Gerealiseerde uitgaven 2007 (26 981,3 mln) naar artikel (in € mln)

Gerealiseerde ontvangsten 2007 (825,5 mln) naar artikel (in € mln)

Inhoudsopgave

ONDERDEEL A. ALGEMEEN

1. AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

Aanbieding van het jaarverslag en verzoek tot dechargeverlening van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan de Voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, het departementale jaarverslag over het jaar 2007 van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid decharge te verlenen over het in het jaar 2007 gevoerde financiële beheer met betrekking tot de uitvoering van de begroting van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Dit verzoek heeft betrekking op het financieel beheer dat samenhangt met de uitvoering van de departementale begroting.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld van haar bevindingen en haar oordeel met betrekking tot:

a. het gevoerde financieel en materieel beheer;

b. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

c. de financiële informatie in de jaarverslagen en jaarrekeningen;

d. de departementale saldibalansen;

e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

f. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen, naast het onderhavige jaarverslag en het hierboven genoemde rapport van de Algemene Rekenkamer, de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

a. Het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2007; dit jaarverslag wordt separaat aangeboden.

b. De slotwet van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over het jaar 2007; de slotwet is als afzonderlijk kamerstuk gepubliceerd.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen;

c. Het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2007 met betrekking tot de onderzoeken, bedoeld in artikel 83 van de Comptabiliteitswet 2001. Dit rapport, dat betrekking heeft op het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk, wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aangeboden;

d. De verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2007 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2007 alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2007 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Tweede Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, tweede lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Eerste Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën. 

2. LEESWIJZER

2.1 Opbouw jaarverslag

Het jaarverslag 2007 van SZW bestaat uit vier onderdelen: «Algemeen», «Beleidsverslag», «Jaarrekening» en «Bijlagen».

Het onderdeel «Algemeen» omvat het verzoek tot dechargeverlening en de leeswijzer.

Het beleidsverslag is opgebouwd uit vier onderdelen:

1. In de paragraaf beleidsprioriteiten wordt van elk van de beleidsdoelstellingen uit de beleidsagenda in de begroting 2007 de stand van zaken weergegeven. Daarnaast wordt de voortgang gemeld in de uitvoering van de beleidsprioriteiten uit het Beleidsprogramma van het huidige kabinet. Met het lezen van deze paragraaf kan worden volstaan als de lezer snel een beeld van de prestaties van SZW in 2007 wil hebben.

2. De beleidsartikelen verantwoorden meer in detail in hoeverre de doelstellingen van SZW zijn behaald. Tevens is hier de financiële toelichting te vinden op opmerkelijke verschillen tussen realisatie en begroting.

3. De niet-beleidsartikelen verantwoorden de financiële afwikkeling van afgesloten regelingen, de apparaatsuitgaven die niet aan de beleidsartikelen zijn toe te rekenen, onvoorziene uitgaven en loon- en prijsbijstellingen.

4. De bedrijfsvoeringsparagraaf geeft informatie over de bedrijfsvoering.

De jaarrekening is opgebouwd uit de verantwoordingsstaat van het ministerie van SZW, de saldibalans en de bij deze onderdelen behorende financiële toelichtingen en de paragraaf inzake baten-lastendiensten van het Agentschap SZW en de Inspectie Werk en Inkomen (IWI). Als laatste bevat de jaarrekening het onderdeel Topinkomens.

Tot slot bevat het jaarverslag een aantal bijlagen, te weten de verplichte bijlagen «Toezichtrelaties», «Toezicht pensioenfondsen en -uitvoerders», «Zelfstandige bestuursorganen en rechtpersonen met een wettelijke taak», «Aanbevelingen Algemene Rekenkamer» en «Inhuur externen» en de niet-verplichte bijlagen «Subsidies», «Organogram», «Lijst van gebruikte afkortingen» en «Trefwoordenregister».

2.2 Specifieke aandachtspunten

Accountantsverklaring, accountantscontrole

De financiële informatie is opgenomen in de jaarrekening en valt onder de reikwijdte van de accountantsverklaring. Dit geldt ook voor de financiële toelichting bij de budgettaire tabellen die in het beleidsverslag staan.

De niet-financiële informatie valt niet onder de reikwijdte van de accountantsverklaring, maar is wel onderdeel van de accountantscontrole.

De premiegefinancierde sociale zekerheidsuitgaven vallen evenmin onder de reikwijdte van de accountantsverklaring maar vallen wel onder de accountantscontrole. De ZBO’s leggen verantwoording af over de rechtmatigheid van de premiegefinancierde sociale zekerheidsuitgaven. Over de rechtmatigheid van die uitgaven wordt gerapporteerd in bijlage 3 (ZBO’s en RWT’s) van het jaarverslag.

ESF-middelen

De programma-uitgaven voor ESF-3 en EQUAL afkomstig van de Europese Commissie lopen buiten begrotingsverband en zijn dus niet in de verantwoordingsstaat terug te vinden. De verantwoording over de besteding van deze middelen vindt separaat plaats.

Gegevens oude jaren

In de jaarverantwoording worden ook gegevens gepresenteerd over oude jaren. Hierbij wordt uitgegaan van de meest recente informatie. Dit betekent dat deze gegevens kunnen afwijken van gegevens die in vorige jaarverantwoordingen werden gepresenteerd.

Nalevingsindicatoren

In dit Jaarverslag zijn op het gebied van handhavingsinformatie geen realisatiegegevens voor nalevingsindicatoren beschikbaar. Onderzoeksresultaten op het terrein van Sociale Zekerheid (POROSZ) en Wet Arbeid Vreemdelingen (WAV) leveren onvoldoende betrouwbare informatie op. Om toch te voorzien in de door de Kamer gevraagde deugdelijke verantwoordingsinformatie wordt thans een overzicht gemaakt van de kernverplichtingen en gewenste nalevingsniveaus van de verschillende wetten, waarbij specifieke aandacht is voor (alternatieve) meetmethoden. In de Begroting 2009 en in de Integrale Rapportage Handhaving 2007 zullen de eerste resultaten hiervan worden gepresenteerd en wordt over de voortgang van dit traject gerapporteerd.

Overgang regelingen

De beleidsterreinen kinderopvang (artikel 25) en emancipatie (artikel 35) zijn met ingang van 2007 overgegaan naar het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Dit ministerie zal in haar jaarverslag hierover verantwoording afleggen.

De beleidsterreinen aanpak onwillige jongeren (artikel 22), de kindertoeslag en de uitkeringslasten van de kinderbijslag (artikel 33) zijn met ingang van de begroting 2008 overgegaan naar de programmaminister voor Jeugd en Gezin.

Omdat de programma- en apparaatsgelden voor het begrotingsjaar 2007 op de begroting van SZW zijn blijven staan, legt SZW hierover verantwoording af. Daarnaast zal de programmaminister voor Jeugd en Gezin een eigen beleidsverslag opstellen over 2007. In de budgettaire tabellen zijn de uitgaven voor Jeugd en Gezin afzonderlijk zichtbaar gemaakt.

ONDERDEEL B. BELEIDSVERSLAG

3. BELEIDSPRIORITEITEN

0. Algemeen

In dit jaarverslag wordt verantwoording afgelegd over de vijf doelstellingen die zijn vastgelegd in de beleidsagenda 2007. Bij deze doelstellingen, die zijn geformuleerd door het vorige kabinet, ligt de focus bij gedeeltelijk arbeidsgeschikten, werklozen, ouderen en het combineren van arbeid en zorg. Daarnaast heeft het kabinet besloten om in dit jaarverslag ook in te gaan op de doelstellingen uit het Beleidsprogramma. Bij deze doelstellingen speelt de houdbaarheid van ons sociale stelsel in het licht van een vergrijzende bevolking een hoofdrol.

Beleidsagenda 2007

1. Terugdringen arbeidsongeschiktheid

Na de invoering van de wet WIA en de herbeoordelingsoperatie kan de eerste balans opgemaakt worden over het beperken van de instroom in de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en het benutten van de capaciteiten van gedeeltelijk arbeidsgeschikten.

2. Versterken re-integratie

In 2007 is de beleidsdoorlichting re-integratie afgerond. De beleidsdoorlichting geeft een overzicht van de effectiviteit van re-integratie vanaf de invoering van de Wet Suwi in 2001. Maar bovenal geeft de beleidsdoorlichting inzicht in de mogelijkheden tot het effectiever inzetten van de re-integratiemiddelen.

3. Vergroten arbeidsparticipatie ouderen

Door de ruime mogelijkheden om voor het 65e jaar te stoppen met werken, kent Nederland een relatief lage arbeidsparticipatie van ouderen. Verschillende maatregelen, onder andere met betrekking tot prepensioen lijken effect te sorteren.

4. Verbeteren combinatie arbeid en zorg

In 2007 is op het terrein van de kinderopvang een aantal maatregelen getroffen die ertoe bijdragen dat voor werkende ouders de combinatie van arbeid en zorg wordt vereenvoudigd. De beleidsverantwoordelijkheid hiervoor is op 22 februari 2007 overgedragen aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

5. Reductie administratieve lasten

De administratieve lasten voor bedrijven, uitgedrukt in euro, dienen eind 2007 ten opzichte van peildatum 2003 met een kwart te zijn verminderd. Voor burgers geldt dat de administratieve lasten aan het eind van deze kabinetsperiode met een kwart moeten zijn verminderd.

Een nieuw kabinet met nieuwe accenten

Op 1 maart 2007 heeft het kabinet Balkenende IV onder het motto «samen werken, samen leven» een regeringsverklaring afgelegd. In de regeringsverklaring stelde het kabinet vast dat de uitgangspositie voor het nieuwe kabinet goed is: de sociale zekerheid is over een reeks van jaren hervormd, met meer accent op activering. De economie groeit gestaag en het aantal banen neemt toe. De financiële basis is solide. Het kabinet pakt het verder versterken van Nederland op langs zes pijlers, waarvan met name pijler 4 «Sociale samenhang» voor het Ministerie van SZW van belang is.

Het kabinet zet zich in voor een samenleving waarin mensen kunnen meedoen en worden gewaardeerd om wie ze zijn en niet om wat ze zijn. Sociaal is het niet aanvaardbaar dat mensen buiten de samenleving staan, economisch is het niet verantwoord. Het versterken van de sociale samenhang is voor het Ministerie van SZW geconcretiseerd in de doelstellingen 33 en 34 uit het Coalitieakkoord.

1. Een forse stap zetten richting 80% arbeidsparticipatie in 2016 en 200 000 mensen extra aan de slag helpen [33 en 34]

De Nederlandse bevolking vergrijst. Om het huidige niveau van onze collectieve voorzieningen in stand te houden is het van belang dat er meer mensen aan het werk gaan en dat mensen langer aan het werk blijven. De financiële basis blijft ook na 2016 solide als de arbeidsparticipatie stijgt van 73% nu naar 80% in 2016. In deze kabinetsperiode dient een substantiële stap in die richting te worden gezet. Dit houdt ondermeer in dat er in de periode tot 2011 ongeveer 200 000 mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt extra aan de slag moeten worden geholpen, aangezien de arbeidsreserves van andere groepen werkzoekenden sterk teruglopen.

De discussie over het moderniseren van de arbeidsovereenkomst kon in 2007 niet vruchtbaar worden afgerond. Daarmee was ook het aanbod van werkgeversorganisaties, om personen die langer buiten de arbeidsmarkt hebben gestaan opnieuw in te schakelen, van de baan. Omdat er geen wezenlijk verschil van mening bestaat over de noodzaak de arbeidsparticipatie te verhogen, heeft de regering een commissie ingesteld (Commissie Bakker) die uiterlijk eind mei 2008 advies uitbrengt over de vraag welke maatregelen nodig zijn om een structurele verhoging van de arbeidsparticipatie te realiseren. In afwachting van dit advies wordt al wel uitwerking gegeven aan de invoering van de brugbanen, het aanpassen van de regels voor passende arbeid, het invoeren van een werk-leerplicht tot 27 jaar, het meer lonend maken van werk voor Wajonggerechtigden, Taskforce Deeltijdplus en het Participatiebudget.

2. Gericht armoedebeleid en beperken van de wachtlijsten voor schuldhulpverlening [43 en 44]

Er dient oog te blijven voor de situatie van mensen die voorlopig afhankelijk zijn van inkomensondersteuning door de overheid. Ook deze groep mensen moet kunnen deelnemen aan de samenleving. Daartoe krijgen gemeenten meer ruimte voor gericht armoedebeleid en worden knelpunten in de schuldhulpverlening aangepakt. Dit laatste is van belang omdat het hebben van problematische schulden een beperkende factor is voor participatie.

In 2007 zijn concrete voorstellen ontwikkeld om de doelstellingen uit het Beleidsprogramma te realiseren. Deze voorstellen zijn in het actieplan Iedereen doet mee op Prinsjesdag aan de Tweede Kamer aangeboden. Het versterken van sociale samenhang en participatie heeft een relatie met het actieplan Krachtwijken van de minister van WWI. Juist de mensen in deze wijken kunnen profiteren van dit nieuwe kabinetsbeleid.

In dit hoofdstuk wordt eerst een beeld geschetst van de economische situatie in 2007. Dit beeld dient als referentiekader voor het beoordelen van de bereikte doelen met betrekking tot de beleidsprioriteiten die in de begroting 2007 zijn genoemd. Het betreft achtereenvolgens het terugdringen van arbeidsongeschiktheid (§ 2.1), het versterken van re-integratie (§ 2.2), het vergroten van de arbeidsparticipatie van ouderen (§ 2.3), het verbeteren van de combinatie arbeid en zorg (§ 2.4) en het verminderen van administratieve lasten (§ 2.5). Vervolgens wordt in § 3 ingegaan op de stand van zaken met betrekking tot de beleidsprioriteiten die het huidige kabinet heeft verwoord in het Beleidsprogramma. Voor SZW gaat het om het verhogen van de arbeidsparticipatie en 200 000 mensen extra aan de slag helpen (§ 3.1) en verbeteren schuldhulpverlening/armoedebestrijding (§ 3.2).

1. Lonen en werkgelegenheid in 2007

Beperkte loonstijging

Bij een sterker dan verwachte economische groei van 3,5% in 2007 kwam ook de inflatie met 1,6% iets hoger uit dan de 1,5% die bij de begroting 2007 werd verwacht. De Nederlandse inflatie bleef daarmee bij de laagste in het eurogebied. Ook de contractloonstijging bleef beperkt in het licht van de toenemende schaarste op de arbeidsmarkt. Tegelijkertijd groeide de arbeidsproductiviteit in 2007 met 1,3%. Dat is duidelijk minder dan de aanvankelijk verwachte stijging van 2¼%. Dit droeg ertoe bij dat de concurrentiepositie van de Nederlandse industrie in 2007 (licht) verslechterde ten opzichte van de concurrenten in het eurogebied. Mede gezien de achterstand die de afgelopen jaren is opgelopen, blijft daarom ook voor de komende jaren een gematigde loonontwikkeling van belang.

Figuur 1 Arbeidskosten per eenheid product verwerkende industrie (1996 = 100)

Bron: CPB.

... met ruimere bestedingsmogelijkheden ...

Doordat meer mensen aan het werk waren en de werkloosheid afnam, nam de bestedingsruimte voor huishoudens toe. Dit werd versterkt door een stijging van de koopkracht (mediaan alle huishoudens, exclusief incidenteel) in 2007 met 1%. Vooral als gevolg van de iets lager dan verwachte contractloonstijging bij een hogere inflatie is de koopkrachtstijging achtergebleven bij de aanvankelijk verwachte stijging van 1¼%. Anders dan in 2006 was er wel sprake van een geringe spreiding in het koopkrachtbeeld.

... en een toenemende krapte op de arbeidsmarkt.

Mede dankzij doorgevoerde hervormingen kon Nederland in 2007 wederom sterk profiteren van de opgaande wereldconjunctuur. De werkgelegenheidsgroei (arbeidsvolume in arbeidsjaren) versnelde van 1,8% in 2006 tot 2,6% in 2007. Daarmee is de banengroei vergelijkbaar met de tweede helft van de jaren negentig. De werkloosheid is geleidelijk gedaald tot 308 duizend personen in december 2007. De gemiddelde werkloosheid komt vrijwel overeen met de aanvankelijk verwachte werkloosheid van 345 duizend personen. Het aantal vacatures bereikte in het vierde kwartaal van 2007 een record van 236 duizend. De i/a ratio (verhouding niet-actieven versus actieven) daalde tot 64,3%, terwijl in de MEV 2007 een daling was voorzien tot 65¼%.

Figuur 2 Werkloosheid en werkgelegenheid, 2004–2007

Bron: CBS en CPB.

Beleidsuitdaging voor de eerstvolgende jaren.

Ondanks de internationaal sterk toegenomen onzekerheden raamt het CPB voor dit jaar een groei die met 2¼% nog ¼%-punt hoger is dan gemiddeld in het eurogebied. In 2009 valt de groei met 1¾% terug tot het gemiddelde van het eurogebied. De daling van de werkloosheid slaat daarbij om in een lichte stijging tot 320 duizend personen. Ondanks de terugvallende groei, neemt de werkgelegenheid naar verwachting dit jaar met 1¼% toe en volgend jaar met ½%. Deze daling weerspiegelt voor een deel de structureel minder sterke stijging van het arbeidsaanbod als gevolg van de vergrijzing. Een wezenlijk risico daarbij is dat de huidige kraptes op de arbeidsmarkt resulteren in een onverantwoorde loonstijging en een verdere afzwakking van de economische groei. Meer uren werken blijft daarom ook de opgave voor de komende jaren.

In tabel 1 zijn voor de meest relevante kerngegevens de prognoses van de begroting (MEV 2007) vergeleken met de uiteindelijke realisatie, conform CEP 2008.

Bron: CPB.

2. Beleidsprioriteiten 2007

2.1 Terugdringen arbeidsongeschiktheid

De aanpak van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid heeft eind 2005 een belangrijke impuls gekregen met de invoering van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). De invoering van de Wet WIA in combinatie met voorgaande maatregelen als de Wet verbetering poortwachter en het verlengen van de loondoorbetalingsverplichting van één naar twee jaar, heeft in 2007 geresulteerd in een lage instroom in de WIA van ruim 22 000 uitkeringen.

In 2007 is een aanvang gemaakt met de invulling van de afspraken uit het coalitieakkoord.

In de eerste plaats is de leeftijdsgrens voor de herbeoordelingsopratie verlaagd van 50 naar 45 jaar. Het UWV is in juni 2007 gestart met de ambtshalve herbeoordeling van degenen tussen de 45 en 50 jaar die reeds voor 22 februari 2007 zijn herbeoordeeld.

Daarnaast is de uitkeringsduur in de TRI-regeling voor lopende en nieuwe gevallen verlengd van 6 naar 12 maanden en kunnen oude gevallen een aanvraag indienen voor een extra tegemoetkoming van maximaal zes maanden.

Ook is per 1 juli 2007 voor volledig arbeidsongeschikten in de WAO, Waz en Wajong de uitkering verhoogd van 70% naar 75% van het (vervolg)dagloon of de grondslag.

Ten slotte zijn werkzaamheden verricht voor de invoering in 2008 van 10 000 brugbanen voor de groep herbeoordeelde arbeidsongeschikten die nog geen werk hebben. Dit is een onderdeel van het in december 2007 aangekondigde voorstel het UWV de bevoegdheid te geven om het instrument loonkostensubsidie onder randvoorwaarden gericht in te zetten voor de doelgroep langdurig werklozen en arbeidsongeschikten.1 Tegelijkertijd is aangekondigd dat wetgeving wordt voorbereid waarmee ook voor UWV-cliënten participatieplaatsen beschikbaar komen.

In september 2007 is het kabinetsstandpunt «participatie jongeren met een beperking» gereedgekomen. Daarin is aangegeven hoe het kabinet het toenemende beroep op regelingen voor jongeren met een beperking, waaronder de Wajong, wil aanpakken. Tevens heeft het kabinet hiermee gereageerd op het advies van de SER en een onderzoek van de IWI over deze problematiek.

Verder heeft het parlement in december 2007 het wetsvoorstel aanvaard met maatregelen om personen met een uitkering in het kader van de Ziektewet te activeren.

2.2. Versterken re-integratie

25% doelstelling

Het kabinet heeft als doelstelling de uitstroom naar regulier werk na een re-integratietraject in 2007 met een kwart te verhogen ten opzichte van 2004. De nulmeting heeft laten zien dat 26 procent van de trajecten die in 2002 gestart zijn, binnen 24 maanden heeft geresulteerd in een reguliere werkplek. De éénmeting laat zien dat 38 procent van de trajecten die in 2003 gestart zijn binnen 24 maanden resulteert in een reguliere werkplek. De definitieve tweemeting laat zien dat 41 procent van de trajecten gestart in 2004 binnen 24 maanden resulteert in een reguliere werkplek. Dit is een toename van 58 procent ten opzichte van de nulmeting. De doelstelling om in 2007 een kwart meer uitstroom – na het volgen van een traject – te realiseren, lijkt geen probleem te worden.

Beleidsdoorlichting re-integratie

De beleidsdoorlichting van artikel 23 re-integratie (Kamerstukken II, 2007/2008, 28 719, nr. 43) is in 2007 uitgevoerd en laat een divers beeld zien van de effectiviteit van de inzet van de re-integratieondersteuning. De effectiviteit hangt af van de instrumentkeuze, de doelgroep en het moment van inzet. De resultaten hebben betrekking op een periode waarin de Wet SUWI en de WWB zijn ingevoerd en er een start werd gemaakt met de cultuuromslag van werk boven uitkering. In dit proces zijn de laatste jaren een aantal ontwikkelingen ingezet die bijdragen aan verbetering van de effectiviteit van re-integratie. Daarnaast zijn wijzigingen doorgevoerd in de WW om de WW meer activerend te maken. De effecten van al deze wijzigingen kunnen nog niet in de cijfers in de beleidsdoorlichting tot uitdrukking komen.

Gemeenten

Minder mensen in de bijstand en meer mensen aan het werk. Uit de evaluatie WWB blijkt dat vier jaar Wet werk en bijstand (WWB) ons met dit resultaat de goede kant op heeft gebracht. Door de WWB, gemeentelijke inspanningen en de aantrekkende economie daalt het aantal bijstandsgerechtigden fors.

Werk is het middel om in het bestaan te voorzien en daarmee ook het beste middel tegen armoede. En werk integreert mensen in onze maatschappij. De kracht achter de WWB is dat gemeenten de verantwoordelijkheid hebben om hun burgers in plaats van aan een uitkering, richting werk te helpen. Ze zijn daarbij geholpen door de ruimte die ze met de WWB kregen voor eigen beleid en maatwerk. En ze zijn geprikkeld door de financiële gevolgen die goede resultaten voor hen hebben.

De WWB heeft een duidelijke cultuurwijziging teweeg gebracht bij gemeenten in de richting van werk boven uitkering. Er is groot draagvlak voor de decentralisatie. De doelen van de wet zijn in belangrijke mate gehaald, mede door de financiële prikkel. Het volume bijstandsgerechtigde huishoudens is ultimo 2006 met 10 procent gedaald ten opzichte van 2003. Ook sinds eind 2006 is het volume blijven dalen. Het meest recente volumecijfer betreft januari 2008; er ontvingen toen 273 000 huishoudens (jonger dan 65 jaar) een WWB-uitkering. De WWB sec leidde tot een daling van het bijstandsvolume met 4% cumulatief ultimo 2006 ten opzichte van 2003. Het landelijk budget Inkomensdeel is toereikend gebleken, terwijl het tussen 2004 en 2006 met 9% is gedaald.

Het kabinet gaat dan ook door op de met de WWB ingeslagen weg. Het kabinet geeft gemeenten ruimte voor hun aanpak op lokaal niveau. In het Bestuurlijk Akkoord zijn in mei 2007 met de VNG afspraken gemaakt, waardoor het bijstandsbudget gedurende deze kabinetsperiode stabieler wordt. In het Bestuurlijk Akkoord is de gezamenlijke ambitie uitgesproken om in 2011 75 000 huishoudens minder in de bijstand te hebben en om daarnaast 25 000 niet uitkeringsgerechtigden aan een baan of zinvolle activiteit te helpen.

UWV

Het sluitende aanpak beleid binnen UWV heeft in de laatste jaren een meer gedifferentieerd karakter gekregen, dat gebaseerd is op een maatwerk benadering. In 2007 is dit goed in de werkwijze van het UWV verankerd. De re-integratiecoach van het UWV zorgt voor een betere begeleiding van de cliënt. Op basis van het klantprofiel aan de kop van het proces zet de re-integratiecoach re-integratieondersteuning in die past bij de individuele klant. De ondersteuning kan variëren van op geregelde basis een voortgangsgesprek en handhaving van de verplichtingen tot de inkoop van een losse module of een volledig re-integratietraject. Een belangrijk deel van de re-integratietrajecten wordt tegenwoordig door de introductie van de individuele re-integratie overeenkomst op individuele basis ingekocht. Ook werkt UWV steeds meer vraaggericht (op basis van vraag werkgevers). Het kabinet verwacht dat deze ontwikkelingen bijdragen aan een verbetering van de effectiviteit van re-integratie ten opzichte van de resultaten uit de beleidsdoorlichting.

Het kabinet ziet in de beleidsdoorlichting aanleiding en mogelijkheden om verdere verbeteringen in te zetten.

In 2007 is de evaluatie van het scholingsprotocol uitgevoerd. (Het evaluatierapport is met de beleidsdoorlichting aan de Tweede Kamer aangeboden.) Uit de evaluatie kan geconstateerd worden dat scholing in 86% van de gevallen succesvol is afgerond en dat dit voor 52% van de geslaagde cliënten tot regulier werk heeft geleid. Dit betekent dat de inzet van scholing per saldo in 45% van de gevallen tot een plaatsing heeft geleid. Daarmee is ruimschoots aan de doelstelling die UWV zich had gesteld voldaan. Uit het onderzoek blijkt ook dat het scholingsprotocol goed is toegepast door UWV-medewerkers.

Tijdens de herbeoordelingsoperatie stelt UWV direct aansluitend op de herbeoordeling samen met de herbeoordeelde een individuele re-integratievisie op en zet op basis daarvan de best passende re-integratie-instrumenten in. Onderzoek heeft laten zien dat steeds meer herbeoordeelden in het kader van de herbeoordelingsoperatie weer aan het werk komen. De groep die dat nog niet is gelukt blijft een aandachtspunt voor het kabinet. Om hun positie op de arbeidsmarkt te verbeteren is in het beleidsprogramma van het kabinet opgenomen dat brugbanen mogelijk zullen worden gemaakt. De voorbereidingen hiervoor zijn in 2007 begonnen.

De activering van de Wajong is een belangrijk aandachtspunt voor het kabinet. In 2007 is een kabinetsreactie naar aanleiding van het SER-advies aan de Kamer aangeboden. Het kabinet is vervolgens gestart met het uitwerken van voorstellen om meer jonggehandicapten aan het werk te krijgen.

2.3 Vergroten arbeidsparticipatie ouderen

In 2007 is een netto-arbeidsparticipatie van 55–64 jarigen van 44,9% gerealiseerd. Ten opzichte van 2006 – met een netto-arbeidsparticipatie van 41,7% – is dit een verdere stijging met 3,2%-punt. Het streven van het kabinet naar een netto arbeidsparticipatie van 40% in 2007 was al in 2006 behaald. Dat is echter geen reden om deze beleidsprioriteit te laten rusten. Immers, verdere versterking is noodzakelijk om de totale arbeidsparticipatie in 2016 in de richting van de 80% te krijgen.

Eerder zijn diverse maatregelen getroffen om belemmeringen weg te nemen voor het verder verhogen van de arbeidsdeelname van ouderen. Er is daartoe een samenhangend pakket aan maatregelen ingezet. Deze maatregelen lijken de verwachting te staven. De stijging in 2007 in de arbeidsdeelname van ouderen lijkt samen te hangen met de VPL-maatregelen (VUT, Prepensioen en levensloopregeling) die per 1 januari 2006 in werking zijn getreden. Ingezette maatregelen die verder aan deze sterke stijging hebben bijgedragen zijn:

• Met de stimuleringsregeling leeftijdsbewust beleid is de focus voor 2007 gericht op het versterken van de rol van branches en bedrijfstakken bij het verspreiden of verder bevorderen van leeftijdsbewust beleid in bedrijven.

• De «Regiegroep GrijsWerkt» is doorgegaan met het bevorderen van een cultuuromslag bij werkgevers en werknemers ten aanzien van ouderen. De acties focussen op het beïnvloeden van beleid, op het bijstellen van beelden over oudere werknemers en op het bevorderen van afspraken tussen sociale partners. Dit vindt plaats door onder meer persberichten, workshops, website, onderzoek naar opvattingen langer werken, gespreksagenda ondernemingsraden, aanbevelingen extra maatregelen 55-plussers, regionale bijeenkomsten«De Versnelling», uitreiking Senior Power Prijs.

• De uitvoering van het «Actieplan terugdringen werkloosheid 45-plus» vindt plaats door samenwerking tussen uitvoeringsorganisaties CWI en UWV, gemeenten en andere relevante partijen. Deze samenwerking wordt vanuit SZW waar nodig gefaciliteerd en gestimuleerd.

2.4 Verbeteren combinatie arbeid en zorg

In 2007 is op het terrein van de kinderopvang een aantal maatregelen getroffen die ertoe bijdragen dat voor werkende ouders de combinatie van arbeid en zorg wordt vereenvoudigd. De beleidsverantwoordelijkheid hiervoor is op 22 februari 2007 overgedragen aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Op de Participatietop is afgesproken dat het kabinet een Taskforce DeeltijdPlus zal instellen die beziet op welke wijze kan worden bevorderd dat vooral vrouwen met een kleine deeltijdbaan hun arbeidsparticipatie vergroten. Daarbij zal de Taskforce zich niet alleen op de vrouwen zelf richten door hen de mogelijkheden en voordelen van uitbreiding van de werkweek onder de aandacht te brengen, maar ook tot werkgevers, met name door hen instrumenten aan te reiken om de arbeidsweek zodanig in te richten dat deze aansluit op de mogelijkheden en voorkeuren van vrouwen. Een fiscale maatregel om de arbeidsparticipatie voor deze groep te vergroten is de invoering van de inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) in 2009.

2.5. Reductie administratieve lasten

Bedrijven

De einddatum van het administratieve lastenprogramma voor bedrijven van het vorige kabinet is op februari 2007 bepaald. Op dat moment had SZW een reductie gerealiseerd van 26%. Hiermee is een substantiële bijdrage geleverd aan de rijksbrede doelstelling om een kwart voor de administratieve lasten voor bedrijven te verminderen.

Burgers

Voor het administratieve lastenprogramma burgers is tijdens de vorige kabinetsperiode geen einddatum vastgesteld zoals bij bedrijven. De reductiedoelstelling voor het burgerprogramma is thans vastgesteld voor het eind van de huidige kabinetsperiode. De verwachting is dat SZW deze doelstellingen ruimschoots zal halen.

3. Beleidsprioriteiten beleidsprogramma

De doelstellingen uit het beleidsprogramma concentreren zich voor het Ministerie van SZW in het verhogen van de arbeidsparticipatie (doelstellingen 33 en 34) en het bestrijden van armoede (doelstelling 43 en 44).

3.1 Substantiële stap op weg naar 80% arbeidsparticipatie in 2016/200 000 mensen extra aan de slag helpen (doelstelling 33 en 34)

• In het beleidsprogramma is als doelstelling 33 opgenomen dat in 2016 een bruto participatiegraad moet zijn bereikt van 80%. Daarbij gaat het alleen om de mensen tussen 20 en 64 jaar (inclusief werklozen).1

• De bruto participatiegraad was in 2005 72% en is in 2007 gegroeid tot 73%. Het verschil met 80% is dus 7%-punt wat overeenkomt met ongeveer 700 000 mensen.

• In de recente MLT heeft het CPB de groei van werkgelegenheid doorgerekend. De verwachting is dat in 2011 het arbeidsvolume in arbeidsjaren uitkomt op 6,8 mln.

• Teruggerekend naar personen is de verwachting dat de bruto participatiegraad in 2011 75% is. Een stijging dus van 2%-punt ten opzichte van 2007.

• Om deze doelstellingen te realiseren beschrijft het actieprogramma Iedereen Doet Mee de aanpak van het kabinet, overeengekomen met sociale partners en gemeenten. De uitvoering van deze maatregelen ligt voor een belangrijk deel bij UWV, CWI en gemeenten. Het kabinet ondersteunt op actieve wijze deze partijen om op regionaal niveau tot concrete afspraken te komen om de uitstroom vanuit een uitkering naar regulier werk te stimuleren. In 2007 zijn in vijf regio’s (Zuid-Limburg, Zeeuws-Vlaanderen, Oost-Groningen, IJssel-Vechtstreek en regio Twente) concrete afspraken in intentieverklaringen vastgelegd. In deze regio’s, maar ook in andere, tonen werkgevers zich bereid mensen met een grote afstand ook een plaats te geven op de arbeidsmarkt.

• De beleidsdoorlichting artikel 23 (re-integratie) heeft uitgewezen dat de afstand tot de arbeidsmarkt medebepalend is of de uitvoeringsinstanties er in slagen mensen aan de slag te helpen. Het kabinet heeft eerder al besloten tot een aantal wettelijke maatregelen in de sociale zekerheid die ondersteund worden door de conclusies van de beleidsdoorlichting. Belangrijk onderdeel is de uitbreiding van het re-integratie-instrumentarium met loonkostensubsidies in het UWV-domein en participatieplaatsen. In de huidige begroting zijn daar middelen voor gereserveerd. Een voorstel zal nog dit jaar bij de Tweede Kamer worden ingediend. Daarnaast voert het kabinet het zogenoemde participatiebudget in om een flexibelere inzet van re-integratie-, educatie- en integratiegelden mogelijk te maken. Op die manier krijgen gemeenten meer mogelijkheden om samen met andere uitvoeringsorganisaties mensen aan de slag te helpen.

• Daarnaast zijn er in het bestuurlijk akkoord afspraken gemaakt met gemeenten om 100 000 mensen aan de slag te helpen (75 000 bijstandsgerechtigden en 25 000 nuggers). De gemeenten kunnen daarvoor het re-integratiebudget inzetten. Door de afspraken over meerjarige budgetten is er een sterkere financiële prikkel om bijstandsgerechtigden naar werk te geleiden.

• Sinds februari 2008 is het door het Tijdelijk besluit brugbanen herbeoordeelden mogelijk dat herbeoordeelde arbeidsongeschikten die nog geen werk hebben via een zogeheten brugbaan aan de slag worden geholpen. Met de maatregel voert het kabinet de afspraken in het coalitieakkoord uit om 10 000 brugbanen mogelijk te maken voor herbeoordeelden. Werkgevers moeten voor hen vaak extra inspanningen verrichten. Het besluit voorziet in een subsidie van ten hoogste 50 procent van het minimumloon voor maximaal een jaar die werkgevers over de drempel helpt om herbeoordeelden in dienst te nemen. De bedoeling van de brugbanen is dat zij voor de helft in een reguliere baan resulteren. De regeling is tijdelijk omdat de herbeoordeling van arbeidsongeschikten in 2009 eindigt. De regeling wordt uitgevoerd door het UWV.

• Ter bevordering van de arbeidsparticipatie worden er in 2009 fiscale maatregelen getroffen om werken aan de onderkant van het loongebouw aantrekkelijker te maken: de arbeidskorting en de aanvullende combinatiekorting worden inkomensafhankelijk.

• Dat alles neemt niet weg dat voor het bereiken van de 80% aanvullende maatregelen nodig zullen zijn, zeker op het moment dat de economische groei afneemt. Juist om de participatie verder te verhogen is de commissie Bakker gevraagd om te inventariseren op welke manier een substantiële stijging van de participatie bereikt kan worden.

3.2 Schuldhulpverlening/armoedebestrijding (doelstellingen 43 en 44)

Meer ruimte voor gemeenten voor gericht armoedebeleid en het tot een minimum beperken van de wachtlijsten voor schuldhulpverlening in 2011. Belangrijke onderdelen van de uitwerking van het Coalitieakkoord zijn het beleidsprogramma en het bestuursakkoord tussen Rijk en gemeenten, waarin het deelakkoord Participatie is opgenomen. In het deelakkoord Participatie zijn de ambities tussen Rijk en gemeenten neergelegd voor het bestrijden van armoede en het terugdringen van het aantal huishoudens met problematische schulden. Daartoe is een aantal afspraken gemaakt:

• gerichte ondersteuning van huishoudens met schoolgaande kinderen.

• de langdurigheidstoeslag wordt gedecentraliseerd.

• de VNG stimuleert gemeenten om armoedebeleid zoveel mogelijk in te vullen in materiële voorzieningen.

• niet-gebruik van inkomensondersteunende regelingen wordt tegengegaan.

Om deze afspraken financieel te ondersteunen is tot en met 2011 circa 300 mln extra aan middelen beschikbaar gesteld via een toevoeging aan het Gemeentefonds.

Daarnaast is in december 2007 voor de jaren 2008 en 2009 80 mln extra beschikbaar voor de bestrijding van armoede onder kinderen. Deze middelen worden toegevoegd aan het Gemeentefonds. Om gemeenten te committeren aan het bereiken van de doelstelling worden tussen Rijk en gemeenten convenanten afgesproken.

In 2007 is gestart met een onderzoek naar de effectiviteit en de kwaliteit van de minnelijke schuldhulpverlening.

In de brief van het kabinet van 19 oktober 2007 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de visie van het kabinet op het onderwerp schulden en over een breed pakket aan maatregelen dat het kabinet heeft genomen om overkreditering en schuldensituaties te voorkomen en op te lossen (Voorkomen overkreditering en schulden: Kamerstukken II, 2007/2008, 24 151, nr. 119). Het gaat hier om regulering van kredietverstrekking, reparatie van koopkracht van sociale minima, tegengaan van niet-gebruik van sociale voorzieningen en financiële bewustwording.

4. BELEIDSARTIKELEN

21 INKOMENSBELEID

Algemene doelstelling

Zorgdragen voor een evenwichtige en activerende inkomensontwikkeling

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Om een zo gelijkmatig mogelijk gespreide inkomensontwikkeling over de verschillende inkomensgroepen te bereiken.

Om de financiële prikkels voor werkaanvaarding in stand te houden en te verbeteren (beperken armoedeval).

Doelbereik

• De inkomensontwikkeling is iets positiever dan oorspronkelijk geraamd in de begroting voor 2007.

• De financiële prikkels om werk te aanvaarden zijn in 2007 licht verbeterd voor alleenverdieners met kinderen en alleenstaanden en licht verslechterd voor de alleenstaande ouder en de herintreders. De marginale drukcijfers zijn op sommige trajecten iets gunstiger en op sommige inkomenstrajecten iets ongunstiger.

• De verschillen ten opzichte van de raming 2007 zijn als volgt. De werkloosheidsval en de herintredersval zijn iets verslechterd en de marginale drukcijfers zijn iets verbeterd ten opzichte van de raming.

Externe factoren

Het generieke inkomensbeeld is gunstiger dan geraamd door de lagere nominale premie voor de Zorgverzekeringswet en de hogere indexering van de pensioenen.

Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie.

Toelichting

Op dit artikel worden alleen toegerekende apparaatsuitgaven verantwoord.

Operationele doelstelling

1. Het bereiken van een zo gelijkmatig mogelijk over de verschillende inkomensgroepen gespreide inkomensontwikkeling

Doelbereik

De koopkracht is in 2007 gemiddeld met 1% toegenomen. De standaardgroepen zijn er in 2007 tussen de ¾% en de 1½% op vooruitgegaan.

Het standaard koopkrachtbeeld is gunstiger dan oorspronkelijk geraamd. Dit wordt door de volgende positieve en negatieve factoren beïnvloed:

• Hogere indexering aanvullende pensioenen (2,95% in plaats van 1,4%)

• Een lagere nominale premie voor de Zorgverzekeringswet (gemiddeld € 1103 in plaats van € 1134)

• Hoger premiepercentage pensioenen (4,85% in plaats van 4,01%)

• Iets hogere inflatie (1,76% in plaats van 1,61%)

Naast de standaardkoopkrachteffecten wordt in bijlage 11 bij de begroting 2007 in kaart gebracht welke niet-standaardkoopkrachteffecten verwacht worden. De volgende effecten hebben zich niet voorgedaan:

• De modernisering van het huurbeleid is niet ingevoerd

• De laatste tranche van de taakstelling op de huurtoeslag is teruggedraaid

Hierdoor treden de in de bijlage 11 geraamde specifieke inkomenseffecten niet op.

Instrumenten en activiteiten

Voor het jaar 2007 zijn de volgende maatregelen genomen:

• Verhoging arbeidskorting met € 20

• Verlaging AWF-premie werknemers met 1,35%-punt

• Verhoging tegemoetkoming AOW/ANW met € 48

• Verhoging aanvullende combinatiekorting met € 80

• Verhoging kinderbijslag met € 41,60 per kind van 12 tot 18 jaar, met € 35,36 per kind van 6 tot 12 jaar en met € 29,12 per kind van 0 tot 6 jaar

• Verlaging tarief 1^e schijf met 0,50%-punt en verlaging tarief 2^e schijf met 0,05%-punt

• Verhogen algemene heffingskorting met € 21

Indicatoren

Bron: berekening SZW

mk = met kinderen, zk = zonder kinderen

Operationele doelstelling

2. In stand houden en verbeteren van financiële prikkels voor werkaanvaarding (beperken armoedeval)

Doelbereik

Werkloosheidsval:

• De werkloosheidsval wordt negatief beïnvloed door de hogere pensioenpremies voor werkenden.

• Voor alleenstaanden zijn de financiële prikkels om werk te aanvaarden vanuit een bijstandsuitkering iets verbeterd in 2007 ten opzichte van 2006. Dit komt doordat de loonstijging bij alleenstaanden minder hard doorwerkt in de uitkeringshoogte (70%). Ook de hogere arbeidskorting draagt bij aan de verbetering van de werkloosheidsval.

• Voor gezinnen zijn de financiële prikkels om werk te aanvaarden vanuit een bijstandsuitkering praktisch gelijk gebleven.

• Voor de alleenstaande ouder zijn de financiële prikkels om werk te aanvaarden vanuit een bijstandsuitkering verslechterd in 2007 ten opzichte van 2006. Dit wordt onder meer veroorzaakt doordat de uitkeringsgerechtigde alleenstaande ouder profiteert van de wijze waarop de netto-uitkering berekend wordt. Hij of zij profiteert meer van de verhoging algemene heffingskorting, verlaging belastingtarief 1^e en 2^e schijf en een lagere ww-premie.

• De cijfers zijn verslechterd ten opzichte van de raming, behalve voor de alleenverdiener met kinderen. De slechtere cijfers worden veroorzaakt door de hogere pensioenpremie voor werkenden. De cijfers worden echter positief beïnvloed door de lagere premie ziektekosten.

Herintredersval:

• De financiële prikkel om te gaan werken is in 2007 praktisch gelijk gebleven voor herintreders ten opzichte van 2006.

• Ten opzichte van de raming is de financiële prikkel licht verslechterd. Dit wordt veroorzaakt door een hogere pensioenpremie voor werkenden. De cijfers worden positief beïnvloed door de lagere premie ziektekosten.

Marginale druk:

• De marginale drukcijfers zijn in 2007 op sommige inkomenstrajecten iets gunstiger en op sommige inkomenstrajecten ongunstiger dan in 2006. De verlaging van de AWF-premie heeft een positief effect voor de mensen die meer dan 90% van het minimumloon verdienen.

• Voor de alleenverdiener met kinderen op het traject minimumloon – minimumplus is er een verhoging van de marginale druk. Dit wordt met name veroorzaakt doordat in 2007 de kwijtschelding en bijzondere bijstand hoger zijn.

• Voor de tweeverdiener met kinderen op het traject minimumloon-minimumplus is er een sterke verbetering van de marginale druk. Dit wordt veroorzaakt doordat deze tweeverdiener in 2007 geen recht meer op huurtoeslag heeft en deze dus ook niet kan verliezen door een hoger inkomen te verdienen. Het recht op huurtoeslag is verdwenen in 2007, omdat het inkomen harder gestegen is dan de inkomensgrens van de huurtoeslag.

• Ten opzichte van de raming is de marginale druk iets verslechterd. Voor de alleenverdiener met kinderen is deze het grootst, omdat de gemeentelijke kwijtschelding ten opzichte van de raming is verhoogd en deze vervalt wanneer het inkomen stijgt. Daarnaast speelt voor alle marginale drukcijfers dat de pensioenpremies zijn gestegen ten opzichte van de raming en dit zorgt voor een verslechtering.

Instrumenten en activiteiten

Voor het jaar 2007 zijn de volgende voor de armoedeval relevante maatregelen genomen:

• Verhoging arbeidskorting met € 20

• Verlaging AWF-premie werknemers met 1,35%-punt

• Verhoging aanvullende combinatiekorting met € 80

• Verlaging tarief 1^e schijf met 0,50%-punt en verlaging tarief 2^e schijf met 0,05%-punt

• Verhogen algemene heffingskorting met € 21

Indicatoren

^a De cijfers voor de realisatie 2006 en raming 2007 hebben een beperkte technische aanpassing ondergaan. Dit is het gevolg van het feit dat een aantal veronderstellingen in het achterliggende model niet goed waren verwerkt. Met deze aanpassing zijn de cijfers 2006 en 2007 weer goed vergelijkbaar met de realisatie 2007.

* De procentuele mutatie in het besteedbaar inkomen bij het aanvaarden van een baan op het minimumloon vanuit een bijstandsuitkering. De cijfers zijn berekend inclusief het gemiddelde effect van gemeentelijke regelingen en huursubsidie.

** Procentuele toename in het huishoudinkomen van een gezin waarbij één partner werkt tegen het minimumloon en de niet-verdienende partner een baan aanvaardt met een inkomen op ½*minimumloon.

*** De marginale druk wordt per inkomenstraject geïllustreerd zodat de cijfers minder gevoelig zijn voor schokeffecten als een specifiek inkomensniveau wordt gepasseerd.

**** De marginale druk voor tweeverdieners wordt alleen berekend op het inkomenstraject van de minstverdienende partner. Het inkomen van de meestverdienende partner is constant verondersteld.

***** In de begroting 2008 is voor een nieuwe indeling gekozen voor de armoedevalcijfers. Voor het jaarverslag 2007 is er voor de vergelijkbaarheid met de begroting 2007 nog uitgegaan van de oude indeling.

Bron: SZW.

Overzicht afgeronde onderzoeken

22 ACTIVEREND ARBEIDSMARKTBELEID

Algemene doelstelling

Zorgdragen voor een toename van de netto arbeidsparticipatie

Omschrijving

Om te bevorderen dat het aandeel werkenden in de leeftijdscategorie 15 tot en met 64 jaar (verder) toeneemt.

SZW creëert voorwaarden via wet- en regelgeving en overleg met sociale partners om verhoging van de arbeidsparticipatie te stimuleren.

Doelbereik

Het kabinet heeft in 2007 verschillende beleidsmaatregelen getroffen om de arbeidsparticipatie verder te stimuleren. Hiervoor kan worden verwezen naar de operationele doelstellingen. Ook de samenwerking in de keten van werk en inkomen en de vermindering van de administratieve lasten hebben hieraan bijgedragen. Op de bereikte groei in arbeidsparticipatie en de dalende werkloosheid is naast het kabinetsbeleid (met name de structurele hervormingen) ook de conjunctuur van invloed geweest. Het relatieve belang van beide is echter niet vast te stellen.

Externe factoren

De economie heeft zich in 2007 opnieuw gunstig ontwikkeld. De economische groei bedroeg in 2007 3,5%. Daarmee is de economische groei in 2007 zelfs hoger uitgekomen dan de 3% van 2006.

Bron: CBS, Statline.

Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie.

Toelichting

Stimulering arbeidsparticipatie

Het verschil tussen de vastgestelde begroting van € 19,7 mln en de realisatie van € 10,7 mln heeft twee oorzaken. Naar het budget van CWI is € 8 mln overgeboekt voor het project jongerenadviseurs (drempelslechtingsbudget). Voorts heeft er een onderbesteding van € 1 mln plaatsgevonden op de tijdelijke subsidieregeling leeftijdsbewust beleid, omdat door het toekennen van projectverlengingen de subsidievaststellingen van de 2^e, 3^e en 4^e trancheprojecten zijn doorgeschoven naar 2008.

In het beleidsverslag van Jeugd en Gezin over 2007 wordt verslag gedaan over de ontwikkelingen in 2007 op het terrein van de campussen.

Overig

Het verschil van € 1,9 mln tussen de begroting en de realisatie is veroorzaakt door extra communicatieactiviteiten van de Regiegroep GrijsWerkt om de beeldvorming over de arbeidsgeschiktheid van ouderen bij de werkgevers positief te beïnvloeden. Voorts zijn op dit onderdeel de afrondende werkzaamheden van de Taskforce Jeugdwerkloosheid geboekt.

Centra voor Werk en Inkomen

Het verschil tussen de realisatie en begroting van € 36 mln wordt verklaard doordat na het vaststellen van de begroting nog een aantal wijzigingen is aangebracht. Aan CWI is een budget toegekend voor de uitvoering van het Digitaal Klantdossier (€ 22 mln) en jongerenadviseurs (€ 8 mln uit het budget stimulering arbeidsparticipatie). Daarnaast is er een loon- en prijsbijstelling toegekend (€ 6 mln).

Ontvangsten

De ontvangsten hebben met name betrekking op de bestuurlijke boeten in het kader van de Wet Arbeid Vreemdelingen. De inning van nieuw opgelegde boetes is met ingang van 1 januari 2007 overgedragen aan het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB). In 2007 heeft SZW in totaliteit voor € 18,3 mln aan bestuurlijke boeten WAV ontvangen via inning door SZW (€ 8,2 mln) en CJIB (€ 10,1 mln).

¹ De cijfers tot en met 2005 zijn niet te vergelijken met de cijfers uit latere jaren in verband met de ingebruikname van een nieuw ramingsmodel in 2006.

Bron: Ministerie van Financiën, Belastingdienst.

Operationele doelstelling

1. Beheerste ontwikkeling van de arbeidskosten

Doelbereik

In 2007 is sprake van een beheerste loonontwikkeling, zeker gezien de krapper wordende arbeidsmarkt. De contractlonen stegen met 1,9% bij een inflatie van 1,6%. De lastenverlichting die tot uitdrukking komt in de daling van de gemiddelde wig tot 42,1%, heeft hieraan bijgedragen. In de industrie leidde de beheerste loonontwikkeling tot een daling van de arbeidskosten per eenheid product van 0,4%. Deze daling moet wel worden vergeleken met de arbeidskostendaling van 0,6% bij de concurrenten in het eurogebied. Per saldo is daardoor de concurrentiepositie in 2007 iets verslechterd.

Instrumenten en activiteiten

• De beheerste loonontwikkeling is te danken aan de inzet van de sociale partners. Illustratief in dit verband is dat het CPB in het CEP 2007 nog een contractloonstijging raamde van 2¼%, terwijl de gerealiseerde contractloonstijging in 2007 ondanks de toenemende krapte op de arbeidsmarkt ¼% lager is uitgekomen.

• De daling van de wig hangt vooral samen met de daling van de werknemerspremies voor de wettelijke sociale verzekering.

Indicatoren

Dat ondanks de gematigde loonontwikkeling de concurrentiepositie ten opzichte van de euroconcurrenten toch is verslechterd, hangt samen met de stijging van de arbeidsproductiviteit die bij de euroconcurrenten 0,4% hoger lag dan in de Nederlandse industrie.

SZW heeft op de einddatum februari 2007 de doelstelling van het vorige kabinet om een reductie van 25% van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven tot stand te brengen ten opzichte van peildatum 2002 gehaald. Onder meer door een vereenvoudiging van de arbeidsomstandighedenwet.

* Bron: CPB CEP 2008 (Het CPB heeft de definitie van de wig gewijzigd, waardoor de realisatiecijfers en streefcijfers voor zowel 2005, 2006 en 2007 met 1,4% punt lager uitkomen dan de eerder gepubliceerde cijfers).

** Bron: Ministerie van Financiën, Financieel Jaarverslag van het Rijk.

Operationele doelstelling

2. Stijging van het aandeel werkenden en werklozen in de beroepsbevolking met een startkwalificatie

Doelbereik

Na een jaar stagnatie is de groei het afgelopen jaar weer fors toegenomen. Naar verwachting zal de doelstelling dat in 2010 ten minste 80% van de beroepsbevolking in het bezit is van een startkwalificatie gehaald worden.

Instrumenten en activiteiten

Fiscale faciliteiten voor werkgevers

ESF regeling 2007–2013

Projectdirectie Leren & Werken

Indicatoren

Om een duurzame arbeidsparticipatie te bevorderen is het belangrijk dat mensen een opleidingsniveau hebben op ten minste het niveau startkwalificatie (MBO-2 of havo-vwo)

Bron: CBS, EBB kernprogramma.

Kengetallen

De projectdirectie Leren & Werken probeert door middel van regionale samenwerking tussen onderwijs, overheid en bedrijfsleven leerwerktrajecten te realiseren voor mensen die reeds werkzaam zijn of (weer) willen worden (leven lang leren). De samenwerkingsprojecten hebben in 2007 geleid tot extra duale trajecten en EVC-trajecten.

Bron: SZW/OCW Jaarverslag Leren & Werken.

Operationele doelstelling

3. Wegnemen van factoren die de arbeidsparticipatie van specifieke groepen belemmeren

Doelbereik

Ouderen

De netto-arbeidsparticipatie van ouderen (55 t/m 64 jaar) heeft zich in 2007 bovengemiddeld voortgezet. In 2007 is een netto-arbeidsdeelname van 44,9% behaald. Ten opzichte van 2006 (41,7%) is dit een verdere stijging met 3,2%-punt. De doelstelling van het vorige kabinet om uiterlijk in het jaar 2010 een netto-arbeidsparticipatie van 45% te bereiken is bijna gehaald. De stijging in 2007 in de arbeidsdeelname van ouderen lijkt samen te hangen met de VPL-maatregelen (VUT, Prepensioen en levensloopregeling) die per 1 januari 2006 in werking zijn getreden.

Jongeren

Doel is de jeugdwerkloosheid niet boven de 15% te laten komen. Er is in 2003 een bandbreedte afgesproken van een jeugdwerkloosheid die zich bevindt tussen 10–15%. Sinds 2005 is de jeugdwerkloosheid voortdurend gedaald en ligt nu met 9,7% zelfs onder de beoogde bandbreedte.

Etnische minderheden

De doelstelling voor etnische minderheden is een toename van de netto-arbeidsparticipatie die zich evenredig ontwikkelt met de toename van de netto-arbeidsparticipatie van autochtonen. In 2007 is de toename van de netto-arbeidsparticipatie voor etnische minderheden procentueel sterker gestegen dan de toename bij autochtonen.

Vrouwen

De netto-arbeidsparticipatie van vrouwen (die meer dan 12 uur per week betaald werken) is het afgelopen jaar met bijna 2%-punt gestegen tot een niveau van 57,7%. Dit komt sterk overeen met de ontwikkeling van 2006, dat een stijging te zien gaf van 54,1% naar 55,8%.

Om de arbeidsparticipatie van vrouwen extra te stimuleren heeft het kabinet recent de Taskforce Deeltijdplus ingesteld. Inspanningen van deze Taskforce zullen er onder andere op gericht zijn vrouwen over te halen om kleine deeltijdbanen van minder dan 12 uur per week uit te breiden tot boven de 12 uur per week.

Instrumenten en activiteiten

Ouderen

Met de beschikbaar gestelde middelen voor de periode 2004–2007 zijn de volgende specifieke maatregelen in 2007 voortgezet:

– de tijdelijke subsidieregeling «stimuleren leeftijdsbewust beleid»

– pilots intersectorale arbeidsmobiliteit

– regiegroep GrijsWerkt

– het «Actieplan terugdringen werkloosheid 45-plussers»

Specifiek zijn de volgende activiteiten uitgevoerd:

• Stimuleringsregeling: het kabinet stelt voor de periode 2004–2007 middelen ter beschikking om in bedrijven leeftijdsbewust beleid te bevorderen. In 2007 is de subsidieregeling alleen opengesteld voor branches en bedrijfstakken met het doel om leeftijdsbewust beleid te verspreiden of verder te bevorderen bij bedrijven van aangesloten branche- of bedrijfstakorganisaties. In 2007 zijn in totaal 45 projecten gehonoreerd.

• Landelijk meerjaren communicatietraject: de Regiegroep GrijsWerkt is ingesteld tot februari 2008. Medio 2007 – in het laatste jaar van haar bestaan – heeft de regiegroep een tweede tussenrapportage «Omdat de teerling is geworpen» uitgebracht. Deze rapportage maakt melding van een cultuuromslag die in gang is gezet, maar zeker nog niet is voltooid. Diverse concrete acties zijn vermeld waar de regiegroep op focust: aandacht genereren, ombuigen van beelden, beïnvloeden van beleid en bevorderen van beweging. Tot slot heeft de regiegroep eind 2007 vijftien aanbevelingen gedaan om de werking van de arbeidsmarkt voor 55-plussers te verbeteren.

• Pilots arbeidsmobiliteit: in 2007 zijn twaalf experimenten afgerond en is gewerkt aan een praktische handreiking voor werkgevers, werknemers en adviseurs. De handreikingen, het eindrapport van de pilots en de resultaten van de verkenning worden beschikbaar gesteld.

• Re-integratie oudere werklozen: in 2007 is de uitvoering van het «Actieplan terugdringen werkloosheid 45-plussers» begonnen. In de periode 2007–2008 wordt door vooral CWI een extra inspanning geleverd met het doel de werkloosheid onder 45-plussers te verminderen met extra 30 000. Een landelijk Actieteam 45-plus is ingezet om de bij de uitvoering van het plan betrokken lokale- en regionale partijen te ondersteunen.

Jongeren

• In 2007 is de doelstelling van de Taskforce Jeugdwerkloosheid behaald, met ruim 44 000 jongeren die aan het werk zijn geholpen, deels teruggeleid naar school en deels tijdelijk aan de slag zijn gegaan via een leerwerkbaan.

• De no-riskpolis G-36 heeft daar een minimale bijdrage aan geleverd. De doelstelling om met behulp van de no-riskpolis ruim 13 000 jongeren extra aan de slag te helpen is niet behaald. Er is inmiddels een evaluatierapport met gedetailleerde achtergrondinformatie verschenen.

• Met CWI zijn afspraken gemaakt over een blijvende inzet van de jongerenadviseurs (drempelslechtingsbudget) die van grote betekenis zijn bij de bemiddeling van de meer problematische groep werkloze jongeren. Deze jongerenadviseurs worden ingezet voor de uitvoering van de regionale banenacties waarbij samen met CWI, gemeenten en werkgevers extra inzet wordt gepleegd voor de kern moeilijk plaatsbare jongeren.

• SZW blijft inhoudelijk en financieel bijdragen aan de Landelijke Jeugdmonitor.

Etnische minderheden

• VluchtelingenWerk Nederland, Stichting Emplooi, Stichting voor vluchteling-studenten UAF en CWI zijn per 1 januari 2006 begonnen met het banenoffensief voor vluchtelingen (BOV). Het doel is om vóór 1 januari 2009 2600 vluchtelingen extra aan het werk te helpen. Tot eind 2007 zijn 1521 plaatsingen gerealiseerd. Gezien het tempo waarin momenteel vluchtelingen geplaatst worden, is de verwachting dat de doelstelling gehaald wordt.

• Forum heeft in opdracht van SZW een aantal gerichte arbeidsmarktinterventies voor hoger opgeleiden uitgevoerd in 2007:

Introductie van hoogopgeleide allochtone starters op de arbeidsmarkt in netwerken van werkgevers.

Het inrichten van een databank om de cv’s van hoger opgeleiden voor werkgevers toegankelijk te maken. Met het Servicepunt Hoger opgeleide Allochtonen van het CWI wordt samengewerkt om deze categorie te bemiddelen naar banen conform hun opleidingsniveau.

Monitor hoger opgeleide allochtonen: in oktober 2007 is de eerste monitor «Onverzilverd Talent» opgeleverd.

(Allochtone) vrouwen

SZW heeft subsidie verstrekt voor 12 projecten (uitgevoerd in 9 gemeenten), waarin op innovatieve wijze wordt gewerkt aan de re-integratie van allochtone vrouwen. De 12 projecten worden door een extern onderzoeksbureau in kaart gebracht, waarbij in de vorm van een handreiking lessen geformuleerd worden voor gemeenten die met deze doelgroep aan de slag willen. De handreiking verschijnt in 2008.

Overig

• Het landelijk netwerk diversiteitsmanagement (DIV) heeft in 2007 ondersteuning geboden bij het formuleren en uitvoeren van het diversiteitsbeleid van een honderdtal branche-organisaties en andere relevante partijen.

• Er is een positieve ontwikkeling zichtbaar in het aantal bedrijven dat gebruik maakt van illegale werknemers. In 2007 is bij 18% van de controles een overtreding van de Wav geconstateerd, terwijl dit in 2006 nog bij 23% en in 2005 bij 25% van de controles het geval was. Een deel van deze afname van de geconstateerde illegale tewerkstelling is te verklaren door het vrij verkeer van werknemers uit de MOE-landen dat in mei 2007 in werking is getreden. Voorheen kwam een relatief groot deel van de illegaal tewerkgestelden uit deze landen. Maar ook in sectoren waar voorheen een relatief hoog percentage overtredingen werd geconstateerd zoals in de Chinese horeca, is een afname zichtbaar. In 2005 was het percentage geconstateerde overtredingen in de Chinese horeca nog 50%, in 2006 33% en in 2007 29%. Een ander voorbeeld is de land- en tuinbouwsector, waar het percentage geconstateerde overtredingen gedaald is van 17,5% in 2005 tot 13% in 2007. Voortdurende inspectiedruk en inspanningen van de sectoren zelf lijken hun vruchten af te werpen.

* Bron: CBS, Statline; CBS, EBB kernprogramma.

** Bron: SZW/AI jaarverslag

*** Zie toelichting overzicht afgeronde onderzoeken (tabel 22.9).

Operationele doelstelling

4. Verhogen van het aandeel ingeschrevenen bij de Centrale Organisatie Werk en Inkomen dat wordt bemiddeld naar werk

De verbeterde samenwerking in de keten van werk en inkomen en de hoge economische groei in 2007 hebben een gunstig effect gehad op het bereiken van de doelstellingen uit de begroting 2007.

Doelbereik

Alle prestatie-indicatoren die betrekking hebben op deze doelstelling zijn bereikt. Preventie- en uitstroomquotes zijn ruimschoots gehaald en ook met de vacaturevervulling ligt CWI ruimschoots op koers. Hiermee is de doelstelling van het verhogen van het aandeel ingeschrevenen bij de CWI dat bemiddeld wordt naar werk voor het jaar 2007 gehaald.

Instrumenten en activiteiten

Aan de Centrale Organisatie voor Werk en Inkomen en het Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen is een bijdrage verstrekt voor de bemiddelingskosten en activeringskosten van werkzoekenden, respectievelijk de ontwikkeling van ondersteunende ICT-systemen.

Indicatoren

Preventiequote WW: In 2007 hebben zich circa 282 500 werkzoekenden gemeld voor een aanvraag WW. Door bemiddelingsactiviteiten hoefden bijna 68 000 werkzoekenden niet overgedragen te worden aan UWV, zodat zij geen beroep hoefden te doen op een WW-uitkering. Dit resulteert in een preventiequote WW van 24,1%.

Preventiequote WWB: In 2007 hebben bijna 134 500 werkzoekenden zich gemeld voor een aanvraag WWB. Door de actieve rol van CWI hoefden ruim 75 000 werkzoekenden niet aan de gemeente te worden overgedragen, zodat ze uiteindelijk geen beroep hoefden te doen op een WWB-uitkering. Dit resulteert in een preventiequote WWB van 55,8%.

In 2007 is CWI overgestapt op een andere indeling van werkzoekenden. De cijfers uit 2005 en 2006 zijn nog gebaseerd op de oude indelingsmethode (fase 1 t/m 4). Vanaf 2007 zijn nieuwe werkzoekenden ingedeeld volgens de nieuwe indelingsmethode (route A of route B). Omdat 2007 een overgangsjaar is waarin beide systemen naast elkaar bestonden en om een goede vergelijking met voorgaande jaren mogelijk te maken is er voor gekozen om een gecombineerd cijfer op te nemen van beide indelingsmethoden. Het streefcijfer is ongewijzigd gebleven. In de begroting 2008 is deze indicator overigens vervangen door de indicatoren ketenuitstroomquote WW en ketenuitstroomquote WWB.

Uitstroomquote WW: Van de 204 000 aan UWV overgedragen werkzoekenden zijn bijna 142 000 werkzoekenden binnen zes maanden uitgestroomd. Dit leverde een uitstroomquote WW op van 69,5%.

Uitstroomquote WWB: Van de ruim 24 500 aan gemeenten overgedragen werkzoekenden zijn ruim 14 000 werkzoekenden binnen zes maanden uitgestroomd. Dit leverde een uitstroomquote WWB van 57,0% op.

Bron: CWI, Jaarverslag

Overzicht afgeronde onderzoeken

Toelichting

Een onderzoek naar de naleving van de Wet arbeid vreemdelingen is najaar 2007 naar de Kamer gestuurd. Geconcludeerd wordt dat de gehanteerde methode om die naleving te meten niet goed werkt en gezocht moet worden naar alternatieve meetmethoden.

23 Re-integratie

Algemene doelstelling

Bevorderen van de uitstroom naar regulier werk van die uitkeringsgerechtigden en werklozen die dat niet op eigen kracht kunnen

Omschrijving

Om belemmeringen weg te nemen bij die uitkeringsgerechtigden en werklozen die niet op eigen kracht regulier werk kunnen verkrijgen. Met re-integratievoorzieningen wordt ondersteuning geboden bij het verkleinen van de afstand tot regulier werk, opdat de kans op het verkrijgen van regulier werk wordt vergroot. Re-integratie richt zich op de uitstroom naar regulier werk, waarmee wordt bijgedragen aan de vergroting van de netto arbeidsparticipatie en de vermindering van uitkeringsafhankelijkheid.

Doelbereik

Doel is dat in 2007 ten opzichte van 2004 een kwart meer mensen werk vindt binnen 24 maanden na de start van een re-integratietraject. De doelstelling wordt gerealiseerd.

Externe factoren

Het behalen van deze doelstelling is naast het effect van de aantrekkende conjunctuur mede mogelijk gemaakt doordat:

• De nieuwe Wet werk en bijstand de gemeenten via de prikkels heeft aangezet tot effectiever inzet van re-integratiegeld en meer maatwerk

• De vraag van werkgevers naar arbeid bij gemeenten, UWV en CWI meer centraal is komen te staan

• Het UWV meer maatwerk heeft gebracht in de benadering van klanten

• Wijzigingen in de WW zijn doorgevoerd om mensen weer sneller aan de slag te laten gaan

Meer aandacht is gekomen voor zorgvuldig aanbesteden en goed opdrachtgeverschap.

¹ De realisatie van 2007 is gebaseerd op cijfers over het eerste halfjaar van 2007, dat wil zeggen: trajecten die gestart zijn in het eerste halfjaar van 2005 (vergelijkbare realisatie over het eerste halfjaar 2006 bedroeg 46%). Het percentage is opgebouwd uit op grond van definitie of methode niet-vergelijkbare cijfers over het gemeentelijke en UWV-domein.

Bron: CBS Uitstroom naar werk en UWV, Jaarverslag (bewerking SZW).

Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie.

¹ De uitgaven voor re-integratie WW werden tot en met het begrotingsjaar 2005 verantwoord bij de premie-uitgaven op artikel 30.

Bron: UWV, Jaarverslag.

Toelichting

Programmauitgaven

Flexibel re-integratiebudget/W-deel

Dit budget is bedoeld ter financiering van voorzieningen voor arbeidsinschakeling van personen uit de gemeentelijke doelgroepen. De uitvoeringskosten worden niet gefinancierd uit dit budget.

Bij de Voorjaarsnota is het door een nagekomen correctie van CBS-gegevens noodzakelijk geweest om de verdeling van het W-deel over gemeenten met € 1,781 mln aan te passen. Bij de Najaarsnota is de raming met € 4,288 mln verhoogd als gevolg van nabetalingen op afrekeningen over voorgaande jaren.

Agenda voor de toekomst

Als gevolg van vertragingen in de afhandelingsprocedures van vooral projecten is bij de Voorjaarsnota € 2,993 mln door middel van Eindejaarsmarge doorgeschoven naar 2007 waarmee de uiteindelijke uitgaven voor het overgrote deel waren afgedekt. De middelen zijn besteed aan de samenwerkingsregeling TSSA en projecten/experimenten. De regeling Casemanagement is in 2007 uitgefinancierd.

RSP

Op de RSP heeft een onderuitputting plaatsgevonden van € 4 mln. Deze onderuitputting is als volgt te verklaren:

• Een eigenaar van drie schoonmaakbedrijven wordt verdacht van fraude, waardoor de betalingen aan zijn schoonmaakbedrijven voorlopig zijn stopgezet.

• In de RSP-regeling is afgesproken dat de eigenaar van de schoonmaakbedrijven gebruik kan maken van re-integratiebedrijven voor het aan de slag helpen van overbodig personeel. Hiervan is slechts beperkt gebruik gemaakt.

Tijdelijke stimuleringsregeling regulier maken ID-banen

Op de regeling ID-banen is een fors overschot ontstaan, omdat niet alle ID-banen zijn omgezet in een reguliere baan. Daarnaast zijn er ook een groot aantal intrekkingen geweest, omdat de aanvragers niet voldeden aan de stimuleringsregeling

SZW cofinanciering EQUAL

In verband met het lager uitvallen van de projectuitgaven aan 1^e tranche EQUAL projecten valt de co-financieringsbijdrage van het Rijk een stuk lager uit dan waarmee in de begroting rekening was gehouden. Daarnaast zijn in het kader van de tweede tranche EQUAL projecten minder SZW projecten gestart dan de bedoeling was en is één project na de aanloopfase gestopt. Ten slotte had er nog een betaling moeten plaatsvinden van € 1,5 mln aan het project Doorbreken Glazen Plafond. Doordat de eindafrekening ernstige gebreken vertoont, heeft de subsidievaststelling nog niet kunnen plaatsvinden.

Praktijkscholing

De uitgaven 2006 hebben betrekking op de afwikkeling van de subsidies aan de ROC’s en de liquidatie van de Stichting Centrum Vakopleidingen.

RWI/SVWW

De meevaller wordt veroorzaakt door lagere einddeclaraties; er is namelijk nagenoeg geen bonus tot uitbetaling gekomen. De bonus wordt niet uitbetaald als gedurende het project niet het van te voren beoogde aantal deelnemers is ingestroomd.

Re-integratie Wajong

De begrotingsuitgaven voor re-integratie Wajong worden vanwege de samenhang toegelicht bij de premiegefinancierde uitgaven voor WAZ/WAO/WIA.

Subsidies

In het kader van het stimuleren van het nieuwe kabinetsbeleid hebben een aantal onvoorziene subsidietoekenningen plaatsgevonden: Landelijk netwerk diversiteitmanagement, jongerensubsidies op het raakvlak onderwijs-arbeidsmarkt en het ontwikkelen van een workability index.

Overig

In het kader van het meten van beleidseffecten zijn een aantal niet voorziene evaluaties gestart: Evaluatie pilot onwillige jongeren, evaluatie indicatiestelling WSW door CWI, beleidsdoorlichting artikel 23 en evaluatie pilots intersectorale mobiliteit ouderen.

Apparaatsuitgaven

Vergoedingen Agentschap SZW

In verband met het aflopen van de ESF-regeling 2000–2006 en de EQUAL-regeling was er minder inzet benodigd van het Agentschap SZW voor het geven van voorlichting, het behandelen van subsidieaanvragen, het monitoren van projecten en het beoordelen van eindafrekeningen.

Ontvangsten

Er zijn aanmerkelijk meer ontvangsten gerealiseerd dan in de begroting 2007 was geraamd.

De ontvangsten uit hoofde van de Agenda van de Toekomst zijn met € 74,2 mln bijna € 60 mln groter dan aanvankelijk begroot. In 2007 zijn de meerjarige subsidies aan de gemeenten voor het overgrote deel tot afwikkeling gekomen. Hoewel meerjarig gezien zeker sprake was van een eindspurt bleef de gerealiseerde uitstroom achter bij de prestatieafspraken en werd het teveel betaalde voorschot teruggevorderd. Het terugontvangen bedrag wordt vertekend doordat er aanvankelijk rekening mee gehouden was dat een substantieel deel van de afwikkeling in 2008 zou plaatsvinden, maar om administratief technische redenen is er naar toe gewerkt om dit zoveel mogelijk in 2007 te realiseren.

Bij het flexibel re-integratiebudget zijn € 99,9 mln ontvangsten gerealiseerd door de overgang naar de nieuwe systematiek waarbij gemeenten hun informatie centraal digitaal aanleveren. Daardoor kon € 58 mln niet uitgegeven budget 2006 al in 2007 met gemeenten worden verrekend. De overige ontvangsten zijn het gevolg van het (versneld) vaststellen van de gemeentelijke WWB-uitgaven voor 2006.

Re-integratie sociale verzekeringen

Re-integratie Wajong/WAZ/WAO/WIA

Ten behoeve van de re-integratie Wajong/WAO/WIA/WAZ is in 2007 € 244 mln uitgegeven. Dat is € 33 mln minder dan was geraamd in de begroting. Dit wordt grotendeels verklaard doordat de kosten voor onderwijsvoorzieningen voor jonggehandicapten ten onrechte uit premies zijn gefinancierd. Het betreft circa € 30 mln die betrekking heeft op uitgaven in 2006 en 2007. Dit wordt gecorrigeerd door een uitgavenschuif van het Arbeidsongeschiktheidsfonds (Aof) naar het Arbeidsongeschiktheidsfonds jonggehandicapten (Afj), waarvan de afboeking in 2007 heeft plaatsgevonden en de bijschrijving in 2008 zal plaatsvinden. De meevaller in het Aof is wel in het budgettaire beeld 2007 verwerkt. De extra kosten in Afj konden vanwege de kassluiting niet meer in 2007 worden verwerkt en vormen voor 2008 extra uitgaven.

Zowel de uitvoeringskosten voor re-integratie Wajong als de uitvoeringskosten voor de re-integratie WAZ/WAO/WIA zijn hoger dan begroot. In de vastgestelde begroting 2007 was een deel van de uitvoeringskosten voor re-integratie van arbeidsgehandicapten toegedeeld aan de uitvoeringskosten WAO en WIA. Dit is in het jaarverslag aangepast.

In tabel 23.4 worden de premie- en begrotingsgefinancierde uitgaven aan de re-integratie van WAZ-, WAO-, Wajong- en WIA-gerechtigden nader uiteengezet in verschillende posten.

Bron: UWV Jaarverslag (bewerking SZW).

Re-integratie WW

Voor 2007 is het budget voor de re-integratietrajecten WW vastgesteld op € 130 mln. De uitgaven op dit budget zijn € 12 mln hoger dan geraamd. In vergelijking met de realisatie 2006 is het budget met € 17 mln gedaald.

De uitvoeringskosten voor re-integratie WW zijn hoger dan begroot. In de vastgestelde begroting 2007 was een deel van de uitvoeringskosten voor re-integratie van werklozen toegedeeld aan de WW. Dit is in het jaarverslag aangepast.

Operationele doelstelling

1. Ondersteuning bij het verkleinen van de afstand tot regulier werk aan die uitkeringsgerechtigden en werklozen die dat niet op eigen kracht kunnen

Doelbereik

Het re-integratiebeleid is gericht op uitstroom uit werkloosheid naar regulier werk van uitkeringsgerechtigden en werklozen met een grotere afstand tot regulier werk. Het re-integratiebeleid zet niet in op personen die op eigen kracht regulier werk kunnen verkrijgen. Gemeenten en UWV hebben de verantwoordelijkheid en de middelen om via maatwerk een passende voorziening aan te bieden.

Instrumenten en activititeiten

• Re-integratiebudgetten gemeenten en UWV

• premiekorting/subsidie aan werkgevers ten behoeve van gedeeltelijk arbeidsgeschikten

• bestuurlijk overleg (inclusief keten)

• monitoren en onderzoek

Het behalen van deze doelstelling is mogelijk gemaakt doordat:

De effectiviteit van de uitvoering van de wetten door het UWV is verbeterd door sturing op resultaat via prestatieafspraken met UWV en door activiteiten ter versterking van de samenwerking van gemeenten en ketenpartners CWI en UWV in de SUWI-keten.

Indicatoren

Bron: CBS Cijferonderzoek sluitende aanpak.

Kengetallen

Bronnen:

¹ UWV Jaarverslag.

² SZW-administratie (bewerking SZW).

³ Tijdelijke subsidieregeling beëindiging schoonmaakdiensten particulieren.

* Betreft alleen herbeoordeelden.

Bronnen: UWV Jaarverslag, CBS Statistiek Re-integratie door Gemeenten (bewerking SZW).

Toelichting

Deze tabel betreft voor de AG en WW de volledige trajecten en plaatsingen. Daarnaast heeft UWV afgelopen jaren ook nog modulaire diensten ingezet.

De plaatsingspercentages in tabel 23.7 gebruiken een striktere definitie (o.a. op het gebied van duurzaamheid) dan de uitstroompercentages van de outcome-indicator in tabel 23.1.

Overzicht afgeronde onderzoeken

24 SOCIALE WERKVOORZIENING

Algemene doelstelling

Het faciliteren van de arbeidsparticipatie van personen met lichamelijke, verstandelijke of psychische beperkingen, die uitsluitend onder aangepaste omstandigheden tot regelmatige arbeid in staat zijn

Omschrijving

Het aanbieden van aangepaste arbeid aan personen uit de Wsw-doelgroep om hun arbeidsparticipatie te vergroten en tevens een bijdrage te leveren aan het behouden en bevorderen van hun arbeidsbekwaamheid.

Doelbereik

Het bereiken van de algemene doelstelling in 2007 wordt aan de hand van onderstaande indicator weergegeven. Deze indicator geeft het jaargemiddelde weer van het aantal personen in het Wsw-werknemersbestand als percentage van de totale doelgroep (werknemersbestand plus wachtlijst). Ten opzichte van 2006 is dit percentage in 2007 met 2% afgenomen. Zie tabel 24.1.

Als het aantal personen dat een beroep doet op de Wsw toeneemt in vergelijking tot de uitstroom uit het Wsw-werknemersbestand dan resulteert dit in groeiende wachtlijsten en een daling van het aantal personen in het Wsw-werknemersbestand in verhouding tot de totale doelgroep. Omdat mensen zich vrijwillig aanmelden voor de Wsw is de totale doelgroep niet te beïnvloeden. Hierdoor kunnen geen betrouwbare ramingen worden gemaakt.

Externe factoren

Behalen van de doelstelling hangt af van – het met behulp van subsidie:

• aanbieden van aangepaste arbeid aan personen uit de doelgroep;

• aangepaste arbeid te laten bijdragen aan het behouden en bevorderen van de arbeidsbekwaamheid van personen uit de doelgroep.

Indicatoren

Bron: Wsw-statistiek, Research voor Beleid.

* Voorlopig cijfer

Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie.

Toelichting

Wsw

• In vergelijking met de begroting 2007 zijn de middelen voor de Wsw vanaf 2007 structureel met € 56 mln verhoogd als gevolg van de loonbijstelling.

• Als gevolg van het amendement Verburg/Bussemaker is eenmalig € 25 mln uitgekeerd voor de aanpak van de Wsw wachtlijsten (Kamerstukken II, 2006/2007, 30 800 XV, nr. 34).

• Als gevolg van het amendement Irrgang is via het gemeentefonds eenmalig € 25 mln uitgekeerd voor het aanpakken van de wachtlijsten (Kamerstukken II, 2006/2007, 30 885 B, nr. 34).

Ontvangsten

In 2007 is € 8,1 mln terugontvangen als gevolg van de vaststelling van de Wsw-subsidie over het subsidiejaar 2005. De gronden voor deze terugontvangsten waren «onderrealisatie Wsw-plaatsen», «onderrealisatie begeleid werken» en «overschrijding van de geldigheidsduur van een (her)indicatiebesluit als gevolg van het te laat aanvragen van een herindicatie».

Voor Wsw-werknemers met recht op een arbeidsongeschiktheidsuitkering draagt UWV de vrijvallende uitkeringen af aan SZW. In 2007 heeft UWV voor in totaal € 465 mln aan anticumulatiebaten aan SZW afgedragen.

Operationele doelstelling

1. Het realiseren van aangepaste arbeid door personen met een Wsw-indicatie, waar mogelijk in een zo regulier mogelijke werkomgeving.

Doelbereik

Door een oplopende wachtlijst en een oplopende wachtduur wordt in mindere mate voldaan aan de doelstelling om voor Wsw-geïndiceerden aangepaste arbeid te realiseren. Daarentegen wordt door het groeiende aantal detacheringen en begeleid werkplekken in grotere mate voldaan aan de doelstelling om aangepaste arbeid te realiseren in een zo regulier mogelijke omgeving.

Wetswijziging Wsw

Eind 2007 is de wijziging (modernisering) van de Wsw aanvaard door het parlement. De gewijzigde Wsw is met ingang van 1 januari 2008 van kracht. Met de wetswijziging worden voor gemeenten en uitvoerders betere randvoorwaarden geboden om beleid en verantwoording zodanig vorm te geven dat deze gericht zijn op het doel van de Wsw: het op kosteneffectieve wijze realiseren van arbeidsplaatsen die op de behoefte en situatie van individuele Wsw-geïndiceerden zijn toegesneden en bijdragen aan de ontwikkeling van de arbeidsbekwaamheid in de richting van zo regulier mogelijk werk. De wetswijziging biedt echter geen antwoord op een aantal andere vraagstukken waaronder het voortgaande beroep dat wordt gedaan op de Wsw. Hiertoe heeft het kabinet een fundamentele herbezinning op de Wsw aangekondigd.

Instrumenten en activiteiten

Instrumenten:

• Subsidie aan gemeenten/werkvoorzieningschappen voor het realiseren van Wsw-plaatsen

• Wachtlijstaanpak conform motie Verburg c.s. (Kamerstukken II 2003/2004, 29 200 XV, nr. 46)

• € 25 mln voor wachtlijstaanpak conform amendement Verburg/Bussemaker (Kamerstukken II, 2006/2007, 30 800 XV, nr. 34)

• € 25 mln voor wachtlijstaanpak conform amendement Irrgang (Kamerstukken II, 2006/2007, 30 885 B, nr. 34)

• Intercollegiale ruil

Activiteiten:

• Voeren van Bestuurlijk Overleg met VNG

• Toekennen van subsidie aan gemeenten/werkvoorzieningschappen

• Toezien op de uitvoering

• Vaststellen van de subsidie

• Toezien op de uitvoering van de indicatiestelling door CWI

• Bijeenkomsten modernisering Wsw, o.a. over verbetering van de sturing en regie door gemeenten/werkvoorzieningschappen

Indicatoren

Het bereiken van de operationele doelstelling in 2007 wordt aan de hand van drie indicatoren weergegeven:

• De eerste indicator toont de realisatie van Wsw-plaatsen in relatie tot het aantal waarvoor subsidie is toegekend. Wsw-plaatsen worden uitgedrukt in standaardeenheden (SE’s). Een SE komt overeen met 1 fte van een Wsw-werknemer ingedeeld in de arbeidshandicapcategorie matig of licht. Voor 1 fte van iemand ingedeeld in de arbeidshandicapcategorie ernstig wordt 1,25 SE gerekend. Uit tabel 24.3 blijkt dat het aantal Wsw-plaatsen waarvoor subsidie is verstrekt, volledig is gerealiseerd;

• De tweede indicator drukt de doelmatigheid uit. De indicator geeft het aantal Wsw-plaatsen aan (uitgedrukt in SE’s), dat per miljoen euro aan toegekende subsidie is gerealiseerd. Omwille van de vergelijkbaarheid over de jaren is de indicator gecorrigeerd voor inflatie. Uit tabel 24.3 blijkt dat de uitvoering niet doelmatiger is geworden;

• De derde indicator drukt de gemiddelde verblijfsduur op de wachtlijst uit. Uit tabel 24.3 blijkt dat de gemiddelde verblijfsduur is toegenomen. De algemene doelstelling wordt derhalve in mindere mate behaald. De groei van de wachtlijst wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de nieuwe instroom in de Wsw groter is dan de uitstroom. Dit kan deels verklaard worden door een verkeerde prikkel in de financieringssystematiek van de Wsw; een relatief grote wachtlijst wordt beloond door het toekennen van relatief meer subsidie.

¹ Bron voor 2005 en 2006 is het Verslag Over De Uitvoering (gemeenten).

Realisaties 2007 betreffen voorlopige cijfers.

Bron: Wsw-statistiek, Research voor Beleid.

Kengetallen

Uit tabel 24.4 is af te lezen dat de wachtlijst in 2007 is toegenomen. Ook het werknemersbestand is licht gegroeid. Verder bestond 25% van het aantal plaatsingen van de wachtlijst of vanuit een dienstbetrekking uit een begeleid werken plaats. Hiermee wordt de trend uit 2005 en 2006 voortgezet. De toename wordt mogelijk veroorzaakt door voorbereidingen op de wijziging van de Wsw.

Bron: Wsw-statistiek, Research voor Beleid.

Bron voor 2005 en 2006 is het Verslag Over De Uitvoering (gemeenten).

Realisaties 2007 betreffen voorlopige cijfers.

Overzicht afgeronde onderzoeken

25 ARBEID EN ZORG

Algemene doelstelling

Bevorderen dat werknemers arbeid en zorg kunnen combineren

Omschrijving

Om werkenden die arbeid en zorg willen combineren te faciliteren.

Doelbereik

Het streven is dat in 2009 ten opzichte van 2005 de effectindicator met 25% is verlaagd tot 16%. Meting vindt plaats in de CBS-monitor Arbeid en zorg als onderdeel van de Enquête Beroepsbevolking (EBB). Uit de meting over het jaar 2007 blijkt dat deze doelstelling reeds is gehaald. Een mogelijke verklaring hiervoor is de gunstige economische ontwikkeling in combinatie met de groeiende maatschappelijke acceptatie van betaalde arbeid voor vrouwen met zorgtaken.

Externe factoren

• Het bereik van de doelstelling «bevorderen dat werknemers arbeid en zorg kunnen combineren» is mede afhankelijk van de toepassing van de Wet arbeid en zorg door de werkgevers, de mate waarin in cao’s bovenwettelijke dan wel afwijkende afspraken zijn gemaakt over verlofregelingen en de levensloopregeling, en het gebruik van kinderopvang.

• Uit onderzoek over 2007 (Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007, Ministerie van SZW) blijkt dat in nagenoeg alle cao’s afspraken zijn gemaakt over de verlofregelingen uit de Wet arbeid en zorg. In 24% procent van de cao’s zijn bovenwettelijke regelingen getroffen ten aanzien van het zwangerschaps- en bevallingsverlof; 17% van de cao’s kent aanvullende afspraken over het kraamverlof en 35% ten aanzien van het ouderschapsverlof.

• Zoals gerapporteerd in de Najaarsrapportage cao-afspraken 2007, zijn in 87 van de 122 onderzochte cao’s afspraken gemaakt over de levensloopregeling. In 48 cao’s is sprake van een werkgeversbijdrage.

Indicator

Het aantal werkenden dat arbeid en zorg wil combineren maar dat feitelijk (nog) niet doet, op het aantal werkenden dat wil combineren. De discrepantie tussen feitelijke en gewenste mate van combineren van arbeid en zorg wordt gemeten als het aandeel werknemers (m/v) dat arbeid en zorg wil combineren, maar dat feitelijk (nog) niet doet, op het totaal aantal werknemers (m/v) dat wil combineren.

De cijfers zijn afkomstig uit de CBS-monitor Arbeid en zorg. Deze monitor is tweejaarlijks en vormt onderdeel van de Enquête Beroepsbevolking (EBB).

Bron: CBS, EBB module – Arbeid en zorg.

Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie.

Toelichting

Het verschil tussen begrote en gerealiseerde uitgaven en ontvangsten is het gevolg van de overgang van de beleidsverantwoordelijkheid voor kinderopvang naar de minister van OCW.

Bron: UWV, jaarverslag.

Toelichting

De uitkeringslasten voor de WAZO vallen aanzienlijk hoger uit dan bij de begroting 2007 werd geraamd. Dit komt enerzijds door administratieve achterstanden in 2005 en 2006 bij de registratie van uitkeringen, waardoor ook de raming voor 2007 te laag was. Anderzijds valt de stijging van de gemiddelde daguitkering in 2007 aanzienlijk hoger uit dan de gemiddelde loonstijging waarmee in de raming rekening werd gehouden.

Bron: Raming SZW, Financiën.

Toelichting

De levensloopregeling is in 2006 van start gegaan. Bij het opstellen van de begroting 2007 waren nog geen realisatiegegevens beschikbaar. Begin 2007 bleek dat de deelname aan de levensloopregeling in 2006 fors lager was dan geraamd. Deze ontwikkeling heeft zich in 2007 voortgezet.

Operationele doelstelling

1. Zorgdragen voor een adequaat stelsel van verlofarrangementen

Doelbereik

Het streven is dat in 2009 ten opzichte van 2005 de effectindicator met 25% is verlaagd tot 34%. Het cijfer voor 2005 (45%) komt uit de CBS-monitor Arbeid en zorg 2005; dit betreft een nulmeting. De beoogde daling heeft zich in 2007 nog niet voorgedaan, ondanks het groeiende aantal CAO-afspraken over verlofregelingen, waaronder over loondoorbetaling. Het gebruik van verlof wordt mede bepaald door andere factoren, waaronder ervaren mogelijkheden tot opname van verlof en de mogelijkheid van alternatieven. Een onderzoek naar de verlofregelingen, dat momenteel in opdracht van SZW wordt uitgevoerd, zal hierin meer inzicht geven.

Instrumenten en activiteiten

• Wet arbeid en zorg, waarin de volgende verlofregelingen zijn opgenomen: zwangerschaps- en bevallingsverlof, kraamverlof, adoptieverlof, calamiteiten- en ander kortdurend verzuimverlof, kortdurend zorgverlof, langdurend zorgverlof en ouderschapsverlof (Wet arbeid en zorg, Staatsblad 2001, nr. 567).

• Levensloopregeling (Staatsblad 2004, nr. 455).

• Voorbereiding van wetsvoorstel tot wijziging van de Wet arbeid en zorg in verband met de introductie van een publieke zwangerschaps- en bevallingsuitkering voor vrouwelijke zelfstandigen.

• Voorbereiding van de instelling van de Taskforce Deeltijdplus zoals afgesproken op de Participatietop.

Indicatoren

Het aantal werknemers dat behoefte heeft aan verlof, maar dit (nog) niet gebruikt, op het totaal aantal werknemers dat behoefte heeft aan verlof. De discrepantie tussen feitelijke en gewenste opname van verlof wordt gemeten als het aandeel werknemers (m/v) dat behoefte heeft aan verlof, maar dit (nog) niet gebruikt, op het totaal aantal werknemers (m/v) met behoefte aan verlof.

De cijfers zijn afkomstig uit de CBS-monitor Arbeid en zorg. Deze monitor is tweejaarlijks en vormt onderdeel van de Enquête Beroepsbevolking (EBB).

Bron: CBS, EBB module – Arbeid en zorg.

Kengetallen

De kengetallen over zwangerschaps- en bevallingsverlof, adoptieverlof, ouderschapsverlof en de levensloopregeling geven het gebruik (aantal toekenningen) weer.

Bij het aantal deelnemers aan de levensloopregeling is vanwege de vergelijkbaarheid besloten om dezelfde bron te hanteren als vorig jaar, namelijk de EBB van het CBS. Uit voorlopige cijfers die het CBS heeft samengesteld op basis van de polisadministratie blijkt evenwel een deelnamecijfer van 200 000. Het CBS werkt aan een eenduidig cijfer over deelname aan de levensloopregeling.

Bronnen:

¹ UWV, Jaarverslag

² CBS, EBB module – Arbeid en zorg

³ CBS, EBB module – levensloop

⁴ Ministerie van Financiën, Belastingdienst

* Raming SZW.

Toelichting

De deelname aan de levensloopregeling is in 2007 gestegen ten opzichte van 2006. De toename was echter aanzienlijk lager dan verwacht. Over het gebruik van de ouderschapsverlofkorting zijn pas dit jaar uitvoeringsgegevens beschikbaar gekomen, op basis van de aangifte inkomstenbelasting 2006. Het gebruik ligt aanzienlijk lager dan vooraf werd verwacht. De oorzaak van dit lagere gebruik is niet bekend.

Operationele doelstelling

2. Zorgdragen voor een stelsel van toegankelijke en verantwoorde kinderopvang

De verantwoording zal plaatsvinden in het jaarverslag van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Overzicht afgeronde onderzoeken

Op het terrein van de algemene doelstelling en de operationele doelstelling 1 zijn in 2007 geen evaluatieonderzoeken gestart of afgerond.

26 Overlegstructuren, collectieve arbeidsvoorwaardenvorming en medezeggenschap

Algemene doelstelling

Het bevorderen van stabiele en evenwichtige arbeidsverhoudingen

Omschrijving

Om een bijdrage te leveren aan evenwichtige arbeidsverhoudingen via zelfregulering door sociale partners op hun domein en via afstemming en coördinatie van overheidsbeleid en het beleid van sociale partners op sociaal en sociaal-economisch terrein.

SZW biedt diverse instrumenten en structuren ter ondersteuning van zelfregulering en coördinatie.

Doelbereik

• Sociale partners hebben in 2007 veelvuldig gebruik gemaakt van het instrument cao en avv. In totaal zijn er 715 cao’s afgesloten voor 5,8 mln werknemers.

• In 2007 is er een participatietop gehouden, waarin kabinet, werkgevers, werknemers en gemeenten een akkoord hebben bereikt over het verhogen van de arbeidsparticipatie.

Externe factoren

Sociale partners hebben in 2007, net als in voorafgaande jaren, blijk gegeven veel belang te hechten aan collectieve arbeidsvoorwaardenvorming en aan medezeggenschap.

Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie.

Toelichting

Subsidies

Het betreft subsidies in het kader van de subsidieregeling kwaliteit arbeidsverhoudingen.

Operationele doelstelling

1. Het bevorderen van zelfregulering door sociale partners

Doelbereik

In 2007 heeft zelfregulering door sociale partners plaatsgevonden.

Instrumenten en activiteiten

Publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie (PBO)

• In 2007 is – samen met de medeverantwoordelijke ministers van EZ en LNV – uitwerking gegeven aan het kabinetsstandpunt Toekomst PBO (Kamerstukken II, 2005/2006, 25 695, nr. 35). Hiertoe is onder andere een haalbaarheidsonderzoek gehouden naar een vierjaarlijks draagvlakonderzoek onder ondernemers door product- en bedrijfschappen en een pilot gestart bij twee schappen in november 2007. In april 2007 is er door de product- en bedrijfschappen een Code goed bestuur opgesteld. Deze Code is samen met de uitwerking van het kabinetsstandpunt PBO in juni met de Tweede Kamer besproken. In november 2007 zijn met de SER nadere afspraken gemaakt over het toezicht op de schappen naar aanleiding van het kabinetsstandpunt. De contouren van de herziening van de Wet op de bedrijfsorganisatie gericht op modernisering en democratisering van het PBO-stelsel zijn met vertegenwoordigers van alle schappen en de SER begin december 2007 besproken. Het wetsvoorstel zal in het voorjaar 2008 aan de Tweede Kamer worden aangeboden.

Medezeggenschap/corporate governance

• Het project Orakel is in 2007 afgesloten met een conferentie en de publicatie «Orakel – Meer waarde door medezeggenschap». Het ambassadeursnetwerk Orakel bestond uit tien bestuurders die collega-bestuurders uit verschillende ondernemingen desgewenst van advies over de omgang met de ondernemingsraad hebben voorzien.

• Naar aanleiding van een toezegging bij het aanbieden van het onderzoeksrapport «Vier scenario’s voor de toekomst van de medezeggenschap» is op 9 juli de Tweede Kamer geïnformeerd over het beleid rond medezeggenschap (Kamerstukken II 2006/2007, 29 818 en 29 945, nr. 30). Aangegeven is dat de discussie over de medezeggenschap eerst verder moet uitkristalliseren alvorens de eventuele gevolgen voor het systeem van medezeggenschap in een wetsvoorstel kunnen worden vastgelegd. Het kabinet neemt zich voor in 2009 opnieuw een stand van zaken op te maken.

• In het kader van een evenwichtig ondernemingsbestuur en gelet op de discussie over activistisch aandeelhouderschap, hedgefunds en private equity heeft de minister van SZW samen met die van Financiën, Economische Zaken en Justitie in juni 2007 een adviesaanvraag aan de SER gezonden, gericht op de beantwoording van de vraag of de positie van de werknemers versterking behoeft. Begin november heeft de SER een conceptadvies met bovengenoemde vier ministers in een consultatief overleg besproken. Het definitieve advies is op 15 februari uitgebracht.

• In september 2007 is in de Eerste Kamer het wetsvoorstel met betrekking tot het openbaar bod afgerond. Hiermee is de positie van werknemers ten aanzien van tijdige informatie bij fusies vastgelegd.

• Naar aanleiding van het Coalitieakkoord is een wijziging van het Burgerlijk Wetboek voorbereid inhoudende een adviesrecht van de OR gericht tot de Algemene Vergadering van Aandeelhouders over het bezoldigingsbeleid voor de top van het bedrijf. Het conceptwetsvoorstel is eind december ter inzage gelegd en zal in het voorjaar van 2008 aan de Tweede Kamer worden aangeboden.

CAO en AVV

• Per 1 januari 2007 is het Besluit aanmelding van collectieve arbeidsovereenkomsten en het aanvragen van algemeen verbindend verklaring in verband met dispensatie van verbindend verklaarde bepalingen van collectieve arbeidsovereenkomsten gewijzigd (Niet-dossierstuk 2006–2007, szw 0600804, Tweede Kamer). In 2007 is uitvoering gegeven aan dit nieuwe dispensatiebeleid. Dit beleid zal in 2009 worden geëvalueerd. Als nulmeting voor deze evaluatie is in 2007 het onderzoek «Ervaringen van werkgevers met cao en avv» uitgevoerd (Kamerstukken II 2006/2007, 30 800 XV, nr. 74).

Kengetallen

De kengetallen geven informatie over de mate van het gebruik van het aangeboden instrumentarium door sociale partners.

Meting van de naleving medezeggenschap vindt om de drie jaar plaats (volgende meting: 2008).

Bronnen:

Cao-gegevens: SZW, Voorjaarsrapportage CAO-afspraken 2007 (Kamerstukken II, 2006/2007, 30 800 XV, nr. 74) en eerdere jaren.

OR-cijfers: Research voor Beleid, Onderzoek naleving WOR 2005 (Kamerstukken II, 2005/2006, 27 610, nr. 4).

Operationele doelstelling

2. Afstemmen en onderling coördineren van overheidsbeleid en het beleid van sociale partners

Doelbereik

Afstemming en onderlinge coördinatie van overheidsbeleid en het beleid van sociale partners heeft in 2007 plaatsgevonden.

Instrumenten en activiteiten

• Ook in 2007 hebben kabinet en sociale partners vele contacten gehad over de hoofdlijnen van beleid. Op 27 juni 2007 is de participatietop gehouden, waarin kabinet, werkgevers, werknemers en gemeenten een akkoord hebben bereikt over het aan de slag helpen van jongeren, vrouwen, ouderen, allochtonen en gedeeltelijk arbeidsgeschikten. Het gaat hierbij om onder andere maatregelen voor arbeid en zorg, stimuleren van langer doorwerken van ouderen, bestrijding van jeugdwerkloosheid.

• Daarnaast is er in 2007 veelvuldig ambtelijk overleg geweest met sociale partners op centraal (Stichting van de Arbeid) en decentraal niveau.

Overzicht afgeronde onderzoeken

27 REGULERING VAN INDIVIDUELE ARBEIDSRELATIES

Algemene doelstelling

Bescherming van werknemers binnen een arbeidsrelatie onder waarborging van voldoende flexibiliteit voor de werkgever

Omschrijving

Om werknemers een basisniveau van bescherming te bieden dat in overeenstemming is met de maatschappelijke ontwikkelingen en voldoende ruimte biedt voor eigen verantwoordelijkheid van sociale partners. Instrumenten hierbij zijn regelgeving, bevordering van de naleving daarvan en voorlichting op het gebied van onder meer ontslag, gelijke behandeling bij de arbeid, arbeidsrecht en arbeids- en rusttijden.

Doelbereik

In 2007 zijn diverse activiteiten ondernomen en beleidsplannen en onderzoeken aan de Tweede Kamer gezonden. Het jaar 2007 stond in het teken van het Europees Jaar van gelijke kansen voor iedereen. Het kabinet heeft de Stichting van de Arbeid in juli 2007 advies gevraagd over de modernisering van het arbeidsovereenkomstenrecht, inclusief het ontslagrecht. Het normstelsel van arbeids- en rusttijden, vastgelegd in de Arbeidstijdenwet, is verregaand vereenvoudigd.

Externe factoren

Het behalen van de doelstelling hangt onder meer af van de mate waarin sociale partners hun eigen verantwoordelijkheid nemen voor zelfregulering. Door wetgeving en regelgeving te beperken tot hoofdlijnen en in overleg met sociale partners op te stellen en ook eigen verantwoordelijkheid te stimuleren wordt draagvlak voor nieuwe wet- en regelgeving gestimuleerd.

Daar waar eigen verantwoordelijkheid niet adequaat wordt opgepakt of onvoldoende recht doet aan de doelstelling worden handhavingsinstrumenten om de naleving te bevorderen dan wel af te dwingen ingezet, zoals bij de Arbeidstijdenwet en de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag.

Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie.

Toelichting

Subsidies

In 2007 zijn subsidies verleend in het kader van het Europees jaar van gelijke kansen voor iedereen (€ 1,3 mln) en aan het Expertisecentrum Leeftijd (€ 0,3 mln).

Ontvangsten

De ontvangsten hebben met name betrekking op de bestuurlijke boeten in het kader van de Arbeidstijdenwet. De inning van nieuw opgelegde boetes is met ingang van 1 januari 2007 overgedragen aan CJIB. In 2007 zijn in totaliteit voor € 0,7 mln aan bestuurlijke boeten ATW geïnd door SZW (€ 0,15 mln) en CJIB (€ 0,55 mln).

Operationele doelstelling

1. Bevorderen van gelijke kansen op (toegang tot) de arbeidsmarkt door bescherming te bieden tegen ongelijke behandeling bij arbeid en beroep

Doelbereik

• Tijdens het Europees Jaar van gelijke kansen voor iedereen (2007) was in Nederland het bevorderen van gelijke kansen op de arbeidsmarkt een van de speerpunten. De belangrijkste resultaten met betrekking tot de arbeidsmarkt zijn een verhoogde bekendheid van sommige gelijke behandelingswetgeving, aandacht voor gelijke behandeling en diversiteit bij (grote) werkgevers en geïntensiveerde samenwerking tussen maatschappelijke organisaties op het terrein van gelijke behandeling en met het bedrijfsleven.

• De ongecorrigeerde beloningsverschillen tussen mannen en vrouwen in het bedrijfsleven zijn licht gedaald van 23% in 2000 en 22% in 2002, naar 21% in 2004. Het gecorrigeerde beloningsverschil is gelijk gebleven op 7%.

• Integratie van de Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij arbeid, de Wet gelijke behandeling op grond van mannen en vrouwen en de Wet gelijke behandeling van handicap of chronische ziekte in de Algemene wet gelijke behandeling (voortouw BZK) is nog niet afgerond.

Instrumenten en activiteiten

• In het kader van het Europees Jaar van gelijke kansen voor iedereen (2007) heeft het Agentschap SZW de Tijdelijke subsidieregeling gelijke kansen uitgevoerd. Op basis van deze regeling zijn 22 projecten in het land gesubsidieerd. Voorts heeft het Agentschap SZW het nationaal plan Europees Jaar 2007 uitgevoerd.

• De door de Minister van SZW ingestelde werkgroep «Gelijke beloning, dat werkt» heeft op 25 januari 2007 een slotconferentie gehouden. Het eindrapport en de aanbevelingen van deze werkgroep zijn met de zevende voortgangsbrief gelijke beloning aan de Tweede Kamer toegezonden (Kamerstukken II, 2006/2007, 27 099, nr. 18). De reacties van de Raad voor het Overheidspersoneelsbeleid en de Stichting van de Arbeid hierop zijn met de achtste voortgangsrapportage gelijke beloning aan de Tweede Kamer toegestuurd (Kamerstukken II, 2007/2008, 27 099, nr. 19).

• Het secretariaat van de Commissie klachtenbehandeling aanstellingskeuringen (CKA) is sinds 1 juni 2007 ondergebracht bij de SER. Naar verwachting zal daardoor de bekendheid met de CKA bij de sociale partners in de toekomst toenemen.

• Tijdens de participatietop in juni 2007 hebben het kabinet en de Stichting van de Arbeid afgesproken discriminatie van allochtonen op de arbeidsmarkt te zullen bestrijden en te investeren in de bestrijding van negatieve beeldvorming.

• De discriminatiemonitor niet-westerse allochtonen op de arbeidsmarkt, die is uitgevoerd door het SCP en Art.1, is in november 2007 verschenen (Kamerstukken II 2007/2008, 29 544 en 30 950, nr. 119). De resultaten zijn besproken tijdens een landelijk congres op 15 november 2007. Mede naar aanleiding daarvan is er mede namens de Minister van WWI een plan van aanpak opgesteld en in december 2007 naar de Tweede Kamer gestuurd (Kamerstukken II, 2007/2008, 29 544 en 30 950, nr. 130).

• In opdracht van SZW heeft het Expertisecentrum LEEFtijd activiteiten verricht gericht op het tegengaan van ongerechtvaardigd leeftijdsonderscheid, waaronder het uitvoeren van het project Vacatures voor alle leeftijden (VAL 3).

Indicatoren

Onderzoek naar beloningsverschillen vindt elke twee jaar plaats. Het laatste jaar waarvoor gegevens beschikbaar zijn is 2004. De rapportage over 2006 vindt naar verwachting plaats eind 2008.

Bron: SZW, De arbeidsmarktpositie van werknemers.

Kengetallen

Bronnen: Commissie Gelijke Behandeling, Jaarverslag; Commissie Klachtenbehandeling Aanstellingskeuringen, Jaarverslag

* De afname is te verklaren doordat de CGB steeds meer verzoeken op een alternatieve manier afdoet (informeren, verwijzen, mediation, schikking, bemiddeling) en niet door middel van een oordeel.

** Dit is aanzienlijk minder dan in voorgaande jaren. Oorzaak is volgens CKA de overgang naar de SER.

Operationele doelstelling

2. Zorgdragen voor een goede balans tussen rechten en plichten van werkgevers en werknemers voortvloeiend uit de arbeidsovereenkomst

Doelbereik

Het kabinet heeft de Stichting van de Arbeid in juli 2007 advies gevraagd over de modernisering van het arbeidsovereenkomstenrecht, inclusief het ontslagrecht. De Stichting van de Arbeid heeft een sterk verdeeld advies uitgebracht over het kabinetsvoorstel met betrekking tot modernisering van het arbeidsovereenkomstenrecht, inclusief het ontslagrecht. Naar aanleiding daarvan heeft het kabinet besloten het voorstel niet verder te voeren.

Instrumenten en activiteiten

• Het kabinet heeft besloten tot instelling van een commissie die zal adviseren over de vraag welke maatregelen nodig zijn om een structurele verhoging van de arbeidsparticipatie (tot 80%) te realiseren. Deze commissie zal voor 1 juni 2008 advies uitbrengen.

• De Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (WML) is gewijzigd: een bestuurlijke boete en het opleggen van een last onder dwangsom is mogelijk als een werkgever onder het minimumloon betaalt.

Kengetallen

Bronnen: CWI, Jaarverslag; SZW, onderzoeksrapport werktijdverkorting.

Operationele doelstelling

3. Zorgdragen voor een adequaat normstelsel voor arbeids- en rusttijden

Doelbereik

Het normstelsel van arbeids- en rusttijden, vastgelegd in de Arbeidstijdenwet, is verregaand vereenvoudigd.

Instrumenten en activiteiten

• De vereenvoudigde Arbeidstijdenwet is op 1 april 2007 in werking getreden. Door de beperking van de wettelijke regels tot hetgeen nodig is voor de bescherming van de werknemer zijn voor de sociale partners grotere mogelijkheden gecreëerd om de arbeids- en rusttijden zelf in te vullen.

• Vereenvoudiging van afgeleide regelgeving (Arbeidstijdenbesluit, Arbeidstijdenbesluit vervoer, Nadere regelgeving kinderarbeid, Beleidsregels ontheffing verbod van kinderarbeid) is eveneens op 1 april 2007 in werking getreden.

• Werkgevers en werknemers(organisaties) zijn over de nieuwe regelgeving geïnformeerd door middel van voorlichting (via advertenties, artikelen, brochures en de website van SZW).

• In de Europese Raad voor Werkgelegenheid en Sociaal Beleid is nog geen overeenstemming bereikt over aanpassing van de Europese arbeidstijdenrichtlijn. Mede in verband met het uitblijven van deze aanpassing en als gevolg van nationale jurisprudentie zijn de rustnormen voor aanwezigheidsdiensten in het Arbeidstijdenbesluit eind 2007 aangepast (inwerkingtreding op 1 februari 2008).

Kengetallen

Er zijn geen actuele kengetallen beschikbaar. Medio 2008 zal op basis van de evaluatie van de invoering van de bestuurlijke handhaving door de Arbeidsinspectie informatie over de handhaving beschikbaar komen.

Overzicht afgeronde onderzoeken

28 Pensioenbeleid

Algemene doelstelling

Bevorderen en beschermen van arbeidspensioenen

Omschrijving

Om werkgevers en werknemers te stimuleren afspraken te maken over aanvullend pensioen en om een waarborg te scheppen dat een pensioentoezegging van de werkgever aan zijn werknemers na pensionering gestand wordt gedaan.

SZW schept het wettelijk kader waarbinnen sociale partners aan de inhoud en de uitvoering van pensioenregelingen vorm geven.

Doelbereik

De Pensioenwet (Kamerstukken II 2005/2006, 30 413) is op 1 januari 2007 van kracht geworden. De waarborg dat werknemers en gepensioneerden een aanvullend pensioen krijgen uitbetaald, is daarmee versterkt. Om deelnemers in pensioenregelingen beter inzicht te geven in hun opgebouwde pensioenrechten is verder gewerkt aan het UPO, het uniform pensioenoverzicht, dat vanaf 1 januari 2008 door alle pensioenuitvoerders aan hun deelnemers moet worden verstrekt. Het indexatielabel, dat in de loop van 2008 beschikbaar moet zijn, heeft meer en meer een vorm gekregen die deelnemers houvast biedt bij het maken van een keus tussen verschillende pensioenuitvoerders, bijvoorbeeld bij waardeoverdracht. Een aantal wijzigingen op de Pensioenwet is aangebracht, zoals ten aanzien van de wachttijden bij uitzendarbeid en de uitvoering van aanvullend arbeidsongeschiktheidspensioen door pensioenfondsen (Kamerstukken II 2007/2008, 31 226).

Externe factoren

De (macro-)economische ontwikkelingen hebben in 2007 bijgedragen aan een voortgaand herstel van de vermogenspositie van pensioenuitvoerders.

Over het voorstel van de Europese Commissie voor een richtlijn ter bevordering van de mobiliteit van werknemers via het verbeteren van de verwerving en het behoud van aanvullende pensioenaanspraken heeft in 2007 nog geen besluitvorming plaatsgevonden.

Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie.

Toelichting

De Tijdelijke regeling eenmalige tegemoetkoming pensioenverevening (Stcrt. 13 december 2006, nr. 243) voor personen die voor 27 november 1981 gescheiden zijn, is in uitvoering gegeven aan de Sociale Verzekeringsbank. Circa 23 600 aanvragen zijn ingediend voor een uitkering van € 4 500. Het geraamde budget werd ruimschoots overschreden.

Operationele doelstelling

1. Vergroten van het bereik van aanvullende pensioenen

Doelbereik

Omdat sinds 1 januari 2007 een minimumtoetredingsleeftijd van 21 jaar in de Pensioenwet is opgenomen, zal vermoedelijk een groter aantal werknemers pensioen opbouwen dan in voorgaande jaren. De wachttijd en drempelperiode zijn beperkt tot maximaal 2 maanden voor ouderdomspensioen en geheel verboden voor arbeidongeschiktheids- en nabestaandenpensioen.

Instrumenten en activiteiten

• De Pensioenkijker.nl heeft in 2007 een aantal voorlichtingscampagnes gevoerd rond life-events en pensioen. Een tentoonstelling over pensioen in het Geldmuseum werd geopend door de minister van SZW.

• Omdat de kwaliteit van de gegevens uit de loonaangifteketen in het afgelopen jaar nog te wensen over laat, is het niet mogelijk gebleken om door middel van bestandsvergelijking de samenstelling en omvang van de groep werknemers, die geen aanvullend pensioen opbouwt, in kaart te brengen (Kamerstukken II, 2007/2008, 30 413, nr. 104). Onderzoeksresultaten worden in het najaar van 2008 verwacht.

Kengetallen

Het aantal regelingen met een toetredingsleeftijd van 25 jaar of meer is verder afgenomen. Er is sprake van een andere verdeling over de categorieën < 25 jaar en onbekend. In 2006 zijn de pensioenregelingen, waarin geen toetredingsleeftijd meer wordt genoemd, ook onder «onbekend» geregistreerd. 43% van de actieve deelnemers neemt deel in een regeling, waarin een toetredingsleeftijd van minder dan 25 jaar is opgenomen.

Met ingang van 2007 is de toegestane toetredingsleeftijd ten hoogste 21 jaar. In 2007 gold een overgangstermijn voor deze bepaling uit de nieuwe Pensioenwet. Circa 33% (bron: de Nederlandsche Bank) van de actieve deelnemers nam in 2007 deel in een pensioenregeling met een toetredingsleeftijd hoger dan 21 jaar.

Afspraken over vrijwillige voortzetting van deelname in de pensioenregeling zijn in 2007 in bijna alle pensioenregelingen opgenomen.

Bron: De Nederlandsche Bank, Pensioenmonitor.

Operationele doelstelling

2. Verbeteren van de houdbaarheid van het stelsel van aanvullende pensioenen

Doelbereik

De (macro-)economische ontwikkelingen hebben in 2007 bijgedragen aan een voortgaand herstel van de vermogenspositie van pensioenuitvoerders. De gemiddelde dekkingsgraad voor pensioenfondsen kwam in het derde kwartaal 2007 uit op 156% (Bron DNB, kwartaalbericht december 2007). Een aantal fondsen, dat in het verleden vanwege hun financiële positie heeft gekort op indexatie, kon tot inhaalindexatie overgaan.

Instrumenten en activiteiten

• Het materieel en prudentieel toezicht wordt uitgeoefend door De Nederlandsche Bank, die daarover separaat rapporteert. In Bijlage 2 is een overzicht gegeven van toezichtstaak, beleidsdoelen, geleverde prestaties en kosten van De Nederlandsche Bank conform motie De Vries c.s. (Kamerstukken II, 2006/2007, 31 413, nr. 79).

• Op 9 oktober 2007 heeft de Europese Commissie een herzien voorstel gepresenteerd voor een richtlijn ter bevordering van de mobiliteit van werknemers via het verbeteren van de verwerving en het behoud van aanvullende pensioenaanspraken (COM (2007), 603 final). Nederland steunt dit streven van de Commissie, maar wil garanties dat daardoor de fundamenten van het Nederlands pensioenstelsel niet worden aangetast. In 2007 heeft nog geen besluitvorming over de voorgenomen EU-richtlijn plaatsgevonden.

• Het kabinet heeft de hoofdlijnen voor de vormgeving van de Algemene Pensioeninstelling (API) op schrift gesteld (Kamerstukken II, 2007/2008, 30 413, nr. 106). De API moet het mogelijk maken de kennis en ervaring met pensioenuitvoering meer internationaal te vermarkten.

Indicatoren

Definitieve informatie over het aantal fondsen dat ultimo 2007 een reserve- of dekkingstekort had, is nog niet beschikbaar. Uit informatie van De Nederlandsche Bank blijkt dat de gemiddelde dekkingsgraad in 2007 is gestegen ten opzichte van de dekkingsgraad ultimo 2006. Dat impliceert dat het aantal fondsen met een reservetekort in 2007 lager was dan in 2006.

De fondsen met een reservetekort dienen een herstelplan voor dekking aan te leveren bij De Nederlandsche Bank.

Bron: De Nederlandsche Bank, kwartaalbericht.

Kengetallen

De trend naar meer middelloonregelingen heeft zich in 2007 voortgezet. De betekenis in termen van actieve deelnemers van de verscheidenheid in soorten regelingen is verder afgenomen.

Kengetallen

Bron: De Nederlandsche Bank, Pensioenmonitor.

Operationele doelstelling

3. Verbeteren van de betrokkenheid van deelnemers bij hun pensioenvoorziening

Doelbereik

• Na de invoering van de Pensioenwet is het maatschappelijk debat over pensioenen verre van verstomd. Het beheer van de beleggingen van pensioenfondsen kwam in het centrum van de belangstelling te staan naar aanleiding van publiciteit over beleggingen in wapenproductie en milieuvervuilende industrie. De koepels van pensioenfondsen hebben een handleiding voor maatschappelijk verantwoord beleggen door pensioenfondsen opgesteld.

• De principes voor een goed pensioenfondsbestuur en de afspraken over verbetering van de kwaliteit van de medezeggenschap van gepensioneerden bij de uitvoering van pensioenregelingen, zoals overeengekomen tussen de Stichting van de Arbeid en de Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties, hebben per 1 januari 2007 een wettelijke basis. Onderzoek van De Nederlandsche Bank wees uit dat pas 1% van de pensioenfondsen per half 2007 aan de wettelijke vereisten voldeed. Per 1 januari 2008 moeten alle pensioenuitvoerders aan de principes voor goed pensioenfondsbestuur voldoen.

Instrumenten en activiteiten

• Door de koepels van pensioenfondsen, het Verbond van Verzekeraars en de Sociale Verzekeringsbank is een Stichting Pensioenregister opgericht, die uitvoering gaat geven aan het wettelijk vereiste dat er per 1 januari 2011 een pensioenregister functioneert.

• De minister van SZW heeft de SER gevraagd uitwerking te geven aan het verzoek van de Tweede Kamer om een maatschappelijk debat over de toekomst van tweedepijlerpensioenen en de uitvoering van pensioenregelingen te organiseren. In 2008 zullen de uitkomsten van dit debat worden gepresenteerd.

Indicatoren

Bron: Research voor Beleid: Kennis van ouderdomspensioen.

Kengetallen

Bron: Research voor Beleid: Kennis van ouderdomspensioen.

Overzicht afgeronde onderzoeken

29 Arbeidsomstandigheden, arbozorg en verzuim

Algemene doelstelling

Het realiseren van veilige en gezonde arbeidsomstandigheden en een goede ARBO-zorg

Omschrijving

Om de veiligheid en gezondheid van werknemers te bevorderen en arbeidsuitval te voorkomen is goede arbozorg noodzakelijk. Daarmee zijn goede arbeidsomstandigheden en verzuimaanpak van belang voor het beperken van het beroep op de WIA en de zorg en voor het in stand houden van de arbeidsproductiviteit. Goede arbeidsomstandigheden dragen bij aan het inperken van (bedrijfs)risico’s met ingrijpende effecten op de samenleving, denk hierbij bijvoorbeeld aan het werken met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen.

De daadwerkelijke uitvoering van goede arbozorg is de verantwoordelijkheid van werknemers en werkgevers.

Doelbereik

De arbodienstverlening is verbeterd. Ook sociale partners zien vooruitgang. In 2005 is de Arbeidsomstandighedenwet gewijzigd om branches en bedrijven meer keuze te geven wat betreft de deskundige ondersteuning bij arbo- en verzuimaanpak. De tussenevaluatie daarvan (Kamerstukken II, 2006/2007, 29 814, nr. 10), gepubliceerd in mei 2007, wees uit dat ontwikkelingen op de arbomarkt juist ook in de ogen van sociale partners hebben bijgedragen aan ruimer en meer gevarieerd aanbod. De wetswijziging bleek goed bekend bij bedrijven. Er wordt op de arbomarkt meer maatwerk geleverd dan enkele jaren geleden, overigens niet alleen met de nieuwe wettelijke opties. Bestaande arbodiensten hebben hun dienstenpakket aangepast, en uitgebreid zoals met gezondheids- en ouderenbeleid. Klantgerichtheid heeft een veel prominentere plaats gekregen in de dienstverlening, die veel meer gericht is op het midden- en kleinbedrijf.

Uit de werkgeversenquête arbeidsomstandigheden blijkt dat bijna de helft van de werkgevers de stelling onderschrijft dat aandacht voor arbeidsrisico’s en veilig en gezond werken in het eigen bedrijf heeft geleid tot een vermindering van het ziekteverzuim. Ruim de helft van de organisaties (57%) vindt afspraken op brancheniveau zoals arbocatalogi en arboconvenanten een geschikt instrument om daadwerkelijke veranderingen te realiseren die werknemers op de werkvloer merken.

Vanaf 2001 tot en met 2005 daalde het ziekteverzuim in de convenantenbranches ieder jaar sterker (in de totale periode circa 20% volumedaling extra). Het jaar 2005 laat vrijwel hetzelfde beeld zien als 2004: in de convenantenbranches is het verzuim gemiddeld opnieuw gedaald, terwijl in de branches zonder arboconvenant opnieuw een lichte stijging zichtbaar is. De convenantenbranches hebben hun voorsprong in de verzuimdaling dus wederom uitgebouwd in 2005.

Het aantal incidenten met een (potentieel) maatschappelijk ontwrichtend karakter is op een vergelijkbaar (laag) niveau met de afgelopen jaren.

Externe factoren

Het aandeel cao’s met bepalingen over arbodienstverlening is gestegen sinds de wetswijziging van juli 2005. Van eind 2005 naar eind 2006 ging het van 9 naar 17% van de cao’s, dit is van 7 naar 22% van alle werknemers. In 9 cao’s staan eind 2006 bepalingen over een preventiemedewerker, dat betreft 18% van alle werknemers in Nederland.

Begin 2007 is de herziene Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) in werking getreden. Sociale partners hebben met deze wet meer mogelijkheden gekregen om zelf invulling te geven aan de wijze waarop men in de eigen sector of onderneming aan de arbovereisten voldoet. Werkgevers en werknemers zetten zich in voor het opstellen van arbocatalogi. Tot op heden zijn er vijf catalogi voor marginale toetsing bij SZW ingediend, waarvan er inmiddels twee met positief resultaat zijn getoetst.

Ketenpartijen hebben verdere invulling gegeven aan hun verantwoordelijkheid om een kwalitatief goede integrale keten van preventie, verzuim en re-integratie tot stand te brengen en te optimaliseren. Dit uit zich onder andere in het keurmerk voor arbodiensten en re-integratiebedrijven dat in 2007 tot stand is gekomen.

Indicatoren

Bronnen: NEA 2007 (arbeidsongevallen; aanpassingen ivm gezondheid); SZW (verplichte melding van incidenten aan de EU); CBS Nationale Verzuimstatistiek (percentage verzuim).

Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie.

Toelichting

Uitgaven

De realisatie van de budgetten voor Arboconvenanten, subsidies en overig wijken af van de begroting omdat er tussentijds verschuivingen hebben plaatsgevonden tussen deze budgetten. In totaal is de realisatie van deze budgetten lager dan begroot. Dit komt voornamelijk doordat er in 2007 nog geen subsidies zijn verleend voor arbocatalogi.

Het budget voor handhaving is vastgesteld in de loop van het begrotingsjaar. In de begroting 2007 stonden deze middelen nog op artikel 98 vermeld.

Ontvangsten

De ontvangsten hebben met name betrekking op de bestuurlijke boeten in het kader van de Arbeidsomstandighedenwet. De inning van nieuw opgelegde boetes is met ingang van 1 januari 2007 overgedragen aan CJIB. In 2007 zijn in totaliteit voor € 5,0 mln aan bestuurlijke boeten Arbowet geïnd door SZW (€ 0,4 mln) en CJIB (€ 4,6 mln).

Operationele doelstelling

1. Bevorderen dat werkgevers en werknemers in bedrijven een effectief en efficiënt arbo- en verzuimbeleid voeren

Doelbereik

Oogmerk is dat risico’s in arbeidsomstandigheden op de werkvloer systematisch in beeld worden gebracht en van passende maatregelen voorzien. Maatstaf daarvoor is of bedrijven beschikken over een risico-inventarisatie en -evaluatie. Het aandeel bedrijven met dat document is nog onvoldoende.

Instrumenten en activiteiten

• Herziene Arbo-wet en -regelgeving (Kamerstukken II, 2006/2007, 30 552). De gewijzigde Arbowet en het eveneens gewijzigde Arbobesluit en de Arboregeling zijn op 1 januari 2007 in werking getreden. Hiermee is de nieuwe verantwoordelijkheidsverdeling tussen overheid, werkgevers en werknemers voor het arbeidsomstandighedenbeleid gerealiseerd. Tevens is alleen bij zwaarwegende redenen nationale regelgeving gehandhaafd. Deze wijzigingen hielden niet alleen een vermindering van de regelgeving in, maar ook een vermindering van de administratieve lasten voor werkgevers van circa € 100 mln op jaarbasis.

• Inbreng Nederlands standpunt in EU werkgroepen en discussies. Op diverse punten heeft SZW onnodige regelgeving aan de orde gesteld. Dit betrof bijvoorbeeld:

– De stellingname van SZW in het kader van een concept-Verordening van Eurostat op grond waarvan tal van gegevens zouden kunnen worden opgevraagd aan de lidstaten. SZW heeft zich samen met enkele andere lidstaten hiertegen vooralsnog succesvol verzet;

– Deelname aan een exercitie van een aantal lidstaten om een voorbeeld te stellen hoe Europese regelgeving feitelijk geëvalueerd kan worden zodat er ook conclusies getrokken kunnen worden ten aanzien van eventuele vereenvoudiging;

– Overleg met de Europese Commissie over de vraag of de toets op de RI&E terug te voeren is op de EU-kaderregelgeving dan wel nationale kop c.q. nationale administratieve last is.

• Handhaving van wet- en regelgeving: De Arbeidsinspectie voert in de sectoren met de grootste arbo-risico’s inspectieprojecten uit om de Arbowet daar te handhaven waar de kans op misstanden het hoogst is. Tevens worden klachten van werknemers over hun arbeidsomstandigheden behandeld en worden onderzoeken naar aanleiding van arbeidsongevallen gedaan.

• Monitoring: Er zijn diverse monitors afgerond die inzicht geven in de ontwikkelingen op het terrein van arbeidsomstandigheden, zoals het voldoen aan wettelijke verplichtingen, de blootstelling aan arbeidsrisico’s en door werkgevers genomen maatregelen ter voorkoming en beperking van deze risico’s. Deze monitors, waarvan de belangrijkste resultaten zijn verwerkt in de arbobalans 2006, zijn:

– Nationale enquête Arbeidsomstandigheden (van TNO)

– Arbo in bedrijf 2006 (Arbeidsinspectie)

– Arbeidsongevallenmonitor (TNO)

– Preventie en ziekteverzuim (SZW)

– Arbeidsgehandicaptenmonitor 2006 (CBS)

– Werkgeversmonitor arbeidsomstandigheden 2006 (Research voor Beleid)

• Communicatie en voorlichting:

Herziene Arbowet: Er is een voorlichtingscampagne «Samen beter aan de slag» geweest:

a. Brochures met informatie over de wijzigingen van de Arbowet en arbocataloguskranten;

b. Radiocommercials en ingezonden mededelingen in vakbladen met informatie over de subsidieregeling Stimulering Totstandkoming Arbocatalogi (STA) die op 3 september 2007 in werking is getreden;

c. Website www.arbonieuwestijl.nl met ruim 180 000 bezoeken in 2007.

  Arboportaal: Het voorlopige Arboportaal is met ingang van 1 maart 2007 van start gegaan en verving daarmee het tripartite aangestuurde arbo.nl. Het richt zich in eerste instantie op de preventiemedewerkers, werkgevers en werknemers. Op jaarbasis is het Arboportaal circa 2,5 mln maal bezocht.

• Subsidieverlening/regelingen:

STA: In samenwerking met de Stichting van de Arbeid is de tijdelijke subsidieregeling «Stimulering Totstandkoming Arbocatalogi» (STA) vormgegeven. Deze subsidieregeling is 3 september 2007 in werking getreden. Werkgevers- en werknemersorganisaties kunnen een subsidie van € 50 000 aanvragen als bijdrage in de kosten voor het opstellen van een sectorale arbocatalogus. Voor de periode 2007 tot en met 2009 is totaal € 10,65 mln beschikbaar. In 2007 zijn geen subsidieaanvragen ingediend.

Farbo: Stimuleren van aanschaf en gebruik van innovatieve, arbovriendelijke arbeidsmiddelen. Het subsidiebudget voor 2007 bedroeg € 3,4 mln. Hiervan is inmiddels € 800 dzd toegekend. Aanvragers kunnen over het jaar 2007 tot 1 april 2008 subsidie aanvragen. Naar verwachting wordt het budget volledig uitgeput.

SPA: Stimuleren van ontwikkeling van nieuwe of sterk verbeterde arbeidsmiddelen. Het subsidiebudget voor 2007 bedroeg € 1,2 mln. Aan 19 projecten is subsidie toegekend, waarmee het budget volledig is uitgeput.

• Afspraken met sectoren:

Per 1 juli 2007 is het programma Arboconvenanten nieuwe stijl beëindigd. Het evaluatierapport is op 11 oktober 2007 aangeboden aan de Tweede Kamer. Er zijn veel meer convenanten afgesloten dan vooraf verwacht: 69 convenanten in 55 sectoren. In deze sectoren tezamen is 52% van de beroepsbevolking werkzaam.

In alle convenanten samen hebben sociale partners meer dan 200 resultaatafspraken gemaakt over reductie van specifieke arbeidsrisico’s en van verzuim en arbeidsongeschiktheid. 50% van de convenantafspraken over arbeidsrisico’s en 87% van de afspraken over verzuim zijn geheel of gedeeltelijk gerealiseerd.

De arboconvenanten betekenden een extra impuls voor het verzuimbeleid: in de periode 1999–2005 daalde het verzuim in convenantsectoren met 28%, in de overige sectoren met 11%.

In convenantsectoren is het arbobeleid op een hoger plan gebracht: in bedrijven is een grotere bereidheid om arbeidsomstandigheden te verbeteren, de kennis is toegenomen, instrumenten zijn ontwikkeld en er zijn tal van goede praktijken om lering uit te trekken.

Vrijwel alle sectoren troffen maatregelen om de opbrengsten van de convenanten te borgen: ze stelden organisaties, projectbureaus en kenniscentra in en regelden het onderhoud en beheer van ontwikkelde instrumenten en producten. In ongeveer de helft van de sectoren komt normerende borging voor; afspraken die zijn opgeschaald naar de hele sector, bijvoorbeeld door opname in cao’s of in de curricula van vakopleidingen.

Versterking Arbeidsveiligheid: Door middel van het programma Versterking Arbeidsveiligheid worden goede praktijken ontwikkeld en uitgevoerd voor het versterken van de veiligheidscultuur en het vergroten van het veiligheidsbewustzijn binnen bedrijven. In 21 pilottrajecten in bedrijven is men volop aan de slag, en worden de eerste resultaten zichtbaar, zoals een toename in het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen en sterk dalende ongevallencijfers. Tevens wordt gewerkt aan een risicobeheerssysteem dat inzicht geeft in de risico’s en de meest effectieve beschermingsmaatregelen. Een conceptversie van het systeem is gereed.

Versterking Arbeidsomstandighedenbeleid Stoffen: In 2007 hebben 64 (branche)organisaties de uitvoering van de 24 actieplannen afgerond. Het programma VASt is hiermee ten einde. Uiterlijk 1 maart zal de eindrapportage van het programma aan de Tweede Kamer worden aangeboden.

Indicatoren

De risicoinventarisatie en evaluatie (ri&e) betreft een verplichting voor nagenoeg alle werkgevers: een basis voor de systematische aanpak van arbeidsomstandigheden en verzuim. Sociale partners brachten de afgelopen jaren ruim 100 branchespecifieke instrumenten tot stand voor de risico-inventarisatie en -evaluatie. Ook beginnen cao-afspraken tot stand te komen over zulke instrumenten. Toch is de realisatie op de werkvloer minder dan mogelijk. Hierbij moet worden opgemerkt dat de achterstand vooral zeer kleine bedrijven betreft. In 2007 is vrijwel 90% van de werknemers werkzaam bij een bedrijf dat over een ri&e-document beschikt.

Daar waar bedrijven in eerste instantie na inspectie niet (volledig) naleven, blijkt na hercontrole dat het optreden en instrumentarium van de Arbeidsinspectie ingezet na deze eerste inspectie leidt tot 97% naleving bij hercontrole. Daaruit blijkt dat zowel het optreden van de AI als het gehanteerde handhavingsinstrumentarium effectief is op de naleving bij bedrijven waar bij eerste inspectie overtredingen worden geconstateerd. In 2007 is in 56% van de eerste inspecties een overtreding geconstateerd.

De Arbeidsinspectie streeft ernaar jaarlijks bij 20 000 organisaties inspectietrajecten af te ronden op naleving arbeidsomstandigheden. In 2007 zijn 19 579 trajecten afgerond, daarmee is dit streefcijfer voor 98% gerealiseerd.

bron: AI-monitor

Overzicht afgeronde onderzoeken

* ARIE = Aanvullende risico-inventarisatie en -evaluatie

** VASt = Versterking Arbobeleid voor Stoffen

*** VAV = Versterking ArbeidsVeiligheid

30 Inkomensbescherming met activering

Algemene doelstelling

Zorgdragen voor adequate bescherming met activerende voorwaarden tegen de financiële risico’s bij inkomensverlies

Omschrijving

Om personen te beschermen tegen de financiële risico’s bij inkomensverlies en hen in beginsel een inspanningsverplichting om betaalde arbeid te verkrijgen op te leggen.

SZW creëert de voorwaarden voor het toekennen van de uitkeringen en zorgt voor de uitvoering door het laten verstrekken van uitkeringen door gemeenten en UWV. Zij verstrekt hiertoe financiële middelen.

Doelbereik

Personen slagen er weer in zelfstandig in hun levensonderhoud te voorzien. Dit blijkt uit de vermindering van het volume uitkeringsgerechtigden bij zowel WWB als WW. Het aantal WWB uitkeringen daalde van gemiddeld 318 duizend in 2006 naar 288 duizend in 2007. Het volume WW (in aantal uitkeringsjaren) daalde van 237 duizend in 2006 naar 183 duizend in 2007.

Diverse bestaande en nieuwe activiteiten op het gebied van handhaving en naleving hebben bijgedragen aan het voorkomen van onterechte verstrekking van uitkeringen. Het aantal fraudeonderzoeken is toegenomen en ook het opgespoorde fraudebedrag.

Voor de realisatie van de beleidsprioriteit re-integratie wordt verwezen naar artikel 23.

Externe factoren

Het behalen van deze doelstelling is naast het effect van de aantrekkende conjunctuur mede mogelijk gemaakt doordat:

• De effectiviteit van de uitvoering van de wetten door het UWV is verbeterd door sturing op resultaat via prestatieafspraken met UWV en door activiteiten ter versterking van de samenwerking van gemeenten en ketenpartners CWI en UWV in de SUWI-keten.

• De hoogte van het nalevingsniveau van wet- en regelgeving door de uitkeringsgerechtigden is bevorderd door te starten met de uitvoering van het SZW-handhavingsprogramma 2007–2010, door de aanpak van zwart werk door bijstandsgerechtigden, het ontwikkelen van een toereikend instrumentarium zodat gemeenten de rechtmatige uitvoering van de WWB kunnen verzekeren en het benoemen en evalueren van prestatie-indicatoren op het terrein van handhaving en fraudebestrijding om inzicht te krijgen in de effectiviteit van beleid en optimale sturing mogelijk te maken.

Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie.

Toelichting

WWB

De lagere bestedingen van circa € 68 mln bij de WWB ten opzichte van de begroting worden veroorzaakt door een lager beroep op de bijstand. Dit komt met name door een gunstigere ontwikkeling van de werkloosheid dan werd verwacht.

IOAW/IOAZ

De IOAW en IOAZ laten samen een onderbesteding van circa € 55 mln zien. Dit is het gevolg van de dalende volumeontwikkeling.

Bijstand zelfstandigen

De realisatie op het BBZ is circa € 20 mln hoger dan begroot. Dit is voor een belangrijk deel het gevolg van nabetalingen als gevolg van aanvullende uitkeringen en vaststellingen. Bij de Najaarsnota is het budget daartoe verhoogd met € 13,6 mln. Tegenover deze nabetalingen staan ook ontvangsten (€ 19,1 mln) (zie ontvangsten). Nabetalingen en ontvangsten resulteren uit compensatie van tegenvallers op gemeenteniveau respectievelijk terugontvangsten van meevallers op gemeenteniveau.

Bijstand Buitenland

De onderuitputting van € 0,4 mln bij de Bijstand Buitenland is het gevolg van een verlaging bij Najaarsnota van de raming met € 0,3 mln op grond van uitvoeringsgegevens over 2007 en van afname van het bestand.

Bijstand overig (waaronder Armoede en «sociale uitsluiting»)

Het onderdeel bijstand overig is samengesteld uit onderhoud/doorontwikkeling WWB, digitaal verantwoordingssysteem (DVS), repatriëring Libanon, inkomensvoorziening overig, risicobegrenzing en schuldhulpverlening.

• Schuldhulpverlening. Bij de begrotingsbehandeling SZW is het oorspronkelijke budget van € 22,5 mln verhoogd naar € 32,5 mln. Van deze € 32,5 mln is via een overboeking naar het Gemeentefonds € 31,4 mln aan gemeenten beschikbaar gesteld voor lokale activiteiten die gericht zijn op verbeteringen in de schuldhulpverlening en de armoedebestrijding. Het resterende budget van € 1 mln is geheel besteed aan ondersteuningsactiviteiten SZW, met een overlopend kaseffect naar 2008 (uitgaven in 2007 € 0,8 mln).

• Risico-begrenzing. Dit budget is bedoeld voor uitgaven in het kader van aanvragen voor aanvullende uitkeringen WWB op grond van daartoe bij de Toetsingscommissie indiende verzoeken. Bij de begrotingsopstelling waren hiertoe alleen uitvoeringskosten opgenomen (€ 0,25 mln) Bij Voor- en Najaarsnota is hiervoor een budget van € 15,8 mln beschikbaar gesteld. Uitgegeven is afgerond € 10,6 mln (niet op alle aanvragen is door de Toetsingscommissie positief beslist).

• Onderhoud/doorontwikkeling WWB. Bij Voorjaarsnota is op dit budget € 2,9 mln beschikbaar gesteld. Uitgegeven is een bedrag van afgerond € 1,7 mln. Dat er minder uitgaven zijn gedaan dan er aan bedrag beschikbaar is, heeft te maken met het feit dat de projecten in het kader van de zogenaamde programmalijnen IPW in 2007 voor het volle bedrag zijn gefinancierd, maar dat daarbij gekozen is voor een bevoorschotting van circa 80% in 2007 met nabetalingen in latere jaren.

• Inkomensvoorziening overig. Bij begrotingsopstelling waren op dit budget geen uitgaven begroot. In 2007 is op dit budget een bedrag van afgerond € 0,7 mln uitgegeven. De uitgaven hadden onder andere betrekking op de afwikkeling van bezwaar- en beroepsschriften van de bijstandsregelingen uit voorgaande jaren.

• Digitaal Verantwoordingssysteem (DVS). Hiervoor is bij Voorjaarsnota 2007 een budget beschikbaar gesteld van afgerond € 0,56 mln. Uitgaven 2007 zijn afgerond € 0,4 mln.

• Repatriëring Libanon. Bij Voorjaarsnota is hiervoor een bedrag beschikbaar gesteld van afgerond € 0,14 mln. Uitgaven 2007 zijn afgerond € 0,06 mln.

Handhaving

Op basis van het Handhavingsplan 2007–2010 was in de ontwerpbegroting 2007 afgerond € 15,1 mln opgenomen. Op grond van het kabinetsbeleid tot terugdringing van het aantal specifieke uitkeringen is in 2007 de subsidieregeling «programmatisch handhaven» niet ingevoerd en is de stimuleringsregeling «opsporing en controle» als integratie uitkering aan het Gemeentefonds toegevoegd. De begrotingsuitgaven van SZW bleven hierdoor in 2007 beperkt tot afgerond € 0,8 mln.

BIA

De BIA is een tijdelijke regeling die vervalt met ingang van 1 december 2016. Tot deze vervaldatum zullen het volume en de uitkeringslasten blijven dalen. De gerealiseerde uitkeringslasten Bia van € 5,0 mln liggen € 0,3 mln lager dan geraamd. Overigens heeft van het realisatiebedrag circa € 0,3 mln betrekking op nabetalingen 2006. Ook de toegerekende uitvoeringskosten aan BIA zullen ieder jaar dalen. De stijging van de uitvoeringskosten in 2007 ten opzichte van 2006 komt door een herverdeling van de kosten binnen de fondsen.

TRI

De uitkeringslasten en uitvoeringskosten TRI liggen respectievelijk € 9,7 en € 5,7 mln boven de vastgestelde begroting. Dit is vooral het gevolg van het Coalitieakkoord waarin afgesproken is dat de duur van de TRI verlengd wordt van 6 naar 12 maanden. Een deel van de kosten van de verlenging slaat neer in 2007.

Ontvangsten

Ontvangsten ontstaan als gevolg van de afrekening tussen Rijk en gemeenten van verstrekte voorschotten op de declaratiedelen en van de vaststellingen. Dit speelt onder andere bij de kleine bijstandsgerelateerde regelingen (IOAW, IOAZ, BBZ, WWIK).

Bron: UWV, jaarverslag.

Toelichting

WW uitkeringslasten

De in de begroting voorziene daling van de uitkeringslasten heeft zich ook feitelijk voorgedaan. De afname was zelfs nog iets groter. De ontwikkeling is voor een groot deel te danken aan de gevolgen van de gunstige conjunctuur voor het WW-volume. De gevolgen van de wijzigingen van de WW in 2006 werken in 2007 ook al door, met name de aanscherping van de wekeneis en de verkorting van de uitkeringsduur. De gemiddelde WW-uitkering ligt in 2007 op € 54 per dag. In 2006 was dit € 52 (Bron: UWV Jaarverslag).

WW uitvoeringskosten

De WW-uitvoeringskosten zijn in 2007 gedaald ten opzichte van 2006, maar zijn hoger uitgekomen dan voor 2007 begroot was. Dit hangt onder meer samen met een wijziging van de verdeling van de totale uitvoeringskosten UWV over de verschillende fondsen. Daarnaast is in 2007 aan UWV een aanvullend budget van € 21,3 mln toegekend voor de re-integratiecoaches WW.

WW ontvangsten

De ontvangsten van het UFO-fonds bestaan uit een deel premiebaten en een deel declaratie van uitkeringen. Het deel premiebaten is in de loop van 2007 overgeheveld van de sector Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt naar de inkomstensector naar analogie van de andere fondsen.

Operationele doelstelling

1. Zorgdragen dat voldoende middelen worden verstrekt aan gemeenten voor inkomensaanvulling tot minimumniveau aan mensen die niet zelf (volledig) kunnen voorzien in hun levensonderhoud

Doelbereik

WWB

Het bijstandsvolume is de afgelopen jaren gedaald. Dankzij de prikkelwerking die van de wet uitgaat en de aantrekkende conjunctuur bedraagt de daling van het volume (< 65 jaar) in 2007 ongeveer 30 000 uitkeringen. Het macrobudget WWB is voor 2007 naar verwachting meer dan toereikend; volgens de huidige inzichten zullen gemeenten samen per saldo circa € 40 mln overhouden.

Uit de in december 2007 aan de Kamer aangeboden Evaluatie WWB 2004–2007 blijkt dat veel minder mensen in de bijstand zitten en meer mensen aan het werk gaan. Door de WWB, gemeentelijke inspanningen en de aantrekkende economie is het aantal uitkeringsgerechtigden fors gedaald.

IOAW/IOAZ

Er is in 2007 een daling van het volume IOAW opgetreden van 8400 in 2006 naar 6400 in 2007. De bedragen van de grondslagen voor IOAW/IOAZ zijn per 1 januari en per 1 juli 2007 gewijzigd in verband met de aanpassing van het minimumloon.

Het kabinet heeft besloten het Inkomensbesluit IOAW (en tevens de Inkomensbesluiten TW, AOW en Anw) aan te passen zodat periodieke uitkeringen uit een stamrecht dat met een eenmalige ontslagvergoeding door de werkgever ten behoeve van de werknemer is aangekocht, niet gekort worden op de uitkering. Voorwaarde hierbij is dat de belanghebbende aantoonbaar de vrije keus heeft gehad bij de besteding van de eenmalige ontslagvergoeding. Het streven is dat deze wijziging in de Inkomensbesluiten uiterlijk op 1 april 2008 wordt gepubliceerd. Voor de IOAW werkt de wijziging terug tot 1 april 2005.

Het kabinet heeft besloten het Wetsvoorstel tijdelijke inkomensregeling oudere werklozen (IOW) te vereenvoudigen. Mensen die na hun zestigste werkloos raken in de periode tussen 1 oktober 2006 en 1 juli 2011, krijgen na afloop van hun WW- een IOW-uitkering. Deze ligt op minimumniveau. De IOW wordt met deze wijziging duidelijker en makkelijker uit te voeren voor het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) dan in het oorspronkelijke voorstel het geval zou zijn. De wijziging heeft geen gevolgen voor het inkomen van oudere werklozen.

Bijstand zelfstandigen

Het rentepercentage BBZ is in 2007 gewijzigd en de Regeling uitkeringen gemeenten Bbz 2004 is aangepast.

In 2007 is de tijdelijke SZW-borgstellingsregeling voor startende ondernemers vanuit een uitkering van kracht geworden. Met banken is een proef overeengekomen met betrekking tot starterskredieten voor uitkeringsgerechtigden.

Bijstand Buitenland

Het volume is in 2007 gedaald door natuurlijk verloop (overlijden) en door een strikter toezicht op de rechtmatigheid van de verstrekte uitkeringen. Sinds 1996 zijn geen nieuwe gevallen meer toegelaten.

Armoede en sociale uitsluiting

Op het terrein van preventie en bestrijding van stille armoede en sociale uitsluiting zijn nieuwe maatregelen genomen ter uitwerking van de motie Van Geel en in de brief die hierover aan de Kamer is gezonden.

Handhaving

In 2007 is gestart met de uitvoering van het Handhavingsprogramma 2007–2010. SZW heeft in 2007 subsidie toegekend voor de accountfunctie die gemeenten ondersteunt bij de borging van het programmatisch handhaven.

Medio 2007 zijn in verband met de afspraken in het Bestuurlijk Akkoord tussen Rijk en VNG de middelen voor het programmatisch handhaven in de periode 2007–2010 overgeheveld naar het gemeentefonds. Over de periode 2007–2010 is op deze wijze in totaal € 36,0 mln voor programmatisch handhaven aan gemeenten toebedeeld. Met BZK is ten aanzien van de wijze van verdeling van de middelen over gemeenten afgesproken dat gemeenten een vast bedrag van € 40 000 zullen krijgen en dat de dan nog resterende middelen worden verdeeld op grond van inwonertal.

Instrumenten en activiteiten

Instrumenten:

• Het inkomensdeel van de Wet werk en bijstand (WWB) (voor het re-integratiebudget wordt verwezen naar art. 23);

• Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW);

• Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ);

• Besluit bijstandsverlening zelfstandigen 2004 (BBZ);

• Inlichtingenbureau gemeenten;

• Handhavingsprogramma 2007–2010;

• Bestuurlijk Akkoord tussen Rijk en VNG;

• Subsidies (onder andere ter bevordering van innovatie).

Activiteiten SZW:

• Onderhouden van de wet- en regelgeving;

• Ramen macrobudget WWB inkomensdeel en onderhouden verdelingssystematiek;

• Toezien op een rechtmatige wetsuitvoering;

• Uitvoeren SZW-actiepunten uit vervolg bestuurlijke conferentie armoede en schulden, uit bestuurlijk akkoord tussen Rijk en VNG en uit Participatietop;

• Uitvoeren evaluatie WWB.

Activiteiten gemeenten:

• Beoordelen van recht op een uitkering;

• Verstrekken van uitkeringen.

Indicatoren

• In het kader van de evaluatie WWB is een onderzoek uitgevoerd naar de causale relatie tussen conjunctuur en effecten van Rijksbeleid op de in 2006 te realiseren bijstandslastenreductie van 5%.

• Toereikendheid macrobudget inkomensdeel WWB. Uitgangspunt is dat het macrobudget toereikend is. De minister van SZW is verantwoordelijk voor de uiteindelijke raming en vaststelling van het inkomensdeel macrobudget WWB, en monitort zodoende continu de systematiek. De financieringssystematiek WWB is onderwerp geweest van bestuurlijk en politiek overleg.

Bron: Werkt de WWB? (december 2007).

Kengetallen

Handhaving: zie de leeswijzer voor een nadere toelichting.

Bronnen:

¹ CBS bijstandsuitkeringsstatistiek

² SZW-administratie

³ SZW POROSZ

⁴ CBS fraude- en debiteurenstatistiek

⁵ Cijfers betreffen 1^e halfjaar 2007.

Operationele doelstelling

2. Zorgdragen dat werknemers bij werkloosheid een tijdelijk loonvervangend inkomen ontvangen én tot werkhervatting worden gestimuleerd

Doelbereik

WW

In 2007 zijn er 253 dzd werknemers ingestroomd in de WW. Er zijn 311 dzd uitkeringen beëindigd. 162 dzd werklozen hebben in 2007 vanuit de WW het werk hervat.

Handhaving

Zie de leeswijzer voor een nadere toelichting.

Instrumenten en activiteiten

Na de ingrijpende herzieningen in 2006 is de WW in 2007 niet (ingrijpend) verder aangepast. Wel zijn enkele in 2006 gerealiseerde wijzigingen in 2007 geïmplementeerd: de doorbetaling van WW bij kortdurende ziekte en de poortwachterstoets WW. Verder is in 2007 een project van start gegaan met het oog op vereenvoudiging van de WW. De insteek hiervan is om de referteperioden en -eisen in de WW meer af te stemmen op de informatie die werkgevers moeten aanleveren ten behoeve van de polisadministratie. De administratieve lasten voor het bedrijfsleven nemen hierdoor af.

Indicatoren

Uit de ontwikkeling van de relatieve instroomkans van werknemers vanaf 57½ jaar blijkt dat deze categorie binnen de WW-populatie geen bijzondere positie meer inneemt. De gemiddelde duur van de uitkering aan deze categorie is ook lager dan begroot. Dat neemt niet weg dat de kans op werk van de totale categorie ouderen van 55 jaar en ouder in de WW nog steeds gering is. De gemiddelde verblijfsduur is daarom veel langer dan gemiddeld. Het kabinet heeft zich voorgenomen om de kans op werk voor langdurige werklozen, waaronder veel ouderen, aanzienlijk te verbeteren. Het streven is erop gericht de hiervoor ontwikkelde maatregelen in 2009 in werking te doen treden.

Het aandeel van ouderen in de uitstroom uit de WW is drastisch toegenomen. Voor een deel wordt dit veroorzaakt doordat in 2007 meer ouderen uit de WW zijn gestroomd. De belangrijkste verklaring is echter de forse daling van werknemers < 45 jaar in de instroom én in de uitstroom uit de WW.

De toename van het aandeel van ouderen in de uitstroom uit de WW leidt tot een stijging van de gemiddelde duur bij uitstroom voor de gehele WW populatie.

Bronnen:

¹ UWV, Jaarverslag.

² SZW Porosz.

Kengetallen

Door het niet herhalen van het Porosz-onderzoek is voor de kengetallen «bekendheid medewerkingsverplichting» en «-informatieverplichting» een andere bron gebruikt dan in de begroting 2007. De aangegeven percentages zijn afkomstig uit een UWV-onderzoek en zijn qua niveau niet vergelijkbaar met de in de begroting 2007 gepresenteerde percentages.

Bronnen:

¹ UWV Jaarverslag.

² UWV-onderzoek «rechten en plichten».

Operationele doelstelling

3. Verstrekken van een tijdelijke financiële ondersteuning aan kunstenaars

Doelbereik

Kunstenaars worden in de gelegenheid gesteld een renderende beroepspraktijk op te bouwen, al dan niet in combinatie met inkomsten buiten de kunst.

WWIK

Het volume aan uitkeringen WWIK is gedaald van 2510 in 2006 naar 2270 uitkeringen ultimo 2007. Hierdoor bedraagt de volumedaling sedert de inwerkingtreding van de WWIK in 2005 27%. De indruk bestaat dat de volumedaling vooral wordt veroorzaakt door de verbeterde economische situatie in de afgelopen jaren.

In de regelgeving WWIK is in 2007 de Regeling financiële en administratieve uitvoeringsvoorschriften WWIK gewijzigd in verband met de rijksbrede invoering van single-information en single-audit, waardoor gemeenten zich verantwoorden via de (bijlage bij de) gemeenterekening.

Instrumenten en activiteiten

Instrumenten:

• Wet werk en inkomen kunstenaars (WWIK);

• Re-integratiebudget WWB (artikel 23).

Activiteiten SZW:

• Onderhouden van wet- en regelgeving;

• Toezien op een rechtmatige wetsuitvoering.

Activiteiten centrumgemeenten:

• Beoordelen van recht op een uitkering;

• Verstrekken van uitkeringen aan kunstenaars.

Activiteiten Kunstenaars & Co:

• Uitvoeren beroepsmatigheidstoets.

Kengetallen

Bron: SZW-administratie.

Operationele doelstelling

4. Zorgdragen dat een aanvulling tot inkomen op minimumniveau wordt verstrekt aan oudere herkeurde arbeidsongeschikten

Doelbereik

Oudere herkeurde arbeidsongeschikten die op grond van de Wet terugdringing beroep op de arbeidsongeschiktheidsregelingen (TBA) hun arbeidsongeschiktheidsuitkering geheel of gedeeltelijk hebben verloren, wordt een inkomen op minimumniveau geboden en worden gemotiveerd (zo snel mogelijk) te gaan werken.

Instrumenten en activiteiten

Instrumenten:

• De tijdelijke Wet beperking inkomensgevolgen arbeidsongeschiktheidscriteria (BIA);

• Bijdrage uitvoeringskosten UWV.

Activiteiten SZW:

• Toezien op een rechtmatige wetsuitvoering;

• Onderhouden van de wet- en regelgeving.

Activiteiten UWV:

• Beoordelen van recht op een uitkering;

• Verstrekken van uitkeringen.

Kengetallen

Er is geen indicator geformuleerd. De BIA is een overgangsregeling voor een steeds kleiner wordende groep uitkeringsgerechtigden. Per 1 december 2016 zal het uitkeringsrecht op grond van de BIA vervallen.

Bronnen: SZW-administratie, UWV Jaarverslag.

Operationele doelstelling

5. Zorgdragen dat een tijdelijke tegemoetkoming wordt verstrekt aan bepaalde arbeidsongeschikten die herbeoordeeld zijn in de zogenaamde herbeoordelingsoperatie

Doelbereik

Herbeoordeelde arbeidsongeschikten die een lagere of geen uitkering meer ontvangen, en die nog niet (meer) werk hebben gevonden, ontvangen als zij geen WW-uitkering krijgen, een tijdelijke tegemoetkoming, om te voorkomen dat zij in financiële problemen komen.

Het aantal nieuwe TRI-uitkeringen in 2007 bedroeg 7715. Ultimo 2007 waren er 7616 lopende TRI-uitkeringen.

De herbeoordelingsoperatie wordt volgens de huidige inzichten medio 2009 afgerond.

Instrumenten en activiteiten

Instrumenten:

• De Tijdelijke Regeling Inkomensgevolgen herbeoordeelde arbeidsongeschikten (TRI);

• Bijdrage uitvoeringskosten UWV.

Activiteiten SZW:

• Toezien op een rechtmatige wetsuitvoering;

• Onderhouden van de wet- en regeling.

Activiteiten UWV:

• Beoordelen van recht op uitkering;

• Verstrekken van uitkeringen.

De tegemoetkoming op grond van de TRI is voor alle TRI-gerechtigden verlengd van zes naar twaalf maanden. De looptijd van de TRI-regeling is verlengd tot 1 januari 2011.

Kengetallen

Gezien de geringe aantallen gerechtigden, het geringe uitkeringsbedrag en de korte looptijd van de regeling zijn geen indicatoren en kengetallen geformuleerd.

Overzicht afgeronde onderzoeken

nb: Het eindrapport evaluatie WWB is tevens de beleidsdoorlichting WWB Inkomensdeel

31 Inkomensbescherming met activering bij arbeidsongeschiktheid

Algemene doelstelling

Zorgdragen voor adequate bescherming met activerende voorwaarden tegen de financiële risico’s bij arbeidsongeschiktheid

Omschrijving

Om werknemers en jonggehandicapten te beschermen tegen het risico van gebrek aan inkomen als gevolg van ziekte en arbeidsongeschiktheid. SZW creëert de voorwaarden voor het toekennen van de uitkeringen en zorgt voor de uitvoering door het laten verstrekken van uitkeringen door het UWV.

Doelbereik

De omschreven doelgroep kan aanspraak maken op een uitkering dan wel het doorbetaald krijgen van loon ter hoogte van 75% van het (minimum-) loon. Diverse rechten en plichten stimuleren hen te werken aan een snelle werkhervatting. Het aantal Wajonguitkeringen steeg van 156 duizend ultimo 2006 naar 167 duizend ultimo 2007. Het totale aantal WIA- en WAO-uitkeringen daalde van 658 duizend ultimo 2006 tot 634 duizend ultimo 2007. Hierbij daalde het aantal WAO-uitkeringen van ultimo 2006 tot ultimo 2007 van 639 duizend tot 596 duizend. Over dezelfde periode steeg het aantal IVA-uitkeringen van 4 duizend tot 8 duizend, het aantal WGA-uitkeringen van 15 duizend tot 30 duizend. Voorts daalde het aantal WAZ uitkeringen van ultimo 2006 tot ultimo 2007 van 47 duizend tot 43 duizend.

Externe factoren

Effectieve uitvoering door UWV van de regelingen inzake ziekte en arbeidsongeschikhtheid.

Budgettaire gevolgen van beleid

Bron: SZW-administratie.

Toelichting

In 2006 en 2007 is de Wajonginstroom onverwacht sterk gestegen. In 2006 en 2007 werden circa 3 000 respectievelijk 4 500 meer nieuwe uitkeringen toegekend dan verwacht. De instroom in de Wajong heeft een complexe achtergrond, maar is de afgelopen jaren vooral gestegen door toenemende doorstroom vanuit de Bijstand, het voortgezet speciaal onderwijs (VSO) en het praktijkonderwijs (PRO). Ook is er sprake van een toenemende instroom van jongeren met autistische stoornissen. Als gevolg van de toegenomen instroom zijn de uitkeringslasten van de Wajong in 2007 € 140 mln hoger dan begroot. Ook heeft dit geleid tot hogere uitvoeringskosten.

De uitvoeringskosten liggen € 8 mln hoger dan begroot. Naast het genoemde volume-effect hangt dit samen met de wijziging van de verdeling van de uitvoeringskosten van UWV over de verschillende fondsen (zie ook de toelichting op de premie-uitgaven).

Bron: UWV, jaarverslag.

Toelichting

Uitkeringslasten

De uitkeringslasten van de WAO zijn sterk beïnvloed door de afspraken in het Coalitieakkoord. De uitkeringslasten vallen ruim € 300 mln hoger uit dan begroot. Dit is voor een belangrijk deel toe te schrijven aan het verhogen van de uitkering van volledig arbeidsongeschikten van 70% naar 75% en de verlaging van de leeftijdsgrens voor de eenmalige herbeoordelingsoperatie van 50 naar 45 jaar.

De WAZ is per 1 augustus 2004 afgeschaft voor nieuwe gevallen. De uitkeringslasten vallen in 2007 iets lager uit dan begroot.

De uitkeringslasten van de IVA komen in 2007 ruim € 110 mln lager uit dan begroot als gevolg van minder instroom dan verwacht in 2006 en 2007. De instroom komt zowel in 2006 als in 2007 uit op circa 4 000 IVA-uitkeringen. In de begroting 2007 werd nog uitgegaan van een instroom van 8 000 IVA-uitkeringen in 2006 en 12 000 IVA-uitkeringen in 2007.

De uitkeringslasten van de WGA vallen in 2007 ruim € 70 mln lager uit dan begroot. Dit is het gevolg van een lagere instroom in 2007: deze was geraamd op 24 000 WGA-uitkeringen, maar bedraagt feitelijk 18 000 WGA-uitkeringen.

De uitkeringslasten van de Ziektewet vallen € 117 mln hoger uit dan was begroot. De belangrijkste oorzaak hiervan ligt in een langere gemiddelde verblijfsduur in de Ziektewet, vooral bij de zieke werklozen. Sinds 1 mei 2007 gaan zieke werklozen pas na 13 weken over van de WW naar de Ziektewet. Deze groep is vaak lang ziek, waardoor de gemiddelde ziekteduur toeneemt.

De WAZ is per 1 augustus 2004 afgeschaft voor nieuwe gevallen. De uitkeringslasten vallen licht lager uit dan begroot.

Uitvoeringskosten

De realisatie van de uitvoeringskosten wijkt aanzienlijk af van de bedragen in de begroting. Dit hangt met name samen met wijzigingen in de verdeling van de totale uitvoeringskosten van UWV over de verschillende fondsen. Deze wijzigingen hebben tot gevolg dat een aantal regelingen zwaarder wordt belast dan oorspronkelijk begroot en een aantal andere regelingen minder zwaar.

Daarnaast geldt voor de WAO dat in 2007 aanvullende middelen aan UWV zijn toegekend voor de uitvoering van de WAO-paragraaf uit het Coalitieakkoord en voor de gevolgen van de rechterlijke uitspraak inzake de maximering van de maatman.

Vanaf begrotingsjaar 2008 wordt voor de SZW-begroting gewerkt met een model dat aansluit bij de kostenverdeling zoals UWV die hanteert. Hierdoor zullen de verschillen tussen begroting en jaarverslag in de toekomst naar verwachting lager zijn.

Operationele doelstelling

1. Zorgdragen dat een permanente inkomensvoorziening wordt verstrekt aan volledig en duurzaam arbeidsongeschikte werknemers en een in principe tijdelijke inkomensvoorziening aan gedeeltelijk arbeidsgeschikte en tijdelijk volledig arbeidsongeschikte werknemers

Doelbereik

Beperking van de instroom van volledig en duurzaam arbeidsongeschikten tot 25 000. Deze doelstelling is gerealiseerd; de IVA-instroom is in 2007 beperkt gebleven tot 4 000.

Instrumenten en activiteiten

Ingezette en gerealiseerde instrumenten:

• Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA), bestaande uit de IVA- en WGA-regelingen;

• Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO);

• Ziektewet (ZW);

• Wet arbeidsongeschiktheidsuitkering zelfstandigen (WAZ) (beëindigd per 1 augustus 2004);

• Loondoorbetaling bij ziekte;

• Schattingsbesluit arbeidsongeschiktheidswetten;

• Bijdrage uitvoeringskosten aan UWV.

Ingezette en gerealiseerde SZW-activiteiten:

• Treffen van financiële maatregelen ter stimulering van gedeeltelijk arbeidsgeschikten om arbeid te verrichten;

• Treffen van financiële maatregelen ter stimulering van werkgevers om gedeeltelijk arbeidsgeschikte werknemers in dienst te houden of te nemen;

• Handhaving van wet- en regelgeving.

Ingezette en gerealiseerde UWV-activiteiten:

• Verstrekken van IVA-, WGA-, WAO-, ZW- en WAZ-uitkeringen;

• Herbeoordelen bestaande uitkeringsgerechtigden;

Indicatoren

Zie de leeswijzer voor een nadere toelichting over de nalevingsindicatoren.

Bronnen: Jaarverslag UWV.

Kengetallen

Door het niet herhalen van het Porosz-onderzoek is voor de kengetallen «bekendheid medewerkingsverplichting» en «-informatieverplichting» een andere bron gebruikt dan in de begroting 2007. De aangegeven percentages zijn afkomstig uit een UWV-onderzoek en zijn qua niveau niet vergelijkbaar met de in de begroting 2007 gepresenteerde percentages.

Bronnen:

¹ UWV-onderzoek «rechten en plichten»

² Gebaseerd op nieuw gedefinieerd werknemersbestand, kan niet vergeleken worden met 2005 of eerder.

overig: UWV, Jaarverslag.

Operationele doelstelling

2. Zorgdragen dat een aanvulling tot inkomen op minimumniveau wordt verstrekt aan jonggehandicapten

Doelbereik

In 2007 zijn 167 000 jonggehandicapten beschermd tegen het risico van gebrek aan inkomen als gevolg van ziekte en arbeidsongeschiktheid.

Instrumenten en activiteiten

Ingezette en gerealiseerde instrumenten:

• Wet op de arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong);

• Bijdrage uitvoeringskosten aan UWV.

Ingezette en gerealiseerde UWV-activiteiten:

• Verstrekken van Wajong-uitkeringen;

• Herbeoordelen bestaande jonggehandicapten.

Kengetallen

Bronnen: UWV, Jaarverslag.

Overzicht afgeronde onderzoeken