departementale saldibalans en de samenvattende verantwoordingsstaat van de baten-lastendiensten. Per baten-lastendiensten wordt de balans, de staat van baten en lasten en het kastrooomoverzicht gepresenteerd.

In de beleidsartikelen in deel B is het jaarrekeninggedeelte terug te vinden in de tabellen budgettaire gevolgen van beleid met bijbehorende financiële toelichting. In de toelichtende paragraaf zijn in de regel alle verschillen en mutaties toegelicht die groter zijn dan € 5 miljoen, danwel politiek of anderszins relevant. Mutaties die in eerdere begrotingsstukken (waaronder suppletore begrotingen) aan de Tweede Kamer zijn gemeld, zijn in de financiële toelichting op hoofdlijnen vermeld.

Deel D

Deel D bevat de volgende bijlagen:

– overzichtsconstructie Asiel en Migratie;

– overzichtsconstructie Integratie Etnische Minderheden;

– toezeggingen aan de Algemene Rekenkamer;

– publicatieplicht op grond van de Wet openbaarmaking uit publieke middelen, gefinancierde topinkomens bij het ministerie van Justitie.

Tevens zijn als sluitstuk van het jaarverslag twee stroomschema’s opgenomen, één voor de strafrechtketen en één voor de vreemdelingenketen. Deze schema’s bieden inzicht in de diverse organsiatie-onderdelen die deel uitmaken van de keten en hun onderlinge relaties.

Afspraken ten aanzien van de begroting 2005

Zoals in de begroting 2005 is vermeld, heeft het ministerie van Justitie met betrekking tot een aantal punten specifieke afspraken gemaakt met het ministerie van Financiën. De afspraken die ook doorwerken in deze verantwoording worden hieronder gememoreerd.

Actoren

In de Rijksbegrotingsvoorschriften wordt onder het niveau van de operationele doelstellingen een zogenaamd instrumentniveau voorgeschreven. Justitie maakt inderdaad gebruik van dat niveau, maar gebruikt in plaats van de term «instrument» de term «actor».

Positionering apparaatsuitgaven

Alle apparaatsbudgetten van de beleidsdirecties – met uitzondering van het apparaatsbudget van de Directie Wetgeving zijn bij het niet-beleidsartikel 91 «Effectieve besturing van het Justitie-apparaat» ondergebracht en niet – zoals in voorgaande jaren – bij de betreffende operationele doelstellingen. Een uitsplitsing van een operationele doelstelling naar apparaats- en programma-uitgaven is – in tegenstelling tot voorgaande jaren – derhalve niet meer aan de orde.

De huisvestingsaangelegenheden van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en van de Hoge Raad worden tezamen met die van het Bestuursdepartement met de Rijksgebouwendienst afgedaan. Uit efficiency-overwegingen is het totaal van deze uitgaven ten laste van het niet-beleidsartikel 91 verantwoord.

Programma-uitgaven

De uitgaven van alle uitvoerende diensten, inclusief de baten-lastendiensten van het ministerie van Justitie, worden wat betreft de begrotingsindeling aangemerkt als programma-uitgaven.

Onderscheid prestatiegegevens

Het ministerie van Financiën maakt bij prestatiegegevens een onderscheid tussen gegevens die regulier van aard zijn en gegevens die niet-regulier van aard zijn. Het ministerie van Justitie maakt eveneens dit onderscheid, maar hanteert daarbij andere begrippen. Hiervoor is gekozen vanwege het feit dat deze andere begrippen bekend zijn binnen de organisatie. Reguliere gegevens worden aangeduid als volume- en prestatiegegevens en niet-reguliere gegevens hebben betrekking op evaluatieonderzoeken.

Interpretatie (financiële) instrumenten

Onder financiële instrumenten verstaat het ministerie van Justitie «middelen die worden ingezet om de beleidsdoelstellingen te realiseren». Financiële beleidsinstrumenten zijn onder andere subsidies, leningen, garanties en deelnemingen.

Gehanteerde toerekeningssleutels

Daar waar geen betere informatie voorhanden is, zijn bij de verantwoording de toerekeningssleutels toegepast zoals gehanteerd bij de begroting 2005.

Speciale positie Raad voor de rechtspraak

Met ingang van 1 januari 2002 is de Raad voor de rechtspraak (Rvdr) opgericht. In verband met de instelling van de Raad is tevens de Wet op de Rechtelijke Organisatie (wet RO) gewijzigd. Wezenlijk daarbij is dat in de wet RO de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering wordt geattribueerd aan de gerechten en de Raad. Daarmee heeft de Minister van Justitie geen directe verantwoordelijkheid meer voor de bedrijfsvoering van de rechtspraak. Wel heeft de minister nog een verantwoordelijkheid als toezichthouder. Eén van de wijzigingen die bij het nieuwe systeem hoort, is dat het Jaarverslag van de Raad voor de rechtspraak een verklaring omtrent getrouwheid en de rechtmatigheid bevat, die is afgegeven door een door de Raad aangewezen accountant.

Vanaf 1 januari 2005 geldt een nieuwe bekostigingssystematiek voor de rechtspraak, die volledig is gebaseerd op outputfinanciering. Daarnaast is bij de rechtspraak per 1 januari 2005 het baten-lastenstelsel ingevoerd. Dit heeft gevolgen voor de wijze waarop de Raad in de begroting en verantwoording wordt gepositioneerd. Door Justitie is gekozen voor een «bijdrage-constructie». Dit betekent dat op artikel 12 «Rechtspleging en rechtsbijstand» de gerealiseerde bijdrage aan de Raad is opgenomen en de Raad niet in de begrotings- en verantwoordingsstaat inzake baten-lastendiensten is opgenomen. Voor de Raad is een apart hoofdstuk opgenomen (deel B, hoofdstuk 9).

Relatie rijksbijdrage en baten-lastendiensten

Het ministerie van Justitie draagt aan de diverse baten-lastendiensten (IND, DJI, CJIB, NFI, Dienst Justis) een jaarlijkse bijdrage af. Omdat deze diensten vaak beschikken over meerdere inkomstenbronnen en zij onder andere hun uitgaven ten laste kunnen brengen van meerdere jaren is het niveau van de gerealiseerde uitgaven ten laste van het ministerie (de rijksbijdrage) meestal niet gelijk aan de kosten van de baten-lastendienst in het betreffende kalenderjaar. In de Justitiebegroting en het Jaarverslag zijn de (gerealiseerde) rijksbijdragen op de betreffende operationele doelstellingen vermeld. Voor een juist beeld van de kosten en het exploitatieresultaat van de baten-lastendiensten wordt verwezen naar de specifieke verantwoording over de baten-lastendiensten (deel C, hoofdstuk 12).

B BELEIDSVERSLAG

HOOFDSTUK 4 – BELEIDSPRIORITEITEN

A. Beleidsprogramma

Inleiding

In 2005 ging het kabinet zijn derde regeringsjaar in. Na drie jaar regeren zijn bijna alle voorgenomen kabinetsplannen in gang gezet en zijn al veel resultaten geboekt. In 2005 was bijvoorbeeld het programma Modernisering Sanctietoepassing al ver gevorderd. In het verlengde daarvan werd het programma De Nieuwe Inrichting (DNI) gestart, dat niet slechts een reorganisatie is, maar ziet op een geheel nieuwe visie op de ten uitvoerlegging van straffen en maatregelen. Ernstige incidenten als de Schipholbrand en de verlofonttrekking van een tbs’er leidden tot wijzigingen in het beleid waarmee de kans op herhaling werd verkleind. Zo nam het aantal onttrekkingen aan tbs-verlof in de tweede helft van het jaar aanzienlijk af door nieuwe maatregelen na intensieve overleggen tussen parlement en regering: van de 74 onttrekkingen vonden er na de nieuwe maatregelen, slechts 14 plaats in de laatste zes maanden.

Ook werd met het programma Versterking Opsporing en Vervolging gestart. De burger moet kunnen vertrouwen op een opsporings- en vervolgingsapparaat dat zodanig is georganiseerd en toegerust dat, in elke individuele strafzaak opnieuw, alles wordt gedaan om een fout of dwaling te voorkomen. Wezenlijk punt daarbij is de wijze waarop Openbaar Ministerie en politie hun taak in het strafproces inhoud geven. De ontwikkelingen in de samenleving stellen nieuwe en zwaardere eisen aan het strafrechtelijk rechtshandhavingsapparaat. Met het Veiligheidsprogramma is daar gedeeltelijk een antwoord op gegeven. Zwaardere eisen worden ook gesteld door toenemende complexiteit van strafzaken, de aansluiting van de strafrechtketen aan de zorg- en veiligheidsketen, verdergaande internationale samenwerking en meer aandacht voor slachtoffers van delicten. Deze ontwikkelingen hebben extra druk gelegd op de organisaties die met de opsporing en vervolging zijn belast.

Een belangrijke stap in de bestrijding van terrorisme was de oprichting van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb). Hiermee werden verschillende diensten en expertises bij elkaar gebracht waarmee een slagvaardiger beleid kan worden ontwikkeld. De aanslagen in Londen maakten eens te meer duidelijk welke dreiging er nog steeds heerst en welke alertheid dat ook in Nederland vraagt. Dat de NCTb al van grote betekenis was en is bij bijvoorbeeld preventieve activiteiten in Nederland en het tegengaan van radicalisering, is iets dat minder direct zichtbaar is in de samenleving, maar zeker niet onvermeld mag blijven.

Een laatste grote operatie die hier genoemd moet worden is de kwaliteitsverbetering bij de IND. Naar aanleiding van het rapport van de Algemene Rekenkamer over de IND worden binnen de IND en binnen de vreemdelingenketen een groot aantal verbetermaatregelen en organisatorische wijzigingen doorgevoerd. Zo wordt de IND omgevormd tot de enige toelatingsorganisatie en komt er een terugkeerorganisatie, bestaande uit medewerkers van verschillende organisaties die primair betrokken zijn bij de uitvoering van het terugkeerbeleid, zoals de IND, de KMar en de Vreemdelingenpolitie. Met de beoogde wijzigingen kan de Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie niet alleen het toelatingsproces in zijn geheel, maar ook het terugkeerproces rechtstreeks sturen.

Hieronder wordt ingegaan op de belangrijkste beleidsontwikkelingen in 2005. Bij de afzonderlijke beleidsartikelen is meer gedetailleerde informatie over de activiteiten van het ministerie van Justitie in 2005 opgenomen.

Rechtsorde en rechtsbijstand

Ontwikkeling instroom, voorraden en doorlooptijden rechtspraak

Het beroep op de rechtspraak is in 2005 wederom toegenomen, dit geldt met name voor de sectoren civiel, bestuur en kanton. De totale instroom bedroeg 1 724 122 zaken, een toename van 2% ten opzichte van 2004. Tegenover deze instroom stond een productieafspraak van 1 619 457 zaken. Ondanks deze lage (gefinancierde) productieafspraak hebben de gerechten de instroom toch goed weten bij te houden met 1 741 600 afgedane zaken, 7,5% meer dan waarvoor de Raad voor de rechtspraak in aantallen was gefinancierd. Dat deze productie de instroom zelfs heeft overtroffen, heeft te maken met de gemaakte afspraken op het gebied van de vreemdelingenkamers waar specifieke afspraken zijn gemaakt om de achterstanden weg te werken. De werkvoorraden en doorlooptijden zijn over het algemeen dan ook niet of slechts zeer beperkt toegenomen en in enkele gevallen zelfs afgenomen. Ook de potentieel negatieve gevolgen van langere doorlooptijden voor het maatschappelijk verkeer zijn door deze inzet van de rechtspraak zo goed als achterwege gebleven. Alhoewel dit als een zeer prijzenswaardige prestatie van de gerechten kan worden gezien, moet afhankelijk van de wijze waarop deze hogere productie is bereikt, ook de kwaliteit en de werkdruk op langere termijn niet uit het oog worden verloren.

Belastingsrechtspraak in twee instanties

Sinds 1 januari 2005 is belastingrechtspraak in twee instanties ingevoerd. Op basis hiervan dient beroep in belastingzaken voortaan in eerste aanleg bij de rechtbank te worden ingesteld en fungeert het gerechtshof als hoger beroeprechter. Beroep in cassatie is daarna nog mogelijk bij de Hoge Raad. Door de invoering van belastingrechtspraak in twee instanties genieten rechtzoekenden een bredere rechtsbescherming door middel van een extra feitelijke instantie. Daarnaast brengt de herziening het systeem in overeenstemming met de algemeen geldende rechtspraktijk die voorziet in behandeling in twee feitelijke instanties.

Administratieve lastenverlichting bedrijfsleven

Het Nederlands Taxonomie Project (NTP) is in 2004 in opdracht van de ministeries van Justitie en Financiën en in nauwe samenwerking met de accountants- en softwarebranche, gestart met ontwikkeling van de Nederlandse XBRL-taxonomie ten behoeve van administratieve lastenverlichting voor het bedrijfsleven.

De taxonomie is een gegevenswoordenboek waarin alle gegevens uit de belangrijkste financiële verantwoordingsketens (jaarrekening-, fiscaal en statistiekdomein) en hun onderlinge samenhang zijn vastgelegd. Bij het opstellen van de taxonomie zijn de gegevenselementen uit de verschillende domeinen zoveel mogelijk op elkaar afgestemd en zijn dubbelingen weggehaald. Dat levert een aanzienlijke harmonisatie en vereenvoudiging op zonder dat daarvoor aanpassingen in wet- en regelgeving nodig zijn.

Door het verwerken van de taxonomie in boekhoudsoftware, wordt het verzamelen van gegevens voor en het verstrekken van jaarrekening, winstaangifte en statistiekopgaven sterk vereenvoudigd. Dat leidt tot flinke kostenbesparingen bij ondernemers en intermediairs (accountants, belastingadviseurs). De geraamde administratieve lastenverlichting bedraagt € 350 miljoen in 2007 oplopend tot € 420 miljoen vanaf 2008.

In juni 2005 heeft het NTP de eerste testversie van de Nederlandse XBRL-taxonomie opgeleverd. Softwareleveranciers en gebruikers hebben de taxonomie intensief getest in reële praktijksituaties, wat tot verdere verbetering van de taxonomie heeft geleid.

Mede dankzij de nauwe samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven, zal 2006 in het teken staan van verdere implementatie zodat de beoogde lastenverlichting in 2007 gerealiseerd kan worden. Inmiddels is ook door verschillende andere landen, waaronder de Verenigde Staten en Australië, interesse getoond voor de aanpak van het NTP.

Juridische loketten

Met de oprichting van de Juridische Loketten is een landelijke, toegankelijke en laagdrempelige voorziening gecreëerd voor burgers met juridische vragen. Het Juridisch loket ondersteunt bij het verhelderen van vragen van cliënten, verstrekt informatie, verleent kortdurende rechtsbijstand in eenvoudige zaken of verwijst door. De Bureaus Rechtshulp zijn gesloten. Overige taken die voorheen door de Bureaus Rechtshulp werden uitgevoerd, te weten het verlengde spreekuur en de toegevoegde rechtsbijstand aan minder draagkrachtigen door bureaujuristen worden momenteel verricht door de advocatuur. De oprichting van de Juridische Loketten en de transitie van de bureaujuristen naar de advocatuur is succesvol verlopen en in 2005 nagenoeg afgerond.

Veiligheid, handhaving, sanctietoepassing en terrorismebestrijding

Veiligheidsprogramma

Het Veiligheidsprogramma «Naar een veiliger samenleving» heeft de ambitieuze doelstelling om in 2008–2010 een daling van criminaliteit en overlast met 20 tot 25% te realiseren.

In 2005 zijn goede resultaten geboekt in de bestrijding van criminaliteit en overlast. Slachtofferschap onder burgers van geweldscriminaliteit is met pm gedaald ten opzichte van de start van het programma in 2002 en slachtofferschap van vermogenscriminaliteit met pm. In dezelfde periode is het percentage burgers dat zich wel eens onveilig voelt gedaald van pm naar pm.

Ook in de bestrijding van criminaliteit tegen het bedrijfsleven zijn positieve resultaten geboekt. In de sectoren bouw (– 7%), horeca (– 4%), transport (– 9%) en zakelijke dienstverlening (– 13%) is sprake van een daling van de criminaliteit ten opzichte van de nulmeting in 2004. De criminaliteit tegen de detailhandel is gelijk gebleven.1

Actieplan Veilig Ondernemen

De voor 2005 geformuleerde prestatie-indicatoren inzake bedrijfscriminaliteit zijn gerealiseerd of zelfs overtroffen. Zo werd het aantal regionale platforms criminaliteitsbeheersing uitgebreid tot 23 in plaats van de beoogde 20, werd het Keurmerk Veilig Ondernemen toegepast op 91 locaties in plaats van de beoogde 50 en werd de beoogde aanpak van 11 urgente bedrijvenlocaties gerealiseerd. De criminaliteit tegen het bedrijfsleven in Nederland is ten opzichte van 2004 gelijk gebleven of gedaald. De tevredenheid over het optreden van de politie is het afgelopen jaar toegenomen.

Veelplegerbeleid

Op 26 januari 2005 werd voor het eerst de nieuwe strafrechtelijke maatregel ISD (Inrichting voor Stelselmatige Daders) opgelegd. Gedurende het jaar steeg het aantal opleggingen gestaag. Door het opleggen van de ISD-maatregel worden zeer actieve veelplegers voor langere tijd uit de samenleving verwijderd en – indien zij daartoe in staat of bereid zijn – via een intensief programma voorbereid op een delictvrij bestaan. In de loop van 2005 zijn hiervoor 474 plaatsen beschikbaar gekomen binnen penitentiaire inrichtingen. De grootste instroom vond plaats in de regio’s Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Met de reclasseringsorganisaties zijn afspraken gemaakt over het aanbod van interventieprogramma’s binnen de inrichtingen. Een succesvolle aanpak van veelplegers vraagt om een intensieve samenwerking en effectieve gegevensuitwisseling tussen de ketenpartners. Daarvoor is een model ketendossier veelplegers beschikbaar gekomen en een ICT-faciliteit, die het mogelijk maakt de gegevens langs elektronische weg te delen.

Regionale samenwerking

De Arrondissementale Justitiële beraden (AJB’s) hebben in 2005 een structurele basis gekregen. In elk arrondissement is nu een beraad waarin de strafrechtelijke ketenpartners, zoals politie, reclassering, Raad voor de Kinderbescherming en de zittende magistratuur, onder voorzitterschap van het OM, vertegenwoordigd zijn. Vanuit de AJB’s worden concrete projecten, zoals de aanpak van (jeugdige) veelplegers, het opzetten van veiligheidshuizen en ketenunits ontwikkeld.

De Justitie in de buurt kantoren (Jib’s) zijn aan het veranderen. Jib-vestigingen ontwikkelen zich tot veiligheidshuizen of ketenunits. Daarbinnen worden in breed verband plannen van aanpak voorbereid, zoals de persoonsgebonden aanpak voor veelplegers, het Jeugdcasusoverleg in het kader van de aanpak jeugdcriminaliteit en de aanpak overlastgevende groepen. In 2005 is een aantal subsidieverzoeken gehonoreerd in het kader van Jib-nieuwe stijl. Deze verzoeken hebben betrekking op vier nieuwe Veiligheidshuizen (Breda, Bergen op Zoom, Amersfoort en Oss), een project Marokkaanse veelplegers dat vanuit het Veiligheidshuis Den Bosch is opgezet en twee eenmalige subsidiebedragen voor de Ketenkamer Dordrecht en het Veiligheidshuis Arnhem-Zuid. Binnen deze projecten en in de al bestaande Veiligheidshuizen en Jib-kantoren worden persoonsgericht en/of gebiedsgericht criminaliteitsproblemen aangepakt door middel van een gerichte gedragsinterventie door de justitiële organisaties en een adequate koppeling aan nazorgtrajecten vanuit de betrokken gemeenten.

Programmatisch Handhaven

Zoals blijkt uit het rapport van de Algemene Rekenkamer «Handhaven en gedogen» is de handhaving in Nederland de afgelopen jaren duidelijk professioneler geworden. Dat is mede te danken aan de inzet en ontwikkeling van het programmatisch handhaven. Deze methode is in het kader van het project «Handhaven op niveau» voor decentrale besturen ontwikkeld en wordt nu door 80% van alle gemeenten toegepast. Eind 2005 vond het slotcongres Handhaven op Niveau plaats, waarbij de ruim 110 tot stand gekomen best practices op het gebied van ordeningswetgeving werden gepresenteerd. Op rijksniveau bouwt het project «Rijk aan Handhaving» voort op deze ervaringen.

Terrorismebestrijding

Na de aanslagen in Madrid in maart 2004 en de aanslag op Theo van Gogh in november 2004 heeft het kabinet de inspanningen op het terrein van terrorismebesdtrijding geïntensiveerd. Om de aanpak van terrorisme te stroomlijnen en te coördineren is in januari 2005 de Nationaal Coördinator Terrorismebestridjing (NCTb) van start gegaan met een kernbezetting en sinds medio 2005 is sprake van volledige bezetting. De NCTb is verantwoordelijk voor de voorbereiding, de coördinatie en de regie van het algemene beleid op het gebied van terrorismebestrijding. De NCTb is beheersmatig ondergebracht bij het ministerie van Justitie, maar werkt onder het gezag en de verantwoordelijkheid van zowel de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties als de Minister van Justitie.

Hoewel de dreiging van een terroristische aanslag substantieel was, is Nederland in 2005 gevrijwaard gebleven van terroristische aanslagen. Het voorkomen van aanslagen kent vele facetten en verschillende organisaties en diensten zijn hierbij betrokken. De NCTb kreeg de regie bij het verbeteren van de samenwerking tussen de partijen die actief zijn op het gebied van terrorismebestrijding. Een voorbeeld hiervan is de regisserende rol die de NCTb heeft bij de aanpak van radicaliseringshaarden zowel bij de besluitvorming als de uitvoering.

Een andere belangrijke taak van de NCTb is het opstellen van integrale analyses en dreigingsbeelden. In 2005 is na een nulmeting, drie keer het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) verschenen. Het DTN is een analyse van de nationale en internationale terroristische dreiging tegen Nederland en Nederlandse belangen in het buitenland. In het afgelopen jaar is het alerteringssysteem terrorismebestrijding versneld geïmplementeerd. De NCTb is verantwoordelijk voor het beheer van het systeem en stelt geïntegreerde analyses en bijbehorende adviezen op over het dreigingsniveau ten aanzien van (vitale) sectoren. In september is het alerteringssysteem in de praktijk gebruikt bij een verhoging van de dreiging voor de spoorsector.

De NCTb heeft initiatieven genomen om de effectiviteit van het anti-terrorimebeleid te bevorderen en eenduidigheid van het beleid te bewerkstelligen. Een voorbeeld hiervan is de aanpak van het gebruik van internet voor radicale en terroristische doeleinden. Voor een effectieve aanpak is de behoefte onderkend om binnen de bestaande kaders te komen tot een bundeling van kennis en expertise. Hiertoe zal onder regie van het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) een Meldpunt Cybercriminaliteit worden opgericht.

Drugssmokkel Schiphol

In 2005 heeft het beleid, waarbij de vluchten naar Schiphol vanuit risicolanden 100% worden gecontroleerd op drugssmokkel, tot een positief resultaat geleid. De aanvoer van drugs door de lucht is aanmerkelijk verminderd. In 2005 werden 1821 vluchten gecontroleerd (11% meer dan in 2004) en 512 519 passagiers (13% meer dan in 2004). Het aantal OM-zaken dat daaruit voortvloeide daalde echter met 37% (van 4499 naar 2829). Daarnaast is in 2005 een deel van de 100% controles van de achterkant (Schiphol) van de drugsproblematiek verplaatst naar de voorkant (luchthavens Nederlandse Antillen) door de instelling van gemeenschappelijke grenscontroleteams op Curaçao en Bonaire. Dit heeft mede tot gevolg gehad dat de noodmaatregel, waarbij moest worden besloten tot een tijdelijke stofgerichte aanpak (dat wil zeggen: de drugs worden in beslag genomen en de verdachte wordt heengezonden) per 31 december 2005 kon worden beëindigd en het bezit van verdovende middelen weer onverkort tot strafvervolging leidt. Inmiddels zijn met alle luchtvaartmaatschappijen, die verbindingen onderhouden met de zogenaamde risicolanden, convenanten afgesloten ter naleving van de aan drugskoeriers opgelegde reisverboden. Deze samenwerking met de luchtvaartmaatschappijen bij het uitvoeren van die vliegverboden verloopt zeer positief.

Internationale samenwerking

Op 27 mei 2005 is door Nederland, België, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, Oostenrijk en Spanje een verdrag ondertekend inzake de intensivering van de grensoverschrijdende samenwerking, in het bijzonder ter bestrijding van terrorisme, grensoverschrijdende criminaliteit en illegale migratie (het zogenaamde Prümverdrag). Het verdrag geeft een nieuwe dimensie aan de Europese en regionale samenwerking op het gebied van terrorismebestrijding, openbare orde en binnenlandse veiligheid, maar past ook binnen de kaders en doelstellingen van het Haagse Programma. Het verdrag biedt met name mogelijkheden voor een geïntensiveerde aanpak van de grensoverschrijdende criminaliteit. Door het verdrag van Prüm wordt het ondermeer mogelijk om direct via geautomatiseerde bevraging te weten te komen of een DNA-profiel van een spoor uit een nog niet opgeloste strafzaak verband houdt met een strafzaak in één van de aangesloten landen. Datzelfde geldt ook voor vingerafdrukken. Deze beoogde versnelling van informatie-uitwisseling zal de internationale strafrechtelijke samenwerking effectiever en sneller maken.

Modernisering sanctietoepassing

De modernisering van de sanctietoepassing ligt goed op koers. De uitbreiding van de sanctiecapaciteit heeft ertoe geleid dat in 2005 geen Incidenteel Versneld Ontslag IVO’s) hebben plaatsgevonden. Daarenboven was het mogelijk om enkele honderden extra plaatsen voor arrestanten in te zetten. De bij het CJIB bestaande werkvoorraden zijn hierdoor teruggebracht. Het betreft hier ondermeer veroordeelden die een vervangende hechtenis moeten ondergaan of die zich niet gemeld hebben om hun vrijheidsstraf uit te zitten. In 2005 is een ambitieus capaciteitsprogramma van start gegaan binnen de uitvoering van de tbs-maatregel met het oog op het oplossen van de pasantenproblematiek. Deze capaciteitsuitbreiding is grotendeels gerealiseerd in het afgelopen jaar. Het programma heeft tot doel dat in de loop van 2006 de passantenproblematiek opgelost is.

Aan de verbetering van de effectiviteit van het sanctiestelsel werd onder meer inhoud gegeven door de landelijke implementatie van het diagnose-instrument voor de selectie van justitiabelen op recidiverisico en mogelijkheid van gedragsverandering (Risc) en de installatie van de Erkenningscommissie voor de toetsing van gedragsinterventies. De Tweede Kamer is geïnformeerd over het voornemen om huisarrest te introduceren als nieuwe hoofdstraf en over de verbetering van de aansluiting van zorginterventies en justitiële interventies. Om de nazorg beter te kunnen aansluiten, zijn in het gevangeniswezen 183 fte medewerkers maatschappelijke dienstverlening aangetrokken en in 7 pilotgemeenten gemeentelijke coördinatiepunten nazorg gerealiseerd.

Jeugd

Jeugdbescherming (Deltaplan)

In 2005, het jaar waarin de Wet op de jeugdzorg in werking is getreden, hebben enkele incidenten de algemene beeldvorming over de jeugdzorg sterk beïnvloed. Binnen deze sector is, mede om dat soort incidenten te voorkomen, een nieuwe werkwijze ontwikkeld en in de praktijk getoetst, bekend staand als het Deltaplan. De pilots Deltaplan zijn een succes gebleken. Kenmerkend is de toegenomen doelgerichtheid van de gezinsvoogd met behulp van behandelingsplannen voorzien van meetbare doelstellingen en toetsing achteraf. Op basis van de pilots is besloten tot landelijke implementatie waarvoor extra middelen beschikbaar zijn gesteld.

Daarnaast is, samen met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, een jeugdzorgbrigade voor de aanpak van onnodige bureaucratie in de jeugdzorg opgericht.

Landelijk dekkend Justitieel casusoverleg

Het kabinetsprogramma «Jeugd terecht» richt zich op de aanpak van jeugdcriminaliteit in de periode 2003–2006. Eén van de hoofdpunten daaruit is het aanbrengen van een samenhangende justitiële ketenaanpak. Daarbij heeft het Justitieel casusoverleg (JCO) tussen Openbaar Ministerie (OM), politie, de Raad voor de Kinderbescherming en andere ketenpartners over de afdoening van strafbare feiten van jongeren een belangrijke rol. Inmiddels vindt in alle arrondissementen het JCO plaats. Het JCO is in 2005 geëvalueerd. De deelnemers ervaren het JCO als een belangrijke bijdrage aan snelheid en kwaliteit in de jeugdstrafrechtketen. De doorlooptijden zijn verkort. Bijvoorbeeld het percentage maatregelen waarvan de beoordeling door het OM binnen 3 maanden tot stand is gekomen, is toegenomen van 49% in 2002 tot 75% in 2005. Tevens is de doorlooptijd van het opstellen van het rapport basisonderzoek binnen veertig dagen verkort: 39% in 2002 naar 63% in 2005. Uit de evaluatie blijkt dat verdere verbetering van het JCO kan worden gerealiseerd door het opstellen van uniforme kwaliteitscriteria én door het maken van een ondersteunend informatiesysteem. Deze verbeterpunten zijn reeds in gang gezet.

Integratie

Allochtone jongeren

In de notitie Antilliaanse risicojongeren zijn drie doelstellingen verwoord: het terugdringen van schooluitval, werkloosheid en criminaliteit (vermindering van oververtegenwoordiging met respectievelijk 50%, 30%, 30%) onder Antilliaanse jongeren. Op basis van 50% co-financiering en met duidelijke resultaatsafspraken is met de 21 gemeenten, die het meest geconfronteerd worden met de problematiek van Antilliaanse risiojongeren, een overeenkomst gesloten, waarin afspraken zijn vastgelegd op welke wijze de gemeente haar beleid voor de komende vier jaar gaat voeren met betrekking tot Antilliaanse risicojongeren. Deze gemeenten zijn vanaf 2005 aan de slag gegaan om deze doelstellingen te realiseren.

Eergerelateerd geweld

In 2005 heeft de politie Haaglanden als trekker van een proefproject in twee politieregio’s een centrale rol vervuld in het vergroten van het inzicht in de problematiek en het ontwikkelen van een politieaanpak ter bestrijding van eergerelateerd geweld. In de periode oktober 2004–oktober 2005 heeft de politie Haaglanden binnen en buiten de eigen politieregio 168 zaken behandeld als zijnde eergerelateerd geweld. Reeds geanalyseerde zaken hebben eerste bevindingen opgeleverd met betrekking tot de aard van eergerelateerd geweld.

Een aantal minderhedenorganisaties heeft het initiatief genomen om een eigen protocol op te stellen dat voor burgers en organisaties uit de minderheden handvatten moet bieden voor een goede omgang met eergerelateerd geweld. In het laatste kwartaal van 2005 hebben zes minderhedenorganisaties projecten uitgevoerd, waarmee tevens wordt bijgedragen aan het in 2006 te realiseren handelingsprotocol.

Inburgering

In 2005 is de parlementaire behandeling van de wet tot wijziging van de Vreemdelingenwet 2000 in verband met het stellen van een inburgeringsvereiste bij het toelaten van bepaalde categorieën vreemdelingen (Wet inburgering in het buitenland) afgerond. Dit betekent dat vanaf 15 maart 2006 vreemdelingen die zich duurzaam in Nederland willen vestigen (en inburgeringsplichtig zijn onder de Wet Inburgering Nieuwkomers) voorafgaand aan de vestiging in Nederland een basisexamen inburgering moeten doen dat in het herkomstland wordt afgelegd.

In 2005 zijn de gemeenten in staat gesteld om aan circa 30 000 nieuw- en oudkomers een inburgeringstraject aan te bieden. In het kader van de pilot «inburgering in de centrale opvang» hebben 1 650 vergunninghouders deelgenomen aan de aangeboden inburgeringsactiviteiten. Voor de doelgroep geestelijke bedienaren is een nieuw oriëntatieprogramma opgezet. Eind vorig jaar zijn 4 groepen van circa 15 deelnemers gestart.

Voor oudkomers die hebben deelgenomen aan een inburgeringstraject is een uniform, landelijk herkenbaar inburgeringscertificaat ontwikkeld.

In navolging van de bekostigingssystematiek voor oudkomerstrajecten is ook voor nieuwkomers een vorm van outputfinanciering ingevoerd, waarbij gemeenten worden gefinancierd op basis van door hen gerealiseerde inburgeringsprogramma’s.

Breed Initiatief Maatschappelijke Binding

Het kabinet heeft begin 2005 het initiatief genomen om een maatschappelijke dialoog op gang te brengen, in de vorm van het Breed Initiatief Maatschappelijke Binding (BIMB) met als doel een extra impuls te geven aan de inzet voor betere onderlinge verhoudingen en aan een grotere betrokkenheid van iedereen. Die ontwikkeling was op lokaal niveau op vele fronten al gestart. Het BIMB-traject startte met concrete afspraken tussen rijk, maatschappelijke organisaties, bedrijven en gemeenten waarvan de uitvoering leidt tot meer binding in de samenleving. Er werd stevig ingezet op het terrein van arbeid en ondernemerschap, onderwijs en de directe leefomgeving. Dat was de opmaat. Vervolgens is er door middel van een tweede bijeenkomst, waarin burgers samenkwamen met leden van het kabinet, echt de aandacht gekomen voor het belang dat de samenleving heeft bij het werken aan het thema binding. Door BIMB is binding als thema gaan leven en meer in de belangstelling komen te staan. Het werken aan binding wordt vervolgens op lokaal niveau door vele mensen gestalte gegeven. Daarnaast wordt door middel van de integratiecampagne nog een extra impuls gegeven aan het element van samen leven en de positieve effecten daarvan.

Interventieteams

In 2005 hebben vier verschillende interventieteams gemeenten en/of de binnen die gemeenten werkzame instellingen ondersteund bij de aanpak van problemen rond de aandachtgebieden Interetnische Spanningen, Relationele Druk & Geweld, Toegankelijkheid en Veiligheid & Jeugd. Hierbij hebben de teams bemiddeld tussen partijen, voorstellen gedaan om problemen op te lossen of in de toekomst te voorkomen en contacten tussen etnische gemeenschappen, gemeente en relevante instellingen gestimuleerd. De teams hebben ruim 30 casussen behandeld. De problemen hadden onder meer betrekking op de overlast en criminaliteit door Marokkaanse jongeren, de polarisatie tussen Nederlanders en Marokkaanse Nederlanders, de spanning tussen Lonsdale-jongeren en allochtonen, het huiselijke geweld en de toegankelijkheid van de instellingen.

Vreemdelingenbeleid

Kennismigrantenregeling

In 2005 is de kennismigrantenregeling goed op stoom gekomen. Er wordt in toenemende mate een beroep gedaan op de regeling kennismigranten. Het aantal tot de regeling toegelaten bedrijven bedroeg 1 100, het aantal verstrekte positieve adviezen ter verlening van een machtiging tot voorlopig verblijf voor verblijf als kennismigrant bedroeg ongeveer 1 700.

Op aanvragen die volledig en op de voorgeschreven wijze worden ingediend, wordt in de regel binnen twee weken beslist. Indien de werkgever ontbrekende stukken en gegevens moet verstrekken, neemt de aanvraag meer tijd in beslag. De IND organiseert maandelijkse voorlichtingsbijeenkomsten voor werkgevers over de te volgen procedure en de te overleggen stukken.

Uit klantonderzoek is gebleken dat de regeling bijdraagt aan de aantrekkelijkheid van Nederland als vestigingsplaats voor kennismigranten. Werkgevers zijn overwegend positief over de wijze waarop de kennismigratenregeling functioneert, onder andere omdat de regeling snel, duidelijk en laagdrempelig is.

Weliswaar vallen studenten niet onder de kennismigrantenregeling, maar door toepassing van een verkorte machtiging tot voorlopig verblijf (mvv)-procedure en de voorgenomen introductie van een gedragscode, waartoe instellingen voor hoger onderwijs zich verplichten, is sprake van een vergelijkbare aanpak die een snelle procedure mogelijk maakt. Nadat de studie is afgerond, wordt op twee manieren de overstap naar werk als kennismigrant vergemakkelijkt. Zo wordt de student in de gelegenheid gesteld om binnen drie maanden na zijn afstuderen een baan als kennismigrant te vinden. Daarnaast kunnen studenten die na hun afstuderen als postdoctoraal, promovendus of docent aan de slag willen, een verblijfsvergunning als kennismigrant krijgen zonder dat zij hoeven te voldoen aan het geldende looncriterium voor kennismigranten.

Kwaliteitsverbetering bij de IND

In 2005 heeft de Algemene Rekenkamer een toekomstgericht onderzoek uitgevoerd naar het primair proces en de onderliggende bedrijfsvoering- en werkprocessen bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) toegespitst op het terrein van reguliere toelating, maar rekening houdend met de overige taken van de IND.

Een belangrijke onderdeel van het onderzoek betrof de klantgerichtheid en meer specifiek de klachtenafhandeling. Daarbij concludeerde de Algemene Rekenkamer dat de leiding wel voldoende betrokken was, maar dat in de uitvoering een aantal verbeteringen nodig waren. Hiertoe werd een aantal maatregelen genomen. Zo werd eind 2005 het klachtenregistratiesysteem van de IND vervangen door een systeem dat voorziet in de benodigde informatie met betrekking tot voortgangsbewaking en behandeling op alle niveaus binnen de organisatie. Ook wordt het systeem gevuld met informatie over de oorzaak van klachten. Door deze informatie worden de viermaandelijkse analyses verder verbeterd. In de zogenaamde «verbetergroepen» wordt vervolgens gekeken naar mogelijke oplossingen.

Daarnaast werd het klachtenregistratiesysteem gebruiksvriendelijker, eenduidiger en daarmee ook informatiever. Het nieuwe systeem kent verplicht in te vullen velden. Alle medewerkers van de IND kunnen het systeem raadplegen en degene die een klacht behandelt, kan mutaties aanbrengen. Alle medewerkers die met het nieuwe systeem werken hebben tevens een opleiding gekregen.

Ook de klachtherkenning en de toegankelijkheid voor de burger werden verbeterd. Via het internet worden mensen erop gewezen dat klachten kunnen worden ingediend bij het centrale klachtenbureau van de IND. Op het internet staat tevens een standaardformulier waarmee een klacht kan worden ingediend. Dit vergroot de herkenbaarheid voor de medewerkers van de IND. Alle medewerkers van de IND ontvangen de werkinstructie over klachten en in de cursus behoorlijk bestuur en dienstverlening, die de IND samen met de Nationale ombudsman heeft georganiseerd, wordt aandacht besteed aan klachtherkenning.

Overigens wordt ook in het kader van de twinning met de Sociale Verzekeringsbank (SVB) bezien hoe de SVB vorm geeft aan het lerend vermogen van de organisatie en welke lessen daaruit getrokken kunnen worden die voor de IND bruikbaar zijn.

Project Terugkeer

Op 31 december 2005 waren in totaal zo’n 16 800 vreemdelingen uitgestroomd, waarmee het project Terugkeer nog steeds voorloopt op de planning van de oorspronkelijke doelgroep. Van deze vreemdelingen hebben er ruim 7 500 een vergunning gekregen om uiteenlopende redenen, onder wie ruim 700 wegens schrijnendheid.

Het belangrijkste aandeel hierin betreft het aantal vergunningen dat is verleend op basis van asielgronden. Daarnaast zijn circa 3 500 vreemdelingen zelfstandig vertrokken via de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), zijn zo’n 750 vreemdelingen uitgezet of vertrokken onder toezicht en zijn 5 750 vreemdelingen zelfstandig vertrokken uit de opvang.

Openbare ordebeleid

Mede op verzoek van de Tweede Kamer heeft de Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie eind 2004 een voorstel gedaan tot aanscherping van het vreemdelingenrechtelijke openbare orde beleid. In het najaar van 2005 aanvaardde de Tweede Kamer het wetsvoorstel. Doelstelling is de criminaliteit onder vreemdelingen terug te dringen.

Kern van de aanscherping is dat iedere veroordeling voor een misdrijf waar een gevangenisstraf op staat tot verblijfsbeëindiging kan leiden. De aard van de opgelegde sanctie is niet langer doorslaggevend in de eerste fase van het rechtmatig verblijf. Hierdoor wordt voorkomen dat de groep niet-Nederlandse veelplegers toeneemt. In oktober 2005 is veel publiciteit aan de maatregel gegeven met als doel vreemdelingen te waarschuwen geen criminele feiten te begaan, zodat het ook niet nodig is om tot verblijfsbeëindiging over te gaan. Door de aanscherping kan ook bij een verblijf van langer dan 10 jaar eerder tot verblijfsbeëindiging worden overgegaan.

B. Overzichtstabellen met belangrijkste beleidsmatige mutaties 2005

Aanwending Envelop Veiligheid (laatste tranche)

Tabel 1: Aanwending Envelop Veiligheid (laatste tranche) x € 1 000

* Van de beschikbaar gestelde € 5 miljoen is € 0,5 miljoen ingezet voor Strafrechtelijke Opvang Verslaafden.

Toelichting op tabel 1 Aanwending Envelop Veiligheid (laatste tranche)

Het kabinet heeft voor de uitvoering van het Veiligheidsprogramma extra middelen beschikbaar gesteld. In de begroting 2004 is een gedeelte van de middelen (ruim € 83 miljoen) voor Justitie verdeeld over de Justitieorganisaties. De middelen voor 2005 zijn verdeeld volgens bovenstaande tabel. Met een aantal organisaties zijn overeenkomstig bovenstaande tabel extra prestaties afgesproken om de keteneffecten van het Veiligheidsprogramma te kunnen opvangen.

Conform afspraken met de Tweede Kamer over de invulling van de groot-project-status van het Veiligheidsprogramma vindt verantwoording over de besteding plaats in de reguliere begrotings- en verantwoordingscyclus, dus op de totalen per operationele doelstelling en niet separaat over de besteding van de extra middelen.

Overige belangrijkste beleidsmatige mutaties in 2005

Tabel 2: Overige belangrijkste beleidsmatige mutaties 2005 x € 1 000

– Negatieve reeks = lagere uitgaven/hogere ontvangsten

Toelichting op tabel 2 Overige belangrijkste beleidsmatige mutaties in 2005

1. Inkomensafhankelijke toevoegingen rechtsbijstand

Het aantal inkomensafhankelijke toevoegingen (civiele toevoegingen en reguliere straftoevoegingen) is hoger uitgevallen dan bij begroting 2005 was geprognosticeerd. De verdere stijging is met name het gevolg van een verdere stijging van het aantal civiele toevoegingen, specifiek de zaken die betrekking hebben op sociale voorzieningen en sociale zekerheid. De realisatie van het aantal reguliere straftoevoegingen is conform prognose.

2. Slachtofferhulp

De middelen zijn bij Slachtofferhulp Nederland ingezet voor bemiddeling, spreekrecht, gevolgen van de reorganisatie bij Slachtofferhulp Nederland en de schriftelijke slachtofferverklaring. Al deze doelen zijn zonder afwijking gerealiseerd. Van de € 3,9 miljoen is € 0,7 miljoen ter beschikking gesteld aan het Openbaar Ministerie ten behoeve van het spreekrecht.

3. Productieaantallen CJIB

In verband met een verhoogde instroom van zaken, met name bij de WAHV-sancties, zijn extra middelen aan het kader van het CJIB toegevoegd om de hogere instroom te kunnen verwerken. De beschikbare middelen zijn volledig aan de verwerking van deze hogere instroom besteed.

4. Inninginstantie kinderalimentatie

Het wetsvoorstel kinderalimentatie is niet in 2005 in werking getreden, waardoor de geraamde uitvoeringskosten (€ 8,7 miljoen) zich niet hebben voorgedaan. Deze middelen zijn deels teruggevloeid naar de algemene middelen (€ 7,4 miljoen). Vanwege de verwachting dat de wet in 2006 in werking zal treden is € 1,3 miljoen naar volgend jaar doorgeschoven. Een bedrag van € 1,5 miljoen is bij het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen (LBIO) ingezet voor de aanloopkosten van het traject herziening kinderalimentatie.

5. Griffierechten

De in de begroting geraamde hogere ontvangsten griffierechten zijn in 2005 gerealiseerd. Deze ramingsbijstelling is ingezet om de bijdrage aan de Raad voor de rechtspraak te verhogen en de productieafspraken met de Raad voor de rechtspraak navenant te verhogen. Deze verhoging was noodzakelijk om de verwachte hogere instroom bij te kunnen houden. Ook deze hogere productieafspraak is in 2005 ruimschoots gerealiseerd.

6. Autonome groei Rechtspraak

De extra middelen zijn tevens ingezet ter verhoging van de bijdrage aan de Raad voor de rechtspraak om de verwachte hogere instroom te kunnen verwerken. De hiermee gepaard gaande hogere productieafspraak is in 2005 ruimschoots gerealiseerd.

7. Rechtsbijstand

Het betreft hier een verlaging van het budget ten behoeve van rechtsbijstand aan asielzoekers. De begroting 2005 was gebaseerd op een instroom van 14 000 asielzoekers. Uiteindelijk is de instroom aanzienlijk lager uitgevallen (8520 asielzoekers in de Aanmeldcentra), waardoor de meevaller hoger is uitgevallen dan bij het opstellen van de begroting was voorzien.

8. Aanpassing ramingsgegevens COA

In 2005 is een hogere bezetting gerealiseerd dan geraamd als gevolg van een lagere uitstroom dan geraamd. Omtrent de oorzaken van de tegenvallende uitstroom wordt verwezen naar de periodieke vreemdelingenrapportage, waarin uitgebreid wordt ingegaan op de stand van zaken ten aanzien van de vreemdelingenketen.

9. Amv’s 18 +

In 2005 is door Nidos een bijdrage verstrekt aan 3 764 alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s) die de 18-jarige leeftijd hebben bereikt om te voorzien in hun levensonderhoud. Dit zijn 2 441 ex-amv’ers meer dan geraamd.

10. Terugkeer 26 000

Ultimo 2005 waren in totaal circa 16 800 vreemdelingen uitgestroomd. Hiermee loopt het project nog steeds voor op de planning van de oorspronkelijke doelgroep. Van deze vreemdelingen hebben circa 7500 een vergunning gekregen om uiteenlopende redenen. Het belangrijkste aandeel hierin betreft het aantal vergunningen dat is verleend op basis van asielgronden. Daarnaast zijn circa 3 500 vreemdelingen zelfstandig vertrokken via het IOM, circa 750 vreemdelingen uitgezet of vertrokken onder toezicht en circa 5 750 vreemdelingen zelfstandig vertrokken uit de opvang. Het vertrekcentrum in Vlagtwedde had op 4 januari 2006 een bezetting van 127 personen en het vertrekcentrum Vught een bezetting van 67 personen.

11. Toelatingstaken Vreemdelingendienst

De mutatie heeft betrekking de overdracht van taken van de vreemdelingenpolitie. Formeel is deze overdracht in 2004 afgerond en zijn de daarmee gepaard gaande structurele budgetten overgeheveld van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijskrelaties naar de IND.

12. Hogere NIDOS bezetting

Met het besluit de amv’s van 15 jaar en ouder die voor 1 januari 2003 zijn ingestroomd niet over te hevelen naar het COA, maar alsnog op te laten vangen door de Stichting Nidos is een bedrag gemoeid van € 22,8 miljoen.

13. Intrekking Remigratiewet

Het voornemen was de Remigratiewet, conform het Hoofdlijnenakkoord, in te trekken. Het wetsvoorstel daartoe is echter in oktober 2004 ingetrokken, omdat in de Tweede Kamer geen meerderheid aanwezig was voor intrekking van de Remigratiewet. In 2005 is de facilitering op grond van de Remigratiewet van degenen die willen remigreren, maar deze wens niet zelfstandig kunnen realiseren, derhalve voortgezet. De toename van de groei in het gebruik van de wet lijkt af te vlakken.

14. Procesvertegenwoordiging

Over 2005 was de gemiddelde bezetting van procesvertegenwoordiging lager, waren de kosten minder en zijn minder dossiers behandeld. Hiermee is de taakstelling gerealiseerd.

15. Bewaringscapaciteit

Inclusief de voorgenomen uitbreiding van de bewaringscapaciteit voor vreemdelingen met 310 plaatsen bedroeg de capacitaire taakstelling voor 2005 1 886 plaatsen (exclusief uitzetcentra). Uiteindelijk zijn in dat jaar gemiddeld 1 818 plaatsen gerealiseerd. Omdat het aanbod van in te sluiten vreemdelingen is achtergebleven bij de prognose en omdat de gemiddelde verblijfsduur in de vreemdelingenbewaring is afgenomen door de komst van de uitzetcentra heeft de lagere productie niet tot problemen geleid.

Aanwending Envelop Terrorisme

Tabel 3: Aanwending Envelop Terrorisme x € 1 000

Toelichting op tabel 3 Aanwending Envelop Terrorisme

Beschikbaarstelling van de Envelop Terrorisme heeft plaatsgevonden bij eerste suppletore wet 2005.

1. NCTb

Als gevolg van de terroristische aanslagen in New York en Madrid en de moorden op de heren Fortuyn en Van Gogh is de discussie om te komen tot een Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb) in een stroomversnelling geraakt. Dit heeft uiteindelijk geleid tot instelling van de NCTb (TK 29 754, nr. 1; TK 29 854, nr. 3 en TK 29 754, nr. 5). Hierbij is de verantwoordelijkheid voor de voorbereiding van het beleid op het gebied van terrorismebestrijding en de uitvoering van dat beleid nader omschreven. Tevens zijn de middelen voor opzet en ontwikkeling van de NCTb beschikbaar gesteld.

2. Rechtshandhaving

Deze middelen zijn ingezet op artikel 91 ter bekostiging van (een deel van) de projecten Vreemdelingenmodule en Biometrieregister Vreemdelingenketen.

3. IND

De middelen zijn ingezet om een start te maken met het versterken van de diverse processen bij de IND in het kader van terrorismebestrijding. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar de toelichting in hoofdstuk 5 bij operationele doelstelling 13.6.2 IND.

4. DJI

De € 0,4 miljoen is ingezet voor de realisatie van detentieplaatsen voor de aanpak van terroristen in detentie.

5. NFI

In 2005 is forensische expertise onder andere geboden in de zaak Samir A, Hofstadgroep, de brand in Uden en het Laakkwartier. Verder is de vorming van het Quick Response Team (QRT) een belangrijk element geweest, waarmee de recherche- en analysecapaciteit voor terrorismebestrijding is uitgebreid. Het QRT beschikt over diverse relevante specialisaties en draagt op basis van dit gegeven bij aan de versterking van de forensische expertise in de dreigingsfase en/of bij de opsporing en bewijsvoering van daders van terroristische aanslagen. Ook is gewerkt aan een verkenning van specialistische apparatuur voor de identificatie van chemische (en sommige biologische) agentia ter plaatse. Een belangrijke toepassing hiervoor is het op locatie onderzoeken van verdachte stoffen in bijvoorbeeld poederbrieven en explosieven. Daarnaast is een pilot project afgerond in samenwerking met TNO dat zich richt op de profiling van chemische strijdmiddelen, zoals mosterdgas. Tenslotte is geïnvesteerd in verhoging van efficiency en effectiviteit van het DNA-onderzoek van contactsporen.

6. Weerbaarheid en binding

In 2005 is het fundament gelegd voor de uitvoering van activiteiten van de LOM-organisaties voor versterking van weerbaarheid en binding. Er ligt een concreet plan van aanpak, gedragen door alle LOM-organisaties en er is een organisatiestructuur opgezet ter uitvoering van de plannen.

In het kader van het beleid ter preventie van radicalisering is in 2005 een tweetal programma’s van start gegaan die lopen tot en met 2007. Het eerste behelst het programma «Niet naast elkaar, maar met elkaar» van de LOM-organisaties. Het tweede is het programma «Democratische Rechtsstaat-Weerbare Samenleving», dat door FORUM wordt uitgevoerd. Voor dit laatste programma is voor 2005 € 1 miljoen aan subsidie toegekend. Inmiddels zijn 16 projecten van start gegaan op het terrein van versterking van kennis, expertise en sociale binding. Daarnaast is op diverse manieren op maat gesneden bijstand geleverd aan scholen, gemeenten en provincies.

7. Raad voor de rechtspraak

De aanvullende middelen waren noodzakelijk om de verwachte toename van kosten voor megazaken bij de gerechten te compenseren. De gerealiseerde kosten zijn zelfs nog iets hoger uitgevallen dan het beschikbare budget dat de Raad, inclusief deze aanvullende middelen, daarvoor beschikbaar had. In het jaarverslag van de Raad voor de rechtspraak zal hier nader op worden ingegaan.

8. Openbaar Ministerie

Het Openbaar Ministerie (OM) heeft de extra middelen voor de bestrijding van terrorisme geïnvesteeerd in de versterking van het Landelijk en het Funtioneel Parket, waar officieren van justitie en parketsecretarissen zijn aangesteld.

Het Landelijk Parket voert het gezag over de Nationale Recherche en geeft leiding aan opsporingsonderzoeken. In deze onderzoeken wordt meestal gebruik gemaakt van bijzondere opsporingsmethoden als observatie en aftappen, waarvoor (extra) gerechtskosten zijn gemaakt. Deze onderzoeken hebben geleid tot extra, veelal complexe rechtbankzaken. Het Functioneel Parket heeft geïnvesteerd in versterking van het houden van toezicht op rechtspersonen.

HOOFDSTUK 5 – BELEIDSARTIKELEN

11 Nederlandse rechtsorde

Totale realisatie begrotingsuitgaven € 5 578 miljoenNederlandse rechtsorde: 0,2%

Beleidsdoelstelling 11

Een goed functionerende rechtsorde, waarbinnen samenleving en burger tot hun recht komen.

Uitvoering van de beleidsdoelstelling veronderstelt het ontwerpen van nieuwe regelgeving en de aanpassing van bestaande aan de actuele behoeften in de samenleving. Beleidsmaatregelen gericht op de meest uiteenlopende vraagstukken, zoals de dreiging van terrorisme, het juridisch kader voor ondernemingen, de organisatie van de politie, de inburgering in binnen- en buitenland, en de implementatie van Europees recht, behoeven een basis in wetgeving. Op genoemde en vele andere terreinen is dan ook wetgeving voorbereid en tot stand gebracht.

Budgettaire gevolgen van beleid x € 1 000

11.1

Operationele doelstelling 11.1

Het tot stand brengen van wet- en regelgeving ter uitvoering van de grondwettelijke opdracht het burgerlijk recht, het strafrecht en het burgerlijk- en strafprocesrecht in algemene wetboeken en algemene regels van bestuursrecht bij wet vast te leggen, het tot stand brengen van regelgeving ter realisering van de beleidsdoelen van Justitie, de adequate implementatie van internationale regelgeving in de Nederlandse rechtsorde.

11.1.1

11.1.1 Directie wetgeving

Strafrecht

Op het terrein van strafrecht zijn in 2005 de volgende resultaten geboekt:

– de Tweede Kamer heeft het op de doeltreffende bestrijding van terrorisme gerichte wetsvoorstel «afgeschermde getuigen» aangenomen. Eind 2005 is de memorie van antwoord bij het wetsvoorstel aan de Eerste Kamer gezonden;

– het wetsvoorstel «verruiming opsporing en vervolging terroristische misdrijven» was eind 2005 gereed voor plenaire behandeling door de Tweede Kamer;

– de op efficiency gerichte nieuwe wet met betrekking tot de herziening van de betekeningsvoorschriften en het daarbij behorende uitvoeringsbesluit zijn op 1 november 2005 in werking getreden;

– het wetsvoorstel «stroomlijning strafprocedure hoger beroep en verzet» is ingediend. Eind 2005 heeft de Tweede Kamer een verslag hierover uitgebracht;

– de Tweede Kamer heeft het wetsvoorstel «OM-afdoening» aangenomen. Eind 2005 heeft de Eerste Kamer een voorlopig verslag uitgebracht over dit wetsvoorstel;

– het wetsvoorstel «positie slachtoffer in het strafproces» is ingediend. Eind 2005 was dit wetsvoorstel gereed voor plenaire behandeling door de Tweede Kamer;

– de Tweede Kamer heeft het wetsvoorstel «Computercriminaliteit II» aangenomen;

– de Wet «bevoegdheden vorderen gegevens» is door de Staten-Generaal aangenomen en is in werking getreden op 1 januari 2006.

Modernisering wetboeken

Per 1 januari 2006 is de nieuwe regeling voor de verzekeringsovereenkomst, een nieuw titel in boek 7 Burgerlijk Wetboek (BW), in werking getreden. Een nieuwe regeling voor de personenvennootschap (ter vervanging van de vennootschap onder firma en de maatschap) is door de Tweede Kamer aangenomen.

Lastenverlichting

De wetten die het mogelijk maken de internationale voorschriften voor de jaarrekening toe te passen (IAS) zijn van kracht geworden. (zie tevens de toelichting bij operationele doelstelling 11.2).

Verbetering van de slagkracht van het bestuur

Met betrekking tot de verbetering van de slagkracht van het bestuur en de vereenvoudiging van procedures wordt gewezen op de voortgang van de werkzaamheden. Genoemd worden het voorbereiden van de nota naar aanleiding van het verslag bij het wetsvoorstel vierde tranche Awb, de voorbereidingen op het wetsvoorstel «bestuursprocesrecht» en het advies van de Raad van State over het wetsvoorstel «beroep bij niet-tijdig beslissen» (het nader rapport is in januari 2006 bij de Tweede Kamer ingediend). Eind 2005 was, na het indienen van de nota’s naar aanleiding van het verslag, het wachten op de plenaire behandeling van de wetsvoorstellen bestuurlijke boete (kleine ergernissen respectievelijk verkeersovertredingen). Voorts wordt gewezen op de inwerkingtreding per 1 juli 2005 van de aanpassingswet uniforme openbare voorbereidingsprocedure Awb.

Overzicht wetsvoorstellen

De volgende wetsvoorstellen/onderwerpen zijn in de begroting 2005 expliciet genoemd. In onderstaand overzicht is de voortgang van deze belangrijkste onderwerpen en wetgevingsinitiatieven weergegeven.

De stadia die een wetsvoorstel doorloopt van beleidsvoornemen tot geïmplementeerde wet is hieronder in schema op hoofdlijnen weergegeven:

Het tijdsbeslag om van één stadium naar een volgend stadium te gaan is nooit gelijk. Daarom is indicatief aangegeven in welke fase een wetsvoorstel zich bevindt en wanneer het over gaat naar een volgende fase. Eventuele oorzaak van een vertraging of een speciale vermelding is daarbij weergegeven als opmerking.

11.2

Operationele doelstelling 11.2

Het bevorderen van de bruikbaarheid van wet en regels, van de onderlinge samenhang en consistentie van de wetgeving, alsmede van een beheerste ontwikkeling van wet- en regelgeving.

11.2.1

11.2.1 Directie Wetgeving

Bruikbare rechtsorde

In 2005 zijn zeven projecten tot doorlichting van bestaande wetgevingscomplexen afgerond en heeft de Minister van Justitie de rapporten aangeboden aan de ministeries. In een aantal gevallen moet daar nog een kabinetsstandpunt op worden geformuleerd. Het initiatief daartoe ligt bij de departementen. In een aantal gevallen is al uitvoering gegeven aan de aanbevelingen van de rapporten.

Lastenverlichting

In 2005 is voortgegaan met de uitvoering van maatregelen voor reductie van administratieve lasten voor het bedrijfsleven. De aangekondigde afschaffing van het mededelingsvereiste bij cessie van vorderingen kon al eerder dan gepland worden gerealiseerd, namelijk per 1 september 2004. De vereenvoudigingen in de Wet bescherming persoonsgegevens en de Wet rechtsbijstand (Vivalt) liepen enige vertraging op. Deze schuiven door naar 2006 en 2007. Intensieve aandacht is uitgegaan naar het Nederlandse Taxonomie Project (invoering van de gegevensstandaard XBRL ten behoeve van onder meer het opstellen van jaarrekeningen), aangezien dit de meest omvangrijke reductiemaatregel op Justitieterrein betreft. Dit project loopt op schema en de beoogde reductie kan volgens planning in 2007 worden gerealiseerd.

Voor administratieve lasten voor de burger werd een nulmeting uitgevoerd en werden reductiemaatregelen geformuleerd, onder neer op het terrein van overdracht onroerende zaken (tarieven notariaat), vreemdelingenwetgeving (stroomlijning uitvoering) en familierecht (samenvoeging diverse registers). De voorstellen tellen op tot circa 20% lastenverlichting in uren en kosten.

Toetsing van wetgeving

In 2005 werden 478 toetsingsdossiers behandeld, waarvan 11 nota’s van wijziging. Bij de toetsing werd aandacht besteed aan de geijkte kwaliteitseisen voor wetgeving. In de meeste gevallen is op ambtelijk niveau overeenstemming bereikt over dossiers. Verschillende keren leidde echter ook interventie van de Minister van Justitie in de Ministerraad nog tot aanpassingen.

Overige activiteiten op het terrein van kwaliteit van wetgeving

Het Kenniscentrum Wetgeving (KCW) organiseerde in 2005 een succesvolle tweede Dag van de Wetgeving. Voorts is de site van het KCW verder uitgebouwd. Deze werd circa 29 000 keer bezocht. De andere activiteiten, zoals het organiseren van kenniskringen en van fora via de site en het doen van onderzoek ten behoeve van kennisontwikkeling, werden voortgezet.

De Academie voor Wetgeving heeft zijn activiteiten volgens het voorgenomen programma voortgezet. In de zomer van 2005 is een nieuw cohort van 13 aankomende wetgevingsjuristen toegelaten. Van het opleidingsaanbod voor zittende juristen maakten 409 wetgevingsjuristen gebruik.

Ook de activiteiten in het kader van de interdepartementale commissies (IWB, ICCW en ICER) zijn volgens planning uitgevoerd. Het betrof hier onder meer het bijdragen aan aanpassing van de Aanwijzingen voor de regelgeving (IWB), advisering over verbetering van de structuur voor effectbeoordeling van voorgenomen regelgeving (ICCW) en het uitbrengen van advies over het burgerschap van de Europese Unie en van een checklist Mededinging (ICER).

In 2005 tot stand gekomen wetgeving op het terrein van Justitie en Vreemdelingenzaken en Integratie

12 Rechtspleging en rechtsbijstand

Totale realisatie begrotingsuitgaven € 5 578 miljoenRechtspleging en rechtsbijstand: 22,3%

Beleidsdoelstelling 12

Een slagvaardige, toegankelijke en doelmatige rechtspleging, waaronder begrepen de buitengerechtelijke alternatieven van geschilbeslechting.

In 2005 zijn diverse maatregelen geformuleerd en geëffectueerd die gericht zijn op zorg voor een eigentijds stelsel van rechtspraak, dat aan de rechter alle nodige faciliteiten biedt om zijn door de grondwetgever opgedragen taak goed te kunnen uitvoeren. Hierbij kunnen genoemd worden maatregelen zoals betere benutting van de zittingscapaciteit en het wettelijk mogelijk maken van videoconferentie in het strafrecht en in vreemdelingenbewaringszaken. Daarnaast zijn door de Commissie Deetman, de evaluatiecommissie modernisering rechterlijke organisatie, nadere activiteiten ontplooid zoals opgenomen in haar programmering. In het jaar 2005 is bijvoorbeeld gestart met de uitvoering van het «breedteonderzoek» van de wetten «Organisatie en Bestuur Gerechten» en «Raad voor de rechtspraak» en is tevens een aanvang gemaakt met de uitvoering van een «ontwikkelingsgericht onderzoek verbetering informatievoorziening rechtspleging».

De oprichting van de 30 Juridische Loketten en de transitie van de bureaujuristen van de voormalige Bureaus Rechtshulp naar de advocatuur is in 2005 nagenoeg afgerond en succesvol verlopen. Ook is in deze periode de doorverwijsvoorziening naar mediation bij de loketten geïmplementeerd, waardoor rechtzoekenden bij elk loket kunnen worden doorverwezen naar een mediator. Sinds eind 2005 zijn ook de doorverwijsvoorzieningen bij 9 gerechten en 1 hof operationeel. De andere gerechten en hoven volgen in 2006 en begin 2007.

In 2005 zijn de afnemers, die voorheen gebruik maakten van de gesubsidieerde dienstverlening van het Tolk- en Vertaalcentrum Nederland (waaronder het COA, de Raden voor rechtbijstand, de Dienst Justitiële Inrichtingen en andere departementen), zelf verantwoordelijk geworden voor de inkoop van de bemiddeling van tolk- en vertaaldiensten. Per 1 januari 2006 is door middel van een Europese aanbesteding hiervoor een particuliere marktpartij gecontracteerd. Ook is in 2005 het wetsvoorstel Gerechtstolken en beëdigde vertalers aanhangig gemaakt bij de Tweede Kamer. In het wetsvoorstel zijn regels gesteld inzake de beëdiging, kwaliteit en integriteit van beëdigd vertalers en van gerechtstolken die werkzaam zijn binnen het domein van Justitie en politie.

Budgettaire gevolgen van beleid x € 1 000

Financiële toelichting

Verplichtingen

Het verschil in de verplichtingenstanden wordt onder andere veroorzaakt door:

– het reeds in 2005 aangaan van verplichtingen die pas in het begrotingsjaar 2006 tot daadwerkelijke uitgaven leiden;

– het boeken van de verplichting voor de bijdrage 2006 aan de Raad voor de rechtspraak. Deze moet officieel voor aanvang van het jaar waarop de bijdrage betrekking heeft worden geboekt;

– per 1 januari 2006 is de subsidierelatie met het TVCN stopgezet, waardoor in 2005 geen verplichtingen ten behoeve van het uitvoeringsjaar 2006 dienden te worden opgenomen.

Naast bovengenoemde punten wordt verwezen naar de toelichting zoals opgenomen bij de uitgaven.

Uitgaven

Operationele doelstelling 12.1

Op operationele doelstelling 12.1 Raad voor de rechtspraak (Rvdr) hebben gedurende het jaar diverse budgetbijstellingen plaatsgevonden. Deze zijn bij 1e en 2e suppletore wet 2005 toegelicht en terug te voeren op hogere productieafspraken, bijdrage in de egalisatierekening en technische bijstellingen zoals loon- en prijsbijstelling.

Operationele doelstelling 12.2

Bij operationele doelstelling 12.2 vormen de budgettaire aanpassingen bij de 1e en 2e suppletore wet 2005 het voornaamste verschil tussen de vastgestelde begroting en realisatie over 2005. Het betreft onder andere:

– correctie voor de daling van het gebruik van tolk- en vertaaldiensten door rechtsbijstandverleners en de afname van het aantal asieltoevoegingen als gevolg van een dalende instroom van asielzoekers van € 12,1 miljoen;

– compensatie voor de kosten verbonden aan de toename van het aantal inkomensafhankelijke toevoegingen van € 5,1 miljoen;

– compensatie voor de kosten verbonden aan de toename van het aantal ambtshalve straftoevoegingen en het aantal inverzekeringstellingen van € 7,0 miljoen;

– bijstelling arbeidsvoorwaarden 2005 van € 4,6 miljoen;

– herschikking van het tolkenbudget van € 15,2 miljoen in verband met een vertraging in de aanbesteding van tolken- en vertaaldiensten (1 januari 2006 in plaats van 1 juli 2005);

– compensatie voor de stijging van het aantal Wsnp-zaken van € 3,9 miljoen.

Ontvangsten

In totaal is bijna € 16 miljoen meer ontvangen aan griffierechten dan in de begroting was geraamd. Gedurende het jaar is de raming met € 15,2 miljoen verhoogd tot ruim € 167 miljoen. Een deel van deze bijstelling (€ 5,2 miljoen) is gebruikt ten behoeve van een storting in de egalisatierekening van de Raad voor de rechtspraak. Ten opzichte van dit recente kader is sprake van een meevaller van € 1 miljoen. Belangrijkste oorzaak van de meevallende griffierechtenontvangsten is de fors hogere instroom en productie van de Rvdr, waardoor tevens meer griffierechtenontvangsten konden worden gerealiseerd.

De gerealiseerde overige ontvangsten bestaan uit twee delen, te weten een incidentele ontvangst als gevolg van de overgang van de rechtspraak naar het batenlastenstelsel in 2005 (ruim € 61 miljoen) en daarnaast ontvangsten in het kader van verbeurd verklaarde goederen en gelden (€ 14,9 miljoen). Bij najaarsnota is de raming van verbeurd verklaarde goederen en gelden reeds met € 3 miljoen verhoogd, maar daarbij was nog geen rekening gehouden met een incidentele ontvangst van € 7 miljoen aan het eind van het jaar.

12.1

Operationele doelstelling 12.1

Het scheppen van voorwaarden voor en het instandhouden van een stelsel voor slagvaardige, toegankelijke en doelmatige rechtspleging.

Afronding moderniseringsoperatie van het programma Rechtspraak 21ste eeuw

Evaluatieprogramma modernisering rechterlijke organisatie

Na de formele instelling van de evaluatiecommissie «modernisering rechterlijke organisatie» (Commissie Deetman) in 2004, is de uitvoering van dit programma in 2005 goed op gang gekomen. Zo is door het consortium KPMG/Universiteit Utrecht een «breedteonderzoek» uitgevoerd naar de wetten Organisatie en Bestuur Gerechten en Raad voor de rechtspraak. Daarnaast is door het WODC een aanvang gemaakt met de uitvoering van een «ontwikkelingsgericht onderzoek verbetering informatievoorziening rechtspleging», bedoeld om uiteindelijk periodiek een overzicht te verkrijgen (kwantitatief en kwalitatief) van de werking en inrichting van het stelsel van de rechtspleging in de brede zin van het woord (rechtspraak, alternatieve vormen van geschilbeslechting en juridische beroepsbeoefenaren). De Commissie heeft een groot aantal organisaties bezocht en bevraagd over de ervaringen met en relevante ontwikkelingen bij de rechtspraak. Mede op basis van deze gesprekken vormt de Commissie zich een beeld van de wijze waarop de rechtspraak thans functioneert. Meer informatie over de activiteiten van de Commissie en actuele ontwikkelingen is beschikbaar op www.evaluatieRO.nl. Deze site is sinds medio 2005 in gebruik.

Nieuwe financieringssystematiek

Per 1 januari 2005 is het vernieuwde Besluit financiering Rechtspraak 2005 in werking getreden. In dit besluit wordt de nieuwe financieringssystematiek voor de rechtspraak geregeld. Met deze financieringssystematiek wordt beoogd de financiering te vereenvoudigen, transparant te maken en prikkels voor slagvaardigheid en doelmatigheid in te bouwen.

Slagvaardiger maken van de rechtspraak

Betere benutting zittingscapaciteit

In 2004 is gebruik gemaakt van de mogelijkheid om knelpunten in de zittingscapaciteit op te lossen door andere gerechten als nevenzittingsplaats aan te wijzen voor onder meer megastrafzaken. Over de inzet van dit instrument in het jaar 2005 wordt verwezen naar het jaarverslag Rechtspraak 2005.

Stroomlijning procedures

In het kader van de stroomlijning van processen is op 1 januari 2005 een viertal wetten in werking getreden in lijn met de voorstellen van het onderzoeksproject Strafvordering 2001 en door de Raad voor de rechtspraak gedane verbetervoorstellen. Het gaat om wetgeving gericht op het wegnemen van belemmeringen inzake regiezittingen, het terugdringen van het aantal raadkamerzittingen, het mogelijk maken van een verkorte bewijsvoering bij bekennende verdachten, en het toekennen van beslissingsbevoegdheden aan de rechter-commissaris buiten het gerechtelijk vooronderzoek tot doorzoeking, inbeslagneming en het toepassen van dwangmiddelen hiertoe. In 2008 wordt gerapporteerd over de effecten van deze wettelijke maatregelen.

Afbakening rechterlijke kerntaken

Het onderzoek naar non-judiciële taken van de Rvdr is in het jaar 2005 bijna afgerond. In 2006 zal een beleidsvisie worden opgesteld ten aanzien van de afbakening van de kerntaken van de rechterlijke macht.

12.1.1

12.1.1 Raad voor de rechtspraak – gerechten

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting

De rechtspraak is in 2005 geconfronteerd met een hogere instroom van zaken in de sectoren kanton, civiel en bestuur dan in 2004. Ten opzichte van wat was begroot heeft de rechtspraak ruim 130 000 meer zaken afgedaan. In verband met dit meerwerk ontvangt de rechtspraak voor het jaar 2005 een bedrag van € 2,2 miljoen vanuit de egalisatierekening. Verder is gebleken dat de rechtspraak gemiddeld onder de vastgestelde prijzen voor de afdoening van zaken is gebleven. Hierdoor kon het eigen vermogen van de rechtspraak toenemen tot € 38,4 miljoen ultimo 2005 (ofwel 4,9% van de bijdrage).

Ondanks dat de gerechten meer zaken hebben afgedaan, om zodoende onder meer de hogere instroom te kunnen bijhouden, zijn de doorlooptijden niet of slechts beperkt toegenomen. Voor gegevens hierover en over de aantallen afgehandelde zaken wordt verwezen naar hoofdstuk 8 Raad voor de rechtspraak. De potentieel negatieve gevolgen van langere doorlooptijden voor het maatschappelijk verkeer zijn door deze inzet van de rechtspraak achterwege gebleven. Alhoewel dit als een prijzenswaardige prestatie van de gerechten kan worden gezien moeten, zeker op langere termijn, ook de kwaliteit en de werkdruk niet uit het oog worden verloren.

In het jaarverslag van de Raad voor de rechtspraak, dat tevens aan de Staten-Generaal zal worden aangeboden, wordt meer gedetailleerd ingegaan op de diverse ontwikkelingen binnen de rechtspraak in 2005.

12.1.2

12.1.2 Hoge Raad

Toelichting

Voor de begroting 2005 van de Hoge Raad is uitgegaan van een behoorlijke stijging van uitstroom van belastingzaken. Deze stijging is echter niet gerealiseerd. Inzet van meer capaciteit was echter niet opportuun, gezien de invoering per 1 januari 2005 van rechtspraak in twee instanties voor belastingzaken. Dit betekent voor de Hoge Raad dat op termijn alleen nog de belastingzaken in cassatie, na behandeling in hoger beroep, worden afgehandeld.

12.1.3

12.1.3 Overige diensten

Het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) heeft als gevolg van de invoering van de Wet Bescherming Persoonsgegevens extra taken en bevoegdheden gekregen. Om deze extra werklast op te vangen is bij het CBP de personele formatie het afgelopen jaar uitgebreid.

Bij de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) is het aantal zaken, zoals was voorzien, toegenomen. Deze toename is mede veroorzaakt door nieuwe wet- en regelgeving op het gebied van de gelijke behandeling van onder andere chronische zieken, mensen met een handicap en op grond van leeftijd. De CGB heeft deze extra instroom goed weten op te vangen mede door de uitbreiding van de formatie.

Beleidsevaluatie-onderzoek

Periodieke informatievoorziening rechtspraak en buitengerechtelijke geschilbeslechting

Bij de nadere uitwerking van het wettelijke evaluatietraject is in de loop van 2005 besloten om de Trendrapportage slagvaardige rechtspraak deel te laten uitmaken van het onderzoek ten behoeve van de evaluatiecommissie modernisering rechterlijke organisatie. De trendrapportage is één van de producten van de uitvoering van het «ontwikkelingsgericht onderzoek verbetering informatievoorziening rechtspleging». Het betreft een periodieke rapportage, die nu in ontwikkeling is, en die betrekking heeft op de werking en de inrichting van het stelsel van de rechtspleging in de brede zin van het woord (trendrapportage rechtspleging).

12.2

Operationele doelstelling 12.2

Beschikbaarheid en kwaliteit van juridische dienstverleners en tolken, stimuleren van buitengerechtelijke geschilbeslechting, alsmede een adequaat stelsel van (gesubsidieerde) rechtsbijstand en wettelijke schuldsanering.

12.2.1

12.2.1. Raden voor rechtsbijstand

De investering in de eerstelijns rechtshulp en de scheiding tussen publieke en private rechtshulp is gerealiseerd. De Bureaus Rechtshulp worden opgeheven, 29 van de 30 juridische loketten zijn operationeel. Het juridisch loket in Almere zal in het eerste kwartaal van 2006 operationeel zijn. Ook wordt de milieurechtsbijstand, in overleg met de Staatssecretaris van Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Milieu, ingebed in het stelsel. Een voldoende aanbod vanuit de advocatuur is gegarandeerd, mede door de transitie van een aantal Bureaus Rechtshulp in advocatenkantoren. De Tweede Kamer is hierover geïnformeerd via de vierde periodieke voortgangsrapportage van 5 januari 2006 (TK 30 300 VI, nr. 107).

De invoering van een inkomensafhankelijke eigen bijdrage bij ambtshalve straftoevoegingen is complexer dan werd verwacht. Daarom is een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar een alternatieve besparingsmogelijkheid, namelijk verlenging van de piketfase in strafzaken. Deze maatregel ziet eveneens op de rechtzoekende die rechtsbijstand behoeft in een strafrechtelijke procedure. De maatregel kan relatief eenvoudig worden ingevoerd en leidt tot de beoogde besparing. De maatregel is voor advies voorgelegd aan de Nederlandse Orde van Advocaten en de Raad voor de rechtspraak.

De belangrijkste maatregel ter invulling van de opgelegde taakstelling van € 6 miljoen is het opleggen, overeenkomstig de regeling bij de civiele toevoegingen, van een eigen bijdrage bij de laagste inkomenscategorie bij reguliere straftoevoegingen. Gezien de verwantschap zal deze maatregel gelijktijdig met bovengenoemde maatregel worden ingevoerd.

Het wetsvoorstel dat het draagkrachtbegrip in de Wet op de rechtsbijstand aanpast aan het fiscale inkomens- en vermogensbegrip (beter bekend als wetsvoorstel «VIValt») is door de Staten-Generaal aangenomen.

De Commissie Metatoets, die de werking van het kwaliteitszorgsysteem in de gesubsidieerde rechtsbijstand zal beoordelen, is van start gegaan. Eveneens is een pilot gestart met zogenaamde intervisiegroepen om beroepsbeoefenaren kennis te laten maken met de mogelijkheden van intervisie en na te gaan op welke wijze en onder welke voorwaarden het instrument zou kunnen worden ingebed in het kwaliteitszorgssyteem.

Volume- en prestatiegegevens

Met onderstaande tabel wordt inzicht gegeven in de omvang van de aanspraak op de gesubsidieerde rechtsbijstand. Het betreffen de verplichtingen die door de Raden voor rechtsbijstand zijn aangegaan.

Toelichting

De afwijkingen tussen kostprijzen worden grotendeels verklaard door de arbeidsvoorwaardenontwikkeling en de hieruit voortvloeiende indexering van het uurtarief en de verhoging van het uurtarief (tweede tranche per 1 januari 2005). Deze is van invloed op alle toevoegingen en inverzekeringstellingen. Ten aanzien van het volume is een toename zichtbaar bij de civieleen bestuursrechtelijke zaken. Met name op het terrein van bestuursrecht, specifiek de zaken die betrekking hebben op sociale voorzieningen en sociale zekerheid, is een stijging waarneembaar.

De jaren 2004 en met name 2005 hebben in het teken gestaan van de Stelselherziening. In 2004 zijn de eerste 5 loketten geopend en in 2005 zijn nagenoeg alle overige loketten operationeel geworden. Tegelijkertijd hebben de stichtingen rechtsbijstand hun deuren gesloten, dan wel zijn zij omgevormd tot advocatenkantoor. De productie van stichtingen dan wel loketten is daarmee onvergelijkbaar geworden met voorgaande jaren. Vanaf 2006 zal de productie van de juridische loketten in de volume- en prestatiegegevens worden opgenomen.

12.2.2

12.2.2 Overig

Juridische beroepsgroepen en tolken

– Het wetsvoorstel «Wet notaris in dienstbetrekking» is ingediend (TK 30 500 nrs. 1–4).

– Voorbereidingen zijn getroffen voor de overdracht van het beheer van het Centraal testamentenregister aan de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB). Het streven is erop gericht de feitelijke overdracht van het beheer plaats te laten vinden per 1 januari 2007. Parallel wordt een wijziging voorbereid van de wetgeving terzake.

– In september 2005 is het rapport van de Commissie Evaluatie Wet op het notarisambt onder voorzitterschap van de heer mr. A. Hammerstein aangeboden aan de Minister van Justitie. Op 12 februari 2006 is aan de Tweede Kamer een kabinetsreactie op het rapport van de Commissie gegeven (TK 23 706, nr. 64). Deze brief is de basis voor nieuwe beleidsontwikkelingen aangaande het notariaat.

– De Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders heeft een kwaliteitshandboek voor gerechtsdeurwaarders opgesteld. Inwerkingtreding vindt naar verwachting plaats in 2006. Na invoering krijgen de gerechtsdeurwaarders één jaar de tijd om hun praktijkvoering aan te passen aan de gestelde eisen.

– Naar aanleiding van de Motie De Vries is de Commissie Van Wijmen ingesteld met het oog op een evaluatie van de Advocatenwet. In de eerste helft van het jaar 2006 brengt de Commissie een rapport uit aan de Minister van Justitie dat een basis zal vormen voor nieuwe beleidsontwikkelingen op het terrein van de advocatuur.

– Om uitvoering te geven aan het beleid inzake toezicht op kwaliteit en integriteit (TK 23 706, nrs. 59 en 61) is een werkgroep gestart met de KNB, het Bureau Financieel Toezicht (BFT) en de raden van toezicht. Hierbij wordt de kabinetsreactie inzake het rapport Hammerstein, voor zover relevant, betrokken.

– Voor het toezichtsarrangement met de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG) wordt aansluiting gezocht met de Evaluatie van de Gerechtsdeurwaarderswet.

– Het wetsvoorstel gerechtstolken en beëdigde vertalers (TK 29 936, nr. 2) is in behandeling bij de Tweede Kamer. Een evaluatie-onderzoek is van start gegaan om te bezien of (meer) marktwerking bij de bemiddeling van tolk- en vertaaldiensten bijdraagt aan de beleidsdoelstellingen om te komen tot een kwalitatief goed, toegankelijk en financieel beheersbaar stelsel. De eindrapportage van het onderzoek is voorzien in 2007. Vanwege een opgelopen vertraging in het besluitvormingstraject kon de daadwerkelijke uitvoering van de pilots in de drie arrondissementen niet geëffectueerd worden in 2005. De beoogde start van de uitvoering is medio 2006.

Buitengerechtelijke geschilbeslechting

– Om burgers en instellingen in algemene zin te informeren is een publieksbrochure over conflictoplossing verschenen, kan via Postbus51 informatie over conflictoplossing, mediation en doorverwijzing worden verkregen, is op de Justitiesite een webpagina over conflictoplossing opgenomen en is een brochure voor de doorverwijzing door professionals opgesteld.

– Met ingang van 1 april 2005 is fasegewijs gestart met de implementatie van doorverwijzingsvoorzieningen naar mediation bij de gerechten. Eind 2005 is dit bij 9 gerechten en één Hof gerealiseerd. De implementatie van doorverwijzingsvoorzieningen in de gesubsidieerde rechtsbijstand is in 2005 gelijk opgegaan met de uitrol van de Juridische Loketten.

– Het voorstel tot wijziging van de Wet op de rechtsbijstand, waarin opgenomen de grondslag voor de mediationtoevoeging, is voor advies aan de Raad van State (RvS) gezonden. Naar aanleiding van het advies van de RvS is het voorstel aangepast en zal het voorzien van een nader rapport aan de Tweede Kamer worden gezonden. Vooruitlopend op de definitieve Algemene maatregel van Bestuur is met ingang van 1 april 2005 een beleidsregel van de Raden voor rechtsbijstand van kracht ten behoeve van de uitvoering van de mediationtoevoeging.

– Eveneens per 1 april 2005 is een beleidsregel van de Raden voor rechtsbijstand van kracht ten behoeve van de uitvoering van de zogenoemde stimuleringsmaatregel voor partijen die op verwijzing door de rechter kiezen voor mediation.

– De ten behoeve van de doorverwijzingsvoorzieningen opgestelde kwaliteitseisen voor mediators zijn geoperationaliseerd. Met ingang van 1 april 2005 zijn daartoe lijsten aangelegd bij de Raden voor rechtsbijstand.

– Het beleidsstandpunt inzake arbitrage en bindend advies is bij brief van 12 augustus 2005 aan de Tweede Kamer verzonden (TK 29 528, nr. 4).

Schuldsanering

– Een interdepartementaal beleidsplan omtrent de integrale aanpak schuldenproblematiek is opgesteld in nauwe samenwerking met de ministeries van Financiën, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Economische Zaken. Het eindrapport is op 14 november 2005 aan de Tweede Kamer verzonden (TK 24 515, nr. 71).

– De eerste Monitor schuldsanering met jaarlijkse informatie over de belangrijke indicatoren voor de doelmatig- en doeltreffendheid van het Wsnp-stelsel is als nulmeting aan de Tweede Kamer verzonden (TK 30 300 VI, nr. 12).

– Het Centraal Insolventieregister is in beheer gesteld bij de Raad voor de rechtspraak en per 1 december 2005 in werking getreden (Stb. 2005, 598 en 599).

– Het bewindvoerderskwaliteitsbeleid is in een aantal besluiten van de Raad voor rechtsbijstand Den Bosch per 1 oktober 2005 verder uitgebouwd. Per diezelfde datum zijn nieuwe landelijke richtlijnen van rechterlijk Wsnp-beleid totstandgekomen.

– Een belangrijke bijdrage is geleverd aan de parlementaire voortgang van de herziening van de Wet Schuldsanering natuurlijke personen (TK 29 942, nr. 7).

Volume- en prestatiegegevens

Met onderstaande tabel wordt beoogd inzicht te geven in de omvang van de aanspraak op de wettelijke schuldhulpverlening. Het betreffen de verplichtingen die door de Raad voor rechtsbijstand Den Bosch zijn aangegaan.

Toelichting

De stijging van het aantal Wsnp-zaken van 2004 naar 2005 heeft betrekking op de particuliere Wsnp-zaken. De begroting 2005 is voor wat betreft de aantallen gebaseerd op de realisatie 2003 en is derhalve aanzienlijk lager dan het uiteindelijk gerealiseerde aantal.

De daling van de gemiddelde (zaaks)prijs ten opzichte van de begroting wordt veroorzaakt doordat het aandeel van relatief goedkopere particuliere Wsnp-zaken groter is dan bij de begroting 2005 was geraamd. Hierdoor is de (gewogen) gemiddelde prijs van alle Wsnp-zaken lager uitgevallen dan begroot.

Beleidsevaluatie-onderzoek

13 Rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding

Totale realisatie begrotingsuitgaven € 5 578 miljoenRechtshandhaving en criminaliteitsbeheersing: 36,2%

Beleidsdoelstelling 13

Een goed functionerende rechtshandhavingketen, waaronder begrepen het voorkomen en bestrijden van criminaliteit.

Het Veiligheidsprogramma «Naar een veiliger samenleving» heeft de ambitieuze doelstelling om in 2008-2010 een daling van criminaliteit en overlast met 20 tot 25% te realiseren. Speerpunten van het programma zijn:

– het intensiveren van gerichte preventieprojecten (operationele doelstelling 13.1);

– het versterken van opsporing en handhaving (operationele doelstelling 13.2 en 13.3);

– het versterken van het zichtbare toezicht en de controle in de publieke ruimte (operationele doelstelling 13.3);

– het aanpakken van de stelselmatige dader (operationele doelstelling 13.4) en van jeugdcriminaliteit (operationele doelstelling 14.2).

Bij de genoemde operationele doelstellingen worden de gerealiseerde prestaties 2005 van de organisaties in de rechtshandhavingsketen (verder) toegelicht.

In 2005 zijn goede resultaten geboekt in de bestrijding van criminaliteit en overlast. Slachtofferschap onder burgers van geweldscriminaliteit is met pm gedaald ten opzichte van de start van het programma in 2002 en slachtofferschap van vermogenscriminaliteit met pm. In dezelfde periode is het percentage burgers dat zich wel eens onveilig voelt gedaald van pm naar pm.1

Ook in de bestrijding van criminaliteit tegen het bedrijfsleven zijn positieve resultaten geboekt. In de sectoren bouw (– 7%), horeca (– 4%), transport (– 9%) en zakelijke dienstverlening (– 13%) is sprake van een daling van de criminaliteit ten opzichte van de nulmeting in 2004. De criminaliteit tegen de detailhandel is gelijk gebleven.2

Budgettaire gevolgen van beleid x € 1 000

* Dit betreft het maximale bedrag per incident, dat gebruikelijk in US dollars wordt berekend.

Financiële toelichting

Garantie airmarshalls

In 2004, bij het inrichten van de operationele inzet van airmarshalls, speelde de kwestie van de aansprakelijkheid voor schade voortvloeiende uit de inzet van airmarshalls. De aansprakelijkheid is in 2005 in een protocol geregeld en er zijn géén extra risico’s aanwezig. De garantie voor aansprakelijkheid is hiermee komen te vervallen. Voor de Staat is slechts het onrechtmatig handelen van de airmarshall een risico. Dit risico is gekwantificeerd op € 2,0 miljard US dollars.

Verplichtingen

Het verschil bij de verplichtingen tussen de vastgestelde begroting en realisatie over 2005 wordt onder andere veroorzaakt door:

– het reeds in 2005 aangaan van verplichtingen die pas in het begrotingsjaar 2006 tot daadwerkelijke uitgaven leiden;

– de subsidie aan Slachtofferhulp Nederland (SHN) is voor zowel 2005 als 2006 (€ 9,7 miljoen) in 2005 vastgelegd;

– de beschikbaarstelling van budgetten voor de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb) heeft plaatsgevonden na vaststelling van de begroting. In de stand begroting 2005 is dan ook geen verplichtingraming voor de NCTb meegenomen. Door de NCTb zijn in 2005 echter wel verplichtigen aangegegaan.

Naast bovengenoemde punten wordt verwezen naar de toelichting zoals opgenomen bij de uitgaven.

Uitgaven

Operationele doelstelling 13.2

Het verschil op operationele doelstelling 13.2 tussen de vastgestelde begroting en realisatie over 2005 wordt voornamelijk verklaard door de volgende budgetbijstellingen:

– in het kader van de overgang van taken op het terrein van terrorismebestrijding is € 1,5 miljoen overgeheveld naar de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb) (13.6.1);

– in het kader van de overdracht van de doeluitkeringen Korps Landelijke Politie Diensten (KLPD) is bij 1e suppletore wet 2005 € 6,7 miljoen overgeheveld naar het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).

Op deze operationele doelstelling is door een (bewuste) onderschrijding tot een bedrag van € 1 miljoen compensatie geboden voor de (geraamde) overschrijding op niet-beleidsartikel 91. Dit betreft de inhuur van personeel voor de uitvoering van diverse programma’s, zoals de landelijke sporendatabank, DNA-veroordeelden en de afronding van het EU-voorzitterschap. Daarnaast zijn de uitgaven voor diverse projecten in het kader van het programma sturen op resultaat en georganiseerde criminaliteit tot een bedrag van circa € 2 miljoen achtergebleven bij de aanvankelijke raming.

Operationele doelstelling 13.3

Het verschil op operationele doelstelling 13.3 tussen de vastgestelde begroting en realisatie over 2005 wordt voornamelijk verklaard door de volgende budgetbijstellingen:

– ten behoeve van de koepelcampagne «Nederland Veilig» is € 1,5 miljoen overgeheveld naar niet-beleidsartikel 91 ten behoeve van voorlichting;

– in het kader van de overdracht van de doeluitkeringen KLPD is bij 1e suppletore wet 2005 € 0,8 miljoen overgeheveld naar BZK;

– voor de uitvoering van het programma «Ontwikkeling Strafrechtsketen» is € 2,9 miljoen aan deze doelstelling toegevoegd;

– diverse budgetbijstellingen bij het Openbaar Ministerie onder andere voor het project Justitie in de Buurt (€ 3,2 miljoen), het casusoverleg Jeugd (€ 1,7 miljoen), implementatie OM-afdoening (€ 1,5 miljoen), intensivering terrorismebestrijding (€ 1,8 miljoen), en drugssmokkel Schiphol (€ 1,8 miljoen);

– een per saldo meevaller van € 1,8 miljoen op de gerechtskosten. Bij Najaarsnota 2005 is een tegenvaller van € 22 miljoen aangemeld in verband met extra inspanningen op het gebied van terrorismebestrijding. Aangezien providers niet tijdig hebben gefactureerd is bij Slotwet 2005 een meevaller van € 23,8 miljoen gerealiseerd;

– bij het Openbaar Ministerie zijn zowel de uitgaven als de ontvangsten verhoogd met € 11,2 miljoen in verband met uitgaven in het kader van kinderopvang.

Op deze operationele doelstelling is door een (bewuste) onderschrijding tot een bedrag van € 2,3 miljoen compensatie geboden voor de (geraamde) overschrijding op niet-beleidsartikel 91. Dit betreft de inhuur van personeel voor de uitvoering van diverse projecten, zoals Handhaven op Niveau, Rijk aan Handhaving en PROGIS. Daarnaast blijken de uitgaven voor de uitvoering van het Veiligheidsprogramma € 1,8 miljoen lager en andere posten, zoals PROGIS en Handhaven op Niveau,€ 0,7 miljoen hoger uit te vallen dan aanvankelijk was voorzien.

Operationele doelstelling 13.4

Het verschil op operationele doelstelling 13.4 tussen de vastgestelde begroting en realisatie over 2005 wordt voornamelijk verklaard door de volgende budgetbijstellingen:

– vanwege de urgentie van de problematiek van de tbs-passanten is € 24,2 miljoen toegevoegd. Dit bedrag is ingezet voor de uitbreiding van TBS-capaciteit met 134 plaatsen ultimo 2005, waarvan 72 bestemd voor longstay;

– in verband met het realiseren van capaciteitsuitbreidingen in de tbs-sector en de hiermee samenhangende medefinanciering vanuit het Algemeen fonds bijzondere ziektekosten is € 6,7 miljoen overgeboekt naar het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, onderdeel forensische psychiatrie;

– in verband met het keteneffect van de uitbreiding van de TBS-capaciteit is € 1,1 miljoen overgeheveld naar de betreffende Justitieonderdelen;

– aan het kader van het CJIB zijn extra middelen toegevoegd in verband met een bijstelling (toename) van de productieaantallen hoofdzakelijk van WAHV-sancties – ten opzichte van de begroting.

Operationele doelstelling 13.6

Het verschil op operationele doelstelling 13.6 tussen de vastgestelde begroting en de realisatie over 2005 wordt voornamelijk verklaard doordat de beschikbaarstelling van budgetten voor de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb) heeft plaatsgevonden na vaststelling van de begroting, namelijk bij eerste suppletore wet 2005.

Als gevolg van de terroristische aanslagen in New York en Madrid en de moorden op de heren Fortuyn en Van Gogh is de discussie te komen tot een NCTb in een stroomversnelling geraakt. Dit heeft uiteindelijk geleid tot instelling van de NCTb (TK 29 754; nr. 1. TK 29 854, nr. 3 en TK 29 754, nr. 5). Hierbij is de verantwoordelijkheid voor de voorbereiding van het beleid op het gebied van terrorismebestrijding en de uitvoering van dat beleid nader omschreven. Tevens zijn de middelen voor opzet en ontwikkeling van de NCTb beschikbaar gesteld.

Ontvangsten

De ontvangsten Boeten en Transacties vallen lager uit dan begroot, doordat de toename van het aantal zaken van het CJIB minder is dan voorzien bij de bijstelling (van de productie).

De Plukze-ontvangsten bedragen ruim € 11 miljoen. Daarmee is € 2 miljoen meer aan ontvangsten gerealiseerd dan begroot.

Bij het Openbaar Ministerie zijn zowel de uitgaven als de ontvangsten verhoogd met € 11,2 miljoen in verband met uitgaven in het kader van kinderopvang.

13.1

Operationele doelstelling 13.1

Voorkomen van criminaliteit.

Geweld

In het vierde kwartaal van 2005 is gestart met de uitvoering van het Actieplan tegen geweld (TK 28 684, nr. 65)1. Het actieplan is in samenwerking tussen zeven departementen opgesteld en bevat maatregelen die zich richten op het terugdringen van geweld op diverse «brandhaarden» in het publieke en semi-publieke domein en op de aanpak van risicofactoren voor geweld (alcohol, wapens en schadelijke geweldsbeelden). Resultaat van het actieplan is dat maatregelen worden getroffen om het geweld tegen overheidsdienaren, mensen in risicoberoepen, gezagsdragers en toezichthouders tegen te gaan. De ministeries van Justitie, Economische Zaken, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties inventariseren bovendien, samen met de werkgevers, welke instrumenten en materialen voor training en deskundigheidsbevordering beschikbaar zijn voor het omgaan met agressie en geweld tegen het bedrijfsleven. Deze instrumenten zullen ook voor andere beroepsgroepen beschikbaar komen. Over de voortgang van het actieplan wordt halfjaarlijks gerapporteerd als onderdeel van de rapportage over het Veiligheidsplan.

Bedrijfsleven

De voor 2005 geformuleerde prestatie-indicatoren inzake bedrijfscriminaliteit zijn in hoofdzaak gerealiseerd of zelfs overtroffen. Zo werd het aantal regionale platforms criminaliteitsbeheersing uitgebreid tot 23 in plaats van de beoogde 20, werd het Keurmerk Veilig Ondernemen toegepast op 91 locaties in plaats van de beoogde 50 en werd de beoogde aanpak van 10 urgente bedrijvenlocaties gerealiseerd. Dit mede dankzij de geboden procesondersteuning door MKB-Nederland. De introductie van de Kwaliteitsmeter Veilig Uitgaan op 15 nieuwe locaties bleef, vanwege de relatieve nieuwheid van het product, echter steken op 10.

Integriteit

In 2005 is de samenhang versterkt tussen de verschillende integriteitsinstrumenten (Verklaring omtrent gedrag Natuurlijke personen (VOG Np), Verklaring omtrent gedrag Rechtspersonen (VOG Rp), het BIBOB-advies en de afgifte van de Verklaring van geen bezwaar (Vvgb)). Het preventief toezicht op rechtspersonen wordt aan de hand van het rapport «Snel en secuur toetsen» nader ingevuld. Bij de uitwerking van het nieuwe systeem van toezicht wordt gekeken naar de samenhang met bestaande integriteitsinstrumenten.

Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid

Het in 2004 opgerichte Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) heeft de aan haar overgedragen taken goed opgepakt. Het CCV heeft de invoering van de Keurmerken Veilig Ondernemen en van de Kwaliteitsmeter Veilig Uitgaan gecoördineerd en heeft ondersteuning geboden bij de uitvoering van diverse andere activiteiten in de aanpak van bedrijfscriminaliteit. Het CCV is ook betrokken bij de uitvoering van diverse maatregelen uit het Actieplan geweld, zoals het opstellen van een algemene handreiking voor gedragscodes, het opzetten en ondersteunen van een netwerk van lokale stichtingen tegen (zinloos) geweld, het uitwerken en verspreiden van best-practices voor de preventie van geweld en het verkennen van de mogelijkheden voor landelijke invoering van OK-punten.

Kansspelbeleid

In 2005 is opnieuw grote vooruitgang geboekt met de uitvoering van de voorgenomen beleidswijzigingen. Een groot deel vindt zijn neerslag in de algehele herziening van de Wet op de kansspelen. Beleid, uitvoering van en het toezicht op het kansspelbeleid zijn sinds begin 2005 geconcentreerd bij het ministerie van Justitie. Vooral door het integraal handhavingsbeleid is het aantal illegale casino’s van ruim 50 enige jaren geleden teruggebracht tot een enkele herstart. Het in 2005 uitgevoerde onderzoek naar kansspelverslaving laat zien dat, mede dankzij het gevoerde verslavingspreventiebeleid, de omvang van het aantal kansspelverslaafden 40 000 bedraagt in plaats van de geschatte 70 000.

Beleidsevaluatie-onderzoek

13.2

Operationele doelstelling 13.2

Een doeltreffende justitiële opsporing.

Onderzoek ten behoeve van de opsporing

Het wetsvoorstel «DNA-onderzoek bij veroordeelden» (TK 28 685, nr. 1-2) dat het mogelijk maakt celmateriaal van bepaalde groepen veroordeelden af te nemen ten behoeve van DNA-onderzoek, is op 1 februari 2005 in werking getreden. Dit heeft geleid tot een substantiële toename van het aantal DNA-profielen in de DNA-databank: in 2005 zijn circa 7 000 profielen van veroordeelden aan de bank toegevoegd op een totaal van circa 16 000 profielen van bekende personen.

Op het terrein van de financieel-economische criminaliteit is uitvoering gegeven aan de aanbevelingen uit de kabinetsreactie «Uit onverdachte bron», waaronder de integratie van het Meldpunt Ongebruikelijke Transacties (MOT) en het Bureau Landelijke ontneming van het OM (BLOM). Dit alles moet leiden tot een intensivering en effectievere aanpak van het financieel rechercheren.

Op grond van een onderzoek naar aard en omvang van ambtelijke corruptie is de corruptienota «Versterken van de bestrijding van ambtelijke corruptie» gepubliceerd (TK 30 374, nr. 2). Actiepunten op zowel het terrein van bewustwording en registratie, maar ook actiepunten op striktere strafrechtelijke handhaving zijn in uitvoering genomen.

Versterking kwaliteit van de opsporing

In 2005 is verder uitvoering gegeven aan het versterken van de kwaliteit van de opsporing zoals weergegeven in de kabinetsnota «Naar een veiliger samenleving» (TK 28 684, nr. 1). Met succes is de landelijke wetenschapsmakelaar bij de politie van start gegaan. Hier kan ieder politiekorps terecht voor specifieke (externe) deskundigheid in opsporingsonderzoeken.

Ook is eind 2005 de eerste versie van het kwaliteitsinstrument «prof-check opsporing» uitgebracht. Hiermee kan iedere individuele politieman zijn basiskennis testen en op peil houden. Het procesmatig werken in de opsporing, op basis van vastgestelde standaarden of op basis van best-practices is inmiddels meer regel dan uitzondering.

In 2005 is de Landelijke sporendatabank geëvalueerd. Deze evaluatie toonde aan dat aan de gestelde doelen is voldaan. Daarom is besloten dit project door te zetten.

Ook is in 2005 met behulp van onderzoeken van het WODC en de visies van de politie en het NFI op de forensisch technische opsporing (FTO) het fundament gelegd voor een sterke impuls aan de versterking van de FTO. De concrete maatregelen zijn opgenomen in het Programma Verbeterplan Opsporing en Vervolging (TK 30 300 VI, nr. 32), dat eind 2005 aan de Tweede Kamer is aangeboden.

Politiebestel

In 2005 zijn belangrijke stappen gezet om het politiebestel te verbeteren op grond van de aanbevelingen van de Commissie Evaluatie Politieorganisatie. De wetsvoorstellen, onder meer gericht op versterking van de regionale samenwerking, zijn gereed en deels al aangenomen in het parlement. Het monitoren van de prestaties van de politiekorpsen op het terrein van de strafrechtelijke rechtshandhaving levert een positief beeld op, dat correspondeert met dalende criminaliteitscijfers.

Ten aanzien van de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit heeft de Nationale Recherche in 2005 een toenemend aantal onderzoeken verricht op de zes aangewezen speerpunten (handel in drugs, handel en productie van synthetische drugs, handel en productie van vuurwapens en explosieven, mensenhandel en -smokkel, witwassen, terrorisme), waarbij verhoudingsgewijs veel aandacht uitging naar de bestrijding van terrorisme. Ook op dit terrein wordt de samenwerking gezocht met de regionale politiekorpsen en bijzondere opsporingsdiensten. De aanpak van regio-overschrijdende criminaliteit als kinderporno, illegale wapens en mobiel banditisme is versterkt, resulterend in een groter aantal zaken dat is opgepakt door de bovenregionale teams (BRT’s) op dit terrein.

Drugssmokkel Schiphol

De ingezette maatregelen ter intensivering van de drugsbestrijding op Schiphol (onder andere voortzetting van de 100% controles op Schiphol, de instelling van de Gemeenschappelijke grenscontroleteams (GGCT’s) op Curaçao en Bonaire en de uitwerking van de convenanten met de luchtvaartmaatschappijen met betrekking tot de vliegverboden) hebben tot een daling geleid van het aantal drugskoeriers vanuit de Antilliaanse regio. Tengevolge hiervan kon de tijdelijke noodmaatregel om niet te vervolgen bij bezit van cocaïne onder de 3 kg (vanaf 22 juli 2005 1,5 kg) per 1 januari 2006 worden beëindigd.

Basisgegevens 100% controles

DNA-databank

Als gevolg van de inwerkingtreding van de Wet DNA-onderzoek bij veroordeelden (TK 28 685, nr. 1–2) is het aantal personen dat maandelijks in de DNA-databank wordt opgenomen in 2005 sterk gestegen. Tot en met de maand mei werden gemiddeld ongeveer 300 personen per maand opgenomen. Vanaf de maand juni ligt het aantal op ongeveer 900 personen per maand. In 2005 heeft de DNA-databank ongeveer 3 300 treffers opgeleverd, waarvan 3 000 tussen personen en sporen uit onopgeloste misdrijven. In de overige 300 gevallen konden misdrijven aan elkaar gekoppeld worden.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting

In 2005 is 40% meer tijd besteed aan Research & Development (R&D) projecten dan oorspronkelijk begroot, voornamelijk in het kader van terrorismebestrijding op het gebied van chemische en digitale sporen. Omdat de kosten voor onderzoek niet evenredig zijn gestegen, is de gerealiseerde kostprijs voor R&D gedaald.

De kostprijs voor Kennis en Expertise is gestegen. Dit komt grotendeels door de kosten voor de twee in 2005 als pilot ingerichte FSO’s (Forensische Samenwerking in de Opsporing) bij de politie (regio Zwolle en Utrecht) en de ondersteuning van de in 2005 gestarte opleiding Forensic Science aan de Universiteit van Amsterdam.

Het percentage aanvragen dat binnen de afgesproken tijd is afgehandeld is zo laag, omdat het aanbod van DNA-onderzoek bij veroordeelden sterker is gestegen dan de verwerkingscapaciteit bij het NFI. Inmiddels zijn extra middelen ingezet om de achterstand weg te werken. De gemiddelde doorlooptijd van alle aanvragen is bijna gehalveerd (van 92 dagen in 2004 naar 48 dagen in 2005).

Toelichting

Het aantal ongebruikelijke transacties dat het Meldpunt Ongebruikelijke Transacties (MOT) in 2005 heeft geregistreerd is zo’n 7% hoger uitgekomen dan geraamd. Het verschil wordt vooral veroorzaakt door een groter aantal meldingen van ongebruikelijke geldtransacties.

Toelichting

In 2005 zijn niet alleen 22% meer vragen gesteld dan geraamd, maar zijn ook meer vragen gesteld dan in voorgaande jaren. Hieruit kan worden afgeleid dat het systeem voor de opsporingswereld (politie, bijzondere opsporingsdiensten en de inlichtingen- en veiligheidsdiensten) in een (groeiende) behoefte voorziet. Uniek daarbij is dat het aantal vragen dat wordt gesteld in principe geen invloed heeft op de kosten van het systeem. Daarnaast is opmerkelijk dat ondanks de sterke groei van het aantal vragen het percentage treffers niet is gedaald, maar zelfs gestegen.

Beleidsevaluatie-onderzoek

13.3

Operationele doelstelling 13.3

Doelmatige handhaving van straf- en ordeningsrecht alsmede een doeltreffend strafrechtelijk optreden.

In 2005 is het Programma Informatievoorziening Strafrechtsketen (PROGIS) gestart onder andere om de registraties van de identiteit van verdachten en veroordeelden in de justitiële bestanden zo zuiver mogelijk te maken. Om dit te bevorderen wordt gebruik gemaakt van biometrie (foto’s, vingerafdrukken).

Ontwikkeling prognose- en simulatiemodel strafrechtketen

Sinds 2003 maakt Justitie gebruik van het Prognosemodel Justitiële Ketens (PMJ) ter ondersteuning van de begroting. Eind 2005 is de tweede versie van het onderdeel «Veiligheidsketen» opgeleverd. Dit model levert ramingen over een periode van 7 jaar van zaakstromen in de justitiële keten, zoals bijvoorbeeld het aantal geregistreerde misdrijven, de instroom bij het Openbaar Ministerie, het aantal uitspraken door de rechter, het aantal boetes, de behoefte aan celcapaciteit, reclasseringsproducten en gesubsidieerde rechtsbijstand.

In 2005 is gewerkt aan verschillende simulatiemodellen voor onderdelen van de strafrechtsketen. Met deze modellen kunnen effecten van beleid doorgerekend worden. Het voor de keten ontwikkelde simulatiemodel is in 2005 geactualiseerd met als doel een aantal nieuwe berekeningen uit te voeren. De belangrijkste simulaties zijn gemaakt op de volgende terreinen: een optimale doorstroming in de strafrechtsketen en het doorrekenen van effecten van de wet OM-afdoening. De Nederlandse Organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO) heeft het ketenmodel zeer positief geëvalueerd.

In 2005 is een model ontwikkeld om de effecten van het schorsen van voorlopige hechtenis op de benodigde celcapaciteit in te schatten.

Professionalisering van de rechtshandhaving

Zoals blijkt uit het rapport van de Algemene Rekenkamer «Handhaven en gedogen» (TK 30 050, nr. 1–2) is de handhaving in Nederland de afgelopen jaren duidelijk professioneler geworden. Dat is mede te danken aan de inzet en ontwikkeling van het programmatisch handhaven. Deze methode is in het kader van het project «Handhaven op niveau» voor decentrale besturen ontwikkeld en wordt nu door 80% van alle gemeenten toegepast.

Handhaving ordeningswetgeving

Bij de politie zijn in 2005 regionale en interregionale milieuteams gevormd. De milieutaak van de arrondissementsparketten is, met uitzondering van de zogenaamde leefbaarheidszaken, overgenomen door het Functioneel Parket.

In november 2005 is het wetsvoorstel tot wijziging van de Wegenverkeerswet 1994 in verband met de invoering van een puntenstelsel rijbewijzen bij de Tweede Kamer ingediend (TK 30 324, nr. 2). Dit wetsvoorstel vloeit voort uit het voornemen van het kabinet om recidive in het verkeer harder aan te pakken op de wijze zoals uiteen is gezet in de brief van 19 mei 2004 (TK 29 398, nr. 6). In deze brief is een plan van aanpak van verkeersrecidive neergelegd.

Bestuurlijke boete gemeenten

De wetsvoorstellen over de bestuurlijke boete kleine ergernissen in de openbare ruimte (TK 30 101, nr. 2) en fout parkeren en andere lichte verkeersovertredingen (TK 30 098, nr. 2) zijn ingediend bij de Tweede Kamer. Het Wetsvoorstel OM-afdoening (TK 29 849, nr. 2) is inmiddels door de Tweede Kamer aanvaard.

Handhaving strafwetgeving

In 2005 is het Expertisecentrum Mensenhandel/Mensensmokkel van start gegaan. In dit centrum is de expertise van verschillende opsporingsinstanties op het terrein van mensensmokkel en -handel bij elkaar gebracht. Met deze gebundelde kennis wordt de aanpak van criminele samenwerkingsverbanden op dit terrein beter.

De werkzaamheden van het Bureau Nationaal Rapporteur Mensenhandel (NRM) zijn gecontinueerd, zodat de jaarlijkse rapportages en de aanbevelingen van de NRM beschikbaar blijven voor het beleid en de handhaving. Per 1 januari 2005 is het mensenhandelartikel in het Wetboek van Strafrecht uitgebreid. Als gevolg hiervan is ook het werkterrein van de NRM uitgebreid naar uitbuiting in alle economische sectoren.

De Stichting tegen Vrouwenhandel (STV) heeft met subsidie van het ministerie van Justitie zorggedragen voor de centrale aanmelding en registratie van slachtoffers van mensenhandel. Tevens heeft de STV regionale zorgnetwerken ontwikkeld en in stand gehouden, die de plaatsing van slachtoffers van mensenhandel en de beschikbaarheid van deze slachtoffers voor politie en Openbaar Ministerie in het kader van het strafproces tegen verdachten van mensenhandel ondersteunen.

De concrete maatregelen die zijn voorgesteld in het «Plan van aanpak ordening en bescherming prostitutiesector» (TK 25 437, nr. 46) zijn in de implementatiefase. Een onderdeel hiervan is het convenant dat het ministerie van Justitie afgelopen jaar met de dagbladen inzake erotiekadvertenties gesloten heeft. De dagbladen verzoeken adverteerders hun vergunning- of BTW-nummer en postcode in de erotiekadvertentie te vermelden. Daarmee wordt voor klanten duidelijk of sprake is van een bedrijf met een vergunning, dat regelmatig wordt gecontroleerd op hygiëne en legaliteit. Voor toezichthouders wordt duidelijk welk bedrijf achter de advertentie zit en waar het gevestigd is.

De Justitie in de buurt kantoren (Jib’s) zijn aan het veranderen. Jib-vestigingen ontwikkelen zich tot veiligheidshuizen of ketenunits. Daarbinnen worden in breed verband aanpakken voorbereid die gebiedsgericht of persoonsgericht kunnen zijn. In 2005 is een aantal subsidieverzoeken gehonoreerd in het kader van Jib-nieuwe stijl. Deze verzoeken hebben betrekking op vier nieuwe Veiligheidshuizen (Breda, Bergen op Zoom, Amersfoort en Oss), een project Marokkaanse veelplegers dat vanuit het Veiligheidshuis Den Bosch is opgezet en twee eenmalige subsidiebedragen voor de Ketenkamer Dordrecht en het Veiligheidshuis Arnhem-Zuid.

13.3.1

13.3.1 Openbaar ministerie

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting

Instroom rechtbankzaken

Conform de afspraken heeft het Openbaar Ministerie (OM) zich verbonden aan het doel dat (als gevolg van de prestatiecontracten met de politie) in 2006 40 000 meer zaken worden afgedaan dan in het jaar 2002. Naar verwachting zou dat leiden tot een instroom van ruim 280 000 zaken in 2005. Geconstateerd kan worden dat de korpsen het verwachte volume niet hebben aangeleverd. Er is sprake van een daling van de instroom in vrijwel alle delictcategorieën. De criminaliteit lijkt af te nemen. Dat blijkt uit studies waarin burgers en bedrijven melding doen van eventuele benadeling door geweld, diefstal en vernieling. Ook zware delicten, zoals moord en doodslag, komen minder voor dan voorheen. De daling van de instroom komt tot uiting in onder andere het aantal afdoeningen via de Meervoudige en Enkelvoudige Kamer. In hoeverre hierbij een rol speelt dat ook strafzaken meetellen voor de politieprestatie die wel worden afgedaan (in de zogenaamde «trias-procedure»), maar die niet bij het OM worden ingeschreven, zal blijken bij de beoordeling van de eerdere genoemde contracten.

Instroom kantongerechtsappellen

De kantongerechtsappellen eerstelijn stromen thans vrijwel volledig in bij de tweedelijn. Een en ander als gevolg van de invoering van de Wet Organisatie en Bestuur Gerechten (bestuurlijke integratie kantongerechten en arrondissementsrechtbanken in een gerecht voor de eerste aanleg; opheffing kantongerecht als zelfstandig gerecht) in 2002.

Instroom kantonzaken

De instroom is conform verwachting. De terugloop in de loop van 2005 maakt het echter niet vanzelfsprekend dat de in de begroting voorziene stijging in de komende jaren zich ook zal aandienen. Ook hier ligt een verbinding met wat de politie doet aan de prestatiecontracten (180 000 boetes en transacties na staandehouding) en wat dat vervolgens betekent voor het aantal door het OM te behandelen zaken.

Beleidsevaluatie-onderzoek

13.4

Operationele doelstelling 13.4

Effectieve tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties en maatregelen.

De consequente tenuitvoerlegging van sancties is noodzakelijk voor een geloofwaardige rechtshandhaving en draagt langs die weg bij aan een veiliger samenleving. De prioriteit die het kabinet heeft gegeven aan het vergroten van de maatschappelijke veiligheid vereist dat sancties consequent en voortvarend ten uitvoer worden gelegd, terwijl de daadkrachtige uitvoering van het Veiligheidsprogramma tegelijkertijd de druk op de sanctiecapaciteit vergroot. Na jaren van tekorten aan sanctiecapaciteit bestond in 2005 weer een evenwicht tussen de beschikbare capaciteit en de behoefte in het gevangeniswezen en konden sancties dus weer consequent ten uitvoer worden gelegd.

Volume- en prestatiegegevens

* Dit betreft een voorlopig cijfer

Toelichting

Als gevolg van de aanhoudende passantenproblematiek is de capaciteit bij tbs tussentijds uitgebreid. De vraag naar taakstraffen viel iets lager uit dan de eerdere verwachting. Ondanks dat is sprake van een aanzienlijke toename van taakstraffen (namelijk 15% en 24%) ten opzichte van 2004 respectievelijk 2003.

Dagprijzen GW strafrechtelijk

Dagprijs detentiecentra

Dagprijzen TBS

Toelichting

De gerealiseerde dagprijs van het reguliere gevangeniswezen wijkt niet af van de begrote dagprijs. In de uitvoering is het prijsverhogende effect van de loon- en prijsontwikkeling gecompenseerd door het efficiënter realiseren van de capaciteit. De lagere dagprijs van de detentiecentra is onder meer het gevolg van het afsluiten van een nieuw contract, waarin een lager tarief is vastgesteld voor de inzet van detentietoezichthouders.

De lagere dagprijs van de particuliere tbs-inrichtingen is voornamelijk het gevolg van het realiseren van capaciteitsuitbreidingen door middel van herbestemming van capaciteit van penitentiaire inrichtingen en lagere huisvestingskosten dan geraamd. Door samenwerkingsverbanden van (voornamelijk particuliere) tbs-inrichtingen en penitentiare inrichtingen zijn in het laatste kwartaal van 2005 circa 140 tbs-plaatsen gerealiseerd binnen het gevangeniswezen. De instroom van patiënten op deze plaatsen vindt in verband met bouwkundige aanpassingen plaats vanaf eind 2005 waardoor de kosten van deze extra plaatsen in 2005 beperkt zijn gebleven.

De hogere gemiddelde rapportprijs van het Pieter Baan Centrum (PBC) is enerzijds veroorzaakt door een lager aantal gerealiseerde rapporten als gevolg van asbestproblematiek in het gebouw en anderzijds door de invoering van een nieuwe salarisstructuur voor de psychiaters conform de inschaling van medische specialisten.

13.4.1

13.4.1 Functionele sanctietoepassing

Modernisering sanctietoepassing (MST)

Kwantitatief ligt de modernisering van de sanctietoepassing goed op koers. Om de effectiviteit van het sanctiestelsel te verbeteren is het diagnose-instrument voor de selectie van justitiabelen op recidiverisico en mogelijkheid van gedragsverandering (RISc) landelijk geïmplementeerd en is de Erkenningscommissie voor de toetsing van gedragsinterventies geïnstalleerd. Aan de Tweede Kamer is een wetsvoorstel aangekondigd dat huisarrest als hoofdstraf mogelijk maakt.

ISD en SOV

Van de gerealiseerde 476 intramurale ISD-plaatsen zijn er eind 2005 301 bezet (267 intramuraal en 34 extramuraal). Gemiddeld waren er op jaarbasis 122 plaatsen bezet. De implementatie heeft meer tijd gekost dan voorzien, waardoor de instroom in de ISD-capaciteit pas omstreeks juni op gang is gekomen. Vanaf de zomer loopt de instroom in diverse arrondissementen gestaag op. In andere arrondissementen komt de implementatie minder snel op gang. Naast de bezetting van de genoemde 301 veroordeelden, waren eind december 117 personen in afwachting van een veroordeling tot de maatregel ISD-vonnis in het huis van bewaring. Gemiddeld zijn in 2005, 258 SOV plaatsen ingezet.

Arrestanten en Incidenteel Versneld Ontslag

Mede als gevolg van de landelijke invoering van meerpersoonscelgebruik behoefde het instrument van Incidenteel Versneld Ontslag sinds oktober 2004 niet meer te worden toegepast. Deze situatie is voor heel 2005 ongewijzigd gebleven. Binnen de beschikbare celcapaciteit ontstond juist ruimte om boven op de gereserveerde 1 200 plaatsen voor arrestanten gemiddeld ongeveer 600-700 plaatsen te bestemmen voor deze categorie, waardoor de bestaande voorraden versneld konden worden aangepakt en naar verwachting binnen enkele jaren zullen zijn weggewerkt.

De Nieuwe Inrichting (DNI)

Binnen de Dienst Justitiële Inrichtingen is gestart met een ingrijpend veranderingsproces. Dit is erop gericht om, in samenhang met de opgelegde taakstellingen, de detentie functioneel ten uitvoer te leggen en aan te sluiten bij de vraag van andere ketenpartners. In 2008 moeten de veranderingen volledig zijn geïmplementeerd.

Veelplegers en nazorg

Over de verantwoordelijkheidsverdeling voor de reïntegratie van veelplegers zijn afspraken gemaakt met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, de vier grote steden en een vertegenwoordiging van de 27 middelgrote gemeenten. Deze houden in dat gemeenten actief nazorg bieden aan veelplegers bij wie in justitieel kader gedragsinterventies zijn gepleegd. Deze nazorg heeft, naast de voorzieningen op primaire leefgebieden, betrekking op zaken als scholing, (psychosociale) begeleiding, arbeidstoeleiding en woonbegeleiding.

13.4.2

13.4.2 Terbeschikkingstelling

Naar aanleiding van een nieuw incident is het verlofbeleid in 2005 verder aangescherpt en is het parlement begonnen met een eigen onderzoek naar het tbs-systeem. Dit onderzoek wordt medio 2006 afgerond. Tot dan worden er geen onomkeerbare stappen genomen bij de uitwerking van het kabinetsstandpunt Houtman. Op 31 december 2005 zijn 134 tbs-plaatsen in het gevangeniswezen beschikbaar, waarvan 72 bestemd voor longstay. Het behandelaanbod in deze voorziening is niet zozeer gericht op uiteindelijke terugkeer in de maatschappij als wel op aanvaarding van het verblijf op de afdeling en het in stand houden van een aanvaardbare kwaliteit van leven.

13.4.3

13.4.3 Reclassering

Er is vooruitgang geboekt ten aanzien van het selectief, effectief en consequent inzetten van reclasseringsproducten. Zo heeft een versterkte rol van de opdrachtgevende ketenpartners Openbaar Ministerie, Zittende Magistratuur en de Dienst Justitiële Inrichtingen geleid tot een betere afstemming van de aard en omvang van reclasseringsactiviteiten op de behoeften van deze partners in de strafrechtketen. Verder biedt het in 2005 landelijk geïmplementeerde diagnose-instrument RISc betere waarborgen voor een objectieve en professionele advisering en een gerichte aanpak van delictgerelateerde problemen. De installatie van een onafhankelijke erkenningscommissie tenslotte draagt bij aan de totstandkoming van wetenschappelijk gefundeerde, effectieve gedragsinterventies.

13.4.4

13.4.4 Taakstraffen

De capaciteit aan taakstraffen is in 2005 uitgebreid, teneinde de behoefte vanaf 2006 volledig af te dekken. Daartoe zijn bij de SRN werkstrafunits operationeel geworden. In november 2005 is het rapport «werkstraffen: succes verzekerd? Succes- en faalfactoren bij werkstraffen van meerderjarigen» aan de Tweede Kamer aangeboden (TK 29 270, nr. 8). De Minister van Justitie heeft in de aanbiedingsbrief bij dit rapport aangekondigd een aantal extra maatregelen te treffen die bijdragen aan een verdere verbetering van de uitvoering van de werkstraffen. Het streven is erop gericht deze verbetermaatregelen voor het einde van 2006 te hebben gerealiseerd.

Volume- en prestatiegegevens 13.4.1 t/m 13.4.4

¹ dit betreft voorlopige cijfers

² planningcijfers

Toelichting

De bezetting bij tbs was tot aan het najaar meer dan 100%. Als gevolg van de herbestemming van de capaciteit van het gevangeniswezen ten behoeve van tbs en de benodigde aanpassingen alvorens deze capaciteit ook daadwerkelijk kon worden ingezet, was de bezetting in de laatste maanden van het jaar – tijdelijk – beduidend lager wat tot uitdrukking komt in het overall gemiddelde. De bezetting binnen Gevangeniswezen is onder de norm van 96,2% uitgekomen. De reden hiervan ligt in het achterblijven van het aanbod aan zeer actieve veelplegers en ISD’ers.

Ten opzichte van de raming viel de productie als gevolg van de vraag naar reclasseringsproducten deels hoger en deels lager uit. De voor deze productie benodigde financiële middelen weken nauwelijks af van de geraamde middelen in de begroting.

13.4.5

13.4.5 Financiële straffen, sancties, transacties en maatregelen

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting

Boetevonnissen

In 2004 is een stijging zichtbaar van het percentage afgedane zaken. Deze stijging heeft zich in 2005 voortgezet binnen alle facetten van het proces.

Schadevergoedingsmaatregelen

Vanaf 2003 is een stijging van het afdoeningspercentage zichtbaar. Deze stijging heeft zich in 2005 voortgezet, mede doordat het CJIB zijn processen verder heeft geoptimaliseerd.

13.4.6

13.4.6 Waarborgen voor een zorgvuldige sanctietoepassing

Op 1 januari 2005 is de Inspectie voor de Sanctietoepassing (ISt) formeel van start gegaan. Het werkterrein van de ISt omvat alle vestigingen van de reclassering en alle onder de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) ressorterende landelijke diensten en inrichtingen. De eerste helft van het jaar stond in het teken van de voorbereiding op de nieuwe inspectietaak. In de tweede helft van 2005 is daadwerkelijk begonnen met de inspectiewerkzaamheden en hebben diverse doorlichtingen en themaonderzoeken plaatsgevonden.

In 2005 zijn bij de Raad voor Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) 3 247 rechtspraakzaken binnengekomen en 3086 zaken afgedaan (waarvan 76% binnen de streefnorm van 3 maanden voor schriftelijke zaken en 4 maanden voor zaken die op zitting worden behandeld). Er werden 16 adviezen uitgebracht aan de minister en 58 toezichtbezoeken gebracht aan penitentiaire inrichtingen, jji’s, tbs-klinieken en reclasseringsinstellingen.

Beleidsevaluatie-onderzoek

13.5

Operationele doelstelling 13.5

Zorg voor slachtoffers van criminaliteit.

In 2005 is het spreekrecht voor slachtoffers ingevoerd en de ondersteuning bij schadevergoeding in het strafproces (voeging) ondergebracht bij Slachtofferhulp Nederland (SHN). Voorts is de informatieverstrekking aan slachtoffers uitgebreid en het wetsvoorstel ter versterking van de rechtspositie van het slachtoffer in het strafproces aan de Tweede Kamer aangeboden (TK 30 143, nr. 3). In 2005 is het project ter verbetering van voorzieningen voor slachtoffers van ernstige misdrijven gestart en is het tevredenheidsonderzoek onder slachtoffers afgerond.

Volume- en prestatiegegevens

* dit betreft een voorlopig cijfer.

Toelichting

Het aantal geholpen slachtoffers door Slachtofferhulp Nederland (SHN) is gestegen met 1,5% ten opzichte van 2004. Dit is minder dan verwacht. Gezien het feit dat SHN voor de instroom voor een belangrijk deel afhankelijk is van de politie, is in de tweede helft van 2005 een onderzoek gestart naar de doorverwijzingen door politie naar SHN. In de eerste helft van 2006 worden daarvan de uitkomsten verwacht.

Door de na-effecten van de inhaalslag in 2004 heeft het Schadefonds Geweldsmisdrijven (SGM) meer aanvragen afgehandeld dan verwacht, namelijk 571. De begroting 2005 geeft aan dat het SGM in 2005 7 500 beslissingen zal nemen. Dit aantal is echter niet correct, het had 6 000 beslissingen moeten zijn.

13.6

Operationele doelstelling 13.6

Kwalitatief goede beleids- en uitvoeringskaders ten behoeve van terrorismebestrijding gericht op het zoveel mogelijk voorkomen van terroristische aanslagen in Nederland, alsmede op het op voorhand beperken van schade als gevolg van een mogelijke terroristische aanslag.

13.6.1

13.6.1 Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding

Naast de ontwikkeling en implementatie van het alerteringssysteem, de periodieke rapportage van het «Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland», de aanpak en het gebruik van internet voor radicale en terroristische doeleinden en het verschoond blijven van een terroristische aanslag in Nederland (zie hoofdstuk 4 Beleidsprioriteiten) zijn de volgende beleidsmatige zaken het vermelden waard.

De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb) en zijn staf zijn op 1 januari 2005 operationeel geworden en sinds medio 2005 is sprake van een volledige bezetting. De NCTb is beheersmatig ondergebracht bij het ministerie van Justitie, maar werkt onder het gezag en de verantwoordelijkheid van zowel de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties als de Minister van Justitie. Belangrijk doel van de instelling van de NCTb is de samenwerking verbeteren tussen de verschillende organisaties actief op het terrein van terrorismebestrijding. Tevens dient de NCTb zorg te dragen voor een heldere en eenduidige beleidsontwikkeling en voor het opstellen van integrale analyses en dreigingsbeelden inzake terrorisme. De NCTb heeft ook een taak op het gebied van bewaken en beveiligen, de beveiliging van de burgerluchtvaart en de voorlichting en woordvoering over terrorismebestrijding.

Eenheid Bewaken en Beveiligen

De aandacht voor het Jihad-terrorisme na de moord op de heer Van Gogh en de aanslagen in het buitenland hebben geleid tot een toename in aantal en ernst van de bedreigingen. In 2005 heeft dit geresulteerd tot diverse adviezen aan lokale overheden en uitvoerende diensten op het het gebied van bewaken en beveiligen. Daarnaast is het functioneren van het nieuwe stelsel in 2005 tegen het licht gehouden. Dit heeft geresulteerd in een brief aan de Tweede Kamer (TK 28 974, nr. 5). Op basis van de uitkomsten van deze evaluatie is de implementatie van de aanbevelingen ter hand genomen.

Inspectie beveiliging burgerluchtvaart

Belangrijkste ontwikkeling betreft het verschijnen van het rapport van de Commissie Oord (Commissie Toegangsbeheer Schiphol, TK 24 804, nr. 30). De implementatie van de aanbevelingen is in 2005 ter hand genomen. Hiertoe neemt de Inspectie sinds oktober 2005 samen met de Koninklijke marechaussee deel aan een project om te komen tot een geïntegreerde gegevens en -informatiemodule. Vooruitlopend daarop is in 2005 al op handmatige wijze gekomen tot het volgen van de naleving op beveiligingsvoorschriften en EU-verordening naar Engels model. In 2005 heeft de Inspectie daarnaast enkele procesgerichte thematische onderzoeken gedaan, waaronder een onderzoek naar het toegangsbeheer op Schiphol en een onderzoek naar de uitvoering van steekproeven door de KMar en door de luchthavenexploitant. Verder zijn verschillende op risico-analyse gebaseerde praktijkinspecties uitgevoerd ter verificatie van het eerstelijnstoezicht door de KMar.

Airmarshalls

In 2004 is gestart met een proefprogramma met airmarshalls. Door de ministeries van Justitie, Defensie, Verkeer en Waterstaat, de KLM, Martinair en de Vereniging van Nederlandse Verkeersvliegers is na afloop van het proefprogramma een evaluatie uitgevoerd die recent is afgerond. Op grond hiervan is besloten om de airmarshalls op structurele basis in te zetten. Medio 2005 is door betrokken partijen een protocol voor de inzet van airmarshalls opgesteld en ondertekend. Implementatie van dit protocol is ter hand genomen.

13.6.2

13.6.2 IND

In 2005 heeft de IND een budget van € 1,5 miljoen gekregen om een start te maken met het versterken van de diverse processen in het kader van terrorismebestrijding. Daarnaast werd verondersteld dat de IND vanaf 2006 op jaarbasis 500 dossieronderzoeken zou moeten verrichten.

Vanaf mei 2005 heeft de IND het volgende gedaan in het kader van de terrorismebestrijding:

– er zijn medewerkers bij de Contra Terrorisme Informatiebox (CT-infobox) gedetacheerd. Zij hebben circa 450 dossiers behandeld. Daarnaast hebben zij vreemdelingenrechtelijke informatie verstrekt en gebundeld in de vorm van adviezen, ongewenst verklaringen, afwijzen van verblijfsvergunning, uitzettingen en inbewaringstellingen (in totaal 142);

– er is een speciale unit opgericht op Schiphol. Deze unit heeft 67 dossiers daadwerkelijk afgesloten in 2005. Als gevolg hiervan zijn onder andere verblijfsvergunningen ingetrokken, vreemdelingen ongewenst verklaard en ook uitgezet. Daarnaast zijn nog diverse dossiers in behandeling;

– het project Fraude is van start gegaan. Er is een inventarisatie gemaakt waar de IND op dit moment staat als het gaat om fraudebestrijding. Er is als uitkomst daarvan een viertal deelprojecten opgestart. Daarin is onder andere aandacht besteed aan risico-indicatoren en risicoprofielen;

– het uitvoeringsbeleid op het gebied van terrorismebestrijding is geïntensiveerd. Zo wordt deelgenomen aan diverse overleggen en projecten en worden adviezen verstrekt;

– terugkeer heeft concreet 15 verwijderingen gerealiseerd en heeft 213 informatierapporten verstrekt.

14 Jeugd

Totale realisatie begrotingsuitgaven € 5 578 miljoenJeugd: 12,8%

Beleidsdoelstelling 14

Het beschermen van jeugdigen tegen aantasting van een goede opvoedings- en leefsituatie, en het bestrijden en voorkomen van jeugddelinquentie.

Binnen «Operatie Jong» is de samenwerking tussen de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OC&W), Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM), Financiën en Justitie om tot sluitende ketens van jeugdvoorzieningen te komen geïntensiveerd. In 2005 zijn, onder meer door het besluit tot landelijke uitrol van het Deltaplan, belangrijke stappen gezet om de kwaliteit van de uitvoering van de ondertoezichtstelling en voogdij duurzaam te verbeteren. Verder is de aanpak van huiselijk geweld zichtbaar in de samenleving. Ook krijgt de aanpak van allochtone criminele jongeren op lokaal niveau meer gezicht.

Budgettaire gevolgen van beleid x € 1 000

Financiële toelichting

Verplichtingen

Het verschil bij de verplichtingen tussen de vastgestelde begroting en realisatie over 2005 wordt onder andere veroorzaakt door:

– het reeds in 2005 aangaan van verplichtingen die pas in het begrotingsjaar 2006 tot daadwerkelijke uitgaven leiden;

– vanwege de groei van het aantal zaken jeugdreclassering zijn de doeluitkeringen aan de provincies voor 2006 en daarmee de vastgelegde verplichtingen in 2005 € 16,5 miljoen hoger uitgevallen dan in de begroting 2005 was voorzien;

– in 2004 zijn verplichtingen voor leefgelden van ex-amv’s geboekt, waarvan de uitgaven in 2005 ten laste van artikel 15 zijn gekomen;

– een technische boeking van € – 29 miljoen. Begin 2005 zijn verplichtingen aangegaan met betrekking tot de doeluitkering aan de provincies, die echter eind 2004 geboekt hadden moeten worden. Met de technische boeking is dit gecorrigeerd.

Naast bovengenoemde punten wordt verwezen naar de toelichting zoals opgenomen bij de uitgaven.

Uitgaven

Operationele doelstelling 14.1

Het verschil op operationele doelstelling 14.1 tussen de vastgestelde begroting en realisatie over 2005 wordt voornamelijk verklaard door de volgende budgettaire bijstellingen:

– de Raad voor de Kinderbescherming heeft extra middelen ontvangen met name voor de reductie van de wachtlijst (€ 1,5 miljoen), de herinvoering van de toetsende taak (€ 1,0 miljoen) en voor Jeugd terecht voornamelijk voor de invoering van het justitieel casusregie/-overleg en BARO (€ 4,2 miljoen).

– het wetsvoorstel kinderalimentatie is niet in 2005 in werking getreden, waardoor de geraamde uitvoeringskosten (€ 8,7 miljoen) zich niet hebben voorgedaan. Deze middelen zijn deels teruggevloeid naar de algemene middelen (€ 7,4 miljoen). Vanwege de verwachting dat de wet in 2006 in werking zal treden is € 1,3 miljoen naar volgend jaar doorgeschoven;

– de toevoeging van extra middelen (€ 6,7 miljoen) ter uitvoering van het Deltaplan en ten behoeve van de groei van het aantal zaken jeugdbescherming;

– de overdracht van pleegzorgmiddelen aan het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) (€ 14,2 miljoen).

Daarnaast is voor de uitvoering van actieprogramma Jeugd terecht in de loop van 2005 op basis van concrete plannen van de diverse betrokken Justitieorganisaties een bedrag van in totaal € 10,7 miljoen overgeheveld naar de desbetreffende operationele doelstellingen onder meer ten behoeve van het instandhouden van het Justitieel casusoverleg door het Openbaar Ministerie (€ 1,7 miljoen) en de Raad voor de Kinderbescherming (€ 3,1 miljoen), de groei van het aantal jeugdreclasseringszaken (€ 3,9 miljoen) en verbetering van de kwaliteit van de basis raadsonderzoeken (€ 1,1 miljoen). Een bedrag van € 11,2 miljoen is onbesteed gebleven, mede doordat een aantal voorgenomen acties op andere wijze zijn opgepakt of gefinancierd. Zo kon de uitbreiding van ITB worden opgevangen binnen het reguliere budget en is besloten om geen nieuwe methode voor vroegsignalering te ontwikkelen, maar te starten met een onderzoek naar een samenhangend stelsel van instrumenten voor signalering, screening en risicotaxatie.

Operationele doelstelling 14.2

Het verschil op operationele doelstelling 14.2 tussen de vastgestelde begroting en realisatie over 2005 wordt voornamelijk verklaard door de volgende budgettaire bijstellingen:

– in het kader van de besluitvorming over de overdracht van capaciteit voor de optimalisering van het zorgaanbod voor jeugdigen met ernstige gedragsproblemen is € 12 miljoen overgeboekt naar het ministerie van VWS. De capacitaire taakstelling is in verband hiermee verlaagd met gemiddeld 153 plaatsen;

– extra middelen (€ 4,3 miljoen) ten behoeve van een verhoging van de doeluitkering aan de provincies in verband met de groei van het aantal jeugdreclasseringszaken en uitkering van de loon- en prijsbijstelling;

– ter financiering van het project Forensische Diagnostiek jeugdigen is € 2 miljoen overgeboekt van operationele doelstelling 14.1 naar deze doelstelling;

– compensatie voor de forse groei van het aantal taakstraffen (€ 4,1 miljoen);

– een tegenvaller bij de Raad voor de Kinderbescherming als gevolg van de hogere autonome instroom van zaken (€ 6,5 miljoen).

14.1

Operationele doelstelling 14.1

Jeugdbescherming en de uitvoering van de opgelegde maatregelen in dat kader.

In het kader van het programma «Beter Beschermd» zijn in 2005 verschillende activiteiten in gang gezet om de kwaliteit van de jeugdbescherming te verbeteren, namelijk:

– besloten is een nieuwe werkwijze voor de gezinsvoogdij landelijk in te voeren (Deltaplan) en zijn over het implementatietraject afspraken gemaakt tussen Justitie, provincies en MO-groep (maatschappelijk ondernemen) om te komen tot een eveneens landelijk in te voeren werkwijze voor de voogdij;

– een traject ter verbetering van de ketensamenwerking tussen de organisaties die zich met (besluitvorming over) jeugdbescherming bezighouden is in 2005 van start gegaan, gericht op korte doorlooptijden in het besluitvormingsproces en efficiënte samenwerkingsrelaties;

– besloten is een effectiviteitsmetingsinstrument niet uitsluitend voor de jeugdbescherming, maar voor de hele jeugdzorg van toepassing te laten zijn. Daarvoor is een door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport gecoördineerd traject gestart.

In de begroting 2005 is aangekondigd de huidige ouderbijdrageregeling uit te breiden naar alle vormen van jeugdzorg en jeugdsancties. In 2005 is een nadere verkenning uitgevoerd naar de wijze waarop dit voornemen kan worden gerealiseerd. Wegens de complexiteit vergde de consultatieronde bij betrokken instanties meer tijd dan voorzien, waardoor ook de ingeboekte opbrengst voor 2005 van € 8 miljoen niet is gerealiseerd.

14.1.1

14.1.1 Raad voor de Kinderbescherming – civiele maatregelen

In 2005 is een wetsvoorstel inzake de bevordering van voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding bij de Tweede Kamer ingediend (TK 30 145, nr. 2).

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting

De hoge realisatiecijfers voor beschermingsonderzoeken vloeien voort uit een hoge instroom van zaken (autonome groei). De prognose van 8 800 uit de begroting is eind 2004 al bijgesteld naar 9 684. Desondanks kwam de realisatie uit op 111% van de prognose. De hoge productie werd mede mogelijk gemaakt door de extra productiecapaciteit die is ontstaan door de toegekende € 1,5 miljoen voor het wegwerken van de wachtlijsten. Hoewel in 2005 sprake is van een verbetering van de doorlooptijden voor beschermingszaken ten opzichte van 2004 is de norm nog niet gehaald. Dit hangt samen met een hogere autonome groei van de instroom van zaken dan geprognosticeerd.

De productierealisatie voor scheiding- en omgangsonderzoeken in 2005 is lager uitgekomen dan de prognose uit de begroting 2005, doordat de instroom van zaken achterbleef. Een factor hierbij is de toenemende populariteit van mediation. De norm van de doorlooptijden voor scheiding- en omgangsonderzoek is nog niet gehaald. Dit hangt samen met de hoge druk bij de beschermingszaken.

Doordat prioriteit werd gegeven aan de afhandeling van beschermingszaken blijft de realisatie van het aantal adoptie en naamswijzigingsonderzoeken achter bij de prognose uit de begroting 2005.

Voor een toelichting op de realisatie basisonderzoeken en vervolgonderzoeken wordt verwezen naar de toelichting bij 14.2.2 Raad voor de Kinderbescherming – strafzaken.

14.1.2

14.1.2 Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen

Het wetsvoorstel tot herziening kinderalimentatie heeft aanzienlijke vertraging opgelopen. Tijdens het hoofdlijnendebat in mei 2004 bleek dat het wetsvoorstel in zijn oorspronkelijke vorm niet op steun van de Tweede Kamer kon rekenen. In 2005 zijn nota’s naar aanleiding van verslag en nader verslag (TK 29 480, nr. 12 en TK 29 480, nr. 14) ingediend.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting

Met de ingebruikname van een nieuw automatiseringssysteem (medio 2004) is het proces van het (deels)verhalen van de incassowerkzaamheden op de betalingsplichtige verder verbeterd. Hiermee is de kostendekkendheid van de activiteiten verbeterd, waardoor de kosten per geïnde euro zijn gedaald.

14.1.3

14.1.3 Bureaus jeugdzorg – (gezins)voogdij

Naar aanleiding van de motie Coruz is een onderzoek verricht naar de uitvoering van de jeugdbescherming door de Bureaus jeugdzorg (TK 29 815, nr. 37). Verbetering is nodig op het punt van uniformering van werkwijze, sturing van medewerkers, overdracht van zaken en ketensamenwerking. Dit laatste is ook de conclusie van de tweede rapportage van de Jeugdzorgbrigade (TK 29 815, nr. 44).

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting

In verband met de inwerkingtreding van de Wet op de jeugdzorg worden de cijfers vanaf 2005 geregistreerd van oktober (t-1) tot oktober (t).

De autonome groei in het aantal jeugdbeschermingszaken is aanleiding geweest om aan de provincies en grootstedelijke regio’s extra middelen (€ 5,7 miljoen) in 2005 beschikbaar te stellen.

De vermelde doorlooptijden betreffen normen die in de Wet op de jeugdzorg zijn vastgelegd en derhalve vanaf de inwerkingtreding op 1 januari 2005 van toepassing zijn. Als gevolg van opstartproblemen hebben nog niet alle Bureaus jeugdzorg de doorlooptijden geregistreerd. Deze indicator is dus niet representatief voor het landelijk gemiddelde. Met het Inter Provinciaal Overleg en MO-groep (maatschappelijk ondernemen) wordt bezien of en welke inspanningen nodig zijn om de bureaus aan de wettelijke normen te laten voldoen.

14.1.4

14.1.4 Overig

Bij brief van 22 november 2005 (TK 24 587 en 29 815, nr. 148) is de Tweede Kamer geïnformeerd over de stand van zaken gesloten jeugdvoorzieningen. In 2005 zijn in overleg met alle betrokken partijen de voorbereidingen aangevangen om stapsgewijs de crisisplaatsingen in de justitiële jeugdinrichtingen te beëindigen en elders in de jeugdzorg alternatieven te realiseren, zodat op 1 januari 2007 alle civielrechtelijke en strafrechtelijk jongeren gescheiden zijn geplaatst. Als eerste is door de provincie Zuid-Holland en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) een nieuwe jeugdvoorziening gerealiseerd voor civielrechtelijke pupillen van 12 jaar en jonger (TK 28 606, nr. 22).

De Tweede Kamer is op 21 februari 2005 (TK 28 457, nr. 20) geïnformeerd over voorgenomen wijzigingen in beleid en wetgeving ten aanzien van de interlandelijke adoptie. Mede gebaseerd op een verkenning van voor- en nadelen van de herinrichting van de adoptieprocedure met als belangrijk onderdeel de efficiëntie en effectiviteit van het gezinsonderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming is de uitwerking van deze voornemens in 2005 verder ter hand genomen. Op 29 december 2005 (TK 28 457, nr. 26) is de Tweede Kamer op de hoogte gesteld van de voortgang.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting

In 2005 is het aantal voorlichtingsgroepen uitgebreid. Dit is in lijn met het besluit om het aantal beginseltoestemmingen uit te breiden. Dit verklaart de toename van het aantal voorgelichte aspirant-adoptie ouders. Het verwachte effect van een groter aantal voorgelichte aspirant-adoptieouders, namelijk een daling in de gemiddelde wachttijd, is door een toename van het aantal aanvragen voor een beginseltoestemming teniet gedaan.

Het programma Huiselijk geweld verloopt voorspoedig. Het VNG-ondersteuningsprogramma heeft een groot bereik onder gemeenten. Dit blijkt onder meer uit een groeiend aantal lokale en regionale samenwerkingsverbanden (onder andere advies- en steunpunten huiselijk geweld). Daarnaast zijn in het kader van het Grote Stedenbeleid met de 30 grote gemeenten afspraken gemaakt over hun inzet bij de aanpak van huiselijk geweld en is een landelijk expertisepunt opgezet. Het wetsvoorstel huisverbod, dat naar verwachting voor de zomer 2006 zal kunnen worden ingediend, is opgesteld en ter consultatie aan de direct betrokken organisaties voorgelegd en ligt momenteel bij de Raad van State.

14.2

Operationele doelstelling 14.2

De adequate uitvoering van justitiële sancties bij minderjarigen.

In het kader van het programma Jeugd terecht, onderdeel van het Veiligheidsprogramma (zie beleidsdoelstelling 13), is ten behoeve van opvoedingsondersteuning aan ouders van kinderen met politiecontacten in 2005 een aantal methodieken opgeleverd en is een «drang-maatregel» als module binnen het geïndiceerde zorgaanbod van intensieve gezinsbegeleiding ontwikkeld. Implementatie op beperkte schaal en effectiviteitsonderzoek is voor beide vormen in gang gezet. Vijftig gemeenten zijn inmiddels met behulp van de door de ministeries van Volkgezondheid, Welzijn en Sport en Justitie extra beschikbaar gestelde middelen gestart met de uitvoering van plannen gericht op het bereiken van meer risicogezinnen. In 2005 is gestart met de ontwikkeling van een landelijk signalerings-, screenings- en risicotaxatie-instrumentarium in de jeugdstrafrechtsketen. De doorlooptijden in de jeugdstrafrechtketen zijn verder verbeterd. Snellere doorlooptijden blijven een vast onderwerp in het periodiek overleg tussen de ketenpartners in de jeugdstrafrechtketen. Het Openbaar Ministerie heeft hierin een voortrekkersrol en gaat hierover vanaf 2006 periodiek rapporteren.

Binnen het project nazorg zijn stappen gezet die ertoe moeten leiden dat alle strafrechtelijke jeugdigen die eind 2006 een justitiële jeugdinrichting verlaten nazorg (gericht op wonen, werken, sociale omgeving, vrije tijdsbesteding en psychosociale hulp) aangeboden krijgen.

In behandeling in de Tweede Kamer is een wetsvoorstel gedragsbeïnvloeding jeugdigen, dat onder meer een gedragsmaatregel introduceert.

De centrale factor bij de samenwerking tussen de ketenpartners in de jeugdstrafrechtketen is het Justitieel casusoverleg (JCO). Het JCO is in alle arrondissementen ingeburgerd, hetgeen ten goede komt aan de kwaliteit en snelheid van de afdoening. Het JCO is in de tweede helft van 2005 geëvalueerd, waarvan het rapport in januari 2006 beschikbaar is. De evaluatie dient mede als basis om de afstemming tussen strafrechtketen en jeugdzorgketen verder te verbeteren.

In 2005 is een landelijke erkenningscommissie geïnstalleerd die alle gedragsinterventies die in een justitieel kader worden aangeboden, gaat beoordelen met het oog op effectiviteit.

Volume- en prestatiegegevens

Doorlooptijden Jeugdstrafrechtketen

Toelichting

In 2005 zijn de meeste doorlooptijden verkort ten opzichte van 2004. De norm is echter nog niet behaald. Met de betrokken organisaties is afgesproken dat zij binnen hun eigen werkveld onderzoeken wat de knelpunten zijn en welke aanvullende maatregelen zij moeten treffen om deze op te lossen.

14.2.1

14.2.1 Dienst Justitiële Inrichtingen – justitiële jeugd

In 2005 is de balans opgemaakt over de haalbaarheid van de in 2001 ingevoerde zogenaamde Kalsbeeknorm, die onder meer aangeeft dat 80% van de jongeren met een Pij-maatregel binnen één maand na het onherroepelijk worden van het vonnis in een behandelinrichting geplaatst moeten worden. Deze termijn is in hooguit 20% van de gevallen gerealiseerd. Afgesproken is dat de doorlooptijd in 2006 vooralsnog wordt gesteld op de wettelijke termijn van drie maanden, terwijl een in 2005 gestarte verkenning bij OM, ZM en DJI inzicht moet geven in een meer realistische norm.

De bezetting van de specifieke plaatsen voor jeugdige veelplegers, waarvan thans 44 beschikbaar zijn in de justitiële jeugdinrichtingen, bleef achter bij de verwachtingen. In 2005 is een onderzoek naar de oorzaken daarvan uitgevoerd. Het onderzoeksrapport wordt in de eerste helft van 2006 openbaar gemaakt. Ten aanzien van nachtdetentie bij voorlopige hechtenis is momenteel een procesevaluatie gaande, waarbij onder meer wordt gekeken naar de tegenvallende resultaten inzake het aantal gerealiseerde plaatsen (26 in plaats van 34).

De Inspectie jeugdzorg is een onderzoek gestart naar de uitvoering van de scholings- en trainingsprogramma’s (STP’s) om inzicht te krijgen in de gang van zaken rondom de instroom en uitvoering van het begeleidingsproces. Het onderzoek is eind 2005 afgerond, waarvan begin februari 2006 het eindrapport is opgeleverd. Het aantal STP’s en proefverloven is ten opzichte van 2004 gestegen, maar de doelstelling voor 2005 is niet gehaald. Naar verwachting leidt de extra inspanning van 2005 tot een verdere stijging van het aantal STP’s en proefverloven in 2006.

Binnen de Justitiële Jeugdinrichtingen is het arbeidstoeleidende programma Work-Wise in 2005 in 12 inrichtingen toegepast. Daarbij hebben ruim 1 600 jongeren een traject aangeboden gekregen gericht op de gebieden werk/scholing, wonen, vrijetijdsbesteding en sociaal netwerk.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting

De gemiddelde capaciteit volgens de begroting 2005 van 2 746 plaatsen van de sector Justitiële Jeugdinrichtingen is met 153 plaatsen naar beneden bijgesteld tot 2 593 plaatsen in verband met de overheveling van niet belegde middelen naar VWS. De realisatie in 2005 bedraagt 2 581 plaatsen. De onderproductie van 12 plaatsen is toe te schrijven aan de onverwachte overdracht van 40 plaatsen voor jeugdige zelfmelders in PTK de Corridor aan de sectordirectie TBS per 1 oktober 2005 en aan vertragingen bij verbouwingen in enkele inrichtingen.

In 2005 was gemiddeld 92,3% van de formele capaciteit van de justitiële jeugdinrichtingen bezet. De lage bezetting is veroorzaakt door langdurige leegstand in de open of beperkt beveiligde behandelinrichtingen.

De leegstand in de beperkt beveiligde behandelinrichtingen hangt samen met verschillende ontwikkelingen, waaronder:

– de keuze van de Bureaus jeugdzorg om bij de indicatiestelling vaak voor de zwaarste vorm van beveiliging te kiezen (dat wil zeggen plaatsing in een normaal beveiligde inrichting);

– de stagnatie van de doorstroming van gesloten naar open behandelplekken (door de zwaarder wordende problematiek bij jeugdigen);

– de terughoudendheid bij de inrichting om jeugdigen door te plaatsen van een gesloten naar een open afdeling (naar aanleiding van de toegenomen aandacht voor incidenten);

– de keuze van een aantal gesloten inrichtingen om de interventies te richten op het «uitbehandelen» van de geslotenheid.

Er worden initiatieven ondernomen om de leegstand te bestrijden. De norm Pij-passanten plaatsen binnen een maand is niet realistisch gebleken. Onderzocht wordt wat een realistische norm is.

Dagprijzen Justitiële Jeugdinrichtingen

Toelichting

De geringe prijsverschillen zijn te verklaren door stijging van het loon- en prijsniveau en wijzigingen in de productmix die ten grondslag ligt aan de gemiddelde prijs.

14.2.2

14.2.2 Raad voor de Kinderbescherming – strafzaken

In 2005 is door het WODC een evaluatieonderzoek uitgevoerd naar het functioneren van het Justitieel casusoverleg (JCO). Hieruit blijkt dat in alle arrondissementen dit casusoverleg plaatsvindt, waaraan minimaal politie, Raad voor de Kinderbescherming en Openbaar Ministerie deelnemen en in veel gevallen ook andere ketenpartners als Bureau jeugdzorg (Jeugdreclassering) en Halt. In 2005 zijn naar schatting 41 000 casussen in het JCO besproken (streefaantal was 30 000).

De doorlooptijden van de Raad voor de Kinderbescherming zijn opnieuw verbeterd. De norm van 40 dagen voor de periode tussen melding bij de Raad voor de Kinderbescherming en gereedkomen van het basisonderzoek is in 2005 in 63% van de gevallen (2004: 62%) gehaald. De grotere instroom van zaken in samenhang met de verwerkingscapaciteit speelt hierin een rol. Binnen de onderzoeksfase (norm: 25 dagen) slaagt de Raad voor de Kinderbescherming in 76% van de gevallen de doorlooptijdnorm te halen. De streefnorm blijft 80%.

74% van de basisonderzoeken vindt inmiddels plaats conform de landelijk vastgestelde methodiek van het basisraadsonderzoek (BARO). De selectieve afdoening, waarbij voor evident lichte zaken geen volledig basisonderzoek wordt uitgevoerd, heeft bijgedragen aan het verbeteren van de doorlooptijd.

In het kader van het kwaliteitstraject leerstraffen zijn de leerstraffen in 2005 beschreven met het oog op toetsing door de Erkenningscommisie Gedragsinterventie Justitie.

Volume- en prestatiegegevens

14.2.3

14.2.3 HALT

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting

Het gerealiseerde aantal Halt-afdoeningen en STOP-reacties is lager dan de WODC-prognose. Er wordt met het WODC overlegd of en hoe het prognosemodel voor dit onderdeel aangepast moet worden. De begroting 2005 gaat uit van een slagingspercentage van 95%. Hier is echter abusievelijk een norm opgenomen die uit gaat van het aantal gerealiseerde Halt-afdoening in plaats van het aantal geslaagde Halt-afdoeningen.

14.2.4

14.2.4 Bureaus jeugdzorg – jeugdreclassering

Het handboek Methode Jeugdreclassering is met vertraging gereedgekomen, namelijk begin 2006. De MO-groep zal een traject starten voor uitvoering van de aanbevelingen van het evaluatierapport «ITB op papier en in de praktijk».

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting

In verband met de inwerkingtreding van de Wet op de jeugdzorg worden de cijfers vanaf 2005 geregistreerd van oktober (t-1) tot oktober (t).

De realisatiecijfers 2005 voor ITB Harde kern en ITB Criem blijven achter bij de prognoses. Dit is de reden waarom voor begrotingsjaar 2006 de prognoses naar beneden bijgesteld zijn.

De vermelde doorlooptijden betreffen normen die in de Wet op de jeugdzorg zijn vastgelegd en derhalve vanaf de inwerkingtreding op 1 januari 2005 van toepassing zijn. Als gevolg van opstartproblemen hebben nog niet alle Bureaus jeugdzorg de doorlooptijden geregistreerd. Deze indicator is dus niet representatief voor het landelijk gemiddelde. Met het Interprovinciaal overleg (IPO) en MO-groep wordt bezien of en welke aanvullende inspanningen nodig zijn om de bureaus aan de wettelijke normen te laten voldoen.

Beleidsevaluatie-onderzoek

¹ In 2005 is enige twijfel gerezen over de juiste interpretatie van de opgeleverde effectiviteitsmeting, met name de recidivecijfers, van de gehanteerde behandelmethode in de justitiële inrichting Den Engh. Daarom vindt een nadere onderzoekstoets door het WODC plaats.

14.3

Operationele doelstelling 14.3

Voorzien in de voogdij van alleenstaande minderjarige asielzoekers.

14.3.1

14.3.1 Nidos – opvang

In 2005 is besloten (TK 27 062, nr. 48) dat de COA verantwoordelijk wordt voor de opvang van alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s) die bij binnenkomst in Nederland 12 jaar en ouder zijn en Nidos voor de opvang van amv’s die jonger zijn dan 12 jaar. Nidos zal deze kinderen opvangen in pleeggezinnen. Bij de begeleiding van de jongeren wordt rekening gehouden met het perspectief van de jongeren op verblijf in Nederland danwel terugkeer. Gezinnen die voor opvang zorgen, worden gescreend op hun bereidheid jongeren die terug moeten keren op te vangen.

14.3.2

14.3.2 Nidos – voogdij

In 2005 is de stichting Nidos op grond van het bepaalde in de Wet op de jeugdzorg aanvaard als voogdij-instelling voor amv’s. Tevens is een outputgelateerde bekostiging van Nidos gerealiseerd.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting

De begeleidingskosten van de pupillen die onder de voogdij van de stichting Nidos vallen zijn gestegen, doordat een verschuiving van kosten (lesgelden) heeft plaatsgevonden van de verzorgingskosten (opvang) naar de begeleidingskosten (voogdij).

15 Vreemdelingen

Totale realisatie begrotingsuitgaven € 5 578 miljoenVreemdelingen: 19,7%

Beleidsdoelstelling 15

Een gereglementeerde en beheerste toelating, verblijf en terugkeer, die in nationaal en internationaal opzicht maatschappelijk verantwoord zijn.

In 2005 is de inrichting van de centrale opvang aangepast. In de centrale opvang wordt een onderscheid gemaakt in een oriëntatielocatie en terugkeerlocatie. Asielzoekers die een afwijzende beschikking van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) hebben ontvangen worden in een terugkeerlocatie geplaatst. In deze locatie worden de asielzoekers voorbereid op hun terugkeer.

In het verslagjaar is het beleidskader inzake vreemdelingenrechtelijke openbare orde aangenomen. De kern van het beleidskader wordt gevormd door de toepassing van het nieuwe beleid in de eerste drie jaren van het rechtmatige verblijf bij een veroordeling voor een misdrijf waar een gevangenisstraf opstaat. Dit misdrijf kan voor betrokkenen verblijfsrechtelijke consequenties hebben.

Voorts is in het verslagjaar de kennismigrantenregeling met succes toegepast. In toenemende mate wordt een beroep gedaan op de regeling. De uitvoering wordt door de IND gemonitord en de verkregen informatie zal bij de evaluatie worden betrokken. Ten aanzien van het Project terugkeer stond 2005 in het teken van consolideren. Het project wordt uitgevoerd door de medewerkers van de IND, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA), de Vreemdelingenpolitie (Vp), de Koninklijke Marechaussee (KMar) en de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en staat onder grote maatschappelijke en politieke aandacht.

Budgettaire gevolgen van beleid x € 1 000

Financiële toelichting

Verplichtingen

Het verschil bij de verplichtingen tussen de vastgestelde begroting en realisatie over 2005 wordt onder andere veroorzaakt door het reeds in 2005 aangaan van verplichtingen die pas in het begrotingsjaar 2006 tot daadwerkelijke uitgaven leiden. Daarnaast wordt verwezen naar de toelichting zoals opgenomen bij de uitgaven.

Uitgaven

Operationele doelstelling 15.1

Het verschil tussen de vastgestelde begroting en realisatie over 2005 op operationele doelstelling 15.1 wordt verklaard door budgettaire bijstellingen bij suppletore wetten. Deze bijstellingen zijn onder andere:

– op basis van het IND-kostprijsmodel zijn de kosten verdeeld over de vier hoofdproducten. Dit heeft geleid tot een technische mutatie van € 46,8 miljoen van doelstelling 15.1 naar 15.3;

– voor het herstel van verbetering van de performance van de ICT-systemen, die het primaire proces bij de IND ondersteunen, is een bijdrage van € 5,0 miljoen ontvangen;

– op grond van de gerealiseerde asielinstroom 2004 is voor 2005 een lagere productiecapaciteit bij de IND voor asiel geraamd, waardoor een bedrag van € 5,0 miljoen is vrijgevallen;

– in verband met de overheveling van de frontoffice taken van de gemeenten ten behoeve van het aanvragen en uitreiken van Vreemdelingendocumenten naar de IND is een bedrag van € 1,1 miljoen toegevoegd aan de bijdrage voor de IND.

Operationele doelstelling 15.2

Het verschil tussen de vastgestelde begroting en realisatie over 2005 op operationele doelstelling 15.2 kan als volgt worden verklaard. In 2005 zijn gemiddeld 36 343 asielzoekers opgevangen. Dit zijn 5 577 asielzoekers meer dan geraamd, waardoor € 75 miljoen meer is uitgegeven dan eerder is geraamd. Door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) zijn gemiddeld 34 478 asielzoekers opgevangen. Dit zijn 6 662 asielzoekers meer dan geraamd. De belangrijkste oorzaak van de hogere bezetting is de aanmerkelijk lagere uitstroom. In het afgelopen jaar vertrokken 17 380 asielzoekers uit de centrale opvang. Dit zijn 10 664 asielzoekers minder dan geraamd. Door de hogere bezetting was een temporisering van de krimpoperatie noodzakelijk. Hierdoor is € 36,5 miljoen minder uitgegeven dan eerder is geraamd.

Ten behoeve van het project terugkeer was voorzien in 3 centra, waarvan uitsluitend het vertrekcentrum in Vlagtwedde vrijwel over geheel 2005 operationeel is geweest. Gedurende 2005 is in Vught nog een tweede vertrekcentrum geopend. Hierdoor is ruim € 14 miljoen minder uitgegeven dan geraamd.

Door het Nidos zijn ruim 3 700 alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv) opgevangen die de leeftijd van 18 jaar hebben bereikt. Dit zijn ruim 2 400 amv’s meer dan geraamd, waardoor € 27 miljoen meer is uitgegeven dan begroot. In verband met de toenemende bezetting is een project opgestart gericht op het beëindigen van de door Nidos verstrekte leefgelden aan voornoemde doelgroep. De kosten verbonden aan voornoemd project bedragen € 4,4 miljoen.

Operationele doelstelling 15.3

Het verschil tussen de vastgestelde begroting en realisatie over 2005 op operationele doelstelling 15.3 wordt verklaard door budgettaire bijstellingen bij suppletore wetten. Deze bijstellingen zijn onder andere:

– op basis van het IND kostprijsmodel zijn de kosten verdeeld over de vier hoofdproducten. Dit heeft geleid tot een technische mutatie van € 46,8 miljoen van doelstelling 15.1 naar 15.3;

– compensatie voor de stijging van het aantal bewaringszaken van € 2,5 miljoen;

– een niet benodigd bedrag van € 3,1 miljoen door het achterblijven van de verwijderdoelstelling voor 2005;

– compensatie voor het project facilitering ex-amv’s, dat gericht is op beëindiging van de leefgelden van de ex-amv’s die voor 1 april 2001 hun eerste asielaanvraag hebben ingediend.

15.1

Operationele doelstelling 15.1

Een vreemdeling die een verblijfsvergunning aanvraagt, krijgt binnen de daarvoor gestelde termijn een besluit uitgereikt.

Arbeidsmigratie/kennismigranten

In 2005 is de kennismigrantenregeling goed op stoom gekomen. In toenemende mate wordt een beroep gedaan op de regeling kennismigranten. Het aantal tot de regeling toegelaten bedrijven bedroeg 1100, het aantal verstrekte positieve adviezen ter verlening van een machtiging tot voorlopig verblijf voor verblijf als kennismigrant bedroeg circa 1700. Uit klantonderzoek blijkt dat de regeling bijdraagt aan de aantrekkelijkheid van Nederland als vestigingsplaats voor kennismigranten. De concurrentiekracht van de Nederlandse economie en de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven wordt door de invoering van de kennismigrantenregeling verbeterd. Werkgevers zijn van oordeel dat de regeling snel, duidelijk en laagdrempelig is. De regeling haakt aan bij op de arbeidsmarkt schaars aanwezig toptalent. Bedrijven en kennisinstellingen gebruiken de regeling met name om internationale managers, onderzoekers en ICT’ers naar Nederland te halen. Uit het klantonderzoek blijkt verder dat ook veel werkgevers uit het midden- en kleinbedrijf (MKB) gebruik maken van de regeling.

Justitie heeft daarnaast in nauwe samenwerking met het ministerie van Economische Zaken een nieuw voorstel geformuleerd voor de toelating van zelfstandigen. Kern van het voorstel is dat het verzoek om toelating wordt beoordeeld aan de hand van een puntenstelsel, waarin de migrant onder meer wordt beoordeeld op zijn persoonlijke ervaring en het ondernemingsplan. In het voorjaar van 2006 zal het kabinet het voorstel aan de Tweede Kamer zenden.

Nieuwe legessystematiek

Het nieuwe legeshuis voor verblijfsvergunningen is in 2005 succesvol ingevoerd. Het betreft een geheel nieuwe systematiek met de nodige bedrijfsmatige veranderingen en een aanpassing van de bedragen, waardoor een dekkingsgraad is bereikt van 69% van de kosten. De Tweede Kamer heeft het nieuwe legeshuis aanvaard ondanks de maatschappelijke gevoeligheid van het onderwerp en de nieuwe systematiek is vervolgens geruisloos ingevoerd.

15.1.1

15.1.1 IND

Volume- en prestatiegegevens

Percentage eerste beslissingen binnen de wettelijke termijn

Toelichting

Bij het berekenen van het percentage procedures dat binnen de wettelijke termijn wordt afgehandeld kan nog geen rekening gehouden worden met opschorting van de beslistermijn, omdat dit nog niet op correcte wijze geregistreerd wordt. Veel procedures kunnen niet binnen de gestelde termijn afgehandeld worden onder andere als gevolg van onvolledige aanvragen, besluitmoratoria of termijn opschortende onderzoeken door derden. Indien hier bij de berekening wel rekening mee zou worden gehouden, vallen de percentages gunstiger uit.

Bij Naturalisatie valt op te merken dat in de loop van het jaar de achterstanden die zijn ontstaan als gevolg van de (overgangsproblematiek die gepaard ging met de) inwerkingtreding van de nieuwe Rijkswet op het Nederlanderschap nagenoeg geheel zijn weggewerkt. In 2005 zijn dus relatief veel oude procedures afgehandeld. In de laatste paar maanden van 2005 werd 80% van de afgehandelde aanvragen binnen het IND-deel van de wettelijke termijn (5 maanden) gerealiseerd. Over het hele jaar bedraagt dit percentage 57%.

Percentage standhouding van beslissingen voor de rechter

Toelichting

Het percentage standhouding van procedures blijft iets achter bij de verwachting. Wijzigingen in het landenbeleid en hernieuwde aandacht voor schrijnende gevallen leiden tot meer vernietigingen van IND beschikkingen.

Asiel

Toelichting

In 2005 is het aantal in de aanmeldcentra (AC’s) in behandeling genomen asielaanvragen lager uitgevallen dan geraamd. Het afdoeningpercentage komt voor 2005 uit op 50%. Het totale aanbod af te handelen asielprocedures viel veel hoger uit dan geraamd. Dit wordt onder meer veroorzaakt door het afhandelen van bezwaren tegen zogenaamde 14-1 beslissingen, zij-instroom na rechterlijke procedure en een hoger aanbod herbeoordelingen en intrekkingen dan geraamd. Het aantal afgehandelde asielprocedures is, mede als gevolg van het hoge aanbod, ook hoger dan geraamd.

Het aantal verleende statussen is relatief hoog. Het betreft hier voor een groot deel beslissingen op asielverzoeken van Irakezen en Somaliërs, die in het kader van het categoriale beschermingsbeleid een vergunning voor bepaalde tijd krijgen.

Het aanbod herbeoordelingen is aanzienlijk hoger dan begroot, vanwege een grote groep asielzoekers aan wie op grond van het categoriale beschermingsbeleid een verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijd is verleend. Aangezien het categoriale beschermingsbeleid inmiddels drie jaar geldig is, is er een grote groep die gelijktijdig voor een herbeoordeling (verblijfsvergunning asiel voor onbepaalde tijd) in aanmerking komt. De productie is ook aanzienlijk hoger dan begroot, maar deze is lager dan de toename bij het aanbod.

Regulier

Toelichting

Het aanbod Machtiging tot Voorlopig Verblijf (MVV) aanvragen is achter gebleven bij de verwachting, mede als gevolg van de genomen maatregelen op het gebied van gezinshereniging en -vorming. Het aantal ingediende Verblijfsvergunning regulier (VVR) aanvragen oversteeg daarentegen de verwachting met 29%. Bij MVV zijn ongeveer evenveel procedures afgehandeld als er zijn binnengekomen. Het aanbod is bijgehouden. 78% van de aanvragen (norm is 80%) is binnen de afgesproken termijn van 3 maanden door de IND afgehandeld.

Ten aanzien van VVR aanvragen valt op te merken dat de productie het (hoge) aanbod overstijgt, waardoor een deel van de oude voorraad (een gevolg van de overname van taken van de vreemdelingendiensten op dit gebied) kon worden weggewerkt. Op het gebied van verlengingen is het aanbod bijgehouden en is de overgrote meerderheid van de procedures tijdig, binnen de afgesproken termijn, die korter is dan de wettelijke, afgehandeld.

Bij visumverlening valt op dat het aanbod achterblijft bij de verwachtingen, zoals neergelegd in de begroting. Oorzaak hiervan is dat steeds meer ambassades zelfstandig bevoegd zijn dergelijke aanvragen af te handelen.

In de rapportage Vreemdelingenketen wordt elke 4 maanden uitgebreid ingegaan op de stand van zaken in de vreemdelingenketen ten aanzien van aanbod, voorraad, productie en doorlooptijden.

Naturalisatie

Toelichting

In 2005 is een groot deel van de achterstanden, die zijn ontstaan door de inwerkingtreding van de nieuwe Rijkswet op het Nederlanderschap en de daarin vastgelegde overgangsbepalingen, weggewerkt en zijn veel oude aanvragen afgehandeld. Het aanbod bleef iets achter bij de verwachting, maar de productie was hoger dan geraamd.

15.2

Operationele doelstelling 15.2

Asielzoekers die in afwachting zijn van een uitspraak over hun eerste aanvraag voor een verblijfsvergunning worden opgevangen.

15.2.1

15.2.1 COA en overige opvanginstellingen

In de Terugkeernota (TK 29 344, nr. 1) is de splitsing van de opvang in oriëntatie en terugkeerlocaties aangekondigd. Vanaf 1 januari 2005 is deze splitsing ingevoerd. In de oriëntatielocatie worden uitsluitend vreemdelingen gehuisvest die wachten op de beslissing van de IND over de asielaanvraag. In de terugkeerlocatie zijn de vreemdelingen gehuisvest die wachten op de uitspraak inzake het ingestelde beroep en krijgen daar een op terugkeer gerichte begeleiding aangeboden.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting

De instroom in de opvang is lager uitgevallen, omdat de totale asielinstroom lager is uitgevallen dan was geraamd. De uitstroom uit de opvang is lager uitgevallen, omdat allereerst de uitplaatsing van de statushouders lager is uitgevallen dan begroot. De bezetting van de statushouders is dan ook veel hoger dan in de begroting geraamd. Ook het aantal verwijderingen uit de opvang is lager uitgevallen dan begroot.

Het instrument buffer is in 2005 niet meer toegepast als gevolg van een doorwerking van de afspraken die in het kader van IBO-COA zijn gemaakt. Hierdoor is een bedrag van € 4,7 miljoen vrijgevallen.

15.2.2

15.2.2 Overige instellingen

Door de Vereniging Vluchtelingenwerk Nederland (VWN) worden werkzaamheden verricht in de asielzoekerscentra gericht op het bevorderen van het welzijn van de asielzoeker. Uitgangspunt is dat VVN activiteiten uitvoert die niet reeds door een justitiële organisatie worden uitgevoerd. Hiervoor is een bedrag van € 2 miljoen beschikbaar gesteld. Daarnaast is ten behoeve van het landelijk bureau, waar de centrale coördinatie van alle activiteiten plaatsvindt, een bedrag van € 1,5 miljoen beschikbaar gesteld.

15.3

Operationele doelstelling 15.3

Een vreemdeling die niet rechtmatig of niet meer rechtmatig in Nederland verblijft, keert zelfstandig of gedwongen terug.

Terugkeer

Het project Terugkeer, dat de behandeling van aanvragen en de terugkeer behelst van asielzoekers die hun eerste aanvraag hebben gedaan voor 1 april 2001, is aangevangen in 2004. Op 1 januari 2006 waren in totaal zo’n 16 800 vreemdelingen uitgestroomd, waarmee het project nog voorloopt op de planning. Van deze vreemdelingen hebben 7 500 vreemdelingen een vergunning gekregen om uiteenlopende redenen. Het belangrijkste aandeel hierin betreft het aantal vergunningen dat is verleend op basis van asielgronden. Daarnaast zijn circa 3 500 vreemdelingen zelfstandig vertrokken via het IOM, zijn zo’n 750 vreemdelingen uitgezet of vertrokken onder toezicht, en zijn 5 750 vreemdelingen zelfstandig vertrokken uit de opvang.

In de begroting staat het totale aantal te verwijderen vreemdelingen voor 2005 als volgt vermeld:verwijderingen asiel 31 000 en verwijderingen regulier 34 000. Gerealiseerd zijn in 2005 12 510 verwijderingen asiel en 32 371 verwijderingen regulier. Het achterblijven van de gerealiseerde verwijderingen bij de doelstelling vindt zijn belangrijkste oorzaken in besluitmoratoria, vertrekmoratoria, categoriaal beschermingsbeleid en in een grote hoeveelheid 2e of volgende asielaanvragen.

Speerpunten Illegalennota

De aanpak van illegaliteit richt zich met name op de onderwerpen Wonen, Werken en Politieel toezicht. Onderzoek is gestart naar de aard en omvang van de problematiek met betrekking tot illegale en onveilige situaties bij de huisvesting. Voorbereidingen zijn getroffen om gezamenlijke acties uit te voeren op het gebied van het tegengaan van illegale tewerkstelling.

Resultaten maatregelen op gebied van grensbewaking

In 2005 heeft zich een aantal Europese ontwikkelingen voorgedaan, die van belang zijn voor de uitvoering van de grensbewaking en de samenwerking tussen de lidstaten van de Europese Unie. Na de aanname van de betreffende verordening in oktober 2004, is in 2005 het samenwerkingsverband FRONTEX voor het (operationele) beheer van de buitengrenzen opgericht. De Commandant van de Koninklijke Marechaussee is sedert 25 mei 2005 voorzitter van de Raad van Bestuur van FRONTEX.

Voorts is het Verdrag van Prüm inzake grensoverschrijdende politiële samenwerking en samenwerking in strafrechtelijke aangelegenheden op 27 mei 2005 door Nederland, België, Duitsland, Luxemburg en Oostenrijk ondertekend.

In 2005 is niet alleen internationaal, maar ook nationaal veel aandacht uitgegaan naar grensbewaking, met bijzondere aandacht voor terrorismebestrijding. Op 24 januari 2005 is aan de Tweede Kamer een brief gezonden (TK 29 754, nr. 5) met tal van maatregelen in het kader van de bestrijding van terrorisme, gevolgd door voortgangsrapportages op 10 juni en 5 december 2005 (TK 29 754, nr. 24 en 60).

De Algemene Rekenkamer heeft op 28 september 2005 een rapport gepubliceerd naar aanleiding van het onderzoek naar het gebruik van grenscontroles bij terrorismebestrijding. In het laatste kwartaal van 2005 is een plan van aanpak opgesteld met de concrete maatregelen die worden genomen ter verbetering van de grensbewaking en ter optimalisatie van de bijdrage van grensbewaking aan terrorismebestrijding.

Sinds april 2005 wordt uitvoering gegeven aan de Richtlijn 2001/51/EG betreffende de aansprakelijkheid van vervoerders voor de kosten van het terugvervoeren en het eventuele verblijf van geweigerde vreemdelingen.

Stand van zaken Visum Informatiesysteem (VIS)

Doordat het advies van het Europees Parlement enige vertraging had opgelopen, is pas aan het einde van 2005 met de derde lezing van de VIS-verordening gestart. Overeenstemming bestaat over de regionale uitrol van het VIS op de consulaire posten in het buitenland, waarbij gestart zal worden in Noord-Afrika. Tenslotte heeft de Europese Commissie in november 2005 het beloofde voorstel voor de toegang van nationale organisaties belast met de interne veiligheid ingediend.

15.3.1/2

15.3.1/2 Vreemdelingenbewaring/uitzetcentra

Volume- en prestatiegegevens

Capaciteit gevangeniswezen vreemdelingenbewaring (inclusief uitzetcentra) gemiddeld

Bezettingsgraad

Dagprijzen Vreemdelingenbewaring