Omvang gerealiseerde verplichtingen, uitgaven en ontvangsten 2007 per beleidsartikel van het Ministerie van Economische Zaken

Gerealiseerde verplichtingen 2007 (in mln €) (totaal € 3 123,2 mln)

Gerealiseerde uitgaven 2007 (in mln €) (totaal € 2 143,9 mln)

Gerealiseerde ontvangsten 2007 (in mln €) (totaal € 6 011,0 mln)

Inhoudsopgave blz.

A ALGEMEEN

Aanbieding en dechargeverlening

Aanbieding van het jaarverslag en verzoek tot dechargeverlening van de Minister van Economische Zaken aan de Voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens de staatssecretaris van Economische Zaken, het departementale jaarverslag over het jaar 2007 van het Ministerie van Economische Zaken aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Economische Zaken decharge te verlenen over het in het jaar 2007 gevoerde financiële beheer met betrekking tot de uitvoering van de begroting van het Ministerie van Economische Zaken.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld van haar bevindingen en haar oordeel met betrekking tot:

a. het gevoerde financieel en materieelbeheer;

b. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administratie;

c. de financiële informatie in het jaarverslag en jaarrekening;

d. de departementale saldibalans;

e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

f. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;van het Ministerie van Economische Zaken. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen, naast het onderhavige jaarverslag en het hierboven genoemde rapport van de Algemene Rekenkamer, de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

a. Het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2007, dit jaarverslag wordt separaat aangeboden.

b. De slotwet van het Ministerie van Economische Zaken over het jaar 2007; de slotwet is als afzonderlijk kamerstuk gepubliceerd.

c. Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen.

d. Het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2007 met betrekking tot de onderzoeken, bedoeld in artikel 83 van de Comptabiliteitswet 2001. Dit rapport, dat betrekking heeft op het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk, wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aangeboden.

e. De verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2007 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2007, alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2007 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Tweede Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, tweede lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Eerste Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

LEESWIJZER

De leeswijzer gaat in op de volgende onderwerpen:

1. Opbouw Jaarverslag en afwijkingen van de rijksbegrotingsvoorschriften.

2. Controlenormen financiële en niet-financiële gegevens.

3. Resultaatverantwoordelijkheid versus systeemverantwoordelijkheid.

4. Toerekening van apparaatuitgaven aan de beleidsartikelen.

1. Opbouw Jaarverslag en afwijkingen van de rijksbegrotingsvoorschriften

Het Jaarverslag bevat een beleidsverslag en een jaarrekening. Het beleidsverslag bevat informatie over het gevoerde EZ beleid. In de jaarrekening worden de financiële gevolgen van het gevoerde beleid verantwoord.

Resultaten van beleid worden zo veel mogelijk met prestatie-indicatoren toegelicht. Deze prestatie-indicatoren zijn terug te vinden in het beleidsartikelendeel van het beleidsverslag. Dit geldt ook voor de prestatie-indicatoren van beleid dat door agentschappen wordt uitgevoerd.

De EZ-begroting wijkt op een aantal punten af van de Rijksbegrotingsvoorschriften (RBV). Zo worden bijvoorbeeld bij de beleidsartikelen verplichtingenramingen in plaats van uitgavenramingen gespecificeerd. Verder worden de budgettaire en financiële gevolgen van beleid in de beleidsartikelen verantwoord en niet in het beleidsprioriteitendeel van het Jaarverslag 2007; dit om onnodige dubbelingen te voorkomen. De beleidsmatige conclusies die getrokken worden op basis van dit jaarverslag zijn verwerkt in zowel het beleidsprioriteitendeel als in de beleidsartikelen. Het Jaarverslag 2007 is een spiegel van de begroting 2007. Daar waar de begroting 2007 afwijkt van de voorschriften volgt het Jaarverslag 2007 de begroting 2007. Enkele artikelen kennen een iets grotere omvang dan de RBV voorschrijft. Dit wordt met name veroorzaakt doordat de betreffende artikelen een groot aantal instrumenten en activiteiten kent. Een reductie tot 10 pagina’s zou in deze gevallen de informatiewaarde dusdanig aantasten dat het afleggen van een goede verantwoording in het gedrang komt.

2. Controlenormen financiële en niet-financiële gegevens

Het Jaarverslag bevat zowel financiële als niet-financiële gegevens. Deze gegevens zijn aan verschillende controlenormen onderhevig. De controle van financiële informatie is gebaseerd op normen zoals deze voortvloeien uit de CW 2001 en de RBV 2008. De controle van beleidsinformatie en informatie over de bedrijfsvoering is gebaseerd op normen zoals deze voortvloeien uit de Regeling Prestatiegegevens en Evaluatieonderzoek Rijksoverheid (RPE) en het Referentiekader Mededeling over de Bedrijfsvoering.

Ter borging van de betrouwbaarheid van de informatie inzake prestatie-indicatoren (pi’s) in de begroting en het Jaarverslag, heeft de AD net als in voorgaande jaren een audit uitgevoerd.

3. Resultaatverantwoordelijkheid versus systeemverantwoordelijkheid

De Minister van Economische Zaken is verantwoordelijk voor het scheppen van de juiste voorwaarden voor het realiseren van duurzame economische groei. Het zijn vervolgens de ondernemers die de economische groei moeten maken. Voor een goede werking van de economie is het nodig dat private partijen zowel binnen als op basis van bepaalde randvoorwaarden hun gang kunnen gaan. EZ tracht deze randvoorwaarden te creëren en/of te borgen door bijvoorbeeld het opheffen van tegenstrijdige regelgeving, door te bemiddelen tussen bedrijven en publieke kennisinstellingen en door meer ruimte te creëren voor ondernemerschap. Op het gebied van marktwerking, kennis- en innovatiebeleid, ondernemingsklimaat, ICT en telecom en het economische buitenlandbeleid is EZ echter één van de relevante partijen. Tal van externe factoren, zoals bijvoorbeeld de conjunctuurontwikkeling, hebben ook invloed op deze gebieden. De eigen sturing op de mate van doelbereik wordt hierdoor beperkt. Gelet op het voorwaardenscheppende karakter van het beleid, is dan ook sprake van een systeemverantwoordelijkheid in plaats van een resultaatverantwoordelijkheid voor de Minister van Economische Zaken. Dit betekent dat het accent in dit Jaarverslag ligt op de wijze waarop EZ invulling heeft gegeven aan de inrichting van het«beleidssysteem». Uiteraard gebeurt dit nadrukkelijk in de context van de beleidsresultaten.

4. Toerekening van apparaatuitgaven aan de beleidsartikelen

De personele uitgaven van het kernministerie EZ die direct verband houden met beleidsuitgaven zijn verbijzonderd naar de betreffende artikelen. De personele uitgaven voor de Directoraten-Generaal die onder het kernministerie vallen, zijn geraamd bij de beleidsartikelen 1 tot en met 5 en 10. De personele uitgaven worden verantwoord op basis van de personele bezetting (in fte’s) en de gemiddelde loonsom per fte. Als verdeelsleutel over de artikelen is het aantal fte’s per beleidsartikel gehanteerd.

De in dit opzicht als indirect te beschouwen personele uitgaven van het kernministerie (algemene leiding, stafdirecties) worden verantwoord op artikel 21 Algemeen. De materiële uitgaven van het kernministerie en de overige apparaatsuitgaven van het ministerie worden eveneens verantwoord op artikel 21 Algemeen. Er heeft geen toerekening van deze uitgaven aan de beleidsartikelen plaatsgevonden.

Voor de diensten van EZ (Consumentenautoriteit, NMa/DTe, SodM, CPB) geldt dat de integrale apparaatsuitgaven zijn verantwoord op de betreffende beleidsartikelen (respectievelijk de artikelen 1, 4 en 8).

Voor de baten-lastendiensten (SenterNovem, EVD, Agentschap Telecom en Octrooicentrum Nederland) geldt een andere systematiek. De vergoedingen van EZ aan deze baten-lastendiensten worden verantwoord op de beleidsmatig daarvoor in aanmerking komende artikelen. De paragrafen inzake de baten-lastendiensten geven inzicht in de apparaatsuitgaven van SenterNovem, EVD, Agentschap Telecom en Octrooicentrum Nederland.

De bijdragen van EZ aan de zelfstandige bestuursorganen CBS en OPTA worden verantwoord op artikel 9 respectievelijk 10.

B BELEIDSVERSLAG

1. Inleiding

1.1 Een economisch sterk jaar

De Nederlandse economie is in 2007 met 3,5 procent gegroeid, de hoogste groei na 2000. Tegen de achtergrond van de financiële crisis en sterke daling van het consumentenvertrouwen in de tweede helft van 2007 is dit een opmerkelijk goede prestatie.

De belangrijkste bijdrage aan de economische groei leverde in 2007 opnieuw de uitvoer, maar ook de consumptie en de investeringen droegen substantieel bij. Gedreven door de groei van de wereldeconomie was de uitvoer van goederen en diensten in 2007 6,4 procent hoger dan het jaar ervoor. De drijvende kracht achter de groei van de totale uitvoer is de wederuitvoer, die met ruim 10 procent hoger was dan de uitvoer van Nederlands product. Mede door de stijgende lonen en werkgelegenheid hebben huishoudens vorig jaar 2,1 procent meer besteed dan in 2006. De bestedingen aan duurzame consumptiegoederen groeiden het hardst, meer dan 4 procent. Positieve stemming onder ondernemers en oplopende bezettingsgraad hebben geleid tot een toename van bedrijfsinvesteringen in 2007 met 4,9 procent. Vooral in machines, de belangrijkste investeringscategorie voor het bedrijfsleven, maar ook in bedrijfsgebouwen en in computers werd fors meer geïnvesteerd. Verder is in woningen en infrastructuur duidelijk meer geïnvesteerd. (CBS, 14/2/08)

Onder invloed van de gunstige economische ontwikkelingen betreden steeds meer mensen de arbeidsmarkt, terwijl de sterke groei van werkgelegenheid (in personen) in 2007 het niveau van de jaren negentig heeft bereikt. De spanningen op de arbeidsmarkt lopen gestaag op. Eind december vorig jaar stonden 236 000 vacatures open, terwijl gemiddeld genomen 344 000 personen werkloos waren. Een werkloosheidsdaling van bijna 70 000 personen ten opzichte van 2006 (CBS, 21/2/08).

1.2 Beleidsinspanningen blijven nodig

De economische omgeving van Nederland verandert in een steeds hoger tempo. Voor ons ligt de uitdaging om ook in de komende jaren duurzame welvaart en werkgelegenheidsgroei te behouden. Nederland is, als een open economie, vooral op korte termijn gevoelig voor de internationale ontwikkelingen. Op lange termijn hangt een gunstige economische ontwikkeling voornamelijk af van onze eigen inspanningen. Willen we voor Nederland een florerende toekomst dan is het van belang om nu in te zetten op een verhoging van de arbeidsdeelname. Duurzaam economisch beleid behelst echter meer dan alleen een verhoging van de arbeidsparticipatie. Op lange termijn wordt de stijging van de welvaart bereikt door een slimmer inzet van arbeid en kapitaal. De investeringen in kennis, innovatie, ondernemerschap en duurzaamheid zijn dan ook nodig om de productiviteitsgroei verder te verhogen en daarmee de welvaart in de komende jaren veilig te stellen.

Het kabinet Balkenende 4, dat op 22-2-2007 is aangetreden, heeft deze uitdaging opgepakt in zijn Beleidsprogramma «Samen werken, samen leven» (juni 2007).

EZ coördineerde binnen het Beleidsprogramma 2007–2011 de realisatie van pijler II, waarin acties zijn opgenomen voor een innovatieve, concurrerende en ondernemende economie. EZ is daarnaast sterk betrokken bij pijler III, een duurzame leefomgeving, met name vanuit onze verantwoordelijkheid voor het energiebeleid. In de andere pijlers wordt door EZ actief geparticipeerd, bijvoorbeeld rond internationale en Europese zaken of een hogere arbeidsparticipatie.

De voor EZ relevante delen uit het Beleidsprogramma zijn bij dit beleidsverslag als uitgangspunt genomen. Onderstaand een beknopt overzicht van de eerste resultaten die door EZ tot stand zijn gebracht in pijler II en III.

Beleidsprogramma 2007–2011

Pijler II, Innovatie

Doel is het versterken van het innovatief vermogen van de Nederlandse economie. Hiervoor is onder meer een specifiek project opgestart: «Nederland Ondernemend Innovatieland (NOI)».

Resultaten 2007:

• Maatschappelijke innovatie (NOI), er zijn twee projecten in de ontwikkeling: Building with nature (ecodynamisch ontwerpen) en Flood Control 2015.

• Sleutelgebiedenaanpak, er zijn 5 nieuwe innovatieprogramma’s gestart (maritiem, automotive, chemie, materialen, en life sciences en gezondheid).

• Innovatieprestatiecontracten (IPC’s), er zijn 40 pre-IPC’s afgesloten (hier vindt voorbereiding IPC plaats) en 3 nieuwe IPC’s gestart.

Resultaten te verwachten in 2008:

• Start van de nieuwe innovatievoucherregeling per 1 maart 2008 met structureel meer budget (€ 20 mln), nu ook open voor bedrijven uit landbouw en visserij.

• De innovatiekredieten (verdubbeling tot € 25 mln) worden in het 2e kwartaal van 2008 geïntroduceerd.

• De intensivering (€ 115 mln) van de WBSO krijgt vorm (Belastingplan 2009).

• Start van de Taskforce Technologie, Onderwijs en Arbeidsmarkt waarmee de tekorten aan technisch personeel aangepakt worden.

• Valorisatie: concrete prestatieafspraken met kennisinstellingen (aantallen starters, octrooien etc.) medio 2008 en daarna stroomlijning overheidinstrumentarium.

• Uitrol en verankering SBIR en Launching Customer onder meer door oprichten expertisecentrum met start in 2008.

Pijler II, Ondernemerschap

Doel is het bevorderen van het ondernemersklimaat door toegang kapitaalmarkt te verbeteren, regeldruk te verminderen en met fiscale arrangementen ondernemerschap te stimuleren.

Resultaten 2007:

• Verhoging BBMKB-plafond naar € 730 mln, waaronder extra € 45 mln, voor internationaal ondernemerschap.

• Start ondernemerschapsprojecten in het onderwijs (PO, VO en BVE), plus de oprichting van zes Centers of Entrepreneurship in het hoger onderwijs. Daarnaast de start van 45 samenwerkingsprojecten voor leren in de praktijk tussen ROC’s en bedrijven (regeling «Beroepsonderwijs in Bedrijf»).

• EZ, SZW en FIN hebben een kabinetsbrief over zelfstandig ondernemerschap aan de Tweede Kamer gestuurd.

• De projectdirectie Microfinanciering is op 1 januari 2008 begonnen met een budget van € 5 mln per jaar.

• In juli 2007 is door het kabinet de aanpak voor de vermindering van regeldruk voor bedrijven vastgesteld (Kamerstukken 2007/2008, 29 515, nr. 202). Het doel is in deze kabinetsperiode de administratieve lasten met netto 25% te verlagen.

• In overleg met het bedrijfsleven is een aantal toezichtsdomeinen geselecteerd waar de lasten van rijkstoezicht met gemiddeld een kwart wordt teruggebracht.

Resultaten te verwachten in 2008:

• Betere mogelijkheden voor zelfstandigen om zich te verzekeren tegen ziekte en arbeidsongeschiktheid in 1e kwartaal 2008. Invoering zwangerschapsregeling voor zelfstandigen per 1 juli 2008. Verruiming aanmeldtermijn vrijwillige voortzetting publieke ZW- of WIA-verzekering van 4 naar 13 weken, eveneens per 1 juli 2008.

• Vergemakkelijken van deeltijdondernemerschap door het starten van een eigen onderneming naast dienstbetrekking onder meer via levensloopregeling fiscaal faciliteren en door het versoepelen van het urencriterium in fiscale regelingen: medio 2008 (Belastingplan 2009).

• Daarnaast wordt de «groeiversneller» voor ambitieuze ondernemers opgezet en komt er een programma voor informele investeerders in het 2e kwartaal 2008.

• Door bundeling van vergunningen wordt de aanvraagprocedure versneld en, waar mogelijk, vindt ruimere toepassing van lex silencio positivo plaats.

• Naast het Rijk gaan Provincies, Gemeenten en Waterschappen hun aandeel te leveren in het schrappen en vereenvoudig van regels en vergunningen.

Pijler III, Energiebeleid

Doel is een duurzame, zekere en betaalbare energievoorziening. Met het energiebeleid wordt geanticipeerd op twee grote, mondiale problemen: het klimaatprobleem en de schaarste van energiebronnen. Het overgrote deel van de Nederlandse energievoorziening is nu nog fossiel.

Resultaten 2007:

• Besluit tot in werking te laten treden van het groepsverbod uit de Wet onafhankelijk netbeheer. Per 1 januari 2008 is het beheer van de 110 en 150 KV hoogspanningsnetten overgedragen aan TenneT.

• Afsluitbeleid consumenten, er zijn goede afspraken gemaakt zodat mensen die hun energierekening niet betalen niet direct in de kou of zonder stroom komen te zitten.

• Deelname (9 procent) Gasunie in het Nordstream-project (gaspijpleiding van Rusland naar Duitsland). Daarnaast optie voor Gazprom om 9 procent deel te nemen in de BBL pijpleiding in Nederland.

• BritNed (elektriciteitskabel naar Engeland), EZ heeft goedkeuring gegeven en ook gezorgd dat Europese Commissie heeft ingestemd zodat bouw hiervan kan beginnen.

Resultaten te verwachten in 2008:

• Lancering Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE) op 31 januari 2008.

• Publicatie Energierapport, eind april 2008. Dit zal ingaan op de brandstofmix, energievoorzieningzekerheid, infrastructuur, markten, ondernemerschap en innovatie.

In dit beleidsverslag worden achtereenvolgens beschreven: het functioneren van economie en markten; duurzame energie; kiezen voor sterktes; ruimte om (internationaal) te ondernemen. Aanvullend op de doelstellingen uit het beleidsprogramma staan beleidsresultaten beschreven van onderwerpen die destijds in de Beleidsagenda 2007 opgenomen zijn. Tezamen geeft dit een beeld van de realisatie van de begroting 2007 en de accenten die wij daarin sinds ons aantreden hebben aangebracht.

2 Functioneren van economie en markten

EZ heeft zich in 2007 gericht op versterking van de economische structuur en verbetering van de werking van markten in Nederland en Europa. EZ ordent markten onder borging van publieke belangen en ziet toe op eerlijke concurrentie. Met name de positie van de consument heeft in 2007 bijzondere aandacht gekregen.

2.1 Europa

Beleidsprogramma (doelstelling 1): Een Europa, met een stevig draagvlak onder de burgers, dat zich richt op terreinen waar het meerwaarde levert en zich niet begeeft op terreinen waar lidstaten het beter zelf kunnen regelen.

De minister van Economische Zaken heeft, als nationale Lissabon coördinator, in 2007 het tweede Voortgangsrapport van het Nationale Hervormingsprogramma opgesteld en aangeboden aan de Europese Commissie. Daarnaast heeft EZ onderzoek verricht naar de werking van de Interne Markt. Dit naar aanleiding van het evaluatierapport van de Europese Commissie hierover. Ook is er een interdepartementale projectgroep (EZ, BZK, Justitie) gestart voor de implementatie van de Dienstenrichtlijn. De projectgroep coördineert de screening van Nederlandse wetgeving op de verplichtingen uit de dienstenrichtlijn en bereidt de nodige uitvoeringsmaatregelen voor. Het pakket implementatiewetgeving moet in 2008 worden ingediend.

2.2 WTO

De WTO-besprekingen, om internationale handelsbarrières te slechten, zijn in 2007 niet succesvol geweest. De bilaterale en regionale handelsbetrekkingen beleefden wel een opleving. Zo zijn er eind december 2007 regionale Economic Partnership Agreements (EPA’s) gesloten in Afrika, de Stille Zuidzee en de Caraïben. Ook werden er bilaterale EPA’s vastgesteld met Kameroen, Ghana en Ivoorkust. Daarnaast zijn onderhandelingen over (nieuwe) handelsakkoorden gestart met Zuid-Korea, India, de Andean-landen en Centraal Amerika. Daarnaast droeg het afsluiten van bilaterale investeringsbeschermings-overeenkomsten (IBO’s) bij aan het investeringsverkeer. Zo traden in 2007 vijf nieuwe IBO’s in werking (met Benin, Dominicaanse Republiek, Gambia, Kazakstan en Malawi), werden twee IBO-onderhandelingen afgerond (met Botswana en Oman) en werd de IBO met Algerije, Bahrein en Burundi ondertekend. Ook gaf EZ voorlichting aan het internationaal opererende bedrijfsleven over het toepassingsbereik van IBO’s.

2.3 Consument en marktregels

In januari 2007 heeft de Consumentenautoriteit na consultatie van de belangrijkste marktpartijen en wetenschappers haar eerste agenda gepresenteerd. De daarin benoemde prioriteiten waren: algemene voorwaarden, internethandel, misleidende prijzenfestivals en neploterijen, prijsaanduiding en garantstelling in de reisbranche, garanties en conformiteit. Deze agenda is de eerste stap in het realiseren van een krachtige toezichthouder voor de consument. Daarnaast is op 6 november 2007 het Wetsvoorstel Oneerlijke Handelspraktijken door de Tweede Kamer aanvaard. Wanneer ook de Eerste Kamer instemt, zal de consument beter in staat zijn rechten af te dwingen op de markt, onder meer bij grensoverschrijdende transacties.

Met ingang van 1 oktober 2007 is de Mededingingswet gewijzigd naar aanleiding van de evaluatie van die wet. De wijzigingen houden onder andere in de uitbreiding van de handhavings- en onderzoeksbevoegdheden van de NMa en haar bevoegdheid tot het opleggen van sancties. Doel van de wetswijziging is de effectiviteit en doelmatigheid van die wet te vergroten en de systematiek van die wet zoveel mogelijk in overeenstemming te brengen met de actuele Europese mededingingsregels Verder is er voortgang geboekt met de afronding van de Aanbestedingswet. De nieuwe wetgeving moet leiden tot betere toegang voor het MKB tot overheidsopdrachten, tot lagere administratieve lasten, beter integriteitbeleid en tot meer kans op innovatieve oplossingen bij overheidsaanbestedingen.

2.4 Energiemarkt

Op de energiemarkt is zorgen voor zekerheid een belangrijk uitgangspunt. Energievoorziening moet veilig, betrouwbaar en beschikbaar zijn voor burgers en bedrijven. In 2007 heeft de minister van Economische Zaken besloten het groepsverbod uit de Wet onafhankelijk netbeheer in werking te laten treden. Het betreft de scheiding tussen distributienetwerken en productie, handel en levering bij de energiebedrijven. Ook is in 2007 verder gewerkt aan de implementatie van de «vette» netbeheerder, de overdracht van de economische eigendom van de netten aan de netbeheerder en de overdracht van het beheer van de netten met een spanningsniveau van 110 en 150 kV naar de beheerder van het landelijke hoogspanningsnet. In 2007 is een coherent pakket maatregelen ter verbetering van de werking van de binnenlandse groothandelsmarkt voor gas samengesteld en in februari 2008 is hierover de brief «Nederlandse gasmarkt: modernisering van de spelregels» naar de Tweede Kamer gezonden (TK 29 023, nr. 48).

De nationale voorzieningszekerheid wordt gewaarborgd door een efficiënt beheer van de Nederlandse bodemschatten, diversificatie van brandstoffen en een betrouwbaar en veilig transportsysteem. Zo is er in 2007 een groter volume aardgas uit de kleine velden gewonnen dan in 2006. Ook heeft de minister in 2007 haar beleidsvoornemens voor het aansluitbeleid van nieuwe opwekkingscapaciteit van elektriciteit aangegeven. De internationale voorzieningszekerheid van energie wordt gewaarborgd door o.a. EU-Rusland en EU-OPEC dialoog evenals door bilaterale bezoeken. In 2007 zijn er bilaterale bezoeken gebracht aan Rusland, Kazachstan en Algerije. Met Kazachstan is er een Memory of Understanding (MoU) over samenwerking op het gebied van energie afgesloten. Met Qatar is er een MoU afgesloten over de versterking van economische, commerciële en technische relaties tussen Nederland en Qatar. In 2007 heeft Gasunie een contract met Gazprom afgesloten over de aansluiting van de Nordstream-gaspijpleiding naar Nederland. Ook heeft Nederland actief bijgedragen aan totstandkoming nieuwe consultatieronde over het Transit protocol van het Energiehandvestverdrag.

2.5 Telecom, ICT en Post

Inzake de telecommarkt zijn diverse wetswijzigingen doorgevoerd, waaronder betere bescherming van de consument bij 0900-nummers, het bel-me-niet register, kortere opzegtermijnen in de telecomsector en de implementatie van de roaming-verordening, waardoor de consument goedkoper mobiel belt in de andere EU-landen. Op instigatie van EZ hebben de grotere internetaanbieders zich aangesloten bij de geschillencommissie, zodat de consument eenvoudiger zijn recht kan halen. Ook is gewerkt aan herziening van de telecomregelgeving voor meer bewegingsvrijheid voor de nationale toezichthouder OPTA en flexibilisering van het gebruik van frequenties. De Europese Commissie heeft in november 2007 haar voorstellen voor nieuwe richtlijnteksten gepresenteerd. Nederland heeft hierop gereageerd met een aanvullend standpunt (TK 28 851, nr. 56). De formele onderhandelingen starten in 2008.

Eind 2007 is de wetswijziging aangaande artikel 11.7 en 11.8 van de Telecomwet ingediend bij de Tweede Kamer. Hiermee wordt invulling gegeven aan de uitbreiding van het spamverbod naar rechtspersonen (invulling motie Van Dam/Atsma). In het kader van Digibewust is in 2007 gewerkt aan veilig internet in het MKB en is met veel succes de digibarometer gelanceerd; een internetapplicatie waarmee MKB-ers kunnen testen of zij digitaal goed beveiligd zijn. Er is, samen met BZK, een grootschalige crisisoefening gericht op de kwetsbaarheid van ICT-systemen gehouden: Shift Control.

Het indienen van het Postwetsvoorstel is in 2007 voltooid. De behandeling van het wetsvoorstel in de Eerste Kamer en de behandeling van de lagere regelgeving in de beide Kamers is echter nog niet afgerond. Met oog op het overleg over de arbeidsvoorwaarden in Nederland en door ontwikkelingen op de postmarkt in Duitsland, heeft het kabinet besloten de datum van volledige openstelling van de postmarkt uit te stellen.

3 Duurzame Energie

De energievoorziening moet niet alleen zeker zijn, het moet ook duurzaam zijn. De doelstellingen zijn ambitieus: een reductie van de uitstoot van broeikasgassen van 30% in 2020 ten opzichte van 1990, een verhoging van het aandeel duurzame energie tot 20% in 2020 en een energiebesparing van 2% per jaar.

3.1 Schoon en zuinig

Beleidsprogramma (8): Actief bijdragen aan het tot stand komen van nieuwe ambitieuze internationale klimaatdoelstellingen voor na 2012

Op de VN-klimaatconferentie in Bali (2007) zijn geïndustrialiseerde landen en ontwikkelingslanden het eens geworden over de aanpak van klimaatverandering. Nederland heeft zich, samen met andere landen die een koppositie op energie- en klimaatgebied ambiëren, sterk gemaakt voor totstandkoming van het akkoord. Het Bali Action Plan moet leiden tot een mondiaal klimaatbeleid vanaf 2012.

Beleidsprogramma (22): Het stimuleren van duurzame consumptie en productie

In 2007 is het werkprogramma Schoon en Zuinig: «Nieuwe energie voor het klimaat» vastgesteld (TK 31 209, nr. 1). Dit werkprogramma geeft aan hoe de drie doelen uit het coalitie-akkoord worden gerealiseerd (zie project Schoon en Zuinig). In aanvulling daarop hebben Kabinet en bedrijfsleven in november 2007 een Duurzaamheidsakkoord gesloten. In het voorjaar van 2008 volgen sectorakkoorden. In 2007 is bovendien door de Interdepartementale Projectdirectie Energietransitie gewerkt aan de energie-innovatie agenda die in het voorjaar van 2008 aan de Tweede Kamer zal worden gepresenteerd.

Project Schoon en Zuinig

1. Een reductie van de uitstoot van broeikasgassen van 30% in 2020 ten opzichte van 1990

• De minister van Economische Zaken is verantwoordelijk voor het reduceren van de emissies in de sector energie en industrie binnen het overall doel van 30%. Het Europese emissiehandelssysteem (EU ETS) is daarbij het belangrijkste mechanisme. In 2007 heeft EZ het nieuwe Nederlandse allocatieplan voor de periode 2008–2012 bij de Europese Commissie ingediend. Het gedeelte van de sector dat niet onder ETS valt wordt gestimuleerd om extra inspanningen te leveren via de meerjarenafspraken en benchmarkconvenanten. In 2007 heeft EZ stappen gezet voor intensivering van deze afspraken.

2. Een verhoging van het aandeel duurzame energie tot 20% in 2020

• Het besluit stimulering duurzame energieproductie (SDE) volgt de regeling Milieukwaliteit Elektriciteitsproductie (MEP) op. Deze nieuwe subsidieregeling gaat in het voorjaar van 2008 van start.

3. Een energiebesparing van 2% per jaar

• Het kabinet heeft maatregelen ontwikkeld die per sector worden genomen voor een geleidelijke verbetering van de energie-efficiëntie naar 2%. De minister van Economische Zaken is hierbij verantwoordelijk voor energiebesparing in de sector energie en industrie.

• De besparingsmaatregelen vormen tevens de kern van het Nationaal energiebesparingsplan dat door EZ naar de Europese Commissie is gestuurd.

• De aanpak van energiebesparing in de woningbouwsector is geheel vernieuwd (convenant Meer Met Minder begin 2008).

4 Kiezen voor sterktes

In 2007 is bewust ingezet op economische sterktes van Nederland. Het jaar stond daarmee in het teken van het implementeren van de programmatische werkwijze van EZ: Pieken in de Delta, Innovatieprogramma’s, internationaal ondernemen (zie ruimte voor ondernemen). Een duidelijk accentverschuiving is de aandacht voor maatschappelijk innovatieprogramma’s voor onder meer zorg en onderwijs.

4.1 Meer innovatieve bedrijven en regio’s

Beleidsprogramma (12): Het versterken van de internationale reputatie van Nederlandse wetenschappelijke instellingen en onderzoeksinstellingen;Beleidsprogramma (14): Het versterken van het innovatief vermogen van de Nederlandse economie.

Vanuit o.a. de sleutelgebieden Hightech Systems & Materialen, Flowers & Food, Water en Chemie zijn innovatieprogramma’s opgezet. Momenteel zijn er 6 programma’s in uitvoering en is er eind 2007 voor 3 programma’s een financiële reservering gemaakt. Dit betreffen: Chemie (Polymerendeel), Life Sciences & Health en Materialen (M2i). Met het Coalitieakkoord is bovendien extra geld beschikbaar gekomen voor innovatievouchers, Innovatie Prestatie Contracten (IPC’s), innovatiekredieten, de WBSO en maatschappelijke innovatieprogramma’s. Er zijn in 2007 bijvoorbeeld 3000 «kleine» en 3000 «grote» innovatievouchers verstrekt. Ook de IPC regeling is in werking getreden: 40 pre-IPC’s en 3 IPC’s zijn gestart. Verder heeft EZ samen met OCW en andere ministeries verder gewerkt aan de implementatie van vraaggestuurde programma’s voor TNO en GTI’s. Ook is door het kabinet in 2007 een wijziging doorgevoerd van de Rijksoctrooiwet 1995. Hiermee is een beter, transparanter en goedkoper octrooisysteem tot stand gekomen.

Beleidsprogramma (13): Vergroting van aantrekkelijkheid van Nederland voor kenniswerkers

In 2007 is de implementatie van de Justitienota «Naar een Modern Migratiebeleid» aangevangen. Dit traject zal tot in 2009 doorlopen. EZ is bij dit traject betrokken via deelname aan een tweetal interdepartementale werkgroepen. Een daarvan is gericht op de totstandbrenging van een Talentenregeling (vorm van aanbodsturing), de ander is gericht op het uitwerken van de referentensystematiek. In 2007 is ook de implementatie van de Richtlijn Wetenschappelijke onderzoekers aangevangen. Eveneens onder regie van Justitie. In 2007 is de uitvoering van de«Zelfstandigenregeling door de Centrale Dienst voor In- en Uitvoer beëindigd. De uitvoering is in handen gegeven van SenterNovem.

Beleidsprogramma (17): Een slagvaardige aanpak van economische ontwikkeling in top- en grensregio’s

In de Pieken in de Delta tender 2007 zijn totaal 123 projecten ingediend voor een bedrag van totaal € 110 mln. Totaal stelt EZ een budget van € 46 mln beschikbaar en de regionale overheden stellen eveneens € 46 mln beschikbaar. Een zesde Pieken-regio Noord Nederland is eind 2007 van start gegaan onder de noemer Koers Noord. Relevant voor de grensregio’s is dat eind 2007 de eerste loketten zijn opengegaan van de vier landsdelige EFRO-programma’s. In 2007 is tevens een start gemaakt met drie van de vier grensoverschrijdende programma’s voor Europees Territoriale Samenwerking (ETS).

Project Nederland Ondernemend Innovatieland)

• Doel van het project NOI is het versterken van de concurrentiekracht van Nederland en het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken. Dit wordt onder meer opgepakt door het opstellen van maatschappelijke innovatieagenda’s, het maken van een lange termijn strategie NOI en het versterken van het innovatief vermogen. De nieuwe interdepartementale programmadirectie Kennis en Innovatie heeft hiertoe in september haar werkprogramma aan de Tweede Kamer aangeboden (TK 2006–2007, 27 406, nr. 112).

• Kennis, innovatie en ondernemerschap wordt ingezet voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Er zijn twee projecten in de ontwikkeling: Building with nature (ecodynamisch ontwerpen) en Flood Control 2015.

4.2 ICT en ruimtevaart

EZ zette verder in op nieuwe ICT-toepassingen op het snijvlak van Telecom, ICT en media, en op slim toepassen van ICT bij knelpunten in onderwijs, mobiliteit, veiligheid en zorg. In 2007 is het programma Nederland Digitaal in Verbinding (2007–2010) gestart, waarmee ICT-toepassing binnen het MKB wordt gestimuleerd. De eerste samenwerkingsprojecten zijn van start gegaan. Vanuit het Actieprogramma Maatschappelijke Sectoren & ICT zijn twee innovatieve aanbestedingsrondes gehouden en er zijn 11 innovatieve maatschappelijke ICT-projecten gestart. Ook is in 2007 het actieplan «Nederland open in verbinding» naar de Kamer gestuurd, om het gebruik van op open standaarden en open source software bij de overheid te stimuleren (TK 26 643, nr. 98). Hiermee zet het Kabinet in op een overheid die minder afhankelijk wordt van enkele ICT-leveranciers en die er voor zorgt dat innovatie meer kans krijgt.

Om de positie van Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen in programma’s van het Europese Ruimtevaart Agentschap (ESA) te versterken zijn 36 projecten gesubsidieerd in het kader van de regeling Pré Kwalificatie ESA programma’s. Totaal subsidiebedrag bedroeg zo’n € 6 mln.

5 Ruimte om (internationaal) te ondernemen

Bedrijven zorgen voor vernieuwing en leggen het fundament voor onze toekomstige welvaart. Dat geldt in het bijzonder voor starters en snelle groeiers. De overheid dient zorg te dragen voor een goed ondernemersklimaat, voor alle bedrijven in Nederland. Maatwerk is daarvoor nodig. Door een sterk ondernemingsklimaat zijn we ook in staat nieuwe investeringen aan te trekken uit het buitenland.

5.1 Internationaal ondernemen

Beleidsprogramma (9): Betere dienstverlening aan Nederlandse burgers en bedrijven in het buitenland

In 2007 is de publiek-private samenwerking in DTB-verband geïntensifieerd. Overheid en bedrijfsleven trekken samen op in een aantal prioritaire markten in het kader van de agenda strategische bedrijvenmissies. In 2007 zijn onder meer missies ondernomen naar China, Turkije (o.l.v. burgemeester Deetman van Den Haag), Rusland, India (in samenwerking met 5 grote steden) en de Golfstaten. Er is een Netherlands Business Support Office (NBSO) geopend in Jekatarinaburg (Rusland). Verder is gewerkt aan de uitrol van het instrument Individuele Marktbewerking (IM) bij de diplomatieke vertegenwoordigingen in belangrijke markten. Een consortium van EVD, SenterNovem en Syntens heeft in 2007 de opdracht van de Europese Commissie verworven om uitvoering te geven aan het Enterprise Europe Network in Nederland. Dit is het officiële, Europa-brede bedrijfsondersteuningsnetwerk van de Europese Commissie, opgericht om bedrijven te helpen voordeel te halen uit de mogelijkheden die Europa hen biedt.

In 2007 is de opzet gerealiseerd voor financiering van internationale activiteiten onder de Borgstellingsregeling voor het midden- en kleinbedrijf (BBMKB). Ook is TradeConnect in gebruik genomen door de EVD en een aantal diplomatieke vertegenwoordigingen in het buitenland. In dit systeem worden klantgegevens digitaal bijgehouden, wat bijdraagt aan een snellere en effectievere dienstverlening. Mogelijke verstoringen van het gelijk speelveld van bedrijven zijn van geval tot geval beoordeeld. EZ heeft hiervoor de sectoraanspreekpunten en het crashteam oneerlijke concurrentie ingezet.

Beleidsprogramma (10): Betere dienstverlening aan internationale organisaties en buitenlandse bedrijven die zich in Nederland vestigen

De cijfers van het NFIA (DBIN) laten zien dat de verbeterde dienstverlening aan het bedrijven die zich in Nederland willen vestigen, succesvol is. Ten opzichte van voorgaande jaren vertonen de cijfers een stijgende lijn. Concreet betekent dit: meer verzoeken tot ondersteuning die kunnen leiden tot grotere investeringen en meer arbeidsplaatsen. Het acquisitienetwerk is uitgebreid met een drietal kantoren New Delhi, Maleisië en Singapore.

5.2 Meer ondernemers in Nederland

Beleidsprogramma (15): Meer zelfstandige ondernemers met personeel en meer snelle groeiers in 2011

Het plafond van de Borgstellingsregeling voor het midden- en kleinbedrijf (BBMKB) is verhoogd naar € 730 mln, waaronder extra € 45 mln voor internationaal ondernemerschap. Daarnaast is het wetsvoorstel vereenvoudiging en flexibilisering BV-recht ingediend, met daarin onder andere de afschaffing van het verplichte minimumkapitaal. Om al in het onderwijs het ondernemerschap te stimuleren zijn ondernemerschapsprojecten in het primair-, voortgezet- en BVE onderwijs van start gegaan en 6 Centers of Entrepreneurship in het hoger onderwijs opgezet. Daarnaast is gestart met 45 samenwerkingsprojecten voor het bevorderen van leren in de praktijk tussen ROC’s en bedrijven in het kader van de regeling «Beroepsonderwijs in Bedrijf». Mede naar aanleiding van het advies van de Raad voor Microfinanciering is de projectdirectie Microfinanciering opgezet. Verder is in december 2007 de kabinetsbrief over zelfstandig ondernemerschap en de kabinetsvisie MVO naar de Tweede Kamer gestuurd. Deze beleidsbrieven bevatten de richtsnoeren op het terrein van zelfstandig ondernemerschap als MVO voor deze kabinetsperiode.

5.3 Minder regeldruk, betere dienstverlening

Beleidsprogramma (16): Minder regels, minder instrumenten, minder loketten;Beleidsprogramma (69): Het oplossen van de 10 meest gevoelde knelpunten bij administratieve lasten

In juli 2007 is door het kabinet de aanpak voor de vermindering van regeldruk voor bedrijven vastgesteld voor de komende jaren (TK 29 515, nr. 202). Het doel is dat in 2011 de regeldruk voor ondernemers merkbaar is verminderd. De administratieve lasten worden daarom in deze kabinetsperiode met netto 25% verlaagd. Zo is in 2007 de wettelijke basis gelegd om afschaffing van circa 66 000 frequentievergunningen voor radiozendamateurs en maritiem-mobiele communicatie mogelijk te maken. Door invoering van accountmanagement (bij gemeenten) en voortzetting van het project Eenduidig Toezicht wordt een tegenstrijdige interpretatie van regels tegengegaan. In overleg met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven is een aantal toezichtsdomeinen geselecteerd om de lasten van rijkstoezicht met gemiddeld een kwart terug te brengen. De procedure van vergunningverlening wordt versneld door bundeling van vergunningen en, waar mogelijk, ruimere toepassing van het instrument van de lex silencio positivo. Alle bestaande subsidies moeten met waarborging van de rechtmatigheid aan het eind van de kabinetsperiode lastenarm zijn ingericht.

Het doel van het kabinet is om de professionaliteit en klantgerichtheid van de dienstverlening door de overheid te verbeteren. In 2007 is hiertoe bijvoorbeeld de Wet kamers van koophandel herzien om de KvK’s te moderniseren. Alle informatie richting de ondernemer behoort via één kanaal te lopen, invoering van Vaste Verander Momenten en begrijpelijke formulieren. In 2007 was een duidelijke toename te zien van het aantal overheidsorganisaties dat deelneemt aan het Bedrijvenloket (inmiddels: Antwoord voor Bedrijven). Via een centrale Kennisbank wordt informatie efficiënt ontsloten aan bedrijven. Ten behoeve van decentrale overheden en andere overheidsorganisaties is in 2007 het aantal elektronische formulieren uitgebreid. Inmiddels maken 112 gemeenten gebruik van 45 voor hen ontwikkelde formulieren en zijn er 21 formulieren voor provincies en 12 formulieren voor de waterschappen. Naast het Rijk hebben Provincies, Gemeenten en Waterschappen in 2007 aangegeven hun aandeel te leveren in het schrappen, vereenvoudigen en samenvoegen van regels en vergunningen. In de uitvoeringsagenda behorende bij het bestuursakkoord met VNG is concrete afspraken gemaakt met de gemeenten. Zij hebben zich gecommitteerd om o.a. de gemeentelijke administratieve lasten met 25% te verminderen, alsook het waar mogelijk invoeren van de lex silencio. Zij werken verder mee aan de invoering van de elektronische overheid.

6 Beleidsconclusies

Vooralsnog ziet de groei in Nederland er solide uit en heeft de onrust op de financiële markten beperkt effect gehad op de Nederlandse economie. Echter, de onzekerheden voor de groeivooruitzichten van de Nederlandse economie op korte termijn zijn door de onrust op de internationale financiële markten en de Amerikaanse groeivertraging zeer groot. Los van deze internationale conjuncturele ontwikkelingen, die niet ongemerkt aan de Nederlandse economie voorbij zullen gaan, is het Nederlandse groeivermogen op lange termijn vooral afhankelijk van onze eigen inspanningen. Willen we ook in de toekomst een duurzame welvaart en werkgelegenheidsgroei behouden dan zijn investeringen in kennis, innovatie en ondernemerschap belangrijk. De resultaten in 2007 vormen een goede basis om deze doelstellingen met kracht invulling te geven. Daarom werken we hard verder aan een innovatieve, concurrerende en ondernemende economie in Nederland (pijler II) en aan een duurzame leefomgeving (pijler III).

7 Budgettair overzicht van de beleidsprioriteiten

In onderstaande tabel worden de in de beleidsagenda van de begroting 2007 genoemde beleidsprioriteiten nader uitgewerkt naar de bijbehorende artikelen en operationele doelstellingen. In de achterliggende beleidsartikelen wordt meer in detail in gegaan op de opmerkelijke verschillen tussen de vastgestelde begroting en de realisatie.

BELEIDSARTIKELEN

1 GOED FUNCTIONERENDE ECONOMIE EN MARKTEN IN NEDERLAND EN EUROPA

Het functioneren van economie en markten in Nederland en Europa bevorderen

EZ heeft zich in 2007 gericht op versterking van de economische structuur en verbetering van de werking van markten in Nederland en Europa. EZ heeft onder meer de volgende acties uitgevoerd om de beleidsdoelstellingen van dit artikel te realiseren: het opstellen van het Voortgangsrapport van het Nationaal Hervormingsprogramma in het kader van de Lissabonstrategie, het starten van de implementatie van de Dienstenrichtlijn. Daarnaast is voortgang geboekt in diverse wetgevingstrajecten zoals de Aanbestedingswet en de Mededingingswet die in 2007 is gewijzigd. Ook is de eerste agenda van de consumentenautoriteit opgesteld en uitgevoerd. Verder coördineerde EZ de totstandkoming van het beleidsprogramma voor pijler II van het coalitieakkoord (Een innovatieve, concurrerende en ondernemende economie).

* Gebaseerd op 2% BBP groei per capita en bevolkingsgroei van 1/2%

Bron: OESO, Economic Outlook No 82 database, december 2007.

De cijfers voor de relatieve structurele groei over voorgaande periodes worden regelmatig door de OESO herzien. Dit is ook de reden waarom er in de begroting 2007 andere waarden voor 2006 worden genoemd.

Budgettaire gevolgen van beleid

Markt en overheid

Om oneigenlijke concurrentie door overheden te voorkomen wordt de Mededingingswet aangepast. De raming betreft een compensatie van de kosten die andere overheden moeten maken, onder meer voor het inrichten van een gescheiden boekhouding. De aanpassing van de wet is vertraagd en dus zijn de geraamde budgetten niet tot uitbetaling gekomen.

Apparaatsuitgaven NMa/Dte

De hogere uitgaven zijn het gevolg van hogere huur, servicekosten en betaalde schadevergoedingen. Tevens zijn in 2007 extra middelen toegekend voor extra uitgaven voor de Wet Onafhankelijk Netbeheer en voor tijdelijk benodigde extra capaciteit om sanctiebesluiten met betrekking tot bouwfraude binnen de verjaringstermijn af te ronden.

Ontvangsten NMa

De ontvangsten NMa zijn lager dan de oorspronkelijk vastgestelde begroting omdat in 2007 in een aantal zaken de oorspronkelijk opgelegde boetes zijn verlaagd als gevolg van bezwaar- en beroepsprocedures. Tevens is in een aantal mededingingszaken (waaronder de fietsbranche) bezwaar of beroep aangetekend tegen in 2007 genomen besluiten. Dit heeft een opschorting van de betaling van de opgelegde boetes tot gevolg (zolang de bezwaar- of beroepsprocedure loopt).

OD 1 Bevorderen van structurele economische groei van Nederland en goed functioneren van de Interne Markt

Coördineren interdepartementale visie- en strategievorming economisch beleid

De structurele economische groei hangt af van de structurele groei van de werkgelegenheid en de structurele groei van de arbeidsproductiviteit. Volgens het CBS komt de structurele economische groei in de periode 2002–2007 uit op gemiddeld 2 procent per jaar. De groei bedroeg in 2007 1,8%. Daarmee stond Nederland volgens vergelijkbare OESO-cijfers op plaats 13 in de EU Top-15. In 2006 bezette Nederland met een groei van 1,9% de elfde plaats in die ranglijst (zie ook de tabel op de eerste pagina van dit beleidsartikel). In de Nederlandse economie wordt een hogere arbeidsparticipatie en groei van arbeidsproductiviteit steeds belangrijker, aangezien demografische ontwikkelingen (met name de veranderende leeftijdsopbouw van de bevolking) een negatieve invloed hebben op de groei van het arbeidsaanbod. Om dit te bereiken heeft EZ zich in 2007 ook op punten die niet in de begroting staan vermeld sterk gemaakt voor het bevorderen van structurele economische groei. Zo coördineerde EZ het beleidsprogramma voor pijler II van het coalitieakkoord, waar het waarborgen van welvaart onder toenemende internationale concurrentie centraal stond.

Bewaken voortgang Nationale Hervormingsprogramma in het kader van de Lissabonstrategie

In oktober 2007 hebben de EU-lidstaten het tweede Voortgangsrapport van het Nationale Hervormingsprogramma (NHP) ingediend bij de Europese Commissie (Kamerstukken II, 2007–2008, 21 501-20, nr. 371). De minister van Economische Zaken heeft, als nationale Lissabon coördinator, het rapport aangeboden aan de Europese Commissie. De Europese Commissie heeft op basis van de nationale rapporten, in december 2007 haar rapport opgesteld over de voortgang van de Lissabonstrategie, inclusief voorstellen voor de volgende cyclus van de Lisabonstrategie (2008–2010) zoals een voorstel voor een actualisering van de richtsnoeren en een nieuw Communautair Lissabonprogramma. Dit Voortgangsrapport zal worden besproken tijdens de Voorjaarsraad van 13–14 maart 2008. De CEC adviseert het Kabinet elk jaar over dit rapport.

De Europese Commissie is positief over het hervormingsbeleid in Nederland en beoordeelt de voortgang als significant.

Raad voor het Concurrentievermogen

De Raad voor Concurrentievermogen neemt beslissingen over maatregelen die de concurrentiekracht van de Europese economie versterken. In 2007 is de Raad zeven keer bijeengekomen. Twee keer betrof het een informele raadsbijeenkomst. De Tweede Kamer wordt geïnformeerd over de agenda van de Raad en de inzet van Nederland. Na elke Raad vindt verslaglegging aan de Tweede Kamer plaats. De meeste onderwerpen die in 2007 in de Raad aan de orde zijn gekomen hebben betrekking op het communautaire Lissabon-programma. In 2007 is voortgang geboekt op de volgende onderwerpen:

• In de Raad voor Concurrentievermogen is overeenstemming bereikt over de vier «Joint Technology Initiatives» (JTI) voor Geïntegreerde Computersystemen (Artemis), Innovatieve Geneesmiddelen (IMI), Nano-elektronica (Eniac) en Luchtvaart (Clean Sky). Deze JTI’s vloeien voort uit het Zevende Kaderprogramma en zijn gericht op verbetering van de publiek-private samenwerking en de coördinatie van nationale onderzoeksprogramma’s in Europa. Ook is een politiek akkoord bereikt over het Europees Instituut voor Technologie (EIT).

• Verder heeft de Raad voor Concurrentievermogen een politiek akkoord bereikt over het voorstel voor een gemoderniseerd Douanewetboek. Het doel van de modernisering van het Communautair Douanewetboek is het vereenvoudigen van douaneregelgeving, -procedures en -formaliteiten ten gunste van zowel de douaneautoriteiten als het bedrijfsleven. Dit voorstel zal de nodige administratieve lastenreductie met zich meebrengen. Verder is in de Europese Raad van 8 en 9 maart 2007 het actieplan voor de reductie van administratieve lasten aangenomen. Dit actieplan bevat onder meer een reductiedoelstelling van administratieve lasten die voortvloeien uit communautaire regelgeving van 25%.

SOLVIT

SOLVIT is het Europese netwerk voor het oplossen van problemen bij de toepassing van Europese interne markt regelgeving. In 2007 was het Nederlandse SOLVIT Centre, ondergebracht bij het Ministerie van Economische Zaken, betrokken bij de behandeling van 77 grensoverschrijdende Klachten (ruim 10% meer dan in 2006), waarvan 48 vanuit Nederland tegen andere landen en 29 vanuit andere landen tegen Nederland (in heel Europa werden in deze periode 818 klachten behandeld). Hierbij werd nauw samengewerkt met experts binnen de Nederlandse overheid. Eind januari 2008 geldt dat bijna 80% van de door het Nederlandse SOVLIT Centre behandelde gevallen zijn opgelost. In de andere gevallen heeft informele bemiddeling door het Nederlandse SOVLIT Centre (nog) niet in tot een oplossing geresulteerd. De klagers zijn geattendeerd op de formele klachtenprocedure van de Commissie.

Coördinatiecentrum staatssteun

Als uitvloeisel van het State Aid Action Plan uit 2005 heeft de Commissie in 2006 en 2007 een aantal consultatiedocumenten uitgebracht en hebben verscheidene vergaderingen van het adviescomité staatssteun en het multilateraal overleg staatssteun in Brussel plaatsgevonden. Nederland heeft binnen het Interdepartementaal steunoverleg afgestemde reacties op de consultatiedocumenten aan de Commissie verstuurd. Het betreft hier onder andere reacties op het milieusteunkader, garanties, verbetering van de staatssteunprocedures, opmerkingen over het reddings- en herstuctureringskader, reactie op de algemene blokvrijstellingen en reacties op het onderzoek, ontwikkeling en innovatiekader.

Implementatie Dienstenrichtlijn

2007 was het eerste implementatiejaar van de Dienstenrichtlijn (in werking getreden in december 2006). Door de Dienstenrichtlijn krijgt het grensoverschrijdende dienstenverkeer binnen de EU een belangrijke impuls. Daartoe moeten veel implementatiewerkzaamheden verricht worden voor de implementatiedeadline van 28 december 2009: o.a. vereenvoudigen en gelijktrekken van procedures voor dienstverrichters, inrichten van 2 elektronische loketten (één voor bedrijven en één voor consumenten) en nauwere samenwerking tussen toezichthouders in de lidstaten.

Om de omvangrijke taak uit te kunnen voeren, is in 2007 een interdepartementale projectgroep (EZ, BZK, Justitie) gestart. Met alle partijen (vakdepartementen, provincies, gemeenten, waterschappen, PBO’s, beroepsorganisaties en uitvoeringsinstanties) onderhoudt de projectgroep reguliere contacten voor zowel besluitvorming als coördinatie en monitoring van de door hen te verrichten werkzaamheden. De projectgroep startte in 2007 met het pakket implementatiewetgeving (in te dienen in 2008). Daarnaast bereidt zij de nodige uitvoeringsmaatregelen voor.

Arbeidsmigratie

Op 23 oktober 2007 presenteerde de Europese Commissie twee van de vijf richtlijnen als gevolg op het witboek «Arbeidsmigratie», namelijk de kaderrichtlijn «Arbeidsmigratie» en de richtlijn «Kennismigranten». Het Ministerie van Justitie is eerstverantwoordelijke bij de onderhandelingen in Brussel. EZ maakt zich in deze onderhandelingen sterk voor het meer toegankelijk maken van de EU voor hoogopgeleiden uit derde landen en het verlagen van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven. In 2008 zal de Commissie naar alle waarschijnlijkheid de richtlijnen «Seizoenmigratie», «Bezoldigde trainees» en «Intra-corporate transfers» presenteren.

In het project Modern Migratiebeleid worden de hoofdlijnen uit de kabinetsnotitie «Naar een modern migratiebeleid» uitgewerkt tot concrete beleids- en wetswijzigingen. EZ is hier nauw bij betrokken, in het bijzonder op de onderwerpen referentensystematiek en talentenregeling. In december 2007 is besloten om buitenlandse studenten gedurende een jaar in staat te stellen na afronding van een studie in Nederland een baan te vinden. Bovendien is de salarisgrens verlaagd naar € 25 000,– per jaar. Planning is om voor de zomer van 2008 de beleidsplannen aan de Tweede Kamer voor te leggen.

Evaluatie interne markt

Voortbouwend op een op 21 februari 2007 gepubliceerd interim rapport heeft de Europese Commissie op 20 november 2007 het eindrapport gepresenteerd van de in 2006 gestarte Interne Markt review. Op 11 december 2007 is het standpunt van het kabinet in de vorm van een BNC fiche naar de Tweede Kamer verzonden (Kamerstukken II 2007–2008, 22 112, nr. 597, fiche 3). De Nederlandse visie, die mede op basis van door EZ verricht onderzoek naar de werking van de Interne Markt in Nederland tot stand is gekomen, is in aanloop naar het eindrapport veelvuldig bij de Europese Commissie ingebracht. Kern van de visie van de Commissie zoals neergelegd in de mededeling is dat meer dan voorheen gericht moet worden op het in de praktijk optimaal laten functioneren van markten voor burgers en bedrijven. Deze visie wordt door Nederland van harte ondersteund.

Vrij verkeer van werknemers

EZ heeft actief inbreng geleverd voor de kabinetsstandpunten op het dossier vrij verkeer van werknemers voor zowel de acht landen van Midden- en Oost-Europa (MOE-8) als voor Roemenië en Bulgarije. Het Ministerie van SZW is eerstverantwoordelijk voor dit dossier. EZ heeft zich in het bijzonder sterk gemaakt voor de invoering van vrij verkeer van werknemers voor de MOE-8, gelet op de belangen van werkgevers, vanwege de krappe arbeidsmarkt. Per 1 mei 2007 is het vrij verkeer van werknemers voor de MOE-8 gerealiseerd.

Agenda van «Concreet Europa»

Ter uitvoering van de agenda van «Concreet Europa» heeft het kabinet zich hard gemaakt om tot een sterk Europees klimaaten energiebeleid te komen, hetgeen ook nodig is om onze ambitieuze nationale doelstellingen te kunnen halen. Ook heeft het kabinet zich volop ingezet voor innovatie en onderzoek.

OD 2 Optimale marktordening en mededinging bevorderen

NMa

Zoals toegezegd aan de Tweede Kamer in de beantwoording van de vragen over het Rapport van de Algemene Rekenkamer over Toezicht op de mededinging door de NMa (Kamerstukken II, 2006–2007, 31 055, nr. 4, p. 10) wordt voor de bijdrage van de NMa aan de beleidsdoelen van EZ verwezen naar mijn bevindingen op het jaarverslag van de NMa (Kamerstukken II, 2006–2007, 30 800 XIII nr. 50).

Interdepartementale Commissie Marktordening (ICM)

De ICM is vanaf augustus 2006 met de Commissie voor Economische Aangelegenheden (CEA) samengevoegd onder de naam van de CEA. De CEA is vanaf maart 2007 samengevoegd met de Commissie voor Wetenschap Technologie en Innovatie (CWTI) onder de naam Commissie voor Economie Kennis en Innovatie (CEKI).

Kenniscentrum voor Ordeningsvraagstukken (KCOV)

In 2002 is het KCOV op verzoek van de Tweede Kamer opgericht om het lerend vermogen van de overheid op het gebied van marktordening te vergroten (motie Voûte, 28 000 XIII, nr. 17). Het Kenniscentrum heeft met een groot aantal activiteiten succesvol invulling gegeven aan deze opdracht. Het Kenniscentrum vervult hierbij met name een faciliterende rol. De verdere werkzaamheden worden doorgaans uitgevoerd door beleidsmakers van diverse ministeries.

Door het KCOV is veel kennis opgebouwd op het gebied van marktordening. Ook weten beleidsmakers van verschillende departementen elkaar inmiddels goed te vinden. In 2007 is het project «Ruimte voor de professional» van start gegaan. Daarnaast heeft het Kenniscentrum diverse workshops georganiseerd en departementen geadviseerd. Tevens is in 2007 bezien of de inbedding van het KCOV binnen EZ in de toekomst op eenzelfde wijze dient te worden voortgezet. Uitkomst hiervan is dat er nog steeds behoefte is aan een coördinerende rol op dit terrein. Vanwege het raakvlak met andere werkzaamheden zal deze rol vanaf 2008 worden belegd bij de directie Algemene Economische Politiek van het Directoraat-Generaal Economische Politiek van EZ. Binnen deze directie wordt een coördinator aangewezen voor vraagstukken op dit terrein, die tevens secretaris wordt van de interdepartementale klankbordgroep.

Economics Network for Competition and Regulation (ENCORE)

In 2007 hebben wederom internationaal gerenommeerde economen bijgedragen aan de activiteiten van ENCORE, waaronder het jaarcongres Creativity & Competition. Voor academici, beleidsmakers en toezichthouders heeft ENCORE op deze wijze een belangrijke bijdrage geleverd aan het uitwisselen en creëren van kennis over marktwerking, mededingingsbeleid en regulering.

Kenniscentrum PIANOo en TenderNed

PIANOo (Professioneel & Innovatief Aanbesteden; Netwerk voor Overheidsopdrachtgevers) heeft in 2007 wederom bijgedragen aan de verdere professionalisering van overheidopdrachtgevers onder andere door het faciliteren van kennisuitwisseling over goed aanbesteden. Ook in 2007 heeft PIANOo een groot netwerkcongres georganiseerd over aanbesteden voor overheidsopdrachtgevers. PIANOo boekt goede voortgang bij de ontwikkeling van TenderNed, het systeem voor elektronisch aanbesteden. In de nieuwe aanbestedingsregels zullen overheidsopdrachtgevers worden verplicht om opdrachten elektronisch aan te kondigen via een module van TenderNed.

Wetgevingstrajecten

• Waarborgwet: In juli 2007 is aan de Tweede Kamer een evaluatie gestuurd van het systeem van de vaststelling van tarieven van de waarborginstellingen.

• Mededingingswet: Het wetsvoorstel tot wijziging van de Mededingingswet naar aanleiding van de evaluatie van die wet is op 26 juni 2007 aangenomen door de Eerste Kamer (Kamerstukken I, 2006–2007, 30 071, A) en op 1 oktober 2007 in werking getreden.

• Metrologiewet: In het kader van de nieuwe Metrologiewet is Verispect aangewezen als toezichthouder op de naleving van deze wet m.u.v. de meetinstrumenten voor enkele specifieke toepassingen. Voor meetinstrumenten op een mijnbouwwerk is de toezichthoudende taak belegd bij Staatstoezicht op de Mijnen, het toezicht op de niet automatische weegwerktuigen in de medische/pharmaceutische sector is belegd bij het Staatstoezicht op de volksgezondheid. In 2007 is voortgang geboekt met de ontwikkeling van een EU-research programma op het gebied van de metrologie. Ministeries en standaarden-instituten van de EU-lidstaten werken hierbij samen in het zgn. iMERA-project.

• Markt & Overheid: In 2007 is verder gewerkt aan een wetsvoorstel voor de markt & overheid problematiek. Deze zal naar verwachting in 2008 in de Tweede Kamer behandeld worden.

• Aanbestedingswet: Het wetsvoorstel Aanbestedingswet is op 26 september 2006 ter behandeling neergelegd bij de Eerste Kamer. Op 5 december 2006 heeft de vaste commissie voor Economische Zaken haar voorlopig verslag uitgebracht. Op 10 juli 2007 heeft de minister haar nader rapport aan de Eerste Kamer uitgebracht. Op 7 november 2007 heeft de vaste commissie haar nader voorlopig verslag uitgebracht. Over de concept uitwerkings-amvb’s is afgelopen jaar veelvuldig overleg geweest met betrokken partijen. Op 29 november 2007 is een consultatiedocument aanbesteden uitgebracht waarmee reacties zijn gevraagd op de beleidsvoornemens met betrekking tot de uitwerkingsregelgeving van de Aanbestedingswet.

Hoger onderwijs

In het hoger onderwijs heeft EZ een bijdrage geleverd aan de Strategische Agenda voor hoger onderwijs-, onderzoek- en wetenschapsbeleid (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 288, nr. 1). Samen met OCW wordt het experiment «Rendement en excellentie» voorbereid dat gefinancierd wordt uit Fes-middelen (Kamerstukken II, 2005–2006, 30 800 VIII, nr. 2). De middelen zullen vanaf collegejaar 2008–2009 worden ingezet.

Zorg

De AMvB voor tijdelijke verruiming van het toepassingsbereik van het concentratietoezicht in de zorg is opgesteld en in werking getreden per 1 januari 2008. Daarnaast heeft EZ bijgedragen aan de (voorbereiding van) besluitvorming over het zorgstelsel, onder meer op het terrein van prijsliberalisering in de ziekenhuiszorg en integrale tarieven in de zorg. Ook heeft EZ een bijdrage geleverd aan het opstellen van de maatschappelijke innovatieagenda voor de zorg.

Bronnen: World Competitiveness Yearbook (IMD), Global Competitiveness Report (World Economic Forum), website Europese Unie.

Nederland had in 2007 een 4e positie, achter Denemarken, Nieuw Zeeland en Finland. Nederland scoort ongeveer gelijk aan Duitsland dat op een 5e positie staat.

Ten opzichte van de vorige meting is de score van Nederland (relatief en absoluut) verbeterd op meerdere variabelen. Effectiviteit van de mededingingswetgeving en kwaliteit van de mededingingsregulering waren al sterke punten van Nederland en de positie op beide variabelen is t.o.v. de vorige meting verder verstevigd.

OD 3 Positie van de consument versterken

Consumentenautoriteit en ConsuWijzer

In 2007 was de start van de Consumentenautoriteit – per 1 januari – de belangrijkste mijlpaal in het kader van het consumentenbeleid. De Consumentenautoriteit heeft drie concrete taken:

1. Toezicht houden op de naleving van de regels van consumentenbescherming en zonodig handhavend optreden op basis van de Wet handhaving consumentenbescherming;

2. Voorlichten van individuele consumenten over hun rechten en plichten op basis van de regels van consumentenrecht, via het informatieloket ConsuWijzer (samen met de NMa en OPTA);

3. Daarnaast fungeert de Consumentenautoriteit als verbindingsbureau voor andere autoriteiten in de EU onder verordening 2006/2004.

In januari 2007 heeft de Consumentenautoriteit na consultatie van de belangrijkste marktpartijen en wetenschappers haar eerste agenda gepresenteerd. De daarin benoemde prioriteiten waren: algemene voorwaarden, internethandel, misleidende prijzenfestivals en neploterijen, prijsaanduiding en garantstelling in de reisbranche, garanties en conformiteit.

In totaal zijn honderd onderzoeken uitgevoerd en zijn honderden overtredingen veelal door middel van informele handhaving, beëindigd. In 2007 is één sanctiebesluit vastgesteld waarbij een bestuurlijke boete is opgelegd. Bij de Consumentenautoriteit zijn in 2007 100 buitenlandse verzoeken om bijstand ingediend of meldingen gemaakt van (mogelijke) overtredingen van consumentenregels door Nederlandse bedrijven in andere EU landen. In veel gevallen betrof het meldingen over Nederlandse webwinkels.

Een gedetailleerd jaarverslag van de werkzaamheden van de Consumentenautoriteit wordt voor 1 juni 2008 aan de Tweede Kamer aangeboden.

Wetsvoorstel Oneerlijke Handelspraktijken

Op 6 november 2007 is het wetsvoorstel Aanpassing van de Boeken 3 en 6 van het Burgerlijk Wetboek en andere wetten aan de richtlijn betreffende oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen jegens consumenten op de interne markt door de Tweede Kamer aanvaard. Na behandeling in de Eerste Kamer zal deze wet in werking treden.

Contactmomenten

Het aantal contactmomenten is het aantal maal dat er per mail, telefoon of brief contact gezocht is met ConsuWijzer. Dit aantal is lager dan verwacht. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat consumenten vaker dan verwacht hun antwoord al op de website vinden, zodat mail- of telefonisch contact niet nodig is. De website is echter het primaire kanaal waarlangs ConsuWijzer de consument wil bereiken. Daarom is hiervoor intern bij ConsuWijzer een streefwaarde vastgesteld (360 000 bezoeken). De website is in 2007 440 000 maal bezocht. Het totale aantal contacten van ConsuWijzer via web, email, telefoon en post ligt daarmee 10,6% boven de streefwaarde van 2007.

Aantal geschillencommissies

Op dit moment verziet de Stichting Geschillencommissie voor Consumentenzaken (SGC) in geschilbeslechting in 45 sectoren, ondergebracht in 39 commissies. In 2007 zijn twee geschillencommissies die tot dan toe onder de SGC ressorteerden, de commissie Bankzaken en de commissie Hypotheken, opgegaan in het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening. In de eerste helft van 2008 worden naar verwachting nog zes tot tien nieuwe commissies toegevoegd.

2 EEN STERK INNOVATIEVERMOGEN

Een sterker innovatievermogen van de Nederlandse economie

Algemeen

Als coördinator van pijler 2 van het beleidsprogramma (4e kabinet Balkenende) werkt EZ aan het creëren van een innovatieve, concurrerende en ondernemende economie.

Met het Coalitieakkoord is extra geld beschikbaar gekomen voor innovatievouchers, IPC’s, innovatiekredieten, de WBSO en maatschappelijke innovatieprogramma’s.

Het 4e kabinet Balkenende heeft het Tweede Innovatieplatform ingesteld om met vernieuwende en strategische ideeën en acties een impuls te geven aan de Nederlandse kenniseconomie en als samenbindend orgaan de wisselwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid te verbeteren. De minister-president blijft voorzitter en de ministers van OCW en EZ zijn respectievelijk eerste en tweede vice-voorzitter. De Minister van EZ is verantwoordelijk voor het beheer van het Innovatieplatform. Tevens is conform het Coalitieakkoord de interdepartementale programmadirectie Kennis en Innovatie ingericht, ter uitvoering van het Pijler 2-project Nederland Ondernemend Innovatieland (NOI). (TK 2006–2007, 27 406, nr. 112) Doel van NOI is zowel het versterken van de concurrentiekracht van Nederland als het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken. Hiervoor worden onder meer maatschappelijke innovatieagenda’s opgesteld op gebieden als zorg, onderwijs en water. Tevens wordt een lange termijn strategie Ondernemen en Innovatie voor het versterken van het innovatief vermogen opgesteld.

Beoordeling innovatiepositie van Nederland

De hierboven genoemde algemene doelstelling uit de begroting voor 2007 kent een equivalent in het beleidsprogramma van het 4e kabinet Balkendende: «Het versterken van het innovatief vermogen van de Nederlandse economie» (doel 14). In onderstaande tabellen zijn kengetallen opgenomen die een indruk geven van het innovatievermogen van de Nederlandse economie. Dat betreft de positie van Nederland in het European Innovation Scoreboard van de Europese Commissie en de R&D-uitgaven in de private en de publieke sector als percentage van het BBP.

Bron: Europese Commissie (European Innovation Scoreboard 2007); betreft positie van Nederland in rangorde van EU-25 landen.

Bron: CBS en OECD; EU-25 gemiddelden tussen haakjes vermeld, voor zover beschikbaar. Over de R&D-uitgaven in de publieke sector in Nederland in 2004–2006 zijn nog geen definitieve cijfers beschikbaar. Het CBS heeft hier schattingen voor gemaakt. Daarnaast zijn de gehanteerde BBP-cijfers in de noemer van beide R&D-indicatoren voor de jaren 2005 en 2006 nog niet definitief (voorlopige cijfers van het CBS).

In het European Innovation Scoreboard wordt de innovatiekracht van landen vergeleken op basis van een groot aantal indicatoren. Een samengestelde innovatie-index geeft de totaalscore van een land weer bij de verschillende indicatoren. Op de ranglijst voor de index neemt Nederland in de laatste editie van het European Innovation Scoreboard (editie 2007, gepubliceerd in februari 2008) een negende positie in binnen de EU-25.

Nederland wordt daarmee in het European Innovation Scoreboard tot de innovatievolgers gerekend, achter een groep landen die als innovatieleiders wordt beschouwd, met als koplopers binnen de EU Zweden, Finland en Denemarken. Met een negende positie in 2007 binnen de EU-25 blijft Nederland nog ver verwijderd van de ambitie om in 2010 een top 5 positie te bereiken. Ook blijft Nederland aanzienlijk achter bij de ambitie die voor 2007 was gesteld: een 6e positie.1

Binnen de totaalscore van Nederland in het European Innovation Scoreboard zijn sterktes en zwaktes van Nederland te signaleren. Zo scoort Nederland bovengemiddeld vergeleken met de andere EU-landen bij levenslang leren, de publieke R&D-uitgaven, aangevraagde en toegekende octrooien, geregistreerde handelsmerken en geregistreerde industriële ontwerpen. Daarentegen scoort Nederland benedengemiddeld bij onder andere de private R&D-uitgaven, het aantal nieuwe afgestudeerden in wetenschap en techniek, het aandeel innoverende MKB-bedrijven en het omzetaandeel van nieuwe en verbeterde producten.

De kengetallen voor de private en de publieke R&D-uitgaven brengen de R&D-positie van Nederland nader in beeld. Bij de private R&D-uitgaven scoort Nederland relatief laag, zelfs aanzienlijk onder het EU-25 gemiddelde. In het meest recente jaar zijn de private R&D-uitgaven als percentage van het BBP in Nederland gedaald van 1,02% in 2005 naar 0,96% in 2006. Bij de publieke R&D-uitgaven heeft Nederland een bovengemiddelde positie, maar de voorsprong op het EU-25 gemiddelde is de laatste jaren gedaald. Zowel Nederland als de EU-25 in totaliteit blijven volgens de meest recente cijfers nog ver verwijderd van de in Europees verband geformuleerde Barcelona-ambitie om in 2010 in totaal 3% van het BBP aan R&D te besteden. Nederland scoort hierbij volgens de meest recente cijfers 0,10% van het BBP lager dan het EU-25 gemiddelde (Nederland: 1,67% in 2006; EU-25: 1,77% in 2005; het EU-25 gemiddelde over 2006 is nog niet beschikbaar).

Budgettaire gevolgen van beleid

Innovatievouchers/IPC’s

De onderuitputting heeft volledig betrekking op het onderdeel IPC’s. In totaal was € 17 mln gereserveerd voor IPC’s, waarvan € 3 mln voor zogenaamde pre-IPC’s. Voor de pre-IPC fase was in 2007 meer belangstelling dan verwacht. Doordat meer projecten als pre-IPC zijn ingediend, zijn uiteindelijk in 2007 minder aanvragen ingediend voor de IPC-fase dan geraamd.

Seed-regeling

De realisatie is lager dan geraamd bij de oorspronkelijke begroting doordat een deel van de aanvragen op de Seed-regeling niet voldeed aan de kwaliteitseisen van de regeling.

Subsidieregeling kennisexploitatie

De middelen die in 2007 beschikbaar zijn gesteld vanuit het Fes voor de SKE «Creatieve Industrie» konden vanwege relatief late publicatie van het budget niet meer in 2007 worden gecommitteerd.

Innovatieprogramma’s Algemeen

Op Innovatieprogramma’s Algemeen worden uitsluitend middelen geraamd die nog moeten worden toegekend aan nieuwe innovatieprogramma’s. Toekenning vindt pas plaats nadat programma’s door EZ zijn goedgekeurd. Op dit onderdeel wordt dan ook geen realisatie geboekt, de middelen worden gedurende het jaar verdeeld over de verschillende innovatieprogramma’s.

Innovatiesubsidie samenwerkingsprojecten

Betreft overheveling vanuit Innovatieprogramma’s algemeen in het kader van Eureka.

InnoWATOR, IP Maritiem, Food & Nutrition, IP Automotive en Life Sciences en Health

Voor de regeling Innowator en de innovatieprogramma’s Maritiem, Food & Nutrition, Automotive en Life Sciences en Health zijn uit het budget Innovatieprogramma’s algemeen middelen overgeheveld.

Bijdrage aan Topinstituten

Vanwege gemaakte meerjarige afspraken met de topinstituten is inpassing in de programmatische aanpak minder snel gegaan dan gepland, waardoor de uitgaven in 2007 nog via dit instrument zijn gerealiseerd.

Innovatieve onderzoeksprogramma’s

De middelen voor innovatieve samenwerkingsprogramma’s waren met ingang van 2007 overgeboekt naar het onderdeel Innovatieprogramma’s algemeen. Gebleken is dat deze middelen minder snel beschikbaar komen dan verwacht als gevolg van het doorlopen van verschillende programma’s. Daarom vindt op dit instrument alsnog realisatie plaats.

Bijdrage aan STW

Voor het programmatisch deel van het budget van STW was EZ ultimo 2006 nog in onderhandeling met STW. Hierdoor heeft de committering pas in 2007 plaatsgevonden.

WCFS+

De start van het TopInstituut Food and Nutrition (TIFN, voorheen WCFS+) is vertraagd doordat de Fes-besluitvorming langer heeft geduurd dan verwacht. Daarom is € 18 mln van 2007 door geschoven naar 2008.

Scheidingstechnologie

De uit het FES-beschikbaar gestelde middelen voor scheidingstechnologie zullen minder snel tot besteding komen dan aanvankelijk werd verwacht. Bij Voorjaarsnota 2008 zullen de middelen over de komende jaren worden verdeeld.

Bijdrage aan TNO

De financieringsbrief van het Rijk aan TNO kon pas in februari 2008 aan de Ministerraad worden voorgelegd zodat committering niet meer in 2007 kon plaatsvinden.

Bijdrage aan NIVR

Eind 2006 zijn met het NIVR afspraken gemaakt over het opvragen van middelen uit het Revolving Fund. Hiertoe zijn de bijhorende middelen uit latere jaren naar 2007 geschoven en gecommitteerd aan het NIVR. Derhalve staan met ingang van 2008 alleen nog de bureaukosten vermeld in de begroting.

Ruimtevaart

e verplichtingen voor de ESA-onderdelen «General Budget» en «Kourou» zijn reeds in 2007 aangegaan. De hiervoor benodigde verplichtingruimte is bij 2e suppletore begroting naar voren gehaald uit latere jaren.

Beleidsexperimenten DGOI

Het verschil wordt verklaard doordat een aantal nieuwe experimenten in 2007 niet ten laste van dit onderdeel zijn gebracht, maar direct ten laste van het beschikbare beleidsbudget. Daarnaast zijn middelen overgeboekt naar andere instrumenten en ministeries.

Bijdrage DGOI aan Agentschappen

Een deel van de opdracht aan SenterNovem kon in 2006 nog niet worden verstrekt omdat nog te veel zaken rondom de programmatische aanpak in ontwikkeling waren. De desbetreffende verplichtingenruimte is doorgeschoven naar 2007. Daarnaast was een deel van de uitvoeringskosten nog geraamd bij de beleidsmiddelen, omdat nog niet duidelijk was hoeveel exact nodig was voor de uitvoering van verschillende instrumenten.

Ontvangsten Rijksoctrooiwet

In 2007 is als gevolg van een toename van het aantal «levende octrooien» € 2,3 mln extra octrooitaksen ontvangen.

Ontvangsten TOP

De terugbetalingen op in het verleden verstrekte kredieten voor technische ontwikkelingsprojecten zijn onzeker omdat het succes van projecten moeilijk te voorspellen is. In 2007 is uiteindelijk € 6,6 mln minder ontvangen dan geraamd.

Ontvangsten Fes

Uit het Fes is zo’n € 72 mln minder opgevraagd dan oorspronkelijk geraamd. Met name de BSIK-middelen en de recentelijk toegevoegde middelen voor de Innovatieprogramma’s worden minder snel uitgegeven dan geraamd.

Markt en spelregels

OD 1 Kennisbescherming

Toekomst communautair Europees octrooibestel

De discussie over een Europees geschilbeslechtingssysteem voor octrooizaken is in 2007 weer op gang gekomen in het verband van de Raadswerkgroep Intellectuele eigendom (octrooien). Met betrekking tot het London-protocol (vertalingenprotocol) is voortgang geboekt nu ook Frankrijk het verdrag heeft geratificeerd. Het London-protocol, dat ertoe strekt het aantal vertalingen van Europese octrooien terug te dringen, zal op 1 mei 2008 in werking treden.

Toekomst mondiaal octrooibestel

Besprekingen over verdere harmonisatie van het materiële octrooirecht bevinden zich in een impasse. Veel landen hechten sterk aan hun eigen stelsels. Wat Nederland betreft moeten oplossingen worden gevonden voor de noodzakelijke harmonisatie van de inhoud van het octrooirecht tussen alle octrooibureau’s. Daarnaast bestaat wereldwijde bezorgdheidover de sterke toename van het aantal octrooiaanvragen gerelateerd aan de afnemende kwaliteit daarvan, wat kan leiden tot «verstopping van het systeem» en vermindering van het innovatieve vermogen.

Ethische aspecten octrooirecht

Bij de behandeling van het wetsvoorstel ter implementatie van richtlijn 98/44/EG betreffende de rechtsbescherming van biotechnologische uitvindingen is aan de Eerste en Tweede Kamer indertijd een notitie toegezegd over de ethische aspecten bij octrooiverlening voor biotechnologische uitvindingen. Deze notitie is vertraagd omdat de interdepartementale afstemming meer tijd vergde dan was voorzien. Naar verwachting zal de notitie in de loop van 2008 kunnen verschijnen.

Bron: Eurostat (database) en CBS; EU-15 gemiddelden tussen haakjes vermeld, voor zover beschikbaar. De cijfers voor Nederland die betrekking hebben op 2006 zijn voorlopige uitkomsten van het CBS.

Het aandeel van innovatieve bedrijven dat de laatste drie jaar één of meer octrooien heeft aangevraagd is een kengetal voor het kennisbeschermingsregime in Nederland. Er wordt een positie rond het EU-gemiddelde geambieerd, zowel in de industrie als de diensten. Nederland voldoet daaraan bij de meest recente cijfers (voor het EU-15 gemiddelde hebben die betrekking op 2004).

Basispakket: Informatie, advies en het breder georiënteerde instrumentarium.

OD 2 Meer bedrijven die meer (technologische) kennis ontwikkelen en benutten

WBSO

In april 2007 is de evaluatie van de WBSO, de fiscale faciliteit voor onderzoeksactiviteiten, afgerond (Tweede Kamer, vergaderjaar 2006–2007, 30 800 XIII, nr. 51) De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat de WBSO een goed werkend instrument is, dat met name voor het midden- en kleinbedrijf een hoge additionaliteit kent. Op basis hiervan is besloten om dit instrument verder te intensiveren met € 115 miljoen structureel vanaf 2011. Begin juli 2007 heeft overleg tussen de Staatsecretaris van Financiën, de Minister van Economische Zaken en de Tweede Kamer plaatsgevonden over de WBSO evaluatie (Tweede Kamer, vergaderjaar 2006–2007, 30 800 XIII, nr. 76). Naar aanleiding van dit overleg is de Kamer in oktober nader geïnformeerd over de invulling van de intensivering (Tweede Kamer, vergaderjaar 2007–2008, 31 200 XIII, nr. 11) De WBSO is in 2007 nog niet verder vereenvoudigd aangezien met een verdere stroomlijning van de voorstellen met betrekking tot de WBSO een nog grotere lastenverlichting kan worden bereikt. De overgangsregeling uit 2006 is daarom in 2007 voortgezet.

InnovatiePrestatieContracten (IPC’s)

In 2007 is de subsidieregeling Innovatieprestatiecontracten in werking getreden. Deze regeling stimuleert MKB-bedrijven tot uitvoering van een meerjarig Innovatieplan in groepsverband (15–35 bedrijven). De regeling kent 2 fasen. In de eerste fase (pre-IPC fase wordt aan branche organisaties en andere niet commerciële organisaties de mogelijkheid geboden om bedrijven te mobiliseren om een Innovatieplan op te zetten en te komen tot samenwerkingsprojecten. In de 2e fase (IPC-fase) voeren de bedrijven hun innovatieplan uit. Er zijn in 2007 40 pre-IPC gecommiteerd. Het is de bedoeling dat deze pre-IPC’s in 2008 leiden tot een IPC. In 2007 werden ook 3 IPC’s gestart zonder pre-IPC.

De belangstelling voor de regeling was groot en kwam uit alle geledingen van het MKB, zowel wat grootte van bedrijven als wat sectoren en innovatieniveau betreft (bijvoorbeeld maakindustrie, horeca, agribusiness, binnenvaart, bouw en diensten). Met het beleidsprogramma is besloten om de samenwerking en kennisoverdracht tussen MKB-bedrijven verder te bevorderen door structurele invoering van IPC’s.

TechnoPartner

Toelichting behaalde resultaten 2007:

• TechnoPartner Seed-faciliteit: Er zijn in 2007 6 fondsaanvragen gedaan. Hiervan zijn vijf fondsen gehonoreerd met een totale omvang van € 32,3 mln. In totaal wordt hieraan door TechnoPartner € 16,2 mln. bijgedragen. Er zijn in 2007 28 investeringsdeals gesloten voor in totaal bijna € 11,8 mln.

• TechnoPartner Subsidieregeling Kennisexploitatie (SKE): Er zijn in 2007 vijf SKE-projectvoorstellen gehonoreerd. De totale projectkosten hiervan bedragen ruim € 20 mln. TechnoPartner heeft hieraan € 10 mln bijgedragen.

• Kennisexploitatie creatieve starters. In 2007 heeft EZ de Regeling impuls kennisexploitatie creatieve starters gepubliceerd. De regeling vormt een tijdelijke uitbreiding op de reguliere SKE-regeling en is gericht op creatieve ondernemingen en kennisinstellingen. Het streven is dat er in 2008 drie projecten van start gaan in de mode, design en ICT/nieuwe media.

• Technopartnerlabel: In 2007 is door banken € 19,7 mln aan krediet verstrekt aan 49 technostarters met behulp van het Label, van twee starters is een verhoging van het krediet goedgekeurd.

• Internationalisering: Ten aanzien van de internationalisering is de co-incubatie pilot tussen de Shanghai Yangpu Business Incubator en het Nederlandse TechnoPartner SKE-netwerk succesvol van start gegaan.

Besluitvorming structurele invoering SBIR

In 2007 is het interdepartementaal pilotprogramma bij LNV, Defensie en Verkeer & Waterstaat voortgezet. EZ heeft de eerste pilot afgesloten en er lopen nu nog 6 pilots bij de andere departementen. Ook in 2007 hebben TNO en STW een vervolg gegeven aan hun pilots. Verder is in 2007 een verankeringsdoelstelling voor SBIR van 1–2% vastgelegd in het werkprogramma van de programmadirectie Kennis en Innovatie dat aan de Tweede Kamer is gezonden. SBIR zal, zoals aangekondigd in het beleidsprogramma, vanaf 2008 structureel worden ingevoerd.

Bron: Eurostat (database) en CBS, EU-15 gemiddelden tussen haakjes vermeld, voor zover beschikbaar. De cijfers voor Nederland die betrekking hebben op 2006 zijn voorlopige uitkomsten van het CBS.

Het aandeel innovatieve bedrijven in het MKB en het omzetaandeel van nieuwe en verbeterde producten zijn kengetallen voor de innovativiteit van bedrijven. Nederland blijkt bij beide kengetallen onder het gemiddelde van de EU-15 te scoren volgens de meest recente gegevens die beschikbaar zijn. Dat geldt zowel voor de industrie als de diensten.

Bron: EIM: Monitor Ondernemerschap

Bron: Opgave SenterNovem

* Direct Declarabele Uren

Innovatievouchers

In 2007 waren 3000 kleine vouchers (à € 2500) en 3000 grote vouchers (à € 7500 inclusief eigen bijdrage van € 2500) beschikbaar. Deze zijn ook uitgegeven.

De streefwaarde van 80% verzilvering van de vouchers uit 2006 wordt echter nog niet gehaald (kleine vouchers 54%, grote vouchers 59%). De verwachting is dat het verzilveringspercentage van 2007 hoger uit zal vallen dan in 2006, omdat de uitgifte veel geleidelijker is verlopen en de indruk bestaat dat ondernemers de voucher bewuster hebben aangevraagd.

Syntens

In de begroting 2007 stond een streefwaarde van 8000. In de definitieve opdracht aan Syntens bleek dit niet haalbaar, wegens toenemende kosten en is de streefwaarde naar beneden bijgesteld tot 7250. Het verschil tussen de realisatie (7631) en de streefwaarde in de opdracht (7250) van 381 (5%) is ten dele te danken aan verbeteringen van de doelmatigheid bij Syntens en ten dele aan beperking van de inkopen (out of pocket kosten) ten laste van de basissubsidie. De klanttevredenheidscore bedroeg in 2007 een waarde van 7,9.

Programmatische pakket: het bereiken van topprestaties en excellentie op een aantal geselecteerde gebieden waar Nederland in de toekomst kan uitblinken.

OD 3 Topprestaties op innovatiethema’s

InnovatieOmnibus

In 2007 is verder gewerkt aan de voorbereiding van de inwerkingtreding van de InnovatieOmnibus. In de loop van het jaar is besloten het instrument «omnibus» niet alleen van toepassing te laten zijn op innovatie, maar voor alle subsidies op het gebied van innovatie, kapitaalmarkt en gebiedsgericht beleid. Per 1 januari 2009 zal nu een «set algemene voorwaarden» voor alle subsidies op deze gebieden in werking treden.

Uitdagerskrediet/Innovatiekrediet

Voor de komende jaren is structureel budget beschikbaar voor het innovatiekrediet. Uit de enveloppen uit het Coalitieakkoord is een bedrag beschikbaar gesteld voor de verruiming van de uitdagersfaciliteit. Inclusief de middelen voor de huidige uitdagersfaciliteit komt € 25 mln beschikbaar voor het innovatief MKB. Dit betekent een verdubbeling van het uitdragerskrediet dat tot innovatiekrediet wordt omgebouwd. In 2007 zijn 16 aanvragen voor een uitdagerskrediet goedgekeurd. Aan die projecten is een bedrag van 12,2 miljoen krediet toegezegd, waarmee het budget voor 2007 volledig is uitgeput.

Smart Mix

Het kabinet heeft de Smart Mix als apart instrument van wetenschaps- en innovatiebeleid opgeheven (Stcrt 247, 20 december 2007) en het bijbehorende EZ-deel van het budget is toegevoegd aan het budget voor de innovatieprogramma’s.

Innovatieprogramma’s

Door middel van de innovatieprogramma’s werkt EZ aan sterke en internationaal toonaangevende clusters die een belangrijke bijdrage leveren aan toekomstige innovatie en daarmee aan duurzame economische groei. Het eerste Innovatieplatform heeft de sleutelgebiedenaanpak aan EZ overgedragen. Vanuit de zes sleutelgebieden Hightech Systems & Materialen, Flowers & Food, Water, Creatieve Industrie, Chemie en op het gebied van dienstverlening «Pensioenen en Sociale verzekeringen» zijn innovatieprogramma’s opgezet. Momenteel zijn er 6 programma’s in uitvoering en is er eind 2007 voor 3 programma’s een financiële reservering gemaakt. Dit betreft: Chemie (Polymerendeel), Life Sciences & Health en Materialen (M2i).

Bron: Eurostat; tussen haakjes de positie van NL in de EU-25

Bron: Eurostat (database) en CBS, EU-15 gemiddelden tussen haakjes vermeld, voor zover beschikbaar. De cijfers voor Nederland die betrekking hebben op 2006 zijn voorlopige uitkomsten van het CBS.

Het aantal aangevraagde Europese octrooien in verhouding tot de omvang van de beroepsbevolking is een kengetal voor de ontwikkeling van hoogwaardige nieuwe kennis. Nederland blijkt hoog te scoren bij deze indicator, uitgaande van de meest recente gegevens.1 Het aandeel innovatieve bedrijven dat samenwerkt met universiteiten dan wel researchinstellingen is een kengetal voor publiek-private samenwerking bij innovatie. Nederland scoort hier boven het EU-15 gemiddelde volgens de meest recente cijfers (voor het EU-15 gemiddelde zijn nog geen cijfers beschikbaar over 2006).

Twee-meting Syntens

De evaluaties Twee-meting Syntens, Eindevaluatie ACTS en Evaluatie Innovatievouchers zijn in 2007 afgerond. De Tweede Kamer zal over de belangrijkste uitkomsten worden geïnformeerd.

ICES/KIS-2

De evaluatie is bewust later gestart dan gepland aangezien de evaluatie uitspraken moet doen over de bereikte effecten van de ICES/KIS-2 projecten. Om daar zinnige uitspraken over te kunnen doen moet er voldoende tijd zitten tussen de afloop van de projecten (eind 2003) en de start van de evaluatie (eind 2007). De evaluatie zal in april 2008 gereed zijn en wordt uitgevoerd door Technopolis.

Actieplan Life Sciences

De activiteiten van het Actieplan Life Sciences worden voortgezet binnen de innovatieprogramma’s Food & Nutrition Delta en vanaf dit jaar ook in Life Sciences en Gezondheid. Over de voortgang van deze programma’s wordt de Tweede Kamer door middel van voortgangsrapportages geïnformeerd. Een evaluatie van het oude Actieplan Life Sciences is daarom van de baan.

OCNL

In 2003 bij de vorige evaluatie die tot de reorganisatie en afslanking heeft geleid was het voornemen om in 2007 opnieuw te evalueren. Er is echter in 2006 al een audit gedaan door de interne auditdienst over de aansturingsrelatie. Deze audit kan gezien worden als een evaluatie van de relatie opdrachtgever -uitvoerder. Er is op dit moment geen behoefte aan een nieuwe evaluatie.

3 EEN CONCURREREND ONDERNEMINGSKLIMAAT

Scheppen van een concurrerend ondernemingsklimaat voor bestaande bedrijven en nieuwe ondernemers

Bedrijven – groot en klein – zijn de motor achter de economische ontwikkeling. Het is de taak van de overheid en in het bijzonder EZ ervoor te zorgen dat ondernemers en werknemers over de juiste randvoorwaarden beschikken waardoor kansen in het binnen- en buitenland worden benut. Het samenstel van randvoorwaarden is het ondernemingsklimaat. Het kabinet streeft naar een excellent ondernemingsklimaat waarin bedrijven optimaal de ruimte krijgen om te starten en door te groeien. De randvoorwaarden moeten ook aantrekkelijk zijn voor buitenlandse bedrijven om zich in Nederland te vestigen. Dat betekent onder andere een goede werking van markten, heldere wet- en regelgeving en een concurrerend fiscaal klimaat. Ook de aansluiting tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt en het zorgen voor voldoende financieringsmogelijkheden zijn belangrijke aspecten van het ondernemingsklimaat. Op al deze terreinen worden door EZ – vaak in samenwerking met andere departementen – acties ondernomen. Ook werkt EZ met provincies en gemeenten aan verbetering van het ondernemingsklimaat op regionaal en lokaal niveau.

Beoordeling van ondernemingsklimaat van Nederland

In het Global Competitiveness Report van World Economic Forum worden ranglijsten gepresenteerd waarin landen op vele aspecten van het ondernemingsklimaat en het concurrentievermogen worden vergeleken. De ranglijsten zijn deels gebaseerd op harde data en deels op expertopinies, verkregen uit enquêtes onder deskundigen in de verschillende landen. Uit de ranglijsten worden twee overkoepelende ranglijsten samengesteld. Voorheen waren dat de ranglijsten voor de Growth Competitiveness Index en de Business Competitiveness Index. In 2006 is de Growth Competitiveness overgegaan in de Global Competitiveness Index. In de Business Competitiveness Index ligt de nadruk op micro-economische factoren achter de concurrentiekracht en welvaartsontwikkeling, terwijl de Global Competitiveness Index (en eerder de Growth Competitiveness Index) ook sterk macro-economisch georiënteerd is.

In het Global Competitiveness Report van 2006 werden de Growth Competitiveness Index en de Global Competitiveness Index nog beide gepresenteerd. In het Global Competitiveness Report van 2007 is de Growth Competitiveness Index niet langer opgenomen. In het overgangsjaar 2006 had Nederland op de Global Competitiveness Index dezelfde plaats als op de Growth Competitiveness Index, namelijk een negende positie. In het Global Competitiveness Report van 2007 is de methodiek voor de bepaling van de scores van de landen op de ranglijst voor de Global Competitiveness Index echter aanzienlijk gewijzigd. Bij de nieuwe methodiek heeft Nederland een elfde positie in 2006. In 2007 komt Nederland een plaats hoger uit: op een tiende positie. Op de ranglijst voor de Business Competitiveness Index heeft Nederland in 2007 een zevende plaats, waarmee Nederland één positie daalt in vergelijking met 2006.1

In de begroting voor 2007 is als ambitie voor de Growth Competitiveness Index en de Business Competitiveness opgenomen: een top 5 positie in 2007. Die ambitie is niet gerealiseerd. Niettemin is een positie in de top 10 van beide overkoepelende ranglijsten een redelijk goede prestatie van Nederland. Uit de diverse subranglijsten van de Global Competitiveness Index blijkt dat Nederland het laagst scoort op het onderdeel arbeidsmarktefficiëntie (een 32e positie), onder andere door een relatief geringe arbeidsmarkt- en loonflexibiliteit. Aanvullend wordt aangegeven dat Nederlandse respondenten restrictieve arbeidsmarktregulering het vaakst als belangrijk knelpunt hebben genoemd voor de bedrijfsvoering in Nederland. Ook in eerdere jaren werd die uitkomst al verkregen.

Naast de scores in het Global Competitiveness Report is de investeringsquote van bedrijven een relevante indicator voor de beoordeling van het ondernemingsklimaat in Nederland. De investeringsquote steeg in 2006, mede door de aantrekkende economie, naar 14,7%.1 Daarmee ligt deze nog wel duidelijk beneden de gemiddelde waarde van 18,4% in de jaren negentig.

Budgettaire gevolgen van beleid

Borgstellingsregeling Scheepsnieuwbouw

De medio 2006 gepubliceerde garantieregeling voor scheepsbouwfinanciering is in 2007 niet gebruikt omdat nog overleg met de banken plaatsvindt over de voorwaarden rond uitbetaling. Als gevolg hiervan zijn ook de € 10 mln geraamde premieontvangsten niet binnen gekomen.

Innovatieregeling Scheepsbouw

Omdat notificatie in Brussel langer heeft geduurd dan verwacht, is de regeling pas in mei 2007 in werking getreden. Hierdoor is het aantal subsidieaanvragen in 2007 lager is geweest dan aanvankelijk ingeschat.

BBMKB

De hogere verplichtingenrealisatie houdt verband met de verhoging van het budget voor de BBMKB in 2007. Deze verhoging heeft in delen plaatsgevonden: bij Voorjaarsnota met ruim € 200 mln en bij Miljoenennota met ruim € 100 mln. Doordat de tweede verhoging pas laat in het jaar beschikbaar is gekomen, is het desbetreffende budget niet volledig benut.

Groeifinancieringsfaciliteit

De benutting van de groeifaciliteit is nog niet op het gewenste niveau omdat het de financiers tijd kost om de regeling binnen hun organisatie te implementeren.

Bevorderen ondernemerschap

De hogere verplichtingenrealisatie heeft voornamelijk betrekking op de kosten voor de ontwikkeling van een nieuw handelsregister bij de Kamers van Koophandel, waarvoor bij 2e suppletore begroting € 6 mln is toegevoegd. Deze basisregistratie voor ondernemingen en rechtspersonen zal leiden tot lagere administratieve lasten voor het bedrijfsleven.

Beroepsonderwijs in bedrijf

Op 26 april 2007 is de regeling «Beroepsonderwijs in Bedrijf» in de Staatscourant gepubliceerd. Een deel van de Fes-middelen is overgeheveld naar artikel 5 voor het Programma Internationalisering Beroepsonderwijs (PIB). Voor het onbenutte deel van het budget in 2007 wordt voorgesteld dit door te schuiven naar 2008.

Ondernemerschap en onderwijs

Eind december heeft de Adviescommissie haar advies uitgebracht over de op de eerste tender ingediende projecten. Committering van deze projecten kon echter niet meer in 2007 plaatsvinden.

Bedrijventerreinen

Drie Topper-projecten die in 2006 grotendeels gereed waren konden echter pas in 2007 worden gecommitteerd. De daarbij horende verplichtingenruimte is bij 1e suppletore begroting doorgeschoven naar 2007.

Gebiedsgerichte economische ondersteuning/Pieken in de Delta

Het verschil tussen de oorspronkelijke begroting en de realisatie wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de voor de tender 2006 beschikbare middelen zijn doorgeschoven naar 2007 (€ 17 mln bij 1e suppletere begroting) en de voor de tender 2007 beschikbare middelen zijn doorgeschoven naar 2008 (€ 25 mln). Tenslotte is de helft van de middelen die het Noorden heeft terugbetaald uit een overschot op eerdere subsidies en de afroming overliquiditeiten NOM (€ 20 mln) opnieuw gecommitteerd aan het Noorden in het kader van het nieuwe programma Koers Noord.

Centraal deel IPR

Door het amendement Ten Hoopen is € 50 mln aan de EZ-begroting 2007 toegevoegd voor de IPR. Een deel van het budget is al in 2006 aangewend.

Cofinanciering EFRO

De programma’s voor de periode 2007–2013 van de vier regio’s die voor EFRO-financiering in aanmerking komen, zijn vanwege het sterk gewijzigde juridische karakter van de regeling later gereed dan verwacht. Hierdoor kon het beschikbare bedrag in 2007 niet volledig gecommitteerd worden. Daarnaast is besloten dat het ministerie van VROM de cofinanciering voor het EU-programma Europese territoriale samenwerking (ETS IV B) zal verzorgen. Hiervoor is € 5 mln overgeheveld naar VROM.

BBMKB: Provisies kredieten/Terugbetaling verliesdeclaraties

De provisie voor kredieten BBMKB is hoger dan aanvankelijk geraamd als gevolg van de ophoging van het plafond met € 330 mln. Op de in het verleden uitbetaalde verliesdeclaraties is € 4,8 mln meer terug ontvangen dan geraamd.

Groeifinancieringsfaciliteit

De provisie-ontvangsten uit hoofde van de groeifaciliteit zijn bijna € 5,3 mln lager dan geraamd doordat in 2007 nog vrijwel geen borgstellingen zijn verstrekt op projecten.

Borgstellingsregeling Scheepsbouw

Doordat de borgstellingsregeling in 2007 niet is gebruikt, zijn in 2007 geen provisie-ontvangsten gerealiseerd.

Ontvangsten Fes

Uit het Fes is zo’n € 11 mln minder opgevraagd dan oorspronkelijk geraamd. Het betreft vooral de middelen voor Beroepsonderwijs in Bedrijf en Onderwijs en Ondernemerschap waarvan de uitgaven minder snel verlopen dan bij de toekenning van de Fes-middelen was geraamd.

Markt en spelregels

OD 1 Bevorderen level playing field

Borgstellingsregeling Scheepsbouw

Medio 2006 is de borgstellingsregeling voor scheepsbouwfinanciering in werking getreden. In 2007 heeft geen benutting van het garantieplafond plaatsgevonden. Er vindt nog steeds overleg plaats met de banken over de voorwaarden met betrekking tot uitbetaling van eventuele schades.

Subsidieregeling Innovatieve Zeescheepsbouw (SIZ)

In 2007 is de Subsidieregeling Innovatie Zeescheepsbouw (SIZ) van start gegaan. Doel van de SIZ is het versterken van het concurrentievermogen van Nederlandse zeescheepsbouwsector (werven plus toeleveranciers) door subsidiëring van ordergerelateerde innovatieprojecten. In 2007 is aan elf innovatieprojecten een subsidie toegekend. De projecten hebben betrekking op nieuwe scheepsklassen, nieuwe componenten/systemen en nieuwe processen.

Strategische visie op de defensiegerelateerde industrie De strategische visie op de Defensiegerelateerde industrie is in de vorm van de DIS (Defensie Industrie Strategie) op 17 augustus 2007 door de ministeries van Economische Zaken en Defensie aan de Tweede Kamer aangeboden. Met de implementatie ervan zal worden begonnen na de (uitgestelde) parlementaire behandeling begin 2008.

JSF

Inventarisatie van door de Nederlandse industrie behaalde productie omzet is in 2007 begonnen. Daadwerkelijke afdrachten worden verwacht op het moment dat gesloten contracten op gebied van productie ook betalingen hebben opgeleverd. In 2007 is nog geen productiegerelateerde omzet gemaakt.

Bron: Compensatie administratiesysteem ministerie van EZ, tussen haakjes het 5-jaars voortschrijdend gemiddelde

¹ Het bedrag dat door buitenlandse overheden bij Nederlandse bedrijven wordt besteed als compensatie voor bestedingen van het Ministerie van Defensie in buitenlands materieel.

De realisatie van compensatie in 2007 is in lijn met de verwachting. Vanwege het projectmatige karakter van deze activiteiten zal de gerealiseerde compensatie een schommeling kunnen vertonen over opeenvolgende jaren. In de jaarrapportage compensatiebeleid 2006 is aangegeven dat voor 2007 de streefwaarde voor het 5 jaars gemiddelde is opgehoogd van € 350 mln naar € 450 mln per jaar. In 2007 is deze nieuwe streefwaarde van € 450 mln ruimschoots overschreden.

Basispakket

OD 2 Stimuleren meer en beter ondernemerschap

BBMKB

Gebleken is dat de ophoging van het maximale borgstellingsbedrag van € 0,91 naar € 1 mln, zoals gemeld in de brief aan de Tweede Kamer van 1 oktober 2001 (Kamerstukken II, 2001–2002, 28 000 XIII, nr. 3) niet is gepubliceerd in de Staatscourant en dus niet geldt voor sindsdien verleende borgstellingen.

In 2007 is hierdoor voor een bedrag van € 5,256 mln teveel aan borgstellingen verleend. De uitvoeringsregeling BBMKB zal in maart 2008 worden aangepast.

Aanpak administratieve lasten (door het CBS)

• Er is onderzoek gestart naar uitbreiding van het gebruik van BTW gegevens voor het samenstellen van de maandelijkse omzetstatistiek.

• Het is voor bedrijven mogelijk geworden via XBRL in één keer te voldoen aan o.a. verplichtingen die voortvloeien uit de belastingwetgeving, burgerlijk wetboek (de jaarrekening) en bepaalde statistische verplichtingen.

• Voor de Productiestatistieken en de Statistiek Investeringen zijn de voorbereidingen getroffen om over het statistiekjaar 2007 een enquêtevakantie in te voeren voor de meeste bedrijven met minder dan 10 werknemers.

• In de Horeca- en uitzendbranche is een pilot afgerond met de «CBS-Bedrijfsbarometer». Hierbij wordt aan het bedrijf informatie teruggekoppeld, De reacties waren positief, de pilot wordt nu uitgebreid.

Actieplan Veilig Ondernemen

Uit de monitor criminaliteit bedrijfsleven 2006 blijkt dat de criminaliteit tegen het bedrijfsleven met 17% is gedaald tussen 2004 en 2006. In vier van de vijf onderzochte sectoren is er sprake van een significante daling van het slachtofferschap ten opzichte van 2004. Alleen in de sector bouw is het niet significant gedaald. Voor 2007 zijn nog geen cijfers bekend. Ondanks de daling blijft het slachtofferschap in veel sectoren nog steeds hoog. De totale schade die het bedrijfsleven in 2006 geleden heeft bedraagt naar schatting circa € 569 mln. Daarom is in 2007 een derde Actieplan Veilig Ondernemen ondertekend met als doelstelling om de criminaliteit tegen ondernemers verder terug te dringen. Eind 2010 moet een reductie van de criminaliteit met 25% ten opzicht van 2004 zijn bereikt.

Microkredietfaciliteit

In het beleidsprogramma is opgenomen dat er microkredieten zullen komen voor startende ondernemers, met extra aandacht voor ondernemers in de 40 aandachtswijken. In oktober 2007 heeft de Raad voor Microfinanciering haar advies over het microfinancieringsbeleid overhandigd aan de Staatssecretaris. Het advies richt zich op drie hoofdonderdelen: lokale organisaties, coaching en screening en financiering. Kern van het advies is dat waar mogelijk gebruik wordt gemaakt van bestaande organisaties en regelingen, om diversiteit mogelijk te maken. Daarnaast moet er aandacht besteed worden aan landelijke communicatie. Om het advies uit te werken en te implementeren is er een aparte projectdirectie Microfinanciering ingesteld. De projectdirectie zal binnen een jaar een pakket van maatregelen ontwikkelen waardoor potentiële ondernemers die nu niet door de markt bediend worden, betere toegang heeft tot microfinanciering volgens de lijnen gegeven in het advies van de Raad.

Groeifaciliteit benuttingsgraad

In 2007 is een budget gepubliceerd van € 119 mln. In totaal zijn er in 2006 en 2007 11 financiers toegelaten tot de groeifaciliteitregeling. Hiermee is een garantiebudget van € 61,5 mln gemoeid (waarvan € 33,5 mln in 2007). In het verslagjaar zijn 15 garanties afgegeven op MKB financieringen tot een bedrag van € 10,5 mln. De benutting van het jaarbudget ligt daardoor onder de streefwaarde van 80%. De oorzaak is dat de introductie van een product als de groeifaciliteit organisatorisch zeer complex is voor banken en daardoor veel tijd vergt. Ook is van belang dat verstrekking van risicodragend vermogen aan het MKB voor banken in Nederland nieuw is. Hierdoor is de aanloopperiode zeer lang.

Administratieve lasten

De cumulatieve reductie voor de administratieve lasten in de periode 2003–2007 voor EZ bedraagt 6,5% in plaats van de eerder voorspelde 8,8%. De verklaring is dat niet alle geplande maatregelen in 2007 konden worden gerealiseerd, zoals het afschaffen van marifoonvergunningen en het laten vervallen van de vertaalverplichting voor Europese octrooien.

Programmatisch Pakket

OD 3 Benutten van gebiedsgerichte economische kansen

Bedrijventerreinen

2007 was een turbulent jaar voor wat bedrijventerreinen betreft. De maatschappelijke discussie over de verrommeling van het landschap – waarin ook bedrijventerreinen volop aan de orde komen – brak in alle hevigheid los. Dit was aanleiding voor de Ministers van EZ en VROM om het beleid op een aantal punten bij te stellen. Speerpunten daarbij zijn een strakkere provinciale regie bij planning van terreinen, grotere aandacht voor herstructurering en grotere betrokkenheid van marktpartijen. Het rijk heeft ook een externe taskforce ingesteld om het rijksinstrumentarium voor terreinen nader te bezien en daarover advies uit te brengen.

In het kader van de zogeheten Topper-regeling is in 2007 aan in totaal 13 projecten voor herstructurering van Topprojecten bedrijventerreinen een financiële bijdrage verleend. Met de herstructurering van de bedrijventerreinen in Haarlem, Utrecht, Velsen en Zaanstad is na toekenning van de subsidie met de werkzaamheden gestart. Eind 2007 is nog een subsidieaanvraag ontvangen van de gemeente Beverwijk. De herstructureringsprojecten omvatten enige honderden hectaren bedrijventerrein waarop door verbetering van de inrichting van de terreinen dan wel door aanpassing van de ontsluiting en aanleg van nieuwe infrastructuur de herstructurering een impuls krijgt.

EFRO cofinanciering

In 2007 is het Nationaal Strategisch Referentiekader (NSR) voor de structuurfondsenperiode 2007–2013 (Kamerstukken II 2005/06, 27 813, nr. 22) goedgekeurd door de Europese Commsisie, alsmede de vier programma’s die daaronder vallen en het programma van het Europees Sociaal Fonds. Eind 2007 zijn de eerste loketten opengegaan bij de programma’s.

In de beschikking van het NSR is opgenomen dat 80% van alle structuurfondsenmiddelen in 2007–2013 bijdragen aan de Lissabon-doelstellingen.

In 2007 is eveneens een start gemaakt met drie van de vier grensoverschrijdende programma’s voor Europees Territoriale Samenwerking (ETS). Verder heeft 2007 in het teken gestaan van de uitvoering van het Nationaal Actie Plan voor de structuurfondsen, gericht op verbetering van controle en beheer van de middelen.

Aanpak urgente bedrijvenlocaties

In 2007 hebben wederom 9 locaties subsidie ontvangen vanuit de subsidieregeling aanpak urgente bedrijvenlocaties. De regeling is hiermee afgerond en zal in 2008 worden geëvalueerd.

ROM’s

De Brabantse ontwikkelingsmaatschappij (BOM) zal zich in de periode 2007 tot en met 2010 voornamelijk gaan richten op de uitvoering van Pieken in de Delta Zuidwest-Nederland en Zuidoost-Nederland.

Stadseconomie

In 2007 is de Mid Term Review (MTR) van het Grotestedenbeleid (2005 t/m 2009) uitgevoerd. In december 2007 is de Tweede Kamer geïnformeerd door middel van een brief, TK nr. 30 128, nr. 15 .De MTR is bedoeld voor eventuele bijsturing op ontwikkelingen in steden. Op de vijf overkoepelende (outcome) doelen heeft de G 31 gemiddeld een lichte verbetering geboekt in de periode 2005–2007 t.o.v. de nulmeting in 2005. Maar de steden verschillen onderling sterk en blijven nog achter bij het landelijk gemiddelde. Bovendien nemen de verschillen binnen steden toe. Wat betreft de resultaatafspraken tussen rijk en steden (output), zowel op sociaal, fysiek als economisch terrein, stelt de MTR-brief dat de steden met de meeste afspraken op koers liggen. Sommige afspraken zijn al gerealiseerd, zoals de aansluiting op het elektronisch bedrijvenloket, terwijl andere door hun aard (herstructurering levert pas na paar jaar resultaat ) of onvoorziene omstandigheden nog niet op streek liggen. Binnen de BDU Economie zijn nauwelijks aanpassingen gemaakt in de afspraken, met uitzondering van enkele onvoorziene omstandigheden bij herstructurering.

Gebiedsgerichte economische programma’s

In 2007 was het tweede jaar van het Pieken in de Delta programma (– 2010) waarbij de programma’s zijn geactualiseerd in samenspraak met regionale overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen. Een zesde Pieken-regio Noord Nederland is eind 2007 van start gegaan onder de noemer Koers Noord. Bij de projectacquisitie van kansrijke gebiedsgerichte (innovatieve) projecten die van nationaal economisch belang zijn, spelen de ROM’s een belangrijke rol in signaleren en aanjagen van projecten bij deze tweede subsidietender.In de tender 2007 zijn totaal 123 projecten ingediend voor een bedrag van totaal € 110 mln. Totaal stelt EZ een budget van € 46 mln beschikbaar en de regionale overheden stellen eveneens € 46 mln beschikbaar. Hieronder volgt een beknopt overzicht van de ontwikkelingen in 2007 binnen de zes programma’s.

Zuidoost Nederland: in 2007 lag de nadruk op innovatieprojecten ter versterking van dé toptechnologie regio; een aantal in de regio in gang gezette en door Pieken in de Delta ondersteunde initiatieven hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de totstandkoming van nationale initiatieven zoals het BioMedical Materials programma en het nationale automotive innovatieprogramma HTAS.

Noordvleugel Randstad het zwaartepunt werd gevormd door de creatieve industrie waarbij projecten werden gehonoreerd die het netwerk versterken, de starters voorwaarden verbeteren en de digitale ontsluiting van de hele Noordvleugel te verbeteren. Daarnaast werden twee projecten gestart die conceptueel de afhandeling van lucht- en zeevracht efficiënter laten verlopen.

Zuidvleugel: de in 2006 ingezette lijn op vier clusters (Den Haag internationale stad, glastuinbouw, havenindustrieel complex, life sciences) is in 2007 doorgetrokken; de ingediende projecten zijn over deze clusters redelijk evenwichtig verdeeld.

Oost Nederland laat in 2007 een groot aantal innovatieprojecten zien op het gebied van Food&Nutrition, Health en Technology, maar ook een aantal gebiedsgerichte projecten. Vroegtijdig contact met potentiële indieners heeft tot meer en kwalitatief betere projecten geleid.

Zuid West heeft in 2007 voornamelijk gebiedsgerichte projecten opgeleverd die goed verdeeld zijn over de pieken procesindustrie (maintenance/bio-energie), logistiek en toerisme. De effecten van de pieken agenda wordt het meest zichtbaar in de piek procesindustrie.

Noord Nederland

In 2007 is het nieuwe noordelijke Pieken in de Deltaprogramma 2007–2010 «Koers Noord» gestart. Ambitie is een forse bijdrage te leveren aan de afronding van de transitie van het Noorden tot een kennisintensieve clustereconomie.

Voldoende herstructurering en nieuwe bedrijventerreinen in topprojecten.

Om inzicht te krijgen in de voortgang van de topprojecten houdt Eyelocus jaarlijks een peiling. De gegevens komen beschikbaar in april/mei, dus na het ter perse gaan van het Jaarverslag. De meest recente peiling zal naar verwachting geen geleidelijke ontwikkeling laten zien maar een omslag die zich concentreert in de laatste jaren. Dit komt doordat alleen de projecten die volledig geherstructureerd zijn in de peiling worden meegenomen. Projecten die in gang gezet zijn worden niet meegenomen.

Toerisme

In 2007 bezochten voor het eerst meer dan 11 miljoen buitenlandse toeristen ons land. Een groei van 3% ten opzichte van 2006. Vrijwel alle herkomstmarkten hebben aan de groei van 2007 bijgedragen. Duitsland, de belangrijkste herkomstmarkt voor Nederland, bleef ongeveer stabiel, mede door de tegenvallende zomer. Het aantal Belgen dat in Nederland een vakantie doorbracht, doorbrak in 2007 de grens van 1 miljoen. De opkomende markten China en India waren met een groei van respectievelijk 14% en 13% de snelst groeiende markten. Ook in onze buurlanden kon de toeristische sector een groei noteren. De groei was in de buurlanden echter in alle landen lager dan in Nederland. Als gevolg hiervan steeg het marktaandeel van Nederland in het internationaal toerisme in West-Europa van 13,3% in 2006 tot 13,5% in 2007. De ambitie van 14% marktaandeel blijft daarom gehandhaafd.

Kansenzones Rotterdam

De Mid Term Review is in september afgerond maar is nog niet naar Tweede Kamer verzonden. Het rapport is door EZ en VROM naar de 18 steden («wijkaanpak Vogelaar») gestuurd om de animo bij steden en corporaties om met de uitkomsten aan de slag te gaan te inventariseren. Het resultaat van deze inventarisatie zal worden verwerkt in een brief aan de Tweede Kamer.

Kompas/Reonn

Deze evaluatie evaluatie betreft een update van de Mid Term Review Kompas voor het Noorden. De rapportage is in september 2007 uitgebracht aan het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN). SNN was mede namens EZ opdrachtgever. Het onderzoek is uitgevoerd door het EIM en is gestart in maart 2007. Aan de tussenrapportage zijn gegevens ontleend die zijn opgenomen in de brief aan de Tweede Kamer over de voortgang Langmanafspraken, voortgang Kompas voor het Noorden en start Pieken in de Delta (Kamerstukken II 2006–2007, 29 697, nr. 13).

4 DOELMATIGE EN DUURZAME ENERGIEHUISHOUDING

Een doelmatige en duurzame energiehuishouding

Een doelmatige en duurzame energiehuishouding is conditie voor een welvarend, duurzaam en ondernemend Nederland. EZ heeft hier in 2007 met diverse acties aan gewerkt, waaronder het opstellen van het werkprogramma Schoon en Zuinig: Nieuwe energie voor het klimaat (Kamerstuk 2007–2008, 31 209, nr. 1), het pentalerale energieforum (ondertekening MoU inzake marktkoppeling elektriciteitsmarkten en verbreding van het forum naar gas) en het verstevigen van de bilaterale relaties met onder andere Rusland en Kazachstan.

Budgettaire gevolgen van beleid

Bijdrage MEP

Door uitvoerder EnerQ is een lager bedrag aan voorschotten uit hoofde van de Milieukwaliteit ElektriciteitsProductie (MEP-)regeling uitgekeerd aan subsidieontvangers. Derhalve is de rijksbijdrage voor de MEP lager uitgevallen.

Tegemoetkomingsregeling/Overgangsregeling

Bij Najaarsnota is conform motie Van der Staaij de vrijval in de Tegemoetkomingsregeling van € 60 mln overgeboekt naar de Overgangsregeling (mestvergisters). Het subsidieplafond van de overgangsregeling is hiermee verhoogd tot € 326 mln. In 2007 is voor de overgangsregeling € 317 mln aan beschikkingen afgegeven, het restant wordt in 2008 verplicht.

CO₂-reductieplan

Binnen het CO₂-reductieplan wordt een bedrag van in totaal € 15,8 mln aan vrijgevallen kasmiddelen opnieuw ingezet. Om dat technisch mogelijk te maken, is een verplichtingenbudget ter grootte van het genoemde bedrag geraamd. Van deze herinzet is vervolgens een bedrag van € 11,8 mln overgeboekt naar het onderdeel «Lange Termijn Onderzoek» ten behoeve van een programma voor CO₂-afvang.

Lange termijn onderzoek

Aan het budget van Lange termijn onderzoek is bij tweede suppletore begroting een bedrag van € 11,8 mln toegevoegd uit vrijvallende gelden in het kader van het CO₂-reductieplan ten behoeve van een programma voor CO₂-afvang. Het budget is toen tevens met € 5 mln verlaagd door een overheveling naar het instrumentensub voor ECN. De aan het eind van het jaar nog resterende verplichtingenruimte van € 7,4 mln is ingezet als dekking voor uitgaven elders binnen dit beleidsartikel, waaronder een verplichting aan ECN van € 3 mln.

Transitiemanagement

Bij Voorjaarsnota is in het kader van de Borssele enveloppe uit het Fes € 16,2 mln aan de EZ begroting toegevoegd voor de Unieke Kansen Regeling (UKR). Bij Najaarsnota is er nog eens € 60,6 mln uit het Fes beschikbaar gesteld voor de UKR. Daarnaast is er bij Najaarsnota € 3,9 mln van de ministeries VROM, V&W en LNV via een begrotingsoverheveling aan EZ geleverd voor de uitgaven in het kader van energietransitiemanagement.

Bijdrage aan ECN

Om te voorkomen dat ECN beslag legt op een onevenredig en onvoorspelbaar deel van de ruimte van de EOS-onderzoeksmiddelen (EOS-tenders), is ECN uitgesloten van deelname aan een deel van de EOS-tenders. Ter compensatie wordt jaarlijks als aanvulling op het reguliere ECN-werkprogramma een aantal EOS-voorstellen van ECN gehonoreerd buiten de EOS tenders om. Hiertoe is voor 2007 bij tweede suppletore begroting een bedrag van € 8 mln aan het budget van ECN toegevoegd met als dekking het budget EOS Lange Termijn-onderzoek (€ 5 mln) en het Programma Duurzame Energie (€ 3 mln). Eind 2007 is in verband hiermee ook reeds een verplichting van € 3 mln voor 2008 aangegaan, waarvoor de nog beschikbare verplichtingenruimte op het budget EOS Lange Termijn-onderzoek als dekking is gebruikt.

Bijdrage aan agentschappen, Programma energie-efficiency en Programma duurzame energie

De raming «Bijdrage aan agentschappen» was onvoldoende om de volledige uitvoering van energieprogramma’s door SenterNovem mee te kunnen betalen. Derhalve is het budget aangevuld met een bedrag van € 14,2 mln. Dit bedrag is onder meer in mindering gebracht op het budget voor de beleidsonderdelen Programma Energie-efficiency en het Programma Duurzame Energie.

Uitvoeringskosten SenterNovem DGOI

Er is vertraging opgelopen bij de uitvoering van het programma MJA’s (Meerjarenafspraken).

Ontvangsten COVA

De COVA-heffing dient ter financiering van de kosten voor het aanhouden van noodvoorraden aardolie. De ontvangst is het product van het heffingsplichtige volume en het tarief per eenheid. Met het besluit van 20 oktober 2006 is het tarief voor onbepaalde tijd verlaagd ten opzichte van het tarief waarmee in de begroting 2007 was gerekend. De gevolgen van deze tariefsverlaging zijn bij de Voorjaarnota 2007 verwerkt. Daarnaast is door een hogere invoer van aardolie het volume waarover de heffing wordt geheven, hoger dan geraamd.

Aardgasbaten

De belangrijkste oorzaak van de mutatie in kasinkomsten in 2007 is de lagere productie als gevolg van de warme winter 2006–2007. De olieprijzen waren in het kalenderjaar 2007 weliswaar gemiddeld hoger dan geraamd, maar dit kwam door de hoge prijzen in het laatste kwartaal, die vrijwel geen invloed meer op de kasinkomsten in 2007 hadden. In de eerste drie kwartalen was de gemiddelde olieprijs lager dan geraamd, $ 66 per vat. De lage dollarkoers drukte voorts de olieprijs in euro’s.

Bijdrage aan het Fes

Als gevolg van het neerwaarts bijstellen van de aardgasbaten voor 2007 is ook de afdracht aan het Fes bijgesteld.

Ontvangsten Fes

De bijdrage voor de MEP van € 35,9 mln uit het Fes was in 2007 niet nodig en wordt verschoven naar latere jaren.

Diverse ontvangsten Energie

De meevaller ten opzichte van de ontwerpbegroting is met name toe te schrijven aan de ontvangst van € 0,9 mln als opbrengst van CO₂ emissierechten en een terug ontvangst van € 0,4 mln. uit een susbsidieovereenkomst voor stadsverwarming.

Markt en spelregels

OD 1 Bevorderen van een optimale ordening en werking van energiemarkten

¹ Gasunie Trade & Supply heeft zijn naam veranderd in GasTerra.

Wet onafhankelijk netbeheer

In 2007 is besloten het groepsverbod uit de Wet onafhankelijk netbeheer per 1 juli 2008 in werking te laten treden, met een overgangstermijn van twee en een half jaar. Ook is in 2007 verder gewerkt aan de implementatie van de «vette» netbeheerder, de overdracht van de economische eigendom van de netten aan de netbeheerder en de overdracht van het beheer van de netten met een spanningsniveau van 110 en 150 kV naar de beheerder van het landelijke hoogspanningsnet.

Marktmodel kleinverbruikers energie

In 2007 is verder gewerkt aan de vormgeving van het wetsvoorstel, waarin het nieuwe marktmodel voor kleinverbruikers wordt vastgelegd. Dit is in overleg met de energiesector, belangenorganisaties en de DTe gebeurd. De ministeriële regeling capaciteitstarief is in 2007 voorgehangen in de Tweede Kamer. Deze heeft besloten de regeling tegelijkertijd met het wetsvoorstel te behandelen om het nieuwe marktmodel integraal te kunnen beoordelen. De grootschalige uitrol van de slimme meter zal starten na aanname van het wetsvoorstel. Ook regelt het wetsvoorstel de aanpassing van de wetgeving waarin de ordening van de metermarkt is vastgelegd en zal met de aanname van het wetsvoorstel, het leveranciersmodel worden ingevoerd. In 2007 heeft veelvuldig overleg plaatsgevonden met de energiesector en is er draagvlak gecreëerd voor de diverse voorstellen. In 2007 is het wetsvoorstel naar de Raad van State gestuurd. Het wetsvoorstel is 4 maart 2008 aan de Tweede Kamer verzonden (Kamerstukken II, 31 374, nr. 3).

Groothandelsmarkt gas

In 2007 is een coherent pakket aan maatregelen ter verbetering van de werking van de binnenlandse groothandelsmarkt voor gas samengesteld. De Gasmarktbrief is op 18 februari 2008 verstuurd (Kamerstukken II, 29 023, nr. 48). Het volgende samenhangend pakket van maatregelen zal worden ingevoerd:

• het integreren van de markten voor verschillende gaskwaliteiten;

• een eenvoudiger systeem voor het in balans houden van het gasnet;

• het beter benutten van de capaciteit van de gastransportleidingen en het bewerkstelligen van meer grensoverschrijdende transportcapaciteit;

• een nationale, in plaats van regionale, benadering voor gasleveringscontracten.

Teneinde dit pakket te effectueren komt er een wijziging van de Gaswet en zal de ministeriële regeling tariefstructuren en voorwaarden gas worden gewijzigd. De benodigde maatregelen voor de stimulering van de handel op handelsplaatsen als TTF en daarmee vervonden beurzen zijn in 2007 onderzocht en in de gasmarktbrief vermeld. Deze maatregelen zullen in de wijziging van de Gaswet worden opgenomen.

* onder voorbehoud/voorlopig cijfer.

¹ Waarvan 89% energie en 11% water, 1744 klachten voor energie.

² Waarvan 94% energie en 6% water, 3098 klachten voor energie.

³ Waarvan 93% energie en 7% water, 2501 klachten voor energie.

In de begroting 2007 is per abuis opgenomen dat de HHI van de retailsector gas in het jaar 2004 350 was in plaats van 2350.

De HHI’s voor de groothandelssector elektriciteit zijn nog niet beschikbaar. DTe heeft nog niet alle benodigde gegevens van marktpartijen ontvangen om deze cijfers te kunnen berekenen.

OD 2 Zekerstellen van energievoorzieningszekerheid op korte en lange termijn

Mijnbouwklimaat en vergunningenbeleid

De wetswijziging omtrent de governance-structuur van EBN is op 20 november 2007 met algemene stemmen aangenomen door de Tweede Kamer. De Eerste Kamercommissie voor Economische Zaken heeft op 22 januari 2008 hetvoorlopig verslag uitgebracht. De wetswijziging omtrent het nastreven van actief gebruik van mijnbouwvergunningen, onder andere voor gasopslag, zal half maart 2008 aangeboden worden aan de Tweede Kamer. In 2007 heeft intensief overleg over deze wetswijziging met de mijnbouwsector plaatsgevonden. De wijzigingen van de Elektriciteitswet 1998, de Gaswet en de Mijnbouwwet omtrent de RijksProjectenProcedure zijn 25 januari 2008 aan de Tweede Kamer verzonden. De AMvB-boringen is eind 2007 voorgelegd aan de Raad van State.

Energievoorzieningszekerheid Internationaal

Het energievoorzieningszekerheidbeleid wordt vormgegeven in een multilaterale en Europese pijler. Dit heeft in 2007 de volgende resultaten opgeleverd:

• Gasunie heeft een contract gesloten met Gazprom over de aansluiting van de Nordstream-gaspijpleiding naar Nederland.

• Er is een MoU over samenwerking op het gebied van energie gesloten met Kazachstan.

• succesvolle oplossing bereikt over het contract van Shell voor oliewinning in het Kashagan-veld in Kazachstan.

• Er is een MoU met Qatar gesloten over versterking van economische, commerciële en technische relaties tussen Nederland en Qatar.

• De Nederlander Van Hulst is benoemd als Secretaris-Generaal van het Internationaal Energie Forum.

• Nederland heeft actief bijgedragen aan totstandkoming nieuwe consultatieronde over het Transit protocol van het Energiehandvestverdrag.

• De energierelaties met Rusland, Kazachstan en Algerije zijn door bilaterale bezoeken geïntensiveerd.

* onder voorbehoud/voorlopig cijfer

OD 3 Verduurzaming van de energiehuishouding

Het Kabinet gaat de uitdaging aan van het terugdringen van de broeikasgassenuitstoot en de versnelde overgang naar duurzame energie. In 2007 zijn zichtbare stappen gezet in de voortgang van de energietransitie. Het kabinet heeft in het Coalitieakkoord de ambitie gesteld dat Nederland in de komende kabinetsperiode grote stappen neemt in de transitie naar één van de duurzaamste en efficiëntste energie-voorzieningen in Europa in 2020. Het in 2007 gepresenteerde werkprogramma Schoon en Zuinig: «Nieuwe energie voor het klimaat» (Kamerstukken II 31 209, nr. 1) geeft aan hoe dit in de verschillende sectoren gestalte moet krijgen. Ook het bedrijfsleven gaat zich inspannen en heeft samen met de overheid in het najaar van 2007 het Duurzaamheidsakkoord getekend. De minister van EZ is in Schoon en Zuinig verantwoordelijk voor de sector energie en industrie. In het najaar van 2007 is gestart met het uitwerken van de akkoorden die met deze sectoren in het voorjaar van 2008 worden gesloten. In 2007 zijn diverse maatregelen uit het werkprogramma in gang gezet om een versnelde overgang naar duurzame energie te faciliteren. De nieuwe regeling voor het stimuleren van duurzame energieproductie (SDE) is uitgewerkt. Deze regeling gaat in het voorjaar van 2008 van start Kamerstukken II, 31 239, nr. 7). Tevens is eind 2007 gestart met het «aanvalsplan warmte»om te komen tot een forse groei van duurzame warmte en warmtebenutting. Ook zet de minister van EZ sterk in op energie-innovaties die op termijn bijdragen aan de overgang naar duurzame energie. Hiervoor wordt in het voorjaar van 2008 de energie-innovatie agenda aan de Tweede Kamer gepresenteerd. Verder is de aanpak van energiebesparing in de woningbouwsector geheel vernieuwd. Begin 2008 is het convenant«Meer met Minder» met de sector de gebouwde omgeving gesloten.

Stimuleren duurzame energie

De regeling Milieukwaliteit Elektriciteitsproductie (MEP) ondersteunt nog lopende verplichtingen voor het opwekken van duurzame elektriciteit. De regeling is in augustus 2006 gesloten voor nieuwe aanvragen. Het besluit stimulering duurzame energieproductie (SDE) volgt de MEP op. Deze nieuwe subsidieregeling gaat in het voorjaar van 2008 van start.

Stimuleren energiebesparing

In 2007 is de coördinatie van het energiebesparingsbeleid in het kader van de uitvoering van het werkprogramma Schoon en Zuinig: «Nieuwe energie voor het klimaat» overgedragen aan de minister van Ruimte en Milieu. De minister van Economische Zaken blijft verantwoordelijk voor energiebesparing in de sector energie en industrie. De minister van Ruimte en Milieu heeft in samenwerking met andere departementen maatregelen ontwikkeld die per sector worden genomen voor een geleidelijke verbetering van de energie-efficiëntie naar 2%. De besparingsmaatregelen vormen tevens de kern van het Nationaal energiebesparingsplan1 dat door EZ naar de Europese Commissie is gestuurd. Het energiebesparingsplan is het werkprogramma energiebesparing dat in 2007 is toegezegd aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2005–2006, 28 240, nr. 45).

Implementeren aanbevelingen evaluatie EIA

De evaluatie is vertraagd door vroegtijdige sluiting van de EIA eind 2007 (Kamerstukken II, 2006–2007, 31 200, nr. 9). Het evaluatie onderzoek EIA wordt in het voorjaar 2008 naar de Kamer verstuurd. Acties naar aanleiding van de aanbevelingen uit deze evaluatie worden in 2008 in gang gezet. Jaarlijks vindt aanpassing van de regeling aan de stand van de techniek plaats.

Stimuleren energie-innovatie

Innovatie is een belangrijke pijler binnen het werkprogramma Schoon en Zuinig. In het voorjaar presenteert de Interdepartementale Projectdirectie Energietransitie de energie-innovatie agenda aan de Tweede Kamer. In 2007 is n.a.v. de motie Ten Hoopen (Tweede Kamer, vergaderjaar 2007–2008, 31 200 XIII, nr. 22) gestart met de stroomlijning van het EZ instrumentarium via de omnibusregeling. De regeling faciliteert energie-innovatiebeleid.

* Inclusief Maatregelen in Europees verband is dit 1,3% (2008) en 1,5% (2012).

** Het kabinet heeft de ambities voor duurzame energie en energie efficiëntie aangescherpt. Concrete doelstellingen zijn een verhoging van het aandeel duurzame energie tot 20% in 2020 en een geleidelijke verbetering van de energie-efficiënte van 2% per jaar.

1. Duurzaam elektriciteitsverbruik

In 2007 heeft CBS de tijdsreeks duurzame energie herzien naar aanleiding van update van het Protocol Monitoring Duurzame Energie. Dit heeft ertoe geleid dat de realisatiewaarden over 2004, 2005 en 2006 zijn aangepast. Nieuw beschikbare voorlopige cijfers van het CBS geven aan dat de productie van duurzame elektriciteit is gedaald van 6,5 procent van het elektriciteitsverbruik in 2006, tot 6,0 procent in 2007. Deze daling komt door terugval in meestook van biomassa in elektriciteitscentrales.

2. Duurzaam energieverbruik

Het kabinet streeft naar een versnelde overgang naar duurzame energie. Er ligt een uitdaging om in 2020 het aandeel duurzame energie aanzienlijk te verhogen tot 20%. In 2007 zijn met het project «Schoon en Zuinig» maatregelen in gang gezet zoals voorbereidingen voor een nieuwe aanpak van stimulering van duurzame energie en warmte en het uitwerken van de sectorakkoorden. De maatregelen staan beschreven in het werkprogramma «Nieuwe energie voor het klimaat» (KST 31 209, nr. 1). Deze beleidsintensivering moet de versnelling teweegbrengen. De voorlopige realisatiecijfers over 2007 komen in het voorjaar beschikbaar.

3. Jaarlijkse vermindering van de groei van het energiegebruik als gevolg van energie-efficientie beleid

Streefwaarden voor de jaarlijkse vermindering van de groei van het energiegebruik als gevolg van energie-efficiëntiebeleid bedragen voor 2008 1,2% en voor 2012 1,3%. Indien ook maatregelen in Europees verband worden meegenomen bedragen de streefwaarden 1,3% voor 2008 en 1,5% voor 2012. In 2007 heeft het kabinet de ambitie verder aangescherpt door te streven naar een geleidelijke verbetering van de energie-efficientie van 2% per jaar. Definitieve inputdata hebben ertoe geleid dat het (afgeronde) besparingscijfer voor 2004 uitkomt op 0,9% tegenover eerst 1,0%. Het realisatiecijfer 2006 komt pas later beschikbaar, omdat de CBS-cijfers die ECN nodig heeft voor het vaststellen pas in het najaar van 2007 beschikbaar zijn.

4. Hoeveelheid gecommitteerde jaarlijkse CO₂-reductie via het CO₂-reductieplan

Nieuw verkregen informatie leidde tot nieuwe inzichten over de realisatiecijfers over het jaar 2005. De totale emissiereductie over het jaar 2005 is daarop naar beneden gesteld van 3,0 Mton naar 2,8 Mton. De totale emissiereductie in 2006 is gedaald ten opzichte van 2005 doordat projecten in de biomassasector minder CO₂-reductie opleveren dan verwacht. De monitoringgegevens over de emissiereductie van projecten uit het CO₂-reductieplan komen in het najaar beschikbaar.

5. Vermeden Mton CO₂-uitstoot vóór 2012 via Joint Implementation (JI) en gegroende AAU’s

De Nederlandse overheid heeft in het kader van JI contracten afgesloten voor de aankoop van emissierechten. De huidige inschatting is, dat de doelstelling ter vermindering van de uitstoot van broeikasgassen gehaald kan worden met circa 25 Mton aan CO₂-rechten via JI en gegroende AAU’s.

6. Absoluut plafond van CO₂-uitstoot sector industrie/energie voor de bedrijven die vallen onder het emissiehandelssysteem

In de begroting van 2007 is in plaats van het absolute plafond van CO₂-uitstoot voor de bedrijven die vallen onder het emissiehandelssysteem de totale emissieruimte voor de industrie en energiesector van 112 Mton opgenomen. Voor de jaren 2008–2012 is de totale emissieruimte vastgesteld op 109,2 Mton. Een deel van de sectoren industrie en energie neemt deel in het emissiehandelssysteem (ETS). Het plafond is het maximum aan broeikasgassen in absolute hoeveelheden dat deelnemende inrichtingen gedurende de periode 2008–2012 mogen uitstoten of compenseren via het emissiehandelssysteem en bedraagt voor de periode 2008–2012 87 Mton.

7. Handhaven van de EU-bijdrage aan het Nederlandse energieonderzoek

Het percentage van het budget van het zevende EU-kaderprogramma thema energie dat naar energieonderzoek gaat van in Nederland gevestigde instituten en bedrijven bedroeg in 2005 8,62%. In de begroting van 2007 is dit cijfer abusievelijk gepresenteerd als het realisatiecijfer over 2004. In 2006 lag het realisatiecijfer op het hoge niveau van 17%. In 2007 is de bijdrage van de EU aan het Nederlandse energie-onderzoek genormaliseerd naar 7,8%. De EU ondersteunt alleen de meest innovatieve en ambitieuze projecten.

Handhaving voorzieningszekerheid op de korte termijn

Ten behoeve van de beleidsdoorlichting zekerstellen van voorzieningszekerheid op korte en lange termijn is in 2007 een eerste verkenning uitgevoerd. Naar aanleiding van deze verkenning moest de aanpak voor de evaluatie worden bijgesteld, waardoor deze in 2008 zal worden afgerond.

Energie-investeringsaftrek

De EIA-evaluatie is vertraagd door vroegtijdige sluiting van de EIA eind 2007 (Kamerstukken II, 2006–2007, 31 200, nr. 9).

5 INTERNATIONALE ECONOMISCHE BETREKKINGEN

Een gunstig klimaat voor internationaal ondernemen

Zonder internationale handels- en investeringscontacten zou Nederland aanzienlijk minder welvarend zijn geweest dan het nu is1. In 2007 is er verder gewerkt aan het verankeren en verdiepen van die internationale contacten. Dat heeft bijgedragen aan de goede economische resultaten van Nederland in 2007. Zo zijn er vijf nieuwe IBO’s (Investerings Beschermings Overeenkomsten) afgesloten, is er in het kader van de WTO-ronde, mede door de niet aflatende Nederlandse inzet, vooruitgang geboekt in de onderhandelingen, is de publiekprivate samenwerking in de Dutch Trade Board (DTB) verder geïntensifieerd en is in dat kader het actieplan op Turkije vervolmaakt en in uitvoering genomen en zijn opnieuw veel buitenlandse investeringsprojecten aangetrokken. In 2007 werd besloten de uitvoering van technologie en buitenlandse investeringen te integreren en uit te besteden aan de EVD.

In 2007 heeft de concurrentiepositie van het Nederlandse bedrijfsleven zich minder gunstig ontwikkeld. Een appreciërende euro en relatief achterblijvende arbeidskosten per eenheid product liggen daaraan ten grondslag. Desalniettemin was ook in 2007 de export weer voor de helft van de economische groei verantwoordelijk. De wederuitvoer, bij uitstek een indicator van de internationale verwevenheid van Nederlandse handelsstromen, was daarachter de drijvende kracht. Nederland blijft ook een aantrekkelijk land voor buitenlandse investeerders. De goede positie van Nederland kan echter alleen behouden worden als het vestigingsklimaat, waaraan elders in deze rapportage aandacht wordt geschonken, gezond blijft.

De Nederlandse economie kan alleen maar floreren als er sprake is van een gezond handels- en investeringsklimaat. Jaarlijks wordt het handels- en investeringsklimaat beoordeeld door internationale organisaties. Toonaangevend daaronder zijn het Institute for management Development (IMD) en het World Economic Forum (W.E.F). Uit de rapportages van beide organisaties, respectievelijk World Competitiveness Yearbook (WCY) en de Global Competitiveness Report (CGR), komt naar voren dat het Nederlandse vestigingsklimaat in de afgelopen jaren verbeterd is. Dat komt vooral tot uitdrukking in de hoge positie, acht op de WCY en 10 op de CGR, die Nederland op de beide ranglijsten van meest competitieve landen ter wereld inneemt.

Bron: WTO database

Budgettaire gevolgen van beleid

Herverzekering SENO/GOM

Het uitgavenbedrag van € 10,9 mln betreft € 3,2 mln schadebetalingen in het kader van de Garantiefaciliteit Midden- en Oost Europa/Garantiefaciliteit Opkomende Markten (SENO/GOM) en een storting van € 7,6 mln in de interne begrotingsreserve voor deze faciliteit.

Stand interne begrotingsreserve SENO/GOM

Ultimo 2007 bedraagt de interne reserve SENO/GOM € 370,48 mln, waarvan € 30,0 mln voor SENO, € 322,01 mln voor GOM en € 18,47 mln voor Inpres-8. In het kader van de GOM kunnen herverzekeringsovereenkomsten tot maximaal twee maal het gereserveerde bedrag worden aangegaan en in het kader van de SENO tot maximaal drie maal het gereserveerde bedrag. Deze reserveringen dienen ter dekking van claims uit hoofde van deze garantieregelingen.

Stand rekening courant Faciliteit Opkomen Markten (FOM) per ultimo 2006

De stand van de rekening courant FOM per ultimo 2007 bedraagt € 115,9 mln. Deze rekening courant dient ter dekking van claims uit hoofde van deze garantieregeling. Deze rekening courant wordt beheerd door het FMO.

Bijdrage DGBEB aan de EVD

Betreft de bijdrage aan de EVD voor het faciliteren, creëren en onderhouden van netwerken en contacten op het gebied van handels- en investeringsbevordering. Om de opdracht 2008 (inclusief de werkzaamheden van het NFIA) te kunnen verplichten was € 7,1 mln meer budget nodig. Daarenboven is nog € 0,35 mln aan de EVD verplicht voor de uitvoering van het Programmatisch Pakket.

PSOM/Programmatisch Pakket

De gecombineerde realisaties voor PSOM/Programmatisch Pakket zijn met € 19 mln bij de raming in de oorspronkelijk begroting achtergebleven. Het verschil betreft voor € 12,8 mln de eindejaarsmarge HGIS, die hier in afwachting van nadere bestemming geparkeerd was. Bij eerste en tweede suppletoire begrotingen heeft deze marge een specifieke bestemming gekregen en is deze hier op de raming in mindering gebracht. Voor het overige komt de onderschrijding grotendeels op het conto van het programmatisch werken in 2g@there, dat zich nog in de opstartfase bevindt.

Ontvangsten uit garanties

Aan premies en provenu’s uit het verstrekken van garanties in het kader van het instrument SENO/GOM is een bedrag van € 10,8 mln ontvangen. Voor het overige zijn hier wat kleinere inkomsten uit de IFOM verantwoord.

Markt en spelregels

OD 1 Het internationale handels- en investeringsverkeer verder vrijmaken en de internationale economische rechtsorde versterken.

Voorlichten van bedrijfsleven en, indien nodig, opstellen en uitonderhandelen nieuwe IBO’s met voor Nederland interessante markten

Het afsluiten van bilaterale investeringsbeschermingsovereenkomsten (IBO’s) droeg bij aan het vergroten van de rechtszekerheid in het internationale investeringsverkeer, omdat deze overeenkomsten investeerders rechten geven die zonder IBO’s geheel of gedeeltelijk zouden ontbreken. Vijf nieuwe IBO’s traden in werking (met Benin, Dominicaanse Republiek, Gambia, Kazakstan en Malawi), werden twee IBO-onderhandelingen afgerond (met Botswana en Oman) en werd de IBO met Algerije, Bahrein en Burundi ondertekend. Daarnaast gaf EZ voorlichting aan het internationaal opererende bedrijfsleven over het toepassingsbereik van IBO’s.

Bijdragen aan de afronding van de Doha Development Agenda met gebalanceerd resultaat op diensten, landbouw en niet-agrarische markttoegang

De WTO-ronde is in 2007 niet afgerond. Wel is vooruitgang geboekt in de onderhandelingen en is het stadium bereikt waarin partijen onderhandelen op basis van alomvattende voorzittersteksten over de sleutelthema’s landbouw en industrietarieven. Hiermee is de basis gelegd voor politieke besluiten in 2008. Nederland heeft met succes bevorderd dat de EU een constructieve en centrale rol in het onderhandelingsproces bleef spelen.

MVO verder integreren in de hele handelsketen

De overheid kan slechts gedeeltelijk bijdragen aan integratie van MVO in de hele handelsketen. Op zich zijn het de bedrijven die er zelf voor kunnen zorgen dat in hun productieketens aandacht wordt besteed aan sociale- en milieuomstandigheden. Welke rol hierbij precies voor de overheid (EZ) is weggelegd, wordt nader uitgewerkt. Aan de Sociaal Economische Raad is in 2007 gevraagd hierover een advies uit te brengen. Dit advies wordt verwacht in maart 2008. EZ heeft zelf in contacten met het internationaal opererende bedrijfsleven aandacht besteed aan het belang van verantwoord ketenbeheer. Daarnaast is gezocht naar voorbeelden van andere landen waar de overheid ketenverantwoordelijkheid probeert te stimuleren.

Verbeteren uitvoering vergunningsverlening voor strategische goederen

Het aanbrengen van verbeteringen in de uitvoering van de vergunningverlening voor strategische goederen is een doorlopend proces. In het verslagjaar is bijvoorbeeld ingezet op het vergroten van de technische kennis bij de uitvoeringsinstantie. Dat is nodig omdat geregeld de vraag rijst of goederen wel als «strategisch» moeten worden aangemerkt. Voorts is extra aandacht besteed aan de eisen die het bestuursrecht stelt aan het afhandelen van vergunningaanvragen. Vergunningen zijn immers besluiten in de zin van de Algemene wet bestuursrecht

Afronden herziening in- en uitvoerwet

Er is een ontwerp voor een Besluit strategische goederen voor fysieke goederenstromen onder de nieuwe Algemene douanewet voor advies naar de Raad van State gezonden. Voor de nu reeds in de In- en uitvoerwet opgenomen controle op immateriële overdracht van technologie is een overgangsregeling getroffen en voor de controle op technische assistentie en tussenhandel wordt nog gewerkt aan een ontwerp voor een nieuwe wet.

Basispakket

OD 2 Bevorderen internationaal ondernemen

Niet-financieel instrumentarium:

Ook in 2007 heeft verdergaande globalisering de overheid gedwongen tot het maken van keuzes. Naast extra inzet op de sectoren die internationaal als Nederlandse sterktes worden gezien wordt tevens extra ingezet op een beperkte groep van 15 meest kansrijke markten waar Nederland verschil kan en wil maken.1

Als basis voor een verantwoorde landenkeuze is in 2007 de «Landenmatrix Internationaal Ondernemen en Economisch Beleid» ontwikkeld. Deze verschaft inzicht in het huidige en potentiële brede economische belang van landen vanuit Nederlands perspectief.

De zakelijke dienstverlening is verder uitgebreid en verbeterd mede door opening van een Netherlands Business Support Office (NBSO) in Jekatarinaburg (Rusland) evenals uitrol van het instrument IM (Individuele Marktbewerking) over de diplomatieke vertegenwoordigingen in een aantal belangrijke markten.2 IM is maatwerk bedoeld om bedrijven te helpen toegang te krijgen tot nieuwe markten. Tot slot is het geavanceerde klantbeheersysteem TradeConnect in gebruik genomen door de EVD en een aantal diplomatieke vertegenwoordigingen in het buitenland. In dit systeem worden klantgegevens digitaal bijgehouden, wat bijdraagt aan een snellere en effectievere dienstverlening. De uitrol wordt in 2008 afgerond.

De ontwikkeling van de, mede op instigatie van de Dutch Trade Board (DTB) in het leven geroepen strategische agenda economische bedrijvenmissies, is in 2007 voortgezet. In 2007 zijn onder meer missies ondernomen naar China, Turkije (o.l.v. burgemeester Deetman van Den Haag), Rusland, India (i.s.m. 5 grote steden) en de Golfstaten.

In het kader van het thema «onderwijs en internationaal ondernemen» hebben de ministers Van der Hoeven en Plasterk en de voorzitter van MKB Nederland Hermans op 13 september 2007 het startsein gegeven voor het Programma Internationalisering Beroepsonderwijs (PIB). Dit programma is een initiatief van de DTB.

In 2007 is de publiek-private samenwerking in DTB-verband geïntensifieerd. Overheid en bedrijfsleven trekken samen op in een aantal prioritaire markten in het kader van de agenda strategische bedrijvenmissies. Daarnaast zijn voor de DTB-focuslanden (India, Rusland, Turkije) kansrijke sectoren en/of gebieden geïdentificeerd waarop het bedrijfsleven door de diverse DTB-partijen wordt geattendeerd en gestimuleerd en ondersteund in het benutten van kansen.

Een consortium van EVD, SenterNovem en Syntens heeft in 2007 de opdracht van de Europese Commissie verworven om uitvoering te geven aan het Enterprise Europe Network in Nederland. Dit is het officiële, Europa-brede bedrijfsondersteuningsnetwerk van de Europese Commissie, opgericht om bedrijven te helpen voordeel te halen uit de mogelijkheden die Europa hen biedt. Het netwerk heeft een informatiefunctie en faciliteert daarnaast technologieoverdracht op Europees niveau ter bevordering van innovatie in de Nederlandse industrie.

Crash Team Oneerlijke concurrentie:

Bedrijven die in het buitenland worden geconfronteerd met oneerlijke concurrentie, zoals illegale staatssteun of discriminatie bij een aanbesteding, kunnen terecht bij het in 2005 opgerichte Crash Team Oneerlijke Concurrentie. Het Crash Team zet zich samen met medewerkers van diplomatieke vertegenwoordigen en andere ministeries in voor een gelijk speelveld op internationale markten. In 2007 zijn 10 nieuwe Crash Team zaken succesvol afgerond.

Financieel instrumentarium:

In 2007 is besloten dat het PESP per 1 januari 2011 zal zijn afgebouwd1. De bestaande EZ-landenlijst van het Programma Uitzending Managers (PUM) is in 2007 uitgebreid met Marokko, Algerije, Tunesië en Libië.

In 2007 is een externe quick-scan uitgevoerd naar de resultaten van het Trustfund bij de European Bank for Reconstruction and Development (EBRD). Geconcludeerd werd dat dit instrument succesvol is en kan worden voortgezet. Een opmerkelijke uitkomst betreft de stormvloedkering St. Petersburg, een project waarbij de ministeries van Economische Zaken en Verkeer & Waterstaat betrokkenheid van het Nederlands bedrijfsleven eind negentiger jaren sterk hebben gestimuleerd. Eind 2004 heeft de Staatssecretaris van Economische Zaken aan de Kamer gemeld dat het bedrijfsleven € 10 miljoen aan orders had geboekt (kamerstuknr. 2004/2005, 29 800 XIII, nr. 31). Eerst nu is gebleken dat voor een bedrag van € 238 miljoen aan orders door het Nederlands bedrijfsleven is verworven.

Internationale component kapitaalmarktregeling:

In 2007 is de opzet gerealiseerd voor financiering van internationale activiteiten onder de Borgstellingsregeling voor het midden- en kleinbedrijf (BBMKB). Per 1 januari 2008 wordt € 45 mln garantieruimte binnen het huidige BBMKB-budget beschikbaar gesteld voor de financiering van internationale activiteiten.

EVD-bereik

De externe bron voor deze prestatie-indicator is sinds begin 2007 niet meer beschikbaar. Hierdoor wordt de prestatie-indicator op een andere wijze berekend. Het cijfer voor 2007 is derhalve niet vergelijkbaar met de realisatiecijfers 2004 en de in de begroting 2007 genoemde streefwaarde.

PSB

In het verleden werd het aantal bedrijven weergegeven als percentage van het aantal uitgevoerde plannen. Vanaf 2007 wordt het aantal bedrijven weergegeven dat daadwerkelijk is gaan exporteren. Het aantal van 500 is in een streefwaarde welk in een aantal jaren bereikt dient te worden. Het realisatiecijfers is niet vergelijkbaar met het cijfer 2004.

PESP

Het realisatiecijfer van de PESP komt tot stand middels een enquête. Ten tijde van het tot stand komen van dit verslag was er onvoldoende respons om tot een betrouwbaar cijfer te komen. Naar verwachting zal dit eerst medio maart 2008 kunnen worden gerealiseerd

PUM

Het realisatiecijfer PUM is een voorlopig cijfer. In het voorjaar van 2008 zal middels een enquête het definitieve cijfer 2007 bekend worden. De verwachting van de PUM is dat dit realisatiecijfer tussen de 40 en 45% zal komen te liggen. Dit cijfer vertoont een significante afwijking t.o.v. de streefwaarde. In 2008 zal hierover overleg plaatsvinden met de PUM.

OD 3 Het aantrekken van investeringen van buitenlandse bedrijven in Nederland

In 2007 werden er nieuwe kantoren geopend in New Delhi, Singapore en Maleisië.

High-tech sectoren

Het percentage projecten afkomstig van bedrijven uit de high-tech sector komt voor 2007 uit op 41,3%. Dit is lager dan de streefwaarde (50%). Dit wordt veroorzaakt doordat het totaal aantal projecten relatief sterker is toegenomen dan het aantal projecten afkomstig van bedrijven uit high-tech secoten. Absoluut gezien neemt het aantal projecten afkomstig uit de hightech sectoren namelijk toe.

Programmatisch Pakket

OD 4 Het gericht ondersteunen van het bedrijfsleven in kansrijke sectoren op buitenlandse markten

PSOM

Het programmatisch deel van PSOM is in 2007 afgerond. Daardoor is er vanaf 2008 een volledige focus op het vraaggestuurde B2B (business to business) deel. De landenlijst van PSOM-EZ is uitgebreid met India.

2@gthere

In 2007 werd gestart met de nieuwe werkwijze 2@gthere. Deze richt zich op groepen ondernemers die kansen op buitenlandse markten alleen kunnen benutten door onderling én met de overheid samen te werken op gebieden waarop Nederlandse ondernemingen internationaal onderscheidend zijn. Het buitenland instrumentarium wordt hierbij in samenhang ingezet en ook economische diplomatie speelt een grote rol. In 2007 zijn 12 voorstellen goedgekeurd op de prioriteitslanden China, India, Rusland, Turkije en de Balkan en in innovatieve sectoren als water, voedsel en bloemen, infrastructuur (inclusief milieutechnologie) en de creatieve industrie.

Bevorderen internationaal ondernemen

In 2007 is besloten om de beleidsdoorlichting bevorderen internationaal ondernemen door te schuiven naar 2008/2009.

MVO

In 2002 is het het MVO-toetsingskader in het financieel buitenlandinstrumentarium geïntroduceerd. Aan de Tweede Kamer is aangegeven dat vijf jaar na invoering de MVO-effecten bij ondersteunde projecten zouden worden gemeten en geëvalueerd (TK 2004/2005, 26 485, nr. 35). In 2007 heeft EZ samen met de ministeries van Buitenlandse Zaken en Financiën onderzoek laten doen.

De conclusies van het onderzoek bevestigen het toenemende bewustzijn van Nederlandse bedrijven van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ook komt duidelijk naar voren dat het MVO-toetsingskader voldoet als waarborg van een minimum MVO-niveau van de aanvragers. De MVO toetsing zou evenwel aangescherpt kunnen worden, zodat het ambitieniveau met betrekking tot MVO in de diverse financiële regelingen helderder wordt en ook MVO-inspanningen van bedrijven verder stimuleert. De uitkomsten van het onderzoek zullen in de loop van 2008 worden geïmplementeerd.

8 ECONOMISCHE ANALYSES EN PROGNOSES

Het Centraal Planbureau (CPB) wil een breed vertrouwde bron van beleidsrelevante economische analyse zijn.

Het CPB heeft in 2007 vele economische analyses verricht en gepubliceerd op uiteenlopende terreinen, met als doel bij te dragen aan de beleidsvorming, zowel nationaal als internationaal. Zoals gebruikelijk is in het voorjaar het Centraal Economisch Plan verschenen en op Prinsjesdag de Macro Economische Verkenning. De CPB Nieuwsbrief is vier maal verschenen met hierin ieder kwartaal de prognoses voor de Nederlandse en internationale economie plus artikelen over recent CPB-onderzoek. Dat onderzoek heeft geresulteerd in 17 CPB Documenten, 19 CPB Discussion Papers en bijzondere publicaties. Enkele studies die veel aandacht hebben getrokken betreffen excellentie in het onderwijs in relatie tot de productiviteit; de Wajong; de analyse van het burgerinitiatief over de intensieve veehouderij; de wegcapaciteit rond Schiphol, Amsterdam en Almere en de Europese Verkenning over de welvaartswinst door de interne markt.

De analyses en prognoses worden gedragen door de regering, het parlement en overige maatschappelijke organisaties waarmee de doelstelling is bereikt.

De inhoudelijke onafhankelijke positie van het CPB is geregeld in de Wet voorbereiding van de vaststelling van een Centraal Economische Plan en het Protocol voor de planbureaufunctie van CPB, RIVM, RPB en SCP. De kwaliteit van het adequaat wetenschappelijk niveau van de analyses en prognoses wordt in het algemeen bewaakt door visitatiecommissies, dit op zowel wetenschappelijk als beleidsmatig niveau. Daarnaast houdt het CPC toezicht op de werkprogramma’s en de werkwijze die door het CPB worden uitgevoerd. Tevens worden de Discussion Papers beoordeeld door externe deskundigen.

Budgettaire gevolgen van beleid

Het verschil bij de verplichtingen en uitgaven is veroorzaakt door uitdeling van loon- en prijsbijstelling en een toevoeging van middelen voortkomend uit werken voor tweeden.

Door een verschuiving tussen personele en materiële budgetten ontstaat een klein verschil in gemiddelde prijzen, ten opzichte van de ramingen.

9 VOORZIEN IN MAATSCHAPPELIJKE BEHOEFTE AAN STATISTISTIEKEN

Het van overheidswege verrichten van statistisch onderzoek ten behoeve van praktijk, beleid en wetenschap en het openbaar maken van de op grond van zodanig onderzoek samengestelde statistieken.

Het outputprogramma van het CBS zoals opgenomen in het Jaarplan voor 2007 is nagenoeg geheel gerealiseerd (zie ook prestatie-indicator 1). Nationale en Europese verplichtingen zijn nagekomen en maatschappelijk en sociale ontwikkelingen zijn beschreven, waardoor onder andere beheersmatige verdeelbeslissingen en indexeringen tot stand hebben kunnen komen. Tevens is de Tweede Kamer in 2007 per brief geïnformeerd over de aanpak van de administratieve lastendruk door het CBS (Kamerstukken II, 2007–2008, 29 515, nr. 218).

Enkele succesfactoren waren in 2007 kritiek. De instroom van nieuwe medewerkers verliep in 2007 aanvankelijk goed, maar aan het einde van het jaar was er weer een duidelijk stijgende tendens in het aantal vacatures. De beschikbaarheid van basisgegevens was niet optimaal, onder andere veroorzaakt door de problemen rond de uitvoering van de wet WALVIS.

Budgettaire gevolgen van beleid

Het verschil tussen de vastgestelde begroting en de realisatie wordt verklaard door de toevoeging van middelen (verplichtingen en uitgaven), zoals loon- en prijsbijstelling (€ 5,4 mln) en de veiligheidsmonitor (€ 0,3 mln).

De stijging van de gemiddelde materiële prijs per fte is grotendeels te verklaren door de stijging van de kosten voor ingeleend personeel (in het bijzonder voor inhuur interimdirectie en -projectmanagement). Tevens is extra ICT-capaciteit ingehuurd ten behoeve van de verhuizing van het rekencentrum en is er extra personeel ingehuurd om de extra opdrachten voor derden uit te voeren.

Toelichting realisatie instrumenten en activiteiten

Administratieve lastenverlaging/reductie enquêtedruk.

De streefwaarde (voorheen € 17,6 mln) is aangepast. In de afgelopen jaren heeft het CBS werkzaamheden overgenomen van anderen. Voor twee terreinen hebben die invloed op de door het CBS veroorzaakte lastendruk voor het bedrijfsleven: de statistiek Internationale handel is per 1 april 2003 overgenomen van de Nederlandsche Bank en de komst van tien nieuwe lidstaten binnen de EU per 1 mei 2004, waarbij douaneverplichtingen zijn vervangen door Intrastat (CBS). In voorgaande jaren is uitgegaan van een nulmeting in 2003 van € 23,5 mln. Dit is bijgesteld naar € 26,9 mln. De doelstelling is 25% vermindering van de administratieve lastendruk en komt hiermee op een streefwaarde van € 20,2 mln. De uitkomst van deze indicator voor het jaar 2007 is € 19,1 mln.

De streefwaarden voor de volgende prestatie-indicatoren zijn niet gehaald:

– Realisatie publicatiekalender; persberichten.

Een aantal persberichten moest worden uitgesteld voornamelijk door de late beschikbaarheid van bronbestanden (o.a. door de Walvis-problematiek).

– Afwijking van definitieve en voorlopige cijfers – economische groei.

De bijstelling is te herleiden op de revisie van de nationale rekeningen 2001; deze – negatieve – uitkomst is daar, zoals al aangekondigd voor 2003 tot en met 2006 – evenals die in voorgaande kwartalen – een gevolg van.

Toelichting op doelmatigheid CBS

Aan het eind van de periode 2003–2013 zal het CBS conform het meerjarenplan het nagenoeg gelijkblijvende basisprogramma tezamen met het genereren van nieuwe statistische informatie uitvoeren met bijna 30% minder personeel. Dat vergt forse inspanningen. Uitbreidingen van werkzaamheden door EU-verplichtingen worden gecompenseerd, waardoor de relatieve daling van het personeelsbestand uitkomt op 20%.

Deze ontwikkeling in de doelmatigheid is mogelijk door het doorvoeren van een ambitieuze herziening van de statistische processen, waarbij sprake is van het meer gebruik maken van generieke instrumenten («procesdiensten»). De procesherziening speelt onder meer in op de toenemende gebruiksmogelijkheden van reeds bestaande externe registraties en administraties, waardoor de eigen waarneming van het CBS afneemt. Waar wel zelf wordt waargenomen, worden de methoden steeds efficiënter (minder papieren enquêtes). Per saldo neemt ook de administratieve lastendruk af.

Het CBS heeft in 2007 de eerste stappen gezet voor het formuleren van een op output geënt kostprijsmodel. Het model zal in 2009 volledig operationeel zijn.

Het ziekteverzuim bij het CBS is in 2007 met ruim een half procent gedaald naar 5,1%.

10 ELEKTRONISCHE COMMUNICATIE EN POST

Een hoogwaardig aanbod van netwerken en diensten voor elektronische communicatie en post

Een hoogwaardige infrastructuur voor elektronische communicatie is een conditie voor een welvarend, duurzaam en ondernemend Nederland. EZ heeft hier in 2007 met diverse acties aan gewerkt, waaronder de start van het programma Nederland Digitaal in Verbinding ten behoeve van ICT in het MKB, het opstellen van de Agenda ICT en Veiligheid (Kamerstuk 2007–2008, 26 643, nr. 103) en de implementatie van de roaming-verordening, waardoor de consument goedkoper mobiel belt in de andere EU-landen.

Budgettaire gevolgen van beleid

ICT-flankerend beleid en administratieve lasten

Voor EZ-projecten op gebied van e-overheid zijn bij Voorjaarsnota 2007 middelen aan de EZ-begroting toegevoegd. Hiervan heeft € 5 mln betrekking op het programma Ketenherinrichting/verbreding gegevensuitwisseling naar andere domeinen; € 1 mln betreft Personalisatie Bedrijvenloket en € 3 mln betreft gemeenschappelijke machtigingsvoorziening.

Beleidsvoorbereiding en evaluaties

De hogere uitgaven worden onder andere veroorzaakt door een te betalen schadevergoeding als gevolg van onjuiste vergunningverlening.

Ontvangsten Kenniswijk

De hogere uitgaven worden veroorzaakt doordat de niet uitgeputte Fes-middelen 2006 bij Voorjaarsnota 2007 uit het Fes aan de EZ begroting zijn toegevoegd en in 2002 zijn uitgegeven aan Kenniswijk.

Overige ontvangsten

In 2003 zijn door EZ de vergunningen uitgegeven voor de commerciële landelijke en niet-landelijke FM- en AM-radiofrequenties (zero base). Bij de zero base veiling moest per vergunning een vast bedrag betaald worden boven op het bod dat deel uitmaakte van de vergelijkende toets (het zgn. Financieel Instrument). Als gevolg van een rechterlijke uitspraak heeft EZ in 2006 aan een aantal radiostations het via het Financieel Instrument ontvangen bedrag terugbetaald. EZ is tegen deze uitspraak in hoger beroep gegaan en heeft gewonnen. Door de gewonnen beroepsprocedure zijn de in 2006 betaalde gelden in 2007 terug ontvangen.

Markt en spelregels

OD 1 Het scheppen van randvoorwaarden voor een efficiënt werkende communicatie- en postmarkt

Herziening EU-reguleringskader

In 2007 zou worden onderhandeld over de nieuwe richtlijnteksten (New Regulatory Framework). De Europese Commissie is echter pas op 13 november met haar voorstellen voor nieuwe richtlijnteksten gekomen. Formele onderhandelingen hebben daardoor niet in 2007 plaats kunnen vinden. Deze starten derhalve in 2008. Nederland zet hierbij onder andere in op een meer evenwichtige verhouding tussen de Europese Commissie en de nationale toezichthouders en op flexibilisering van het spectrumbeleid.

Keuzevrijheid consument (transparantie en overstapdrempels)

De telecommunicatiewet is aangepast (art 7.2a), waardoor formele overstapbelemmeringen zijn weggenomen en de opzegtermijnen zijn bekort tot een maand. De consument kan na afloop van zijn contract binnen een maand overstappen. Er zijn nadere afspraken gemaakt met de sector waardoor ook praktische overstapdrempels worden opgelost. De implementatie van de wet en afspraken zullen in 2008 worden geformaliseerd. De marktpartijen berichten inmiddels helder via de eigen websites over de overstapmogelijkheden (Actieplan «Een slimme consument in een snelle markt»,Kamerstukken II, 2004–2005, 27 879, nr. 12).

Implementatie nota frequentiebeleid

Omdat interdepartementale afstemming langer heeft geduurd dan gepland, waardoor behandeling van het wetsvoorstel door de ministerraad pas na het zomerreces kon plaatsvinden, heeft het wetsvoorstel vertraging opgelopen. De ministerraad heeft in september 2007 ingestemd met het wetsvoorstel tot wijziging van de telecommunicatiewet ter implementatie van de Nota Frequentiebeleid. Het wetsvoorstel zal naar verwachting in februari 2008 aan de Tweede Kamer worden aangeboden. In 2007 is tevens gestart met het opstellen en aanpassen van de uitvoeringsregelingen van dit wetsvoorstel. Inmiddels zijn diverse uitvoeringsmaatregelen versneld aangepast om circa 66 0000 frequentievergunningen voor radiozendamateurs en maritiemmobiele communicatie in maart 2008 af te kunnen schaffen.

Actualiseren van Nummerplannen

In 2007 heeft een aantal wijzigingen van het nummerplan plaatsgevonden om te voorzien in de behoefte van de markt. Er zijn 10 miljoen nieuwe 06-nummers beschikbaar gesteld. Daarnaast is de telefoonnummerreeks die begint met 116 gereserveerd voor Europese geharmoniseerde diensten van maatschappelijk beland en is het nummer 116 000 beschikbaar gesteld voor meldpunten voor vermiste kinderen.

Versterken draagvlak draadloze netwerken

Aangezien gemeenten en burgers regelmatig met vragen komen over de mogelijke effecten van antennes op de gezondheid, is door EZ en VROM in 2007 extra aandacht besteed aan communicatie. Het Antennebureau (als het informatieloket van de rijksoverheid voor antennes) is veelvuldig actief geweest op informatiebijeenkomsten in het land, diverse relevante folders (van bijvoorbeeld GGD) zijn verbeterd, aan alle gemeenten is een geactualiseerde voorlichtingsmap toegestuurd en er is een voorlichtingsfilm gemaakt waarin de problematiek en het standpunt van de rijksoverheid helder worden uiteengezet. Daarnaast zijn ook het Onderzoeksprogramma en Kennisplatform Elektromagnetische Velden en Gezondheid van start gegaan. Tot slot is in 2007 verder actie genomen ten aanzien van het gemeententraject, met als inzet om de uitvoering van het antennebeleid op lokaal niveau te verbeteren. Daarbij is vanuit EZ en VROM meerdere malen gesproken met gemeenten, operators en VNG. Beleidsvoornemens ter verbetering worden begin 2008 aan de Kamer toegestuurd.

Afronden behandeling postwet

Het wetsvoorstel is in de Eerste Kamer ingediend (vergaderjaar 2006–2007, nr 30 536). De behandeling van het wetsvoorstel in de Eerste Kamer en de behandeling van de lagere regelgeving in de beide Kamers is nog niet afgerond. Tot eind 2007 is gewerkt aan de volledige openstelling van de Nederlandse postmarkt per 1 januari 2008. Echter, door de ontstane situatie in Duitsland met betrekking tot de CAO voor postbezorgers en de aandacht van de Tweede Kamer voor wat betreft de arbeidsvoorwaarden van Nederlandse postbezorgers, heeft het kabinet besloten de datum van volledige openstelling van de postmarkt uit te stellen.

Nederlands voorzitterschap van Conférence Européenne des Administrations des Postes et des Telécommunications (CEPT)

In de CEPT wordt de regelgeving van de PTT-diensten uit de verschillende deelnemende landen gestandaardiseerd. Tijdens het NL voorzitterschap heeft de jaarlijkse Assembly (gehouden in Amsterdam) Georgië en Montenegro als nieuwe leden verwelkomd en een opdracht gegeven aan een Task Force (onder Nederlands voorzitterschap) om concrete voorstellen ter versterking van de CEPT in de toekomst uit te werken (waarin aandacht voor sterke punten van CEPT en de relatie met Europese Commissie). Over deze voorstellen zal de CEPT in juni 2008 beslissen.

Per abuis zijn in de begroting van 2007 verkeerde cijfers opgenomen voor het aantal banden met een primaire vergunninggebonden toepassing. In de begroting stond voor 2004 een cijfer van 92, terwijl dit 319 banden had moeten zijn. Bij begroting 2008 stond 83, dit moet 287 zijn. In bovenstaande tabel zijn de cijfers aangepast.

Meer gedeeld gebruik frequenties

De significante daling van het aantal banden met een primaire vergunninggebonden toepassing naar 169 in 2007 ligt voornamelijk aan de introductie in het Frequentieplan van nieuwe soorten toepassingen, zoals Ultra Wide band (UWB), die met een zeer gering vermogen gebruik maken van een breed uitgestrekt deel van het frequentiespectrum en waar reeds andere toepassingen waren toegestaan. De streefwaarde voor 2008 is hiermee al behaald.

Concentratie deelmarkten

Zowel in de deelmarkt mobiele telefonie als in de deelmarkt breedband internettoegang retail is de concentratie in 2006 licht gestegen. Voor de mobiele markt komt dat door een sterkere marktpositie van KPN na de overname van Telfort; voor de breedband markt komt deze stijging door overnames van ISP’s door KPN. De cijfers voor 2007 zijn pas eind maart 2008 bekend (publicatie van de digitale economie op 25 maart 2008).

Maandtarieven breedband

Gegevens over het maandtarief per 100 kbit’s uitgedrukt als percentage van het maandelijks inkomen zijn over 2007 niet meer beschikbaar.

OD 2 Een veilig en betrouwbaar elektronisch en postnetwerk garanderen