Gerealiseerde uitgaven 2009Totaal € 6 239,6 miljoen

Gerealiseerde ontvangstenTotaal € 1 314,4 miljoen

INHOUDSOPGAVE blz.

A. ALGEMEEN

HOOFDSTUK 1 – AANBIEDING VAN HET JAARVERSLAG EN VERZOEK TOT DECHARGEVERLENING

AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

AAN de Voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik het Departementale Jaarverslag van het ministerie van Justitie over het jaar 2009 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Justitie decharge te verlenen over het in het jaar 2009 gevoerde financiële beheer.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden. Het rapport bevat de bevindingen en het oordeel van de Rekenkamer met betrekking tot:

a. het gevoerde financieel en materieelbeheer;

b. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

c. de financiële informatie in het jaarverslag;

d. de betrokken saldibalans;

e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

f. de in het Jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen verder de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

a. het Financieel Jaarverslag van het Rijk over 2009;

b. het voorstel van de Slotwet over het jaar 2009, dat met het onderhavige Jaarverslag samenhangt;

c. het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2009 met betrekking tot het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het Financieel Jaarverslag van het Rijk;

d. de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel Jaarverslag van het Rijk over 2009 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2009, alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2009 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken Slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van Tweede Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, tweede lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Eerste Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

HOOFDSTUK 2 – LEESWIJZER

Algemeen

In dit Departementaal Jaarverslag 2009 legt de Minister van Justitie verantwoording af over het gevoerde beleid, de bereikte resultaten van dit beleid en de kosten van het beleid in 2009.

Dit Jaarverslag valt uiteen in:

• deel A Algemeen;

• deel B Beleidsverslag;

• deel C Jaarrekening;

• deel D Bijlagen.

Deel A – Algemeen

In deel A zijn opgenomen het verzoek tot dechargeverlening aan de Voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer van de Staten-Generaal en deze leeswijzer.

Deel B – Beleidsverslag

In deel B wordt ingegaan op de beleidsmatige resultaten. Hoofdstuk 3 «Beleidsprioriteiten» geeft een inzicht in de voortgang van de doelstellingen uit het kabinetsprogramma 2007–2011. Hoofdstuk 4 «Beleidsartikelen» schetst per beleidsartikel de resultaten van het in 2009 gevoerde beleid. Dit op basis van de doelstellingen zoals geformuleerd in de begroting 2009. De realisatie van deze doelstellingen wordt in dit Jaarverslag toegelicht, evenals de politiek en maatschappelijk relevante resultaten. Hoofdstuk 5 bevat de niet-beleidsartikelen. In deel B is tevens de Bedrijfsvoeringsparagraaf (hoofdstuk 6) en het hoofdstuk Raad voor de rechtspraak (hoofdstuk 7) opgenomen.

De indeling van de beleidsartikelen volgt de indeling van de begroting 2009, te weten:

11 Nederlandse rechtsorde;

12 Rechtspleging en rechtsbijstand;

13 Rechtshandhaving, criminaliteits- en terrorismebestrijding;

14 Jeugd;

15 Vreemdelingen;

17 Internationale rechtsorde.

Naast deze beleidsartikelen kent Justitie ook een drietal niet-beleidsartikelen, te weten:

91 Algemeen;

92 Nominaal en onvoorzien;

93 Geheim.

Het beleidsverslag bevat zowel financiële als niet-financiële informatie. Deze zijn aan verschillende kwaliteitsnormen onderhevig.

Deel C – Jaarrekening

Deel C bestaat uit de verantwoordingsstaat van het departement, de departementale saldibalans en de samenvattende verantwoordingsstaat van de baten-lastendiensten. Per baten-lastendienst wordt de balans, de staat van baten en lasten en het kasstroomoverzicht gepresenteerd. Ook is hier het overzicht van de uit publieke middelen gefinancierde topinkomens bij het ministerie van Justitie opgenomen.

In de beleidsartikelen in deel B is het jaarrekeninggedeelte terug te vinden in de tabellen budgettaire gevolgen van beleid met bijbehorende financiële toelichting. In de toelichtende paragraaf zijn verschillen en mutaties toegelicht die groter zijn dan € 5 miljoen, dan wel politiek of anderszins relevant. Mutaties die in eerdere begrotingsstukken (waaronder suppletoire begrotingen) aan de Tweede Kamer zijn gemeld, zijn in de financiële toelichting op hoofdlijnen toegelicht.

Deel D – Bijlagen

Deel D bevat de volgende bijlagen:

• Een overzicht toezichtrelatie ZBO/RWT;

• Overzicht niet-financiële informatie over inkoop van adviseurs en tijdelijk personeel;

• Overzicht in 2009 in werking getreden wetsvoorstellen;

• Lijst met afkortingen;

• Trefwoordenregister.

Tevens zijn als sluitstuk van het Jaarverslag stroomschema’s opgenomen voor de strafrechtsketen, voor de Wet administratieve handhaving verkeersvoorschriften, bestuurlijke boete en voor de vreemdelingenketen. Deze schema’s bieden inzicht in de diverse organisatieonderdelen die deel uitmaken van de keten en hun onderlinge relaties.

Afspraken ten aanzien van de begroting 2009

Zoals in de begroting 2009 is vermeld heeft het ministerie van Justitie over een aantal punten specifieke afspraken gemaakt met het ministerie van Financiën. De afspraken die ook doorwerken in deze verantwoording worden hieronder gememoreerd.

Positionering apparaatsuitgaven

Alle apparaatsbudgetten van beleids- en stafdirecties zijn – met uitzondering van het apparaatsbudget van de Directie Wetgeving – bij het niet-beleidsartikel 91 «Effectieve besturing van het Justitie-apparaat» ondergebracht. De apparaatsbudgetten van de Directie Wetgeving staan op de artikelen 11 «Nederlandse rechtsorde» en 17 «Internationale rechtsorde».

Subsidies

Bij de tabellen met de budgettaire gevolgen van beleid worden subsidieverplichtingen niet gespecificeerd.

Toelichten van programma- en apparaatsuitgaven met volume- en prijsgegevens

In overleg met het ministerie van Financiën zijn apparaats- en programma-uitgaven niet toegelicht met volume- en prijsgegevens indien Justitie dit niet zinvol acht.

Outcome- en outputindicatoren

Bij de operationele doelstellingen 11.1, 11.2, 13.6 en 17 ontbreken outcome- en outputindicatoren. Bij deze artikelen gaat het om prestaties of activiteiten die zich lastig in kwantificeerbare gegevens laten uitdrukken. Waar mogelijk wordt volstaan met input- en of througputgegevens, kwalitatieve gegevens of wordt door middel van evaluatieonderzoek inzicht verkregen in de beleidseffecten.

Raad voor de rechtspraak

In de Wet op de rechterlijke organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering geattribueerd aan de gerechten en aan de Raad voor de rechtspraak. Daarmee heeft de Minister van Justitie geen directe verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering. Wel heeft de Minister een verantwoordelijkheid als toezichthouder.

De bekostigingswijze van de Raad is volledig gebaseerd op outputfinanciering. Over de Raad voor rechtspraak is een apart hoofdstuk opgenomen (deel B, hoofdstuk 7).

Gehanteerde toerekeningssleutels

Het komt voor dat een budgethouder of een organisatie-eenheid een bijdrage levert aan meerdere doelstellingen. Indien geen betere informatie voorhanden is, zijn bij de verantwoording 2009 de toerekeningssleutels toegepast zoals gehanteerd bij de begroting 2009.

Derdeninformatie

Daar waar informatie van derden is opgenomen, wordt dit specifiek in de toelichting bij de betreffende operationele doelstelling vermeld.

Positionering baten-lastendiensten

De bijdragen aan alle uitvoerende diensten, inclusief de baten-lastendiensten van het ministerie van Justitie, worden wat betreft de begrotingsindeling aangemerkt als programma-uitgaven.

Overige punten

Relatie rijksbijdrage en baten-lastendiensten

Het Ministerie van Justitie draagt aan de diverse baten-lastendiensten (IND, DJI, CJIB, NFI, Dienst Justis, GDI) een jaarlijkse bijdrage af. Omdat deze diensten vaak beschikken over meerdere inkomstenbronnen en zij onder andere hun uitgaven ten laste moeten brengen van het jaar waarin de prestatie is geleverd is het niveau van de gerealiseerde uitgaven ten laste van het ministerie (de rijksbijdrage) meestal niet gelijk aan de kosten van het agentschap in het betreffende kalenderjaar. In de Justitiebegroting en het Jaarverslag zijn de (gerealiseerde) rijksbijdragen op de betreffende operationele doelstellingen vermeld. Voor een juist beeld van de kosten en het exploitatieresultaat van de baten-lastendiensten wordt verwezen naar de specifieke verantwoording over de baten-lastendiensten (deel C, hoofdstuk 10).

Groeiparagraaf

Het hoofdstuk «Beleidsprioriteiten» is aangevuld met informatie over de financiële en budgettaire consequenties van de beleidsmaatregelen die genomen zijn teneinde de beleidsprioriteiten te realiseren. De bedragen in deze tabellen illustreren het financieel belang van een kabinetsdoel. De Justitiebegroting is ingericht op beleidsartikelen en niet op kabinetsdoelen. De opgenomen bedragen in de tabel uit hoofdstuk 3 zijn daarom indicatief en niet één op één uit de departementale administratie te herleiden. Het is in dit overzicht mogelijk dat een bedrag ten goede komt aan meerdere doelstellingen en dus meerdere keren wordt genoemd. In het voorliggende Jaarverslag is in ditzelfde hoofdstuk per kabinetsdoel een beleidsconclusie opgenomen.

B. BELEIDSVERSLAG

HOOFDSTUK 3 – BELEIDSPRIORITEITEN

1. Inleiding

Justitie staat voor een samenleving waarin mensen zich veilig, vertrouwd en met elkaar verbonden voelen. Om te bereiken dat Nederland veiliger en meer leefbaar wordt heeft Justitie (ook) voor 2009 een ambitieus beleidsprogramma opgesteld. Justitie streeft naar een rechtvaardige samenleving waarin sprake is van een consequente rechtshandhaving; waar mensen zich veilig voelen; waar de recidive wordt teruggebracht door het verbeteren van de nazorg voor (ex-)gedetineerden; waar het asiel- en migratiebeleid zodanig wordt vorm gegeven dat we bescherming bieden waar dat nodig is maar streng zijn tegen hen die misbruik maken van de procedures.

Terugkijkend op het afgelopen jaar kan met een zekere tevredenheid geconstateerd worden dat hard gewerkt is om de ambities te realiseren.

Niet alleen heeft Justitie gedaan wat beloofd werd. Er is ook een aantal extra activiteiten ontplooid die Nederland direct of op de langere termijn weer veiliger en meer leefbaar maken.

De uitvoering van het programma «Veiligheid begint bij voorkomen» ligt op schema. Nederland is de afgelopen jaren veiliger geworden. De zichtbare criminaliteit, met uitzondering van overvallen, is afgenomen. Ook het aantal geweldsdelicten is zichtbaar afgenomen.

In 2009 is een brede evaluatie gedaan van de (super)snelrechtvoorzieningen die zijn ingezet na de jaarwisseling 2008–2009.

De «Menukaart (super)snelrecht», die aangeeft in welke gevallen en onder welke voorwaarden het (super)snelrecht het beste kan worden ingezet, is naar aanleiding van de ervaringen na de jaarwisseling 2008–2009 op een aantal punten aangevuld of aangepast.

In 2009 is het «Masterplan gevangeniswezen 2009–2014» naar de Tweede Kamer gezonden. Het plan richt zich op de modernisering van het gevangeniswezen en de flexibele inzet van de detentiecapaciteit. Voorbeeld van dit laatste is het verdrag dat Nederland en België hebben gesloten over het ter beschikking stellen van de penitentiaire inrichting in Tilburg voor de uitvoering van Belgische vrijheidsstraffen.

Het verdrag met België is uniek en een treffend voorbeeld van de vergaande samenwerking op Europees niveau. Het verdrag is gunstig voor beide landen. Door deze overeenkomst kan het bestaande cellentekort in België tijdelijk worden opgevangen. Voor Nederland betekent het verdrag dat de voorgenomen sluiting van een aantal gevangenissen is opgeschort.

In december 2009 is het nieuwe JBZ-meerjarenbeleidskader 2010–2014, het Stockholm Programma, aangenomen. Nederland heeft op een gecoördineerde wijze zijn visie op dit programma voorbereid en actief uitgedragen. Dit heeft er in geresulteerd dat een groot aantal elementen die Nederland in EU-verband van belang acht, zijn terug te vinden in het Stockholm Programma.

2. Realisatie beleidsprioriteiten in 2009

Hierna wordt per beleidsdoelstelling (en voor een aantal overige doelstellingen) aangegeven wat er bereikt is in 2009

Vergroting van de aantrekkelijkheid van Nederland voor kenniswerkers (doelstelling 13)

Modern migratiebeleid

In 2009 is het wetsvoorstel Modern Migratiebeleid bij de Tweede Kamer ingediend, evenals de Nota n.a.v. het Verslag en de Nota van Wijziging (TK 32 052). Dit wetsvoorstel is gebaseerd op de eind 2008 door de Tweede Kamer geaccordeerde «Blauwdruk Modern Migratiebeleid». Vooruitlopend op het nieuwe toelatingsstelsel kunnen aan Nederlandse of internationale topinstellingen afgestudeerde buitenlandse studenten die willen werken in Nederland een verblijfsvergunning krijgen. Ze kunnen dan een jaar zoeken op de Nederlandse arbeidsmarkt. De verblijfsprocedures voor studenten zijn – in samenwerking met instellingen voor hoger onderwijs – sterk ingekort.

Beleidsmatige conclusie:

Het project Modern Migratiebeleid werd eind 2009 afgerond. Als proeftuin is de regeling hoogopgeleiden ingevoerd. Het wetsvoorstel tot uitvoering van het modern migratiebeleid is in september 2009 bij de Tweede Kamer ingediend.

Door gerichte maatregelen bevorderen van een respectvolle omgang van mensen met elkaar en van fatsoen in het maatschappelijke verkeer (doelstelling 49)

Deze doelstelling wordt vormgegeven door verschillende initiatieven, waaronder ook projecten rond gedragscodes in buurten en op scholen, en het stimuleren van buurtbemiddeling. Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) speelt hierin een belangrijke rol. In 2009 verschenen in dit kader van het CCV onder meer een model intentieverklaring gedragscodes en een model convenant gedragscodes. Op de internetsite van het CCV zijn ook ervaringen te lezen met het instrument. Per 1 december 2009 waren er 19 projecten rond gedragscodes in buurten, en hadden 38 scholen in het voortgezet onderwijs gedragscodeprojecten uitgevoerd. Ook zijn in Nederland inmiddels ruim 130 projecten buurtbemiddeling in gang gezet.

PROJECT 10: Veiligheid begint bij voorkomenEen reductie van criminaliteit met 25 procent in 2010 ten opzichte van 2002 (doelstelling 50)

Veiligheid begint bij Voorkomen

Het project «Veiligheid begint bij Voorkomen» (VbbV), waarvoor de minister van Justitie als projectminister is aangewezen, wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met de ministers van BZK, OCW, J&G en WWI.

De tweede voortgangsrapportage van het project is in oktober 2009 aangeboden aan de Tweede Kamer (TK 28 684, 253). Voor deze voortgangsrapportage is gebruik gemaakt van gegevens uit de Integrale Veiligheidsmonitor (IVM) en de Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven (MCB) over het jaar 2008 die in 2009 is verschenen. De rapportages over 2009 zijn bij het schrijven van dit jaarverslag nog niet verschenen. Uit de rapportages over 2008 bleek dat de structurele daling van de zichtbare criminaliteit, die zich al sinds de start van het vorige veiligheidsprogramma in 2002 voordoet, zich ook in dat jaar heeft voortgezet.

19 procent minder geweldsdelicten

Het aantal geweldsdelicten is in de periode 2006 tot en met 2008 met 14,5% afgenomen.

Eergerelateerd geweld

In 2009 heeft Justitie vooral geïnvesteerd in deskundigheidsbevordering, en in het verkrijgen van een beter zicht op de aard en omvang van het eergerelateerd geweld. Deskundigheidbevordering blijft een speerpunt (zie ook de vijfde voortgangsrapportage van het programma Eergerelateerd Geweld,TK 30 388, nr. 34). Gewerkt wordt aan de invoering van een samenhangende aanpak van eergerelateerd geweld. Dit krijgt vorm binnen de bestaande lokale netwerken en structuren, zoals op het terrein van huiselijk geweld.

Verbetering ophelderingspercentage met 15 procent

De verbetering van het ophelderingspercentage is mede het gevolg van de inzet van extra forensische assistenten bij de politie, zoals die voor deze jaren is voorzien. De opbouw van de daartoe dienende aanvullende formatie en op welk moment daarvan effecten zijn te verwachten, vormen onderdeel van de (politie-)begroting van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Omdat de criminaliteitscijfers over 2008 en 2009 nog niet door het CBS gepubliceerd zijn kan het in die jaren gerealiseerde ophelderingspercentage nog niet worden vastgesteld.

Daling criminaliteit tegen ondernemingen met 25 procent

Het geweld tegen het bedrijfsleven is blijkens de in 2009 gepubliceerde Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven in de periode 2004 tot en met 2008 gedaald in de sectoren detailhandel, transport, zakelijke dienstverlening en horeca. Alleen in de bouw is het slachtofferpercentage gelijk gebleven. De diefstal in de detailhandel is in 2008 toegenomen.

Daling 7- jaarsrecidive met 10 procentpunt

Om de 7-jaarsrecidive met 10 procentpunt te laten afnemen moet de 2 jaars-recidive onder ex-gedetineerden tussen 2002 en 2010 met 7,7 procent afnemen en onder jeugdige justitiabelen met 5,8 procentpunt. Uit het recidivebericht 1997–2006 van het WODC blijkt dat er sprake is van een gunstige ontwikkeling. In vergelijking met 2002 is de 2-jaarsrecidive voor volwassen ex-gedetineerden die in 2006 uitstroomden uit een justitiële inrichting, al met 4,9 procentpunt gedaald. Bij jeugdige daders is voor het eerst sinds jaren een lichte daling te zien.

Jeugd

Voor jeugdcriminaliteit geldt eveneens dat de recidive met 10 procentpunt moet verminderen in de periode van 2002–2010. In het jaar 2009 is daarom ingezet op de gedragsbeïnvloedende maatregel. De Wet gedragsbeïnvloeding jeugdigen geeft de rechter meer keuzemogelijkheden en introduceert de nieuwe gedragsbeïnvloedende maatregel. Zo kan de rechter meer maatwerk bieden omdat alle combinaties van jeugdstraffen mogelijk worden.

Verbetermaatregelen Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI’s)

Over de verbetermaatregelen voor de JJI’s wordt periodiek gerapporteerd aan de Tweede Kamer. In 2009 kreeg 96% van alle jeugdigen begeleiding bij uitstroom uit de JJI. Ook zijn er n in het kader van het samenwerkingsverband Forensisch Consortium Adolescenten (ForCA) twee observatieafdelingen in JJI Teylingereind van start gegaan.

Tot slot is er in 2009 een HKZ-kwaliteitscertificering (harmonisatie kwaliteitsbeoordeling in de zorgsector) voor de JJI’s ontwikkeld waarmee het mogelijk wordt om het kwaliteitsmanagementsysteem van de JJI’s te laten toetsen Bij plaatsing in een Justitiële jeugdinrichting is goede begeleiding bij terugkeer in de samenleving essentieel gebleken (ook om recidive te voorkomen).

Slachtofferbeleid

Het Wetsvoorstel versterking positie van het slachtoffer in strafzaken is aanvaard.

Een onderdeel hiervan is de voorschotregeling. Deze regeling zorgt ervoor dat de overheid acht maanden na het onherroepelijk worden van het vonnis het nog openstaande bedrag van de aan de dader opgelegde schadevergoedingsmaatregel aan het slachtoffer van een ernstig gewelds- of zedendelict uitkeert.

Er zijn 4 slachtofferloketten ingericht. In het slachtofferloket werken de politie, het Openbaar Ministerie en Slachtofferhulp Nederland nauw met elkaar samen onder leiding van een onafhankelijke coördinator

Beleidsmatige conclusie:

Uit de tweede voortgangsrapportage blijkt dat de meeste maatregelen tot uitvoering zijn gekomen. Daarmee ligt het project nog steeds goed op koers. In de komende periode wordt prioritair ingezet op een aantal weerbarstige onderdelen, zoals overvallen en overlast en verloedering. Op die terreinen dienen nog de nodige inspanningen te worden verricht. Het kabinet Balkenende IV realiseerde zich dat de eventuele effecten van de economische crisis ongewis zijn. De overtuiging is echter dat met de inzet van alle betrokken partijen, het bereiken van de geformuleerde doelstellingen binnen de kabinetsperiode nog steeds binnen bereik ligt.

Uiterlijk in 2011 geen coffeeshops meer in de nabijheid van scholen (doelstelling 54)

Coffeeshops

Coffeeshops moeten voldoen aan een aantal randvoorwaarden, zoals het volgen van de AHOJG-criteria (geen affichering, harddrugs, overlast, jonger dan 18, grote hoeveelheden), niet dicht bij scholen en niet bij landsgrenzen. Doelstelling is de coffeeshops die niet aan deze criteria voldoen, te sluiten.

Over deze doelstelling is gerapporteerd in de tweede voortgangsrapportage van het project «Veiligheid begint bij Voorkomen».

Met de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en gemeenten zijn afspraken gemaakt over de invulling van het afstandscriterium tussen coffeeshops en scholen. Volgens de monitoring die de VNG uitvoert, voldoet inmiddels 85% van de gemeenten met een coffeeshop aan dit criterium.

In 2009 verscheen het rapport: «Geen Deuren maar Daden: Nieuwe Accenten in het Nederlands Drugsbeleid». Het rapport is in juli 2009 aangeboden aan de Tweede Kamer (TK 24 077, nr. 237).

De reactie op het rapport is beschreven in de «Hoofdlijnenbrief Drugs», die de Ministers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Justitie, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en voor Jeugd en Gezin op 11 september 2009 aan de Tweede Kamer hebben toegezonden (TK 24 077, nr. 239).

Beleidsmatige conclusie:

In het Beleidsprogramma «Samen werken, samen leven» is als doelstelling opgenomen dat uiterlijk in 2011 alle gemeenten een minimale afstand tussen scholen en coffeeshops als criterium zullen vaststellen en toepassen. In 2009 is deze doelstelling nog niet bereikt. In 2010 worden de gemeenten die nog niet aan de afspraken voldoen hier actief op aangesproken. Hiermee blijft het voornemen om de doelstelling uiterlijk in 2011 te realiseren in zicht.

Identificatiesysteem

Nieuw identificatiesysteem in 2010 in gebruik (doelstelling 56)

Uiterlijk in 2010 moet een nieuwe systematiek zijn ingevoerd om de identiteit van verdachten en veroordeelden vast te stellen.

In 2009 is de Wet identiteitsvaststelling verdachten, veroordeelden en getuigen aangenomen. Deze wet regelt een verbeterde identiteitsvaststelling van verdachten in het gehele strafproces. De wet treedt gefaseerd in werking. In 10 regio’s is in 2009 gestart met de eerste fase: Op de cellencomplexen wordt de identiteit van verdachten vastgesteld aan de hand van hun identiteitsdocument. Verderop in de keten wordt door de andere partners de identiteit geverifieerd.

Beleidsmatige conclusie:

Het aantal regio’s waar gedetineerden standaard worden geregistreerd met identiteitsbewijs, foto en vingerafdrukken is uitgebreid. Er is een plan van aanpak opgesteld voor de implementatie van overige identiteitsvaststellende technologie (fase twee).

Georganiseerde misdaad, fraude en cybercrime

Een steviger aanpak van georganiseerde misdaad, fraude en cybercrime (doelstelling 57)

De tweede voortgangs-rapportage van het project «Veiligheid begint bij Voorkomen» bevat een overzicht van de voortgang en de stand van zaken bij de aanpak van ernstige vormen van criminaliteit als georganiseerde misdaad, fraude en financieel-economische criminaliteit en cybercrime.

Belangrijke onderdelen die ook in 2009 aanwezig waren zijn

• de versterking van de capaciteit van het Openbaar Ministerie en de politie,

• de doorontwikkeling van de zogeheten programmatische aanpak in de vorm van proeftuinen, en

• de instelling van taskforces, die voor een sterke impuls van de aanpak op hun specifieke thema moet zorgen.

Belangrijk element is de versterking van de bestuurlijke aanpak, die primair door het ministerie van BZK vorm wordt gegeven. In dat kader is in 2009 onder meer begonnen met de oprichting van een landelijk dekkend netwerk van elf Regionale Informatie- en Expertise Centra (RIEC).

Beleidsmatige conclusie:

Beoogd wordt een versterking van de aanpak van ernstige vormen van criminaliteit als georganiseerde misdaad, fraude en financieel-economische criminaliteit en cybercrime. Met de genomen maatregelen zijn hiertoe belangrijke voorwaarden vervuld.

Prostitutie onderwerpen aan scherper vergunningenbeleid (doelstelling 58)

Vergunningenbeleid prosititutie

Het kabinet Balkenende IV heeft in 2009 ingestemd met het wetsvoorstel regulering prostitutie en bestrijding misstanden seksbranche. De ministeries van Justitie en BKZ werken op dit punt intensief samen. Het wetsvoorstel is in november 2009 aangeboden aan de Tweede Kamer (TK 32 211, nr. 1).

Beleidsmatige conclusie:

Het kabinet Balkenende IV beoogde te komen tot een strikter en meer uniform vergunningenbeleid. Met het wetsvoorstel regulering prostitutie en bestrijding misstanden seksbranche komt deze doelstelling in zicht.

Het tegengaan van radicalisering (doelstelling 59)

Het kabinet voert een robuust contraterrorismebeleid, dat gericht is op het voorkomen van iedere vorm van terrorisme en gewelddadige radicalisering. De afgelopen jaren hebben geen nieuwe aanslagen plaatsgevonden dankzij intensieve samenwerking – onder coördinatie van de NCTb – tussen inlichtingen- en veiligheidsdiensten, politie, de Immigratie- en Naturalisatiedienst, de Koninklijke Marechaussee, lokale autoriteiten en vele andere diensten en organisaties.

Als coördinator terrorismebestrijding vormt de NCTb bovendien een belangrijke schakel in (wetenschappelijke) kennis, ervaring en beleid tussen relevante internationale, nationale en lokale spelers.

Door het bewustzijn van website moderatoren te verhogen wordt radicalisering tegen gegaan. Daarvoor is de Notice and Take-Down procedure haatzaaien gerealiseerd. Nederland speelt een voortrekkersrol bij realisatie NTD-procedure in EU-verband.

Er wordt doorlopend op internet gemonitord op informatie relevant voor terrorismebestrijding. Deze informatie levert input voor het dreigingsbeeld terrrorisme Nederland en geeft een trendmatig inzicht in terrorisme en radicalisering op internet.

Beleidsmatige conclusie:

De gekozen benadering om in toenemende mate zelfregulering toe te passen lijkt effectief. Deze koers wordt in de toekomst dan ook doorgetrokken. In het DTN-19 is geconstateerd dat websites zelf sneller dan voorheen radicale berichten geplaatst door bezoekers verwijderen.

Versterken verdediging tegen catastrofaal terrorisme (doelstelling 60)

Verhoging weerstand bij CBRN instellingen

Het doel is de structurele aandacht voor de risico’s ten aanzien van CBRN (chemisch, biologisch, radiologisch, nucleair) te vergroten. De activiteiten zijn gericht op het beveiliging van CBRN-opbjecten, het optimaliseren van CBRN-grenscontrole, communicatie en de optimalisering van CBRN-informatie.

Conform planning is de implementatie van de maatregelen bij de eerste serie objecten afgerond en bij de tweede, derde serie en vierde serie objecten gestart. Het betreft maatregelen ter fysieke beveiliging in publieke onderzoeksinstellingen zoals ziekenhuizen, laboratoria en universiteiten.

Daarnaast is ingezet op het Meldpunt zelfgemaakte explosieven en de daarbij behorende communicatieaanpak.

Een evaluatie over het Meldpunt is voorzien in 2010.

Beleidsmatige conclusie:

In 2008 zijn maatregelen ter fysieke beveiliging in publieke onderzoeksinstellingen getroffen. Het programma meerjarentraject verloopt conform planning. De doelstelling ligt op koers.

Samenwerkingsverbanden binnen de organisatie van de veiligheid worden versterkt met betrokkenheid van de burger (doelstelling 61)

Samenwerkingsverbanden

Met het E-Justice-project wordt samenwerking tussen de landen van de Europese Unie bevorderd. Dit project maakt grensoverschrijdende rechtsverkeer technisch mogelijk. Het kabinet Balkenende IV heeft de ambitie geuit om op dit terrein een voortrekkersrol in te (blijven) nemen. Nederland heeft daarom ook in 2009 deelgenomen aan werkgroepen en pilots die tot doel hebben een Europees internetportaal te ontwikkelen en registers te verbinden.

Beleidsmatige conclusie

Justitie is op verschillende manieren bezig de samenwerkingsverbanden binnen de organisatie van de veiligheid te versterken. Dit gebeurt ondermeer door de realisatie van het landelijk dekkende netwerk van veiligheidshuizen.

In het kader van E-justice wordt op internationaal niveau samenwerking bevorderd, met inzet van innovatie en technologie.

Veiligheidshuizen in grotere steden (doelstelling 62)

Veiligheidshuizen

Inmiddels is er een landelijk dekkend netwerk van 45 Veiligheidshuizen gerealiseerd. In deze veiligheidshuizen werken gemeenten, jeugd- en zorginstellingen, politie en Justitie samen in de aanpak van criminaliteit en overlast.

Binnen het Veiligheidshuis worden persoonsgericht afspraken gemaakt over wie met welke interventie gaat ingrijpen.

Beleidsmatige conclusie:

In de veiligheidshuizen heeft de integrale aanpak van zichtbare criminaliteit vorm gekregen. Preventie en repressie worden afgestemd. In een aantal Veiligheidshuizen heeft dit al tot resultaten geleid, zoals vermindering van recidive, vermindering van overlast en criminaliteit.

Het voor 2011 introduceren van een wettelijk kader voor de maatschappelijke onderneming (doelstelling 66)

Wettelijk kader maatschappelijkeonderneming

Justitie introduceert een stelstel van systeemeisen voor rechtspersonen in de semi-publieke sector. Daarmee kunnen deze ondernemingen slagvaardiger optreden door gebruik te maken van nieuwe toezicht- en besluitvormingsregels.

Het voorstel is in juli 2009 ingediend bij de Tweede Kamer (TK 32 003). De vaste commissie voor Justitie heeft op 18 december 2009 een verslag uitgebracht met vragen over nut en noodzaak van dit wetsvoorstel (TK 32 003, nr. 3).

Beleidsmatige conclusie:

Conceptantwoord aan de Tweede Kamer behoeft behandeling in de Ministerraad.

Het verbeteren en versnellen van de asielprocedure (doelstelling 70)

Wijzigingen in de asiel- en terugkeerprocedures

Het wetsvoorstel inzake een nieuwe asielprocedure is aan de Tweede Kamer gezonden. Dit wetsvoorstel is op 15 december 2009 aangenomen door de Tweede Kamer. Naar verwachting wordt de nieuwe asielprocedure medio 2010 geïmplementeerd.

Met het wetsvoorstel krijgen meer asielzoekers sneller duidelijkheid over de vraag of ze in aanmerking komen voor bescherming in Nederland.

De voorbereiding op de implementatie middels het Programma Invoering Verbeterde Asielprocedure loopt op schema.

Beleidsmatige conclusie:

Het werk aan de beleidsmatige en wettelijke herziening van de asielprocedure, inclusief Amv-beleid en de visie op bescherming, werd eind 2009 afgerond.

Om besluitvorming te versnellen en het oneigenlijk gebruik van herhaalde aanvragen terug te dringen wordt een aantal wetsvoorstellen ontworpen en wordt de asielprocedure gewijzigd. Invoering van de verbeterde asielprocedure is medio 2010 voorzien.

Het daadwerkelijk doen terugkeren van vreemdelingen die geen rechtmatig verblijf hebben (doelstelling 71)

Terugkeer van vreemdelingen

Gedurende 2009 is de zogenoemde Herintegratieregeling Terugkeer, een regeling die uitgeprocedeerde asielzoekers stimuleert zelfstandig terug te keren door hen een financiële bijdrage te bieden, ook beschikbaar gemaakt voor een grotere doelgroep ex-asielzoekers, waaronder de afvallers van de Pardonregeling. Eind 2009 is besloten deze verruiming ook in 2010 voort te zetten.

De uitvoering van de in de asielbrief genoemde maatregelen is gaande. In de brief aan de Tweede Kamer van 14 april 2009 in reactie op het rapport van de Commissie Integraal Toezicht Terugkeer (TK 19 637, nr. 1263) is gerapporteerd over de stand van zaken met betrekking tot de ingezette maatregelen op het terrein van terugkeer. Justitie heeft in 2009 in het bijzonder invulling gegeven aan de in de asiel- en terugkeerbrief genoemde intensivering van de strategische benadering van herkomstlanden. Dit heeft onder meer plaatsgevonden door het ontwikkelen van operationele landenstrategieën en de periodieke agendering van terugkeerproblematiek in de Ministerraad om te komen tot een integrale, kabinetsbrede benadering van de herkomstlanden.

In 2009 is gewerkt aan de totstandkoming van de formele samenwerking in en subsidieverlening aan het Platform Duurzame Terugkeer met het oog op het bevorderen (doen toenemen) van de zelfstandige terugkeer. Dit platform is een samenwerkingsverband van 9 NGO’s en ontwikkelingsorganisaties die zich zullen bezighouden met begeleiding en herintegratie na terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers. Tevens zijn specifieke programma’s ter ondersteuning van herintegratie na terugkeer gestart in onder meer Afghanistan en Irak. Deze activiteiten vinden plaats in samenwerking met het Ministerie van Buitenlandse Zaken in het kader van het beleid op het terrein migratie en ontwikkeling.

Het programma Uitzetten/Vastzetten van criminele vreemdelingen is in april 2009 van start gegaan. Met dit programma wordt beoogd een vervolg te geven aan het openbare-ordebeleid door in te zetten op de verwijdering van de criminele vreemdelingen/illegalen uit Nederland. Bij brief van 30 oktober 2009 (TK 19 637, nr. 1306) is een aantal maatregelen aangekondigd die zien op het aanscherpen van het openbare ordebeleid. Justitie zet zich in om vreemdelingen met criminele antecedenten – aansluitend op hun straf – vanuit strafrechtelijke detentie direct uit te zetten. Dat is in 70% van de gevallen gelukt.

Beleidsmatige conclusie:

Het werk aan de wettelijke herziening om het daadwerkelijk doen terugkeren van vreemdelingen die geen rechtmatig verblijf hebben, werd eind 2009 afgerond.

Een verbeterde werking van de Vreemdelingenwet en het uitvoeren van een pardonregeling (doelstelling 72)

De Regeling Afwikkeling Nalatenschap Oude Vreemdelingenwet werd afgerond.

Het proces van vergunningverlening is nagenoeg afgerond. De IND heeft nog circa 250 bezwaarschriften in behandeling.

Voor de Pardonregeling zijn tot 1 november 2009 circa 28 000 vergunningen verleend. Circa 6 000 personen behoorden niet tot de doelgroep en kwamen niet in aanmerking voor een vergunning. Hiervan waren op 1 november 2009 5 850 dossiers overgedragen aan de DT&V. Er restten op dat moment nog 150 dossiers voor overdracht van de IND aan de DT&V.

Inmiddels zijn van die 6 000 dossiers ongeveer 4 750 dossiers afgesloten.

Van die 4 750 personen zijn 600 personen aantoonbaar vertrokken, 3 150 personen zelfstandig en zonder toezicht vertrokken en 1 000 personen uitgestroomd door toelatingsaanvraag, overlijden of verlenen van een vergunning. De resterende aan de DT&V overgedragen dossiers waren nog in behandeling.

Per 1 november waren ongeveer 25 800 personen gehuisvest (zieTK 31 018, nr. 54).

Beleidsmatige conclusie:

De Regeling ter afwikkeling van de nalatenschap van de oude Vreemdelingenwet is succesvol afgerond in de zin van vergunningverlening. In het verlengde hiervan is in 2009 de noodzaak komen te vervallen van de door veel gemeenten ingestelde noodopvang voor uitgeprocedeerde asielzoekers. Justitie heeft gemeenten projectmatig gefaciliteerd bij het beëindigen hiervan. In 2010 zullen ook de laatste gemeentelijke noodopvangen gesloten dienen te worden.

Realisatie op de overige doelstellingen

Staatskundige hervormingen Nederlandse Antillen

De behandeling van de consensus Rijkswetten Openbaar Ministerie, Hof, Raad voor de Rechtshandhaving en politie zijn ingediend bij de Tweede Kamer. Dat geldt ook voor het voorstel tot wijziging van het Statuut. De daaraan gekoppelde algemene maatregelen van rijksbestuur zijn voor advies aan de Raad van State voorgelegd. De benodigde onderlinge regelingen zijn in belangrijke mate gereed voor politieke besluitvorming. De wetgeving voor de toekomstige openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba is ingediend bij de Tweede Kamer.

De meeste beleidsmatige keuzes die samenhangen met de verantwoordelijkheid die Justitie gaat krijgen voor de BES-eilanden zijn gemaakt. De plannen van aanpak voor de implementatie zijn veelal geschreven. Justitie is terecht gekomen in de uitvoeringsfase.

Beleidsmatige conclusie:

Justitie ligt zowel voor wat betreft het wetgevingswerk als voor wat betreft de implementatie van de beleids- en uitvoeringsplannen op schema, uitgaande van een transitie per 10 oktober 2010. Er zijn wel enige risico’s die een knelpunt zouden kunnen gaan vormen. Dit zijn het tijdschema voor behandeling van de wetgeving, de beperkte financiële middelen en de opgeschorte samenwerking tussen de bestuurders van Bonaire en Nederland.

Kansspelbeleid

De wijziging van de Wet op de kansspelen in verband met de oprichting van de kansspelautoriteit is 16 december 2009 bij de Tweede Kamer ingediend.

De opbouw van de kansspelautoriteit ligt grotendeels op schema. Er zijn programma’s van eisen voor onder andere een financieel systeem en een systeem voor de vergunningenadministratie voorbereid waarmee binnenkort tot aanbesteding voor de aanschaf van deze en andere systemen kan worden overgegaan

Beleidsmatige conclusie:

Het ontwerp van de nieuwe Kansspelautoriteit is gereed. Aan de administratieve organisatie van de verschillende afdelingen wordt gewerkt en er is een meerjarenbegroting opgesteld.

De modernisering van de rechterlijke organisatie, benodigde wetgeving wordt voorbereid

Momenteel wordt de gerechtelijke kaart van Nederland grondig herzien, opdat kwalitatief hoogwaardige rechtspraak gewaarborgd kan blijven. Het «kabinetsstandpunt herziene gerechtelijke kaart» is in november 2009 aan de Tweede Kamer aangeboden (TK 29 279, nr. 97). Het wetsvoorstel voortvloeiend uit het advies van de commissie-Deetman (Evaluatiewet modernisering rechterlijke organisatie, TK 32 021) is gereed voor plenaire behandeling door de Tweede Kamer.

Politiebestel

In juni 2009 is het kabinetsstandpunt over de toekomst van het politiebestel met de Tweede Kamer besproken. Het wetsvoorstel Wijziging Politiewet 1993 n.a.v. het kabinetsstandpunt is vervolgens voor advies naar de Raad van State gezonden. Het Korpsbeheerdersberaad en de Raad van Hoofdcommissarissen zijn vanaf 1 september 2009 waar mogelijk alvast in lijn gaan werken met de voorstellen van het kabinet Balkenende IV voor het politiebestel. Dat hebben de betrokken partijen vastgelegd in een bestuursakkoord.

Beleidsmatige conclusie:

Beoogd wordt een effectieve en doelmatige organisatie van het rechtsbestel. De genomen maatregelen dragen hieraan bij.

OM-strafbeschikking

Met de OM-strafbeschikking wordt het – op termijn – mogelijk dat het Openbaar Ministerie zelf straffen op kan leggen. In 2009 is in de grote steden (G4) gestart met de voorbereiding van een strafbeschikking voor een reeks feiten uit de Algemene Plaatselijke Verordening en de plaatselijke afvalstoffenverordening, de zogenaamde overlastfeiten. Ook is de implementatie van de zaakstroom met betrekking tot artikel 8 van de wegenverkeerswet (WVW) over heel Nederland afgerond. Tenslotte is de start van de Politiestrafbeschikking, op basis van artikel 257b Sv, voorbereid.

Beleidsmatige conclusie:

Stapsgewijze invoering van de OM-strafbeschikking ligt op koers.

Doelstellingen Beleidsprogramma «Samen werken, Samen leven»

Onderstaande tabel geeft inzicht in de doelstellingen uit het beleidsprogramma 2007–2011 voorzover betrekking hebbend op Justitie. Daarbij wordt verwezen naar het beleidsartikel, waarin wordt bijgedragen aan het realiseren van die doelstelling.

Daarnaast worden in deze tabel het financieel belang inzichtelijk gemaakt. De bedragen in deze tabel illustreren het financieel belang van een kabinetsdoel of -project. Deze bedragen zijn daarom indicatief en niet één op één uit de departementale administratie te herleiden. Het is in dit overzicht mogelijk dat een bedrag ten goede komt aan meerdere doelstellingen en dus meerdere keren wordt genoemd.

HOOFDSTUK 4 – BELEIDSARTIKELEN

11 NEDERLANDSE RECHTSORDE

Realisatie begrotingsuitgaven Justitie € 6 239,6 miljoen art. 11 Nederlandse rechtsorde 0,25%

Algemene doelstelling

Een goed functionerende rechtsorde waarbinnen samenleving en burger tot hun recht komen.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

De zorg voor een goed functionerende rechtsorde komt onder meer tot uitdrukking in het beheer en onderhoud van de algemene wetboeken en de Algemene wet bestuursrecht. Zwaartepunten lagen in 2009 bij wetgeving op het gebied van vermindering van de regeldruk, bevordering van de toegang tot het recht, een betere dienstverlening aan de burger, aanpassing van de regelgeving in verband met de nieuwe staatskundige verhouding met de Nederlandse Antillen en Aruba en uitvoering van internationale en Europese verplichtingen.

Het bewaken en bevorderen van de kwaliteit van de wetgeving heeft nieuwe impulsen gekregen door de uitvoering van het integraal wetgevingsbeleid en programma «Versterking Juridische Functie Rijk».

Externe factoren

Sociale, culturele en economische ontwikkelingen en maatschappelijke incidenten hebben hun weerslag op recht en wet. Zo is de financiële crisis aanleiding geweest om in opdracht van het kabinet Balkenende IV en in samenwerking met andere departementen wetgeving aan te passen zodat er versnelling van besluitvorming kan plaatsvinden met betrekking tot grote infrastructurele projecten met als doel de economie te stimuleren (crisisen herstelwet).

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

De maatschappelijke effecten van het beleid ter bevordering van een goed functionerende rechtsorde laten zich niet goed in outcome- en outputindicatoren vangen. Het aantal op te stellen wetten en regels vormt geen doel op zich. In dit beleidsartikel zijn dan ook geen outcome-indicatoren opgenomen (explain). Wel wordt bij de individuele voorstellen zo goed mogelijk op kwalitatieve wijze aangegeven wat de beoogde resultaten zijn geweest.

Voor wat betreft de algehele wetgevingskwaliteit geldt ook dat geen cijfermatig inzicht kan worden geboden in de te verwachten beleidseffecten. De kwaliteit van wetgeving wordt uiteraard wel continu getoetst, per wetsvoorstel. Voorstellen voor regelgeving worden voor behandeling in de Ministerraad getoetst aan de kwaliteitscriteria zoals verwoord in de Aanwijzingen voor de regelgeving en bestaande toetsingskaders. De adviezen van de Raad van State en het uiteindelijke oordeel van de beide Kamers der Staten-Generaal zijn een graadmeter van de kwaliteit.

¹ Herziene einddatum i.v.m. problemen met de dataverzameling.

Financiële toelichting

Verplichtingen en Uitgaven

Vanuit het programma «Vernieuwing Rijksdienst» zijn in 2009 bij eerste suppletoire wet extra middelen toegekend voor de Programma’s «Legis» en «versterking Juridische Functie Rijk». Hierdoor is de raming van de aan te gane verplichtingen en de uitgaven verhoogd. Daarnaast zijn in 2009 verplichtingen aangegaan die in latere jaren tot uitgaven leiden. Het betreft hier hoofdzakelijk een verplichting aan de Academie voor Wetgeving.

Operationele doelstelling 11.1

Het tot stand brengen van wet- en regelgeving ter uitvoering van de grondwettelijke opdracht het burgerlijk recht, het strafrecht en het burgerlijk- en strafprocesrecht in algemene wetboeken en algemene regels van bestuursrecht bij wet vast te leggen.

Doelbereiking

In 2009 is uitvoering gegeven aan het Wetgevingsprogramma, waarbij prioriteit is gegeven aan de wetsvoorstellen ter uitvoering van het Coalitie-akkoord van het kabinet Balkenende IV, EU-implementatiewetgevingen en wetsvoorstellen met een politieke prioriteit. In dit jaar zijn 39 wetten tot stand gekomen en gepubliceerd in het Staatsblad (zie Hoofdstuk 14). Aan het einde van 2009 waren 71 wetsvoorstellen in behandeling bij de Tweede Kamer, 32 bij de Eerste Kamer. 103 wetsvoorstellen bevonden zich in de voorbereidingsfase.

Instrumenten

Burgerlijk recht en burgerlijk procesrecht

Herziening van het ondernemingsrecht

In het kader van de modernisering van het ondernemingsrecht vond in 2009 de parlementaire behandeling plaats van wetsvoorstellen monistisch bestuur (TK 31 763), spreekrecht voor de OR (TK 31 877), uitvoering richtlijn aandeelhoudersrechten (TK 31 746), invoeringswet personenvennootschap (TK 31 065) en flexibilisering van het BV-recht (TK 31 058). Ook is de code Frijns, de nieuwe corporate governance code, tot stand gekomen en is het wetsvoorstel maatschappelijke onderneming ingediend (TK 32 003). Ter verbetering van de geschilbeslechting is een onderzoek gepresenteerd naar het gebruik van het enquêterecht door betrokkenen in en rondom de vennootschap; over het voorontwerp van de wet is in 2009 een internetconsultatie gehouden.

Herziening van het auteursrecht en het consumentenrecht

Met betrekking tot de herziening van het auteursrecht is de schriftelijke voorbereiding van het wetsvoorstel toezicht beheerorganisaties (TK 31 766), waarin ook een nieuwe geschillenregeling zit, in 2009 voltooid. Veel aandacht ging uit naar de herziening thuiskopiestelsel, onder meer in de kabinetsreactie op het rapport van de werkgroep-Gerkens en de verdere bevriezing van het stelsel met het oog op de ontwikkeling van nieuwe verdienmodellen.

In het kader van de herziening van het consumentenrecht kwam de wet tot uitvoering EU richtlijn betalingsdiensten (TK 31 892) tot stand en is de uitvoeringswet EU richtlijn consumentenkrediet voorbereid. Een gepubliceerd voorontwerp van de wet voor de regeling van buitengerechtelijke incassokosten werd goed ontvangen. In Europees verband is het werk aan de richtlijn herziening consumentenaquis voortgezet.

Toegang tot het recht en vermindering lasten

In het kader van de uitvoering van het programma procesrecht (TK 30 951, nr. 1) en de Europese procesrechtelijke instrumenten zijn in 2009 de uitvoeringswetten tot stand gekomen voor het Europese betalingsbevel (TK 31 513), richtlijn geringe vorderingen (TK 31 596) en de wijziging van de betekeningverordening (TK 31 522). Ook is de inning van partneralimentatie eenvoudiger te realiseren (TK 31 575).

De regels voor elektronisch derdenbeslag (TK 31 240) maken vereenvoudigd beslag mogelijk, wat vooral voor grotere werkgevers een lastenvermindering betekent. In dit kader is ook een overgangsregeling voor eigendom van netwerken (TK 31 974) ingediend, waardoor rechtsonzekerheid wordt weggenomen. Het voorontwerp voor een prejudiciële procedure bij de Hoge Raad kon op veel bijval rekenen. Het wetsvoorstel deelgeschillen (TK 31 518) is in 2009 aanvaard. Veel internationaal werk is besteed aan de heroverweging van de verordening erkenning en ten uitvoerlegging van de rechterlijke besluiten in het buitenland. Het nieuwe griffierechtenstelsel (TK 31 758) werd aanvaard in de Tweede Kamer en het wetsvoorstel lastenverlichting (TK 32 038) is ingediend.

Strafrecht en strafprocesrecht

Herziening Wetboek van Strafvordering

Bij de Tweede Kamer zijn wetsvoorstellen in behandeling op het terrein van de herziening van het wetboek van Strafvordering die betrekking hebben op de verruiming van het DNA-onderzoek (TK 32 168), de verruiming mogelijkheden ontnemingswetgeving (TK 32 194), de hervorming van de herzieningsprocedure (TK 32 044 en TK 32 045) en de versterking positie rechter-commissaris (TK 32 177).

Wijziging regeling opheffing voorlopige hechtenis

In verband met de ontsnapping van de mensenhandelaar Saban B. en het debat in de Tweede Kamer over deze zaak, is met spoed een wetsvoorstel opgesteld tot wijziging van de regeling van de schorsing van de voorlopige hechtenis. Dat conceptwetwetsvoorstel is in december 2009 in consultatie gezonden.

Herziening van het penitentiair recht

De Raad van State heeft advies uitgebracht over het wetsvoorstel forensische zorg en het wetsvoorstel verplichte geestelijke gezondheidszorg. Het wetsvoorstel forensische zorg beoogt de samenhang tussen curatieve en penitentiaire voorzieningen te verbeteren en het wetsvoorstel verplichte geestelijk gezondheidszorg, die de huidige Wet BOPZ zal vervangen zijn, staat de zorgbehoefte van de patiënt centraal.

Staats- en bestuursrecht

De verantwoordelijkheid van de Minister van Justitie op het gebied van de staats- en bestuursrechtelijke wetgeving ziet op een vijftal thema’s: verbeteren van de toegang tot het recht, bescherming persoonsgegevens, de stroomlijning van procedures en deformalisering, de Staatkundige hervormingen binnen het Koninkrijk en de wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap.

Toegang tot het recht

Het wetsvoorstel elektronisch verkeer met de bestuursrechter (TK 31 867), waarmee een vergroting van de efficiency in de communicatie tussen burgers en rechtbank wordt beoogd, is in behandeling bij de Eerste Kamer.

Bescherming persoonsgegevens

Aan de Tweede Kamer is de kabinetsreactie gezonden op het rapport van de Adviescommissie veiligheid en persoonlijke levenssfeer (TK 31 051, nr. 5). Daarin zijn ook de consequenties voor wetgeving opgenomen. De twee wetsvoorstellen betreffende de PassengerNameRecord-overeenkomst VS-EU (TK 31 548 en TK 31 735) zijn in behandeling bij de Tweede Kamer.

Stroomlijning van procedures en deformalisering

Het nader rapport op het advies van de Raad van State over het wetsvoorstel aanpassing bestuursprocesrecht is in voorbereiding.

De Wetgeving ter implementatie van de Dienstenrichtlijn (TK 31 579) is in werking getreden.

Als reactie op de crisis, die zich in 2009 in alle scherpte heeft afgetekend, is het kabinet Balkenende IV gekomen met de crisis- en herstelwet (TK 32 127) en de daarmee samenhangende aanpassing van de Awb. Het wetsvoorstel beoogt de stroomlijning en versnelling van procedures te bereiken, met name op het terrein van de ruimtelijke ordenig. Het wetsvoorstel is door de Tweede Kamer aanvaard.

Staatkundige hervormingen binnen het Koninkrijk

De consensuswetgeving (TK 32 019, TK 32 018, TK 32 017, TK 32 020), de wijziging van het Statuut (TK 32 213) en de BES-wetgeving (TK 32 161, TK 31 957, TK 32 282) zijn door de Tweede Kamer in behandeling genomen (zie ook hfst. 3).

Wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap

Eind 2008 is bij de Tweede Kamer de wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap (TK 31 813) ingediend, waarin is voorgesteld dat een categorie vreemdelingen van de tweede generatie bij de verlening van het Nederlanderschap afstand moet doen van haar oorspronkelijke nationaliteit. Ook wordt voorgesteld dat aan kinderen van Nederlandse moeders die zijn geboren vóór 1985, het Nederlanderschap kan worden verleend. Het voorstel bevat daarnaast een regeling voor de intrekking van het Nederlanderschap van een persoon die de essentiële belangen van het Koninkrijk ernstig heeft geschaad. Ten slotte wordt in het voorstel geregeld dat vreemdelingen die in de Nederlandse Antillen of Aruba naturaliseren, kennis van het Nederlands moeten hebben. In 2009 heeft de Tweede Kamer verslag uitgebracht over het voorstel. Eind juni zijn de nota naar aanleiding van het verslag en een nota van wijziging bij de Tweede Kamer ingediend. De plenaire behandeling vond in januari 2010 plaats.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Operationele doelstelling 11.2

Het bevorderen van de kwaliteit van wetten en regels, van de onderlinge samenhang en consistentie van de wetgeving en het versterken van de juridische functie binnen de Rijksoverheid.

Doelbereiking

In de aan de Eerste en Tweede Kamer toegezonden voortgangsrapportage van de nota «Vertrouwen in wetgeving» (TK 31 731, nr. 4) is een overzicht gegeven van de stand van zaken en de resultaten van de in de nota genoemde specifieke punten. Daarbij is een overzicht gegeven van de ontwikkeling van het aantal geldende regelingen en de daarbij ingezette instrumenten. Voorts is ingegaan op initiatieven: het bieden van ruimte aan burgers, professionals, bedrijven en mede-overheden, de uitvoerbaarheid van regelgeving, de ondersteuning door ICT en de aandacht voor de betekenis van de Europese rechtsorde voor de nationale rechtsorde.

Instrumenten

Kwaliteit van wetgeving1. Terughoudendheid met nieuwe wetgeving

In 2009 is het rijksbrede experiment met internetconsultatie over nieuwe wetgeving gestart en is het integraal afwegingskader beleid en regelgeving tot stand gebracht en beschikbaar gesteld. Onderzoek is verricht naar maatschappelijke reguleringsinstrumenten. In 2010 zal op basis van de resultaten uit de pilotstudy een breder vervolgonderzoek worden uitgevoerd om te kijken in hoeverre een adequaat beoordelingskader kan worden ontwikkeld voor de vraag op welke terreinen en onder welke voorwaarden welke vormen van zelfregulering als alternatief voor wetgeving worden toegepast.

2. Ruimte voor burgers, bedrijven en uitvoerders

De beide Kamers hebben het onderzoeksrapport «Snellere besluitvorming over complexe projecten vergelijkend bekeken» ontvangen (TK 31 731, nr. 5). Op verschillende terreinen is wetgeving geïnitieerd ter verwezenlijking van de beleidsdoelen.

De systematiek van de lex silencio positivo heeft brede toepassing gekregen. Het wetsvoorstel voor de maatschappelijke onderneming (nieuwe rechtsvormen ter bereiking van maatschappelijke doelen beter toezicht en betere verantwoording bij de vervulling van publieke taken) is ingediend.

3. Heldere rechtmatige en uitvoerbare wetgeving

De systematiek van vaste verandermomenten wordt vanaf 2010 toegepast.

4. ICT-ondersteuning in wetgeving en wetgevingsproces

Het programma Legis, dat gericht is op standaardisatie en ICT-ondersteuning in wetgeving en wetgevingsproces is gestart en eind 2009 is Fase I afgerond. In fase I is de programma-organisatie opgezet en is het onderzoek naar de actuele situatie bij de totstandkoming van wetgeving afgerond. Daarnaast is de pilot internetconsultatie gestart en is het Integraal Afwegingskader tot stand gekomen. Het programma heeft tot doel een samenhangend stelsel van standaarden, toepassingen en afspraken voor rijksbreed gebruik hiervan. Dit draagt bij aan transparantie van wetgeving en wetgevingsproces, participatie bij totstandkoming van wetgeving en de verbinding tussen beleid, wetgeving en uitvoering.

5. Aandacht voor Europa

In 2009 is gestart met onderzoek naar de betekenis van de Europese rechtsorde voor de nationale rechtsorde.

Versterking van de juridische functie

Het programma «Versterking Juridische Functie Rijk» heeft in 2009 uitvoering gekregen. Het programma streeft ernaar de aandacht binnen de departementen voor het juridische aspect van het beleid zowel procedureel als inhoudelijk te versterken. De Academie voor Overheidsjuristen, een onderdeel van dit programma is gestart. Met de academie wordt een verhoging van het kennisniveau, een betere aansluiting van universiteit en overheid en het bevorderen van het imago van het Rijk als aantrekkelijke werkgever voor juristen beoogd. Verder zijn in het kader van het programma nieuwe (vervolg)opleidingen opgezet, rijksbrede kwaliteitsnormen ontwikkeld en de taken van de ICCW (Interdepartementale Commissie voor Constitutionele aangelegenheden en Wetgevingsbeleid) uitgebreid tot de gehele Juridische-functie van het Rijk.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

Voor een overzicht van de in 2009 tot stand gekomen wetten wordt verwezen naar Hoofdstuk 14 «Overzicht van de in 2009 tot stand gekomen wetten».

12 RECHTSPLEGING EN RECHTSBIJSTAND

Realisatie begrotingsuitgaven Justitie € 6 239,6 miljoen art. 12 Rechtspleging en rechtsbijstand 23,0%

Algemene doelstelling

Scheppen van optimale voorwaarden voor het instandhouden en ontwikkelen van een samenhangend, slagvaardig, toegankelijk en doelmatig rechtsbestel, ten behoeve van de civiele, bestuurlijke en strafrechtspleging.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

In 2009 is aandacht besteed aan de reikwijdte en de interne organisatie van het rechtsbestel. De toegang tot het recht is optimaal bewaakt. Met het wetsvoorstel «evaluatiewet modernisering rechterlijke organisatie» (wetsvoorstel Deetman) (TK 32 021, nr. 2) en het kabinetsstandpunt over de herziening van de gerechtelijke kaart (TK 29 279, nr. 97) beoogt het kabinet Balkenende IV te waarborgen dat burgers en bedrijven ongeacht hun woon- of vestigingsplaats een beroep kunnen doen op kwalitatief hoogwaardige rechtspraak. Om dat te bereiken wordt ernaar gestreefd een goede spreiding over het land te bewerkstelligen van rechtbanken en hoven, een goede werkverdeling tussen de sector civiel en de sector kanton van de rechtbanken, alsmede een evenwicht tussen specialisme en toegankelijkheid.

Met het programma Rechtsbijstand en Geschiloplossing (TK 31 743, nr. 1) wordt gestreefd naar een besparing op de kosten van de gesubsidieerde rechtsbijstand. Tevens wordt met het programma gewerkt aan innovatie in het stelsel van rechtsbijstand. Een deel van de voornemens dat per algemene maatregel van bestuur kon worden ingevoerd, is in 2009 gerealiseerd. Zo heeft de indexering van de punten plaatsgevonden op basis waarvan proceskostenveroordelingen in het bestuursrecht worden bepaald. Ook op de andere terreinen is voortgang geboekt. Onder andere is per 1 februari 2009 de ambassadeur Pro-actieve geschiloplossing door de overheid haar werk begonnen.

Uit de Eindevaluatie mediation (TK 29 528, nr. 6) blijkt dat mediation inmiddels is ingebed in het rechtsbestel. De structurele positie in het scala van geschilbeslechtingsmethoden wordt verder verankerd.

Externe factoren

Economische crisis

De economische crisis heeft gevolgen voor het rechtsbestel. De instroom bij de rechtspraak en het beroep op de gesubsidieerde rechtsbijstand stegen. De crisis heeft eveneens voor het notariaat gevolgen gehad doordat het aantal verkochte woningen is gedaald. Hoewel het aantal verkochte woningen over het laatste kwartaal 2009 iets is gestegen, hebben veel notarissen in 2009 genoegen moeten nemen met een lager ondernemersinkomen dan in voorgaande jaren. De crisis was in 2009 ook te merken in de praktijk van de gerechtsdeurwaarders: een toename van het aantal te incasseren vorderingen, samenhangend met een toename van de gemiddelde betalingstermijn van facturen.

Mede vanwege de verslechterde financiële positie van veel notarissen is begin 2009 het toezicht op de derdengeldrekeningen door het Bureau Financieel Toezicht (BFT) verscherpt door de invoering van een kwartaalsgewijze financiële informatieplicht.

Het aantal schuldsaneringen is, ondanks de crisis, gelijk gebleven ten opzichte van 2008. Dit door wijzigingen in het buitengerechtelijke schuldhulptraject, onder andere door toepassing van het zogenoemde stabilisatietraject.

Europa

Door uitspraken eind 2008 van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in de zaken Salduz tegen Turkije en Panovits tegen Cyprus is Nederland gehouden een regeling te treffen die erin voorziet dat een verdachte na aanhouding en voorafgaand aan het politieverhoor een consulterend gesprek kan hebben met een advocaat. In 2009 is hiervoor een voorlopige regeling getroffen.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

De bevoegdheid van de Minister van Justitie ten aanzien van het rechtsbestel is voorwaardenscheppend. Het zijn niet zozeer de maatschappelijke effecten waarop wordt gestuurd (en kan worden) als wel de slagvaardigheid, toegankelijkheid en doelmatigheid van het rechtsbestel zelf. Deze normen voor een adequaat rechtsbestel laten zich echter evenmin in uniforme output-indicatoren vatten, die in één oogopslag de beleidseffectiviteit in beeld brengen. Bij de operationele doelstellingen zijn diverse input-, throughput- en output-indicatoren opgenomen die samen inzicht bieden in de effectiviteit van de ingezette beleidsinstrumenten op de geformuleerde doelstellingen. In aanvulling op deze prestatiegegevens wordt met evaluatieonderzoeken, monitoren, trendrapportages en beleidsdoorlichtingen ook op kwalitatieve wijze inzicht verkregen in de beleidseffecten.

Financiële toelichting

Verplichtingen1

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2009 en de realisatie over 2009 wordt voornamelijk verklaard door:

• De Raad voor de Rechtsbijstand is in 2009 verplichtingen aangegaan die in 2010 tot uitgaven leiden. In totaal voor ongeveer € 54 miljoen.

Voor het overige zijn de verplichtingen in overeenstemming met hetgeen onder uitgaven wordt toegelicht.

Uitgaven

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2009 en de realisatie over 2009 wordt voornamelijk verklaard door:

• De toegevoegde loon- en prijsbijstelling 2009 van bijna € 45 miljoen;

• Volume toenames als gevolg van een hogere instroom van bijna € 9 miljoen bij de Raad voor de Rechtspraak en de Raad voor de rechtsbijstand;

• Een kasschuif in het kader van het programma «een duurzame en toegankelijke rechtsbijstand» van ruim € 40 miljoen. Deze kasschuif is nodig omdat de maatregelen uit het programma in 2009 nog niet in de volle breedte zijn ingevoerd en pas op termijn de volledige € 50 miljoen per jaar zullen opleveren.

• De tijdelijke personele uitbreiding om achterstanden weg te kunnen werken bij de Hoge Raad. In totaal ongeveer € 3 miljoen;

• Meevallers bij voornamelijk Schuldsanering (WSNP) en mediation van € 6 miljoen; dit mede als gevolg van een minder dan begroot aantal WSNP-zaken en mediation toevoegingen door de Raad voor de rechtbijstand en door de rechter.

Ontvangsten

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2009 en de realisatie over 2009 wordt voornamelijk verklaard door:

• De ontvangsten op de griffierechten zijn als gevolg van een hogere instroom bij de rechtbanken in de tweede helft van 2009 toegenomen. Hierdoor zijn de ontvangsten griffierechten van in totaal€ 8,6 miljoen hoger dan geraamd.

Operationele doelstelling 12.1

Het scheppen van optimale voorwaarden voor het instandhouden en ontwikkelen van een samenhangend, slagvaardig en doelmatig rechtsbestel ten behoeve van de civiele, bestuurlijke en strafrechtspleging.

Doelbereiking

In 2009 heeft Justitie gewerkt aan het versterken van de juridische infrastructuur en zijn afspraken gemaakt over de doelmatigheid van de rechtspraak. Dit opdat de rechtspraak nog beter kan bijdragen aan een snelle oplossing van conflicten, beperking van financiële en emotionele schade, vermindering van administratieve lasten en aan het voor overeenkomsten en transacties noodzakelijke onderlinge vertrouwen. Dit geschiedt door:

• een meer flexibel en gespecialiseerd rechtsbestel;

• digitalisering van het strafproces;

• versterking van de positie van deskundigen in stafzaken;

• een eenvoudiger en meer rechtvaardig griffiestelsel en

• versterking van de normstellende rol van de Hoge Raad.

Instrumenten

Een meer flexibel en gespecialiseerd rechtsbestel

In 2009 is het wetsvoorstel Evaluatiewet modernisering rechterlijke organisatie (wetsvoorstel Deetman) (TK 32 021, nr. 2) ingediend bij de Tweede Kamer. Dit wetsvoorstel geeft uitvoering aan de aanbevelingen van de Commissie Deetman (TK 29 279, nrs. 47 en 55). Rode draad in het wetsvoorstel is het bieden van meer mogelijkheden aan de rechtspraak om de eigen organisatie zodanig vorm te geven dat zo goed mogelijk wordt voldaan aan de eisen die vanuit de samenleving aan goede rechtspraak worden gesteld. Deze mogelijkheden zien met name op de samenwerking tussen gerechten en het nevenlocatiebeleid. Het wetsvoorstel bevat verder ook voorzieningen die – met het oog op de vergroting van de toegankelijkheid van de rechtspraak – een ruimere toepassing van de eenvoudige kantonprocedure beogen. In dit kader is de belangrijkste voorziening de verhoging van de competentiegrens van de kantonrechter naar € 25 000 (nu: € 5 000). Verder is in 2009 bij de nota naar aanleiding van het verslag (TK 32 021, nr. 6) een nota van wijziging (TK 32 021, nr. 7) ingediend. Deze stelt voor het nevenlocatiebeleid niet meer bij de Raad voor de rechtspraak neer te leggen, maar bij algemene maatregel van bestuur te regelen.

Digitalisering van het strafproces

In 2009 is een ontwerpbesluit elektronisch proces-verbaal tot stand gebracht, waarin regels worden gesteld aan het elektronisch proces-verbaal van een opsporingsambtenaar. Het besluit vormt een eerste, belangrijke stap op weg naar digitalisering van het strafdossier.

Versterking van de positie van deskundigen in strafzaken

De wet «deskundige in strafzaken» is op 20 januari 2009 goedgekeurd door de Eerste Kamer. Inwerkingtreding van de wet en de daarop gebaseerde Algemene Maatregel van Bestuur, het Besluit register deskundige in strafzaken, zijn uitgesteld van 1 juli 2009 naar 1 januari 2010. Tot latere inwerkingtreding is besloten om degenen die in hun dagelijkse werk te maken hebben met de gevolgen van de wet – Openbaar Ministerie, politie en advocatuur – voldoende tijd te gunnen om hun werkwijzen aan (het doel van) de wet aan te passen.

Met de inwerkingtreding van de Wet deskundige in strafzaken en het Besluit register deskundige in strafzaken wordt een landelijk openbaar register ingesteld van gerechtelijk deskundigen die ingeschakeld kunnen worden in strafzaken. Het Bureau ter ondersteuning van het College gerechtelijk deskundigen was, volgens planning, op 1 juli 2009 operationeel. Het beoogde College en het Bureau zijn in de periode van 1 juli 2009 tot 1 januari 2010 van start gegaan met de voorbereiding van de vulling van het register. Formele registratie van deskundigen kan plaatsvinden vanaf 1 januari 2010.

Een eenvoudiger en meer rechtvaardig griffierechtenstelsel

Eind 2008 is het wetsvoorstel Wet griffierechten burgerlijke zaken (TK 31 758, nr. 2) ingediend bij de Tweede Kamer. De Tweede Kamer heeft er eind 2009 mee ingestemd. Met deze wet wordt het griffierechtenstelsel in civiele zaken vergaand vereenvoudigd. Elementen uit deze wet zijn onder meer:

• het invoeren van nog slechts een beperkt aantal categorieën op basis waarvan het griffierecht wordt vastgesteld;

• het vervangen van de zogenoemde indebetstelling door een generiek laag tarief voor on- en minvermogenden en

• het (net als in het bestuursrecht) betalen van het griffierecht voorafgaand aan de behandeling van de zaak door de rechter.

Versterking normstellende rol van de Hoge Raad

De Hoge Raad heeft de aan hem gerichte aanbevelingen van de Commissie normstellende rol Hoge Raad (Commissie Hammerstein) in 2009 ter hand genomen door:

• zoveel mogelijk te anticiperen op het wetsvoorstel dat selecteren aan de poort mogelijk moet maken;

• te beginnen met een programma om rechters en raadsheren uit de hoven te detacheren bij de raad en het parket;

• het instellen van de Commissie cassatie in het belang der wet, die de procureur-generaal moet adviseren in het streven naar een ruimere toepassing van dat instrument.

Verder zijn twee wetsvoorstellen in voorbereiding die door de Commissie Hammerstein zijn voorgesteld: het wetsvoorstel waardoor het stellen van prejudiciële vragen aan de Hoge Raad mogelijk wordt (Wetsvoorstel introductie prejudiciële procedure bij de Hoge Raad in massaschadezaken) en het wetsvoorstel waarmee een zogenoemde selectiekamer wordt ingesteld (wijziging Wet RO in verband met versterking cassatierechtspraak). Op beide onderwerpen is in 2009 voortgang geboekt. Ten aanzien van het eerste wetsvoorstel heeft reeds de, bij wetsvoorstellen gebruikelijke, consultatieronde plaatsgevonden. Beide wetsvoorstellen zullen in 2010 aan de Raad van State worden voorgelegd.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

In het hoofdstuk 7 van de Raad voor de rechtspraak en het Jaarverslag van de Raad voor de rechtspraak wordt ingegaan op de volume- en prestatiegegevens, concrete ontwikkelingen en de gevolgen voor de doorlooptijden.

Volume- en prestatiegegevens

* alleen de p*q gefinancierde productieaantallen, dus exclusief CBB

Toelichting kengetallen

Het aantal afgehandelde zaken nam evenals de instroom toe. In 2009 stroomden ruim 1,96 miljoen zaken in bij de gerechten. Evenals vorig jaar is er sprake van een sterke groei. Het aantal afgehandelde zaken nam met circa 6 procent toe.

Toelichting kengetallen

De extra inspanningen van de Hoge Raad hebben ertoe geleid, dat over het geheel de uitstroom van zaken in 2009 de instroom heeft overtroffen. Hiermee is een eerste stap gezet met het terugdringen van werkvoorraden en doorlooptijden.

Operationele doelstelling 12.2

Het waarborgen van een effectieve toegang tot het rechtsbestel zodat burgers en bedrijven hun in de rechtsorde neergelegde rechten in en buiten rechte geldend kunnen maken.

Doelbereiking

Burgers en bedrijven moeten een effectieve toegang hebben tot het rechtsbestel. Deze toegang wordt feitelijk gerealiseerd door de dienstverlening van advocaten, gerechtsdeurwaarders, notarissen en tolken en vertalers. Justitie heeft de verantwoordelijkheid voor het stellen van kaders voor de wijze waarop hun dienstverlening plaatsvindt. Daarbij liggen de accenten van de beleidsontwikkeling en wetgeving op de kwaliteit en integriteit van de beroepsuitoefening. Daarnaast wordt met gesubsidieerde rechtsbijstand en met schuldhulpverlening er naar gestreefd zoveel mogelijk burgers in staat te stellen om daadwerkelijk toegang te verkrijgen tot het rechtsbestel.

Instrumenten

Duurzame en toegankelijke Rechtsbijstand

Doel van het programma «Rechtsbijstand en Geschiloplossing» is het verbeteren van het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand en geschiloplossing. Dit met in achtneming van de structurele taakstelling op de rechtsbijstand van € 50 miljoen met ingang van 2009. Dit geschiedt door het invoeren van een pakket van maatregelen zoals aangekondigd in brieven aan en besproken met de Tweede Kamer (TK 31 753, nrs. 1 en 2).

In de eerste helft van 2009 is een aantal maatregelen uit het programma «Rechtsbijstand en Geschiloplossing» met voorrang opgepakt. Het betreft de indexering van de proceskostenveroordeling, de verlenging piketfase, het verhalen kosten rechtsbijstand op vermogende onherroepelijk veroordeelden, het ophogen financieel belang en het bereik vreemdelingenbewaring. In de tweede helft van 2009 zijn beleidsmatige uitgangspunten en de cijfermatige onderbouwing geconcretiseerd van de in het pakket maatregelen aangekondigde beleidstrajecten. Dit betrof met name pro-actieve geschiloplossing door de overheid, echtscheidingsproblematiek en diagnose en triage, die vanaf 2010 gefaseerd kunnen worden ingevoerd. Het WODC is in 2009 gestart met een monitor van de effecten van het programma en publiceert naar verwachting in mei 2010 de nulmeting van het programma.

Bestuurlijke herinrichting

De wet betreffende de bestuurlijke centralisatie van de raden voor rechtsbijstand (TK 31 835) is in 2009 aangenomen door de Eerste Kamer. De bestuurlijke centralisatie zorgt voor de bestuurlijke en organisatorische fusie van de vijf raden. In het afgelopen jaar hebben de raden, anticiperend op de wettelijke regeling, reeds stappen gezet op bestuurlijk en organisatorisch vlak en op het gebied van ICT. Medio 2010 treedt de wet met bijbehorende regelgeving in werking en is de bestuurlijke centralisatie van de raden voor rechtsbijstand een feit.

Schuldsanering

Het aantal schuldsaneringen is met ongeveer 9000 nieuwe procedures in 2009 gelijk gebleven ten opzichte van 2008, terwijl men in een tijd van economische recessie juist een toename verwacht. Dit is onder andere te verklaren door wijzigingen in het buitengerechtelijk schuldhulptraject (minnelijke schuldhulp) dat door gemeenten wordt uitgevoerd. Schuldhulpverleners zoals gemeentelijke kredietbanken houden met budgetbeheer de klanten langer vast in de procedure (het zogenaamde «stabilisatietraject») waardoor de instroom in de WSNP direct vermindert. Ook zijn de schuldhulpverlenende instanties terughoudender met het afgeven van de zogeheten modelverklaring van artikel 285 Faillissementswet, die toegang geeft tot de schuldsaneringsrechter.

De doelstelling van de wetgever dat een natuurlijk persoon niet tot in lengte der dagen door zijn schulden wordt achtervolgd, wordt wederom behaald. Uit de 5e Monitor WSNP (brief 5 oktober 2009, 29 942 E) blijkt dat het percentage verzoekers dat uiteindelijk ook de «schone lei» verkrijgt stabiel rond de 70% ligt. Uit diezelfde Monitor blijkt eveneens dat de wetswijziging van 1 januari 2008 ertoe geleid heeft dat het aantal faillissementen van natuurlijke personen is teruggedrongen, omdat voortaan na een tussentijdse beëindiging van een schuldsanering alleen nog een faillissement wordt uitgesproken bij een voldoende batig saldo. Dit op aandringen van de zittende magistratuur, waar bezwaren leven tegen faillissementsprocedures die geen redelijk doel meer kunnen dienen.

Het kabinetsstandpunt over het advies van de Commissie Kortmann is in 2009 geposterioriteerd, evenals de herziening van het vergoedingenregime voor de bewindvoering WSNP.

Buitengerechtelijke geschiloplossing

In 2009 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de resultaten van de eindevaluatie van de mediationvoorzieningen binnen het rechtsbestel (TK 29 528, nr. 6). Uit de eindevaluatie mediation blijkt dat mediation zich een plek heeft verworven binnen de samenleving. De verwijzingsvoorzieningen bij het Juridisch Loket en bij de rechtspraak zijn effectief. Deze voorzieningen worden structureel verankerd in het rechtsbestel. Het succes van mediation hangt niet zozeer samen met het aantal geregistreerde formele mediations, maar veeleer met de bijdrage die deze methode levert aan geschiloplossing. Partijen die gemotiveerd zijn er samen uit te komen, blijken steeds meer ook in staat zelf hun onderlinge geschil op te lossen.

In grote lijnen kan uit de evaluatie van de Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC) (TK 25 754, nr. 2) worden geconcludeerd dat de SGC een goed functionerende organisatie is die een onafhankelijke, laagdrempelige en eenvoudige geschilbeslechting biedt aan consumenten met een conflict over geleverde goederen of diensten. De SGC heeft in de afgelopen jaren met de uitbreiding van het aantal geschillencommissies een flinke bijdrage geleverd aan laagdrempelige en eenvoudige buitengerechtelijke geschillenbeslechting in consumentenzaken.

Bevorderen van de kwaliteit van de juridische beroepsgroepen

In 2009 heeft de kwaliteit van het notariaat de nodige aandacht gekregen. Zo is een wetsvoorstel inzake de wijziging van de Wet op het notarisambt aan de Tweede Kamer aangeboden (TK 32 250, nrs. 1–4). In dit wetsvoorstel worden wijzigingen voorgesteld om de kwaliteit van de beroepsuitoefening te verhogen dan wel te borgen, zoals de invoering van algemeen preventief toezicht, een wettelijke basis voor kwaliteitstoetsingen door de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) en de invoering van een klachtenregeling door de instelling van een klachten- en geschillencommissie.

De Commissie Van der Winkel heeft advies uitgebracht over de Gerechtsdeurwaarderswet waarin met name de positie van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG) en de ambtelijke rol van de gerechtsdeurwaarder zijn belicht. In november 2009 is het kabinetsstandpunt op dit advies aan de Tweede Kamer gezonden (TK 32 123 VI, nr. 64).

Op 1 juli 2009 is de Wet tot wijziging van de Advocatenwet en de Wet op het notarisambt in verband met het verruimen van de mogelijkheden tot het spoedshalve tuchtrechtelijk optreden tegen advocaten en notarissen in werking getreden. Op grond van deze wet kan de advocaat of notaris jegens wie een ernstig vermoeden is gerezen van een handelen of nalaten waardoor enig door artikel 46 van de Advocatenwet respectievelijk een door de Wet op het notarisambt beschermd belang zeer ernstig is geschaad of dreigt te worden geschaad, met onmiddellijke ingang geschorst worden in de uitoefening van de praktijk. Ook kan een voorlopige voorziening met betrekking tot de praktijkuitoefening van de betrokken advocaat of notaris worden getroffen.

In december 2009 is aan de Tweede Kamer een brief gezonden over het standpunt ten aanzien van resultaatgerelateerde beloning voor de advocatuur (TK 32 123 VI, nr. 72).

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Het aantal toevoegingen in reguliere strafzaken (+ 5,8%) en civiele zaken (+ 8,2%) neemt toe ten opzichte van de begroting. De economische crisis veroorzaakt een toename van het beroep op rechtsbijstand. Het feit dat de eigen bijdrage voor reguliere strafzaken lager is dan begroot, kan worden verklaard door het feit dat de verhoging van de eigen bijdrage pas per 1 juli 2009 (in plaats van per 1 januari 2009) is gerealiseerd. T.o.v. 2008 nemen de civiele toevoegingen toe met 5,5%. De ambtshalve straftoevoegingen (dus zonder eigen bijdrage) (– 4,3%) vertonen een daling; Het totaal aantal toevoegingen in strafzaken laat een geringe daling zien.

Bij de inverzekeringstellingen (+ 8,2%) is sprake van een toename ten opzichte van de begroting en ten opzichte van 2008 van 7,5%. Een eerste effect van de uitspraak van het Europese Hof voor de rechten van de mens inzake Salduz, die leidt tot een toename van consultatie door een advocaat voorafgaand aan het eerste verhoor, kan hier in beperkte mate zichtbaar zijn.

Het Juridisch Loket heeft bij gelijkblijvende kosten een groei van 18% doorgemaakt in de gerealiseerde klantencontacten; met name de e-mail contacten vertonen een stijging van 47% ten opzichte van 2008.

De lichte adviestoevoegingen vertonen een daling van 42,5% en daar is de verhoging van de eigen bijdrage per 1 juli 2009 debet aan.

De kosten inzake asiel worden voor een deel bepaald door het aantal toevoegingen inzake asielprocedures. In 2009 zijn 25 164 toevoegingen afgegeven ten opzichte van 19 235 in 2008. Doordat de instroom van het aantal asielzoekers is uitgekomen op 16 163 zijn de gemiddelde kosten per asielzoeker lager uitgekomen dan begroot.

De kosten van rechtsbijstand in asielzaken worden voor een deel bepaald door het aantal toevoegingen per asielzoeker. In 2009 zijn meer toevoegingen afgegeven dan in 2008.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Aanvankelijk daalden in 2009 de aantallen schuldsaneringsprocedures, ondanks de economische recessie. Dat de recessie zich niet onmiddellijk vertaalt in meer schuldhulp- en schuldsaneringszaken komt omdat er sprake is van een vertragend effect voordat men in werkelijke schuldenproblematiek belandt. Dit is mede het gevolg van een wetswijziging die per 1 januari 2008 is doorgevoerd en die de bewijslast van de goede trouw meer op de schuldenaar legt, maar vooral ook doordat het buitengerechtelijke traject van schuldhulp de zaken minder snel doorverwijst. Ook het aantal bewindvoerders (bewindvoerders met een of meer lopende zaken) is gedaald tot 938 actieve bewindvoerders in 2009.

In de laatste helft van 2009 stegen de aantallen schuldsaneringsprocedures weer licht. Het is aannemelijk dat als gevolg van de economische recessie er meer mensen een beroep moeten doen op de schuldhulp- en schuldsaneringsregelingen.

Voor nadere analyses wordt verwezen naar de Monitor Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP), Vijfde Meting Bijlage 2008–2009, 2009D 38 863

Volume- en prestatiegegevens

Toelichtingkengetallen

Het aantal mediation toevoegingen dat is afgegeven door Raad voor rechtsbijstand is in 2009 verder toegenomen tot bijna 6 800 (een toename van circa 23% ten op zichtte van 2008). Ook het aantal verwijzingen door de rechter is gestegen (circa 13%). Hier lijkt nu een stabilisering op te treden, die lager ligt dan aanvankelijk geprognosticeerd. Het aantal verwijzingen naar een mediator vanuit het Juridisch Loket is, na een stijging in de voorgaande jaren, enigszins afgenomen in 2009 (daling met circa 9%).

De keuze voor mediation hangt met vele factoren samen. Enerzijds kost het veel tijd en inspanning om partijen om te buigen van strijd naar onderhandelingsbereidheid. Dat is zowel de ervaring bij het Juridisch Loket als de rechtspraak. Anderzijds is mediation nu bij steeds meer mensen bekend. Partijen die gemotiveerd zijn er samen uit te komen en wiens geschil zich leent voor mediation, blijken steeds meer in staat zelf hun onderlinge geschil op te lossen. Ook rechters en medewerkers van het Juridisch Loket passen zelf de mediationvaardigheden, die zij hebben opgedaan in trainingen, meer toe, waardoor doorverwijzing (vaak) niet meer nodig is. In november 2009 heeft het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) haar evaluatieonderzoek naar de mediation afgerond. De eindrapportage heeft de minister van Justitie voorzien van een beleidsreactie op 20 november 2009 naar de Tweede Kamer gestuurd (TK, 29 528, nr. 6). Daaruit blijkt dat de doorverwijzingsvoorzieningen bij het Juridisch Loket en bij de rechtspraak effectief zijn en nodig blijven om ervoor zorg te dragen dat partijen hun verantwoordelijkheid voor de oplossing van hun conflict ook op zich nemen, al dan niet met behulp van een mediator.

13 RECHTSHANDHAVING, CRIMINALITEITS- EN TERRORISMEBESTRIJDING

Realisatie begrotingsuitgaven Justitie € 6 239,6 miljoen art. 13 Rechtshandhaving, criminaliteit- en terrorismebestrijding 47,1%

Algemene doelstelling

Het bestrijden van criminaliteit en terrorisme door een doelmatige en effectieve preventie, rechtshandhaving en sanctietoepassing.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

De trend dat de criminaliteit in Nederland daalt, heeft zich ook in 2009 doorgezet. Die vermindering geldt niet alleen voor de lichtere, maar ook de zwaardere vormen van criminaliteit.

In het kader van preventie is verder uitvoering gegeven aan het Programma Geweld. Dit programma houdt zich naast algemene preventie gericht op scholen en buurten ook bezig met een persoonsgerichte preventieve en repressieve aanpak van geweldplegers.

De aanpak van georganiseerde criminaliteit is verder verstevigd. Dat geldt evenzeer voor de bestrijding van cybercrime en financieel-economische criminaliteit. Voor elk van deze onderwerpen is een versterkingsprogramma uitgevoerd door het Openbaar Ministerie (OM) en de politie. Ook het openbaar bestuur heeft een belangrijke rol bij het tegengaan van dit soort criminaliteit.

Voor een effectieve tenuitvoerlegging van de strafrechtelijke sancties en maatregelen is in 2009 verder ingezet op de effectiviteit van sancties, nazorg en een adequate sanctiecapaciteit.

De zorg voor slachtoffers van criminaliteit is in 2009 verder verbeterd, onder andere via de pilot slachtofferloketten en de voorbereiding van de implementatie van de Wet versterking van de positie van het slachtoffer in het strafproces.

Externe factoren

Een goed functionerende strafrechtsketen hangt mede af van een aantal externe factoren. De economische crisis en stijging van de werkeloosheid heeft geen aantoonbaar effect gehad op de criminaliteit. Op het terrein van de ketensamenwerking hebben in 2009 geen externe ontwikkelingen plaatsgevonden, die substantiële invloed hebben gehad op de criminaliteitsbestrijding. De toenemende internationalisering op het terrein van de rechtspleging en rechtshandhaving was ook in 2009 duidelijk zichtbaar.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

In het Coalitieakkoord van het Kabinet Balkenende IV was de volgende doelstelling opgenomen: een reductie van de zichtbare criminaliteit met 25 procent in 2010 ten opzichte van 20021 door:

1. Negentien procent minder geweldsdelicten;

2. Verbetering ophelderingspercentage met vijftien procent;

3. Daling criminaliteit tegen ondernemingen met vijfentwintig procent;

4. Daling recidive met tien procentpunt.

Voor de duur van het project «Veiligheid begint bij Voorkomen» wordt de Tweede Kamer jaarlijks geïnformeerd over de totale voortgang van het project. De Tweede Kamer wordt separaat geïnformeerd over de resultaten van de Integrale Veiligheidsmonitor (IVM), de Monitor Criminaliteit bedrijfsleven (MCB) en de recidivemonitor. Het Rapport Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven 2008 (TK 28 684, nr. 229) is op 19 juni 2009 aangeboden aan de Tweede Kamer. De tweede voortgangsrapportage van het project «Veiligheid begint bij voorkomen» op 26 juni 2009 (TK 28 684, nr. 231). Bij het schrijven van dit Jaarverslag waren de IVM en de MCB over 2009 nog niet beschikbaar.

De IVM levert onder meer belangrijke monitorinformatie voor het meten van outcome-doelstellingen. Deze monitor is een integraal onderzoek dat vanaf 2009 de sociale veiligheid in Nederland op landelijk, regionaal en lokaal niveau in kaart brengt. Voor het eerst meten, naast ministeries en politiekorpsen, ook vele gemeenten hun veiligheidscijfer volgens deze monitor.

In dit artikel zijn per operationele doelstelling prestatie-gegevens opgenomen die betrekking hebben op de effecten van beleidsinstrumenten.

Voor de operationele doelstellingen 13.1, 13.5 en 13.6 geldt dat geen inzicht kan worden geboden in de maatschappelijke effecten van het beleid, daar het causale verband tussen in te zetten beleidsinstrumenten op de gewenste criminaliteitsdaling niet cijfermatig is uit te drukken. De criminaliteitsdaling is afhankelijk van veel factoren, die vaak buiten de directe beïnvloedingssfeer van de Minister van Justitie liggen. Waar mogelijk wordt volstaan met input- en of througputgegevens, kwalitatieve gegevens of wordt door middel van evaluatieonderzoek inzicht verkregen in de beleidseffecten.

* Er heeft een wijziging plaatsgevonden in de budgettenstructuur. Hierdoor is een aantal budgetten verplaatst.

Financiële toelichting

Verplichtingen1

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2009 en de realisatie over 2009 wordt voornamelijk verklaard door:

Operationele Doelstelling 13.1

• Garanties: De in de begroting 2009 opgenomen raming betreft het volledige bedrag waarvoor het ministerie van Justitie garant staat. Dit bedrag leidt in de praktijk echt niet of zelden tot daadwerkelijk juridische verplichtingen c.q. uitgaven. Onder realisatie 2009 is het daadwerkelijk uitgekeerde bedrag opgenomen inzake de afgegeven garanties aan faillissementscuratoren.

Operationele Doelstelling 13.3

• Verplichtingen van het Openbaar Ministerie die reeds in 2009 zijn vastgelegd en in latere jaren tot betaling komen. Het gaat hierbij vooral om verplichtingen voor ICT-projecten, zoals GPS. Hierdoor zijn de aangegane verplichtingen voor 2009 € 50 miljoen hoger dan het budgettaire kader;

• Veel subsidies zijn voorafgaand aan het uitvoeringsjaar toegekend en daarmee ook als verplichting vastgelegd. Hierdoor zijn voor ongeveer € 5 miljoen verplichtingen aangegaan die in latere jaren tot uitgaven leiden.

Voor het overige zijn de verplichtingen in overeenstemming met hetgeen onder uitgaven wordt toegelicht.

Uitgaven

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2009 en de realisatie over 2009 wordt voornamelijk verklaard door:

• Loon- en prijsbijstelling, waarmee het budgettaire kader voor artikel 13 is aangepast met € 77 miljoen.

Operationele Doelstelling 13.3

• De Justitiële informatiedienst (Just-ID) die naast de reguliere taken ook een aantal opdrachten voor derden uitvoert, zoals het beheer van systemen. Deze zijn onder andere door middel van een desaldering en overige mutaties toegevoegd aan het budgettaire kader (€ 11 miljoen). Tevens is ten behoeve van diverse andere projecten, zoals de staatkundige hervorming (BES-eilanden) en het Centraal Digitaal Depot voor de opslag van dossiers (CDD+) bijna € 2 miljoen aan het budgettaire kader toegevoegd;

• Mutaties bij het OM voor onder andere veiligheidshuizen, voorwaardelijke invrijheidsstelling, kasschuif Amber en Bestuurlijke strafbeschikking (BSB) van totaal bijna € 18 miljoen. Het OM heeft het gerechtskostenbudget overschreden door de hogere uitgaven voor psychiaters en psychologen (bijna € 3 miljoen) naar aanleiding van de indexering van de tarieven;

• Diverse overige mutaties, zoals uitstapprogramma prostituees en bestuurlijke strafbeschikking van per saldo € 2 miljoen.

Operationele doelstelling 13.4:

• Een verhoging van de bijdrage met € 13 miljoen ter dekking van de frictiekosten die zijn opgetreden als gevolg van het afstoten en/of buiten gebruik stellen van celcapaciteit;

• een verhoging van de bijdrage met € 5 miljoen voor het verder op orde brengen van de brandveiligheid in de Justitiële inrichtingen;

• Een verhoging van de bijdrage met € 9,4 miljoen ten behoeve van het op het niveau van CPT (Committee for the Prevention of Torture and inhuman or degrading treatment or punishment) brengen van de detentiecapaciteit van de BES-eilanden;

• Een verhoging van de bijdrage met € 9,9 miljoen aan DJI naar aanleiding van de definitieve afrekening outputfinanciering 2008 van de DJI in verband met meerproductie;

• Een verhoging van de bijdrage aan DJI met € 79,6 miljoen als gevolg van een technische herverdeling van de bijdragen op de operationele doelstellingen van DJI. Deze herverdeling was noodzakelijk omdat in het verleden opgelegde taakstellingen en kortingen inmiddels van een concrete invulling zijn voorzien;

• Een verhoging van de bijdrage aan DJI met € 15 miljoen ter financiering van de groei van de inkoop van forensische zorg in het strafrechtelijk kader;

• Een verlaging van de bijdrage met € 11,8 miljoen als gevolg van de voorlopige afrekening output-financiering 2009 in verband met een lagere productie;

• Een verlaging van de bijdrage met € 38 miljoen als gevolg van een technische herverdeling van de bijdragen op de operationele doelstellingen van DJI. Deze herverdeling was noodzakelijk omdat in het verleden opgelegde taakstellingen en kortingen inmiddels van een concrete invulling zijn voorzien.

Operationele doelstelling 13.5

• Het verschil van € 4,7 miljoen ten opzichte van het begrote bedrag wordt nagenoeg volledig verklaard met de budgetoverheveling vanuit artikel 13.5.1 van € 1,7 miljoen aan het CJIB en van € 2,7 miljoen aan het Openbaar Ministerie, beide ten behoeve van de implementatie van de maatregelen voortkomend uit de Wet Versterking van de Positie van het Slachtoffer.

• Bij SGM is er een meevaller van € 4,1 miljoen doordat vanwege vertraging in het wetgevingsproces in 2009 de doelgroep van het SGM nog niet kon worden uitgebreid met nabestaanden van slachtoffers van ernstige misdrijven en de maximaal uit te keren tegemoetkomingen nog niet kon worden verhoogd.

Ontvangsten

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2009 en de realisatie over 2009 wordt voornamelijk verklaard door:

Operationele Doelstelling 13.1

• Een bedrag van € 6,0 miljoen aan ontvangsten bij de Dienst Justis. Dit vloeit voort uit een positief resultaat over 2008 van € 3,6 miljoen en een onderuitputting op projecten van € 2,4 miljoen.

Operationele Doelstelling 13.3

• Just-ID: Ten behoeve van de uitvoering van opdrachten voor derden is een desaldering doorgevoerd van ruim € 5,1 miljoen;

• Pluk-Ze: Er is een forse meevaller op de Pluk-Ze ontvangsten gerealiseerd. De belangrijkste oorzaak is de schikking met een aantal organisaties voor belspelletjes;

• Overige ontvangsten OM en Verbeurd verklaringen: Hierop is een meevaller gerealiseerd van bijna € 15 miljoen.

Operationele Doelstelling 13.4

• Boeten en Transacties: Op Boeten en Transacties is in 2009 een tekort van circa € 95 miljoen ontstaan. Dit wordt veroorzaakt doordat het aantal verkeersboetes constant is gebleven op een niveau van circa 12 miljoen, terwijl er in de begroting rekening is gehouden met een stijging naar 12,8 miljoen. Deze effecten zijn onder andere het gevolg van minder operationeel zijn van trajectcontrolesystemen. Daarnaast is er sprake van een gemiddeld lagere sanctiebedrag per boete.

Operationele doelstelling 13.1

Het voorkomen en verder terugdringen van criminaliteit door inzet van een effectief instrumentarium van preventie en het effectief bestrijden van huiselijk geweld.

Doelbereiking

Een effectieve en efficiënte rechtshandhaving is het meest gebaat bij een combinatie van preventie en repressie. Bij de preventie van criminaliteit heeft niet alleen de (rijks)overheid verantwoordelijkheden, maar ook de samenleving als geheel. Elke burger, elke ondernemer, maar ook elke organisatie en overheid kan bijdragen aan de preventie van criminaliteit. Vanuit Justitie hebben daarnaast in 2009 integriteit, kansspelen en het tegengaan van huiselijk geweld extra aandacht gekregen.

In 2009 is de publiek-private samenwerking op drie terreinen verstevigd. Met de instelling van een Taskforce Overvallen wordt de aanpak van overvallen geïntensiveerd. Met de transportsector is in een convenant afgesproken dat de preventie en repressie van transportcriminaliteit wordt aangepakt. Met vertegenwoordigers van de detailhandel en een aantal grote winkelketens zijn tien proeftuinen voorbereid om het aantal winkeldiefstallen terug te dringen.

De doelbereiking wordt verder beschreven aan de hand van de instrumenten.

Instrumenten

Aanpak van agressie en geweld

De laatste cijfers, die op 31 maart 2009 aan de Tweede Kamer zijn gestuurd, laten een zeer positieve ontwikkeling zien en tonen aan dat van de oorspronkelijke doelstelling van 19% reductie van geweld momenteel al 14,5% punt is behaald (ten opzichte van het peiljaar 2006). Er is onder andere op de volgende vijf punten ingezet:

• De uitbreiding van het aantal preventieprojecten tegen geweld op scholen en buurten ligt op schema. De uitbreiding van het aantal buurtbemiddelingsprojecten ligt met 146 deelnemende gemeenten (doel: 150 gemeenten in 2010) voor op de planning. Daarnaast hebben 50 VO-scholen gedragscodeprojecten uitgevoerd;

• Met de audiovisuele branche en met de speelgoed- en warenhuizen is een convenant gesloten om te voorkomen dat aan minderjarigen films en games worden verkocht waarin schadelijk gewelddadig beeldmateriaal zichtbaar is. De driejarige campagne «Heftige films en games: pas op de juiste leeftijd» is ontwikkeld en van start gegaan;

• Voor alcohol als risicofactor is in 2009 de landelijke modelaanpak Halt-afdoening «Alcohol» gereed gekomen. De voorbereiding van registratie door de politie van alcoholgebruik bij geweldsdelicten is gestart; naar verwachting vindt de uitrol in 2010 plaats;

• Voortkomend uit de aanpak van wapens als risicofactor zijn de checklisten voor lokale samenwerking tegengaan wapenbezit op scholen en in de horeca ontwikkeld en verspreid;

• De gedragsinterventie Agressieregulatietraining in een vrijwillige setting loopt op schema. 70 trainers zijn opgeleid op 30 scholen in Amsterdam, Haarlem en Rotterdam. Het toepassen van effectieve gedragsinterventies wordt bevorderd in de dadergerichte aanpak geweldplegers. De pilots in Almere, Gouda en Tilburg lopen op schema. Het handboek is in februari 2010 gereed gekomen en wordt breder aan Veiligheidshuizen beschikbaar gesteld.

Tegengaan van huiselijk geweld

• Per 1 januari 2009 is de Wet tijdelijk huisverbod in werking getreden. De wet voldoet aan het doel: in 2009 zijn circa 2000 huisverboden opgelegd.

• Voorts is de procesbeschrijving van de Landelijke modelaanpak van huiselijk geweld voor gemeenten gereed en verspreid;

• De in voorbereiding zijnde verplichte meldcode voor huiselijk geweld en kindermishandeling verdient in dit kader aandacht. De meldcode biedt de professionals handvatten voor het handelen wanneer zij vroegtijdig geweld signaleren. Professionals kunnen nu al de digitale wegwijzer (www.huiselijkgeweldenberoepsgeheim.nl) en de publicatie «Horen, zien en zwijgplicht», die in oktober 2009 is vernieuwd, raadplegen;

• Op internationaal gebied is in 2009 een start gemaakt met de bijdrage aan het ontwerpen van een verdrag van de Raad van Europa over geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld; verwacht wordt dat dit verdrag in 2011 in werking treedt.

Het aanpakken van criminaliteit in het bedrijfsleven

De projecten uit het Actieplan «veilig ondernemen 3» zijn afgerond danwel bevinden deze zich in een afrondende fase. Naar aanleiding van de uitkomsten van de Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven 2008 en aanvullend op de projecten voortkomend uit het Actieplan «Veilig Ondernemen» is een start gemaakt met een tiental proeftuinen voor de aanpak over winkelcriminaliteit. Deze proeftuinen richten zich onder meer op rondtrekkende bendes, interne criminaliteit, de inzet van ongeüniformeerde bewakers, overlastdonatie en aangifte.

Aansluitend op bovengenoemde projecten is in december 2009 het tweede convenant aanpak criminaliteit transportsector getekend. Hierin maken 13 publieke en private partijen afspraken over preventieve en repressieve maatregelen. Bij besluit van de Minister van Justitie van 6 oktober 2009 is een Taskforce Overvallen ingericht. Deze Taskforce heeft zich in het najaar van 2009 voorbereid op het treffen van een aantal concrete maatregelen om de aanpak van overvallen te verbeteren. Omdat uit een in 2009 uitgevoerde inventarisatie blijkt dat de overvalcriminaliteit zich voortdurend ontwikkelt, wordt de aanwezige kennis van overvalcriminaliteit in 2010 verzameld en uitgebreid.

Het rapport «Misleidende handelspraktijken, een onderzoek naar de aard, achtergronden en aanpak van acquisitiefraude in Nederland» is besproken in het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing. Met als uitgangspunt dat bij het tegengaan van acquisitiefraude preventie voorop staat, biedt het rapport aanbevelingen om deze vorm van criminaliteit in publiek-private samenwerking verder tegen te gaan.

Het bevorderen van integriteit

De maatregelen ter voorkoming van seksueel misbruik zijn in 2009 uitgewerkt en gepubliceerd opwww.inveiligehanden.nl. Het WODC heeft in 2009 tevens het onderzoek naar de omvang van het seksueel misbruik binnen het georganiseerd vrijwilligerswerk afgerond. De Tweede Kamer is daarover en over de voortgang van de maatregelen geïnformeerd (TK 32 123 VI, nr. 6). In 2009 zijn de wijziging van onder meer Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek en de Wet documentatie vennootschappen in verband met het vervallen van de verklaring van geen bezwaar en het verbeteren en uitbreiden van de controle op rechtspersonen ter voorkoming en bestrijding van misbruik van rechtspersonen aan de Tweede Kamer aangeboden.

Kansspelbeleid

• In 2009 is het onderzoek naar de aard en omvang van illegale kansspelen in Nederland afgerond en aangeboden aan de Tweede Kamer (TK 24 557, nr. 103);

• De wijziging van de Wet op de kansspelen in verband met de oprichting van de kansspelautoriteit is in december 2009 bij de Tweede Kamer ingediend. Bij de opbouw van de kansspelautoriteit wordt geanticipeerd op een start van deze autoriteit in 2010;

• Na onderzoek is het Functioneel Parket van het Openbaar Ministerie een transactie overeengekomen met vier bedrijven die zogenaamde belspellen produceerden of uitzonden die in strijd waren met de Wet op de kansspelen. Met de schikking is een langlopend strafproces voorkomen én is een duidelijk signaal gegeven aan andere partijen die overwegen dergelijke belspellen te organiseren en daarmee de wet te overtreden.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

* In 2007 doorlooptijden binnen 3 weken, met ingang van 2008 doorlooptijden binnen 2 weken

Toelichting kengetallen

Bij alle producten is de realisatie achtergebleven bij de verwachtingen in de begroting 2009. De economische recessie met gevolgen voor de arbeidsmobiliteit (aanvragen VOG) en voor het aantal op te richten rechtspersonen (aanvragen verklaring van geen bezwaar) is hier vermoedelijk de oorzaak van. Het aanvragen van een aparte VOG-vrijwilligers is nog niet mogelijk. Aanvragen voor deze groep worden nu nog behandeld in het reguliere proces. Opvallend is dat het aantal verstrekte BIBOB-adviezen sterk is achtergebleven bij de prognose. Mogelijk oorzaak hiervan is dat de gemeenten die gebruik maken van BIBOB de daarvoor in aanmerking komende vergunningen zelf hebben doorgelicht.

Operationele doelstelling 13.3

Het bestrijden van criminaliteit door een effectief en doelmatig instrumentarium van opsporing en vervolging, waaronder begrepen de verbetering van de samenwerking in EU-verband en op internationaal niveau op het terrein van Justitie en politie.

Doelbereiking

Naast preventie vormen opsporing en vervolging de basis voor het effectief en doelmatig bestrijden van criminaliteit. Hierbij is niet alleen veel aandacht uitgegaan naar criminaliteit die in het oog springt, maar ook naar de minder zichtbare maar in hun uitwerking ondermijnende verschijnselen. Er is bij preventie en opsporing en vervolging niet alleen aandacht voor de aanpak van zowel zichtbare als onzichtbare criminaliteit, maar ook voor de kwaliteit en professionaliteit van de aanpak.

Maatschappelijk effectief betekent dat ook moet worden afgewogen of een andere aanpak (bestuurlijke oplossingen, organisatorische maatregelen, administratieve voorzieningen en economische bepalingen) effectiever is. In 2009 is ingezet op de verbetering van de effectiviteit van de opsporing en vervolging op de terreinen georganiseerde misdaad (inclusief prostitutie en mensenhandel), financieel-economische criminaliteit, cybercrime, politie- en opsporingsbestel, OM-afdoening, bestuurlijke strafbeschikking, veiligheidshuizen, drugs en opsporing van veroordeelden. Daarnaast is onverminderd gestuurd op de doelmatigheid (van de uitvoering) van het beleid. Als basis hiervoor dienden de prestatiegegevens van de dienst Justis, het NFI, het MOT, het CIOT en het OM.

Instrumenten

Programma «Versterking aanpak georganiseerde misdaad» (PVAGM)

De programmatische aanpak wordt onder andere in de vorm van proeftuinen op verschillende manieren in de praktijk gebracht en verder ontwikkeld. Binnen deze proeftuinen werken de betrokken partners aan het ontwikkelen van een verscheidenheid aan barrières die kunnen worden opgeworpen. Daarnaast zijn de proeftuinen gekoppeld aan concrete opsporingsonderzoeken. Op dit moment zijn het Openbaar Ministerie en de politie 16 proeftuinen gestart op de thema’s:

1. georganiseerde hennepteelt (5);

2. mensenhandel/mensensmokkel (6);

3. kinderporno (1);

4. fraude/heling op internet (1);

5. onverklaarbaar vermogen/witwassen (1);

6. vastgoed (1);

7. ICT als doelwit van cybercrime (1).

Aan ieder thema is in principe een «Taskforce» gekoppeld die voor een sterke impuls van de aanpak op dit specifieke thema moet zorgen, door het opheffen van de geconstateerde knelpunten en het toepassen van de inzichten die zijn opgedaan over de mogelijkheden om barrières op te werpen. Aan de taskforces kunnen behalve het Openbaar Ministerie, de politie en andere ketenpartners ook marktpartijen, zoals internetproviders en verzekeraars, deelnemen. Naast de al ingestelde taskforces (die voor mensenhandel, Aanpak georganiseerde hennepteelt en voor de Aanpak misbruik vastgoed) zijn er nog twee geïnstalleerd:

• De Taskforce Kinderporno is in november 2009 door de Minister van Justitie geïnstalleerd;

• De Taskforce Overige internetgerelateerde criminaliteit, die zich onder meer richt op hightech cybercrime en online fraude.

Ook het project «Emergo», een samenwerkingsverband tussen de gemeente Amsterdam en de ministeries van Justitie, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Financiën, is in volle gang. De deelnemende partijen hebben in 2009 meer capaciteit vrijgemaakt om de verhoogde ambities te kunnen verwezenlijken en lopen er strafrechtelijke onderzoeken op alle zeven thema’s.

Het wetsvoorstel ter verbetering van de uitvoering van de ontnemingsmaatregel is op 28 mei 2009 aan de Raad van State toegezonden.

De beleidsbrief «aanpak misbruik vastgoed» (TK 29 911, nr. 16) is, inclusief het rapport van de commissie Joldersma (verwevenheid onderwereld/bovenwereld), aan de Tweede Kamer gestuurd. Ook is een Nationale Regiegroep Aanpak Vastgoed in 2009 ingesteld.

Prostitutie en mensenhandel

In het kader van een beter toezicht op de prostitutiebranche heeft de Taskforce Aanpak Mensenhandel in 2009 een handreiking opgesteld over toezicht en handhaving in de prostitutiesector. Ook is een toolkit samengesteld waarin instrumenten zijn opgenomen waarvan toezichthouders gebruik kunnen maken. Het Wetsvoorstel regulering prostitutie en bestrijding misstanden seksbranche is op 24 november 2009 aan de Tweede Kamer aangeboden (TK 32 111, nr. 1). Doel van de wet is een strikter en meer uniform vergunningenbeleid voor de prostitutie. Voorts is in 2009 een financiële bijdrage verstrekt aan het Bureau Nationaal Rapporteur Mensenhandel, zodat deze de regering kan adviseren over het beleid en de aanpak van mensenhandel. De zevende rapportage is door voornoemde rapporteur in 2009 opgeleverd (TK 28 638, nr. 47). Verder is in 2009 een subsidie aan Comensha verstrekt, die zorgt voor de registratie van slachtoffers van mensenhandel en een goede doorverwijzing van deze slachtoffers naar opvang. Een aanvullende subsidie is verstrekt in 2009 ter verbetering van de registratie.

Versterkingsprogramma’s aanpak financieel-economische fraude en cybercrime

Naast de programmatische aanpak van georganiseerde criminaliteit, zoals hierboven beschreven en bij de beleidsprioriteiten, is ook de capaciteit van OM en politie conform de planning van de versterkingsprogramma’s FINEC en Cybercrime verder uitgebreid.

In 2009 was de landelijke publiekscampagne «Veilig Internetten» zeer succesvol. Verder is voor de aanpak van cybercrime de programmatische aanpak, zoals eerder omschreven, ingezet. Ook is in 2009 expliciet aandacht besteed aan de aanpak van kinderporno, onder meer door de start van de Taskforce Kinderporno eind 2009. Voor voornoemde punten wordt verwezen naar hetgeen hierover is gemeld bij de voortgangsrapportage VbbV die op 30 oktober 2009 aan de Tweede Kamer is toegezonden (TK 28 684, nr. 253) en de brief aan de Tweede Kamer over de voortgang cybercrime en met betrekking tot het filteren en blokkeren van kinderporno op internet van 26 juni 2009 (TK 28 684, nr. 232).

Politie- en opsporingsbestel

In september 2009 is een wetsvoorstel voor wijziging van de Politiewet 1993 van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Justitie voor advies naar verschillende organisaties gestuurd. Dit Wetsvoorstel is voor advies ingediend bij Raad van State. Gelet op de recente val van het kabinet Balkende IV is besloten het wetsvoorstel (nog) niet in te dienen bij de Tweede Kamer.

De regeling beoogt een betere samenwerking tussen de regionale politiekorpsen en een slagvaardiger aansturing van de politie op landelijk niveau om de prestaties verder te verbeteren. Het regionale bestel blijft behouden. De bewindslieden van het kabinet Balkenende IV gaven daarmee uitvoering aan het kabinetsstandpunt (TK 29 628, nr. 110) over de toekomst van het politiebestel dat zij in juni 2009 met de Tweede Kamer hebben besproken. Het Korpsbeheerdersberaad en de Raad van Hoofdcommissarissen zijn vanaf 1 september 2009 waar mogelijk alvast in lijn gaan werken met de voorstellen van het kabinet Balkenende IV voor het politiebestel. Betrokken ministers, de voorzitter van het Korpsbeheerdersberaad en de voorzitter van het College van procureurs-generaal hebben dit vastgelegd in een bestuursakkoord. Het betreft onder meer de voorbereiding van de oprichting van de dienst Concernstaf en Bedrijfsvoering op landelijk niveau onder bestuurlijke verantwoordelijkheid van het Korpsbeheerdersberaad. Tevens wordt een nadere uitwerking gegeven aan de voornemens over de totstandkoming van een Toppolitiegroep voor de leden van de korpsleiding van de korpsen.

Verder is in 2009 de wijziging van het stelsel voor buitengewoon opsporingsambtenaren (BOA’s) voorbereid.

OM-afdoening en bestuurlijke strafbeschikking

In 2009 zijn ter uitvoering van de Wet OM-afdoening de volgende mijlpalen gehaald:

• In de gemeenten Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag (de G4), is gestart met een strafbeschikking voor een reeks feiten uit de algemene plaatselijke verordening en de plaatselijke afvalstoffenverordening, de zogeheten overlastfeiten. Deze strafbeschikking wordt doorgaans aangeduid als de bestuurlijke strafbeschikking overlast (BSB Overlast). De ervaringen die hier zijn opgedaan hebben bijgedragen aan de voorbereidingen voor de verdere uitrol van de BSB Overlast in de rest van Nederland in 2010;

• Medio 2009 is de implementatie van de zaakstroom met betrekking tot artikel 8 van de wegenverkeerswet (WVW) over heel Nederland afgerond. Het gaat hierbij om relatief lichte gevallen van dronken rijden die door middel van een officiersstrafbeschikking (art. 257a Sv) kunnen worden afgedaan;

• In 2009 is ten slotte de start van de Politiestrafbeschikking, op basis van artikel 257b Sv, voorbereid.

Veiligheidshuizen (voorheen: Justitie in de buurt (JiB), Arrondissementale Justitiële Beraden (AJB) en wijkaanpak

In 2009 is met de opening van de veiligheidshuizen in Zaanstad, Arnhem, Haarlem, Schiedam, Leiden, Zwolle/Deventer, Hilversum en Tiel, een landelijk dekkend netwerk van veiligheidshuizen gerealiseerd in Nederland. In de Veiligheidshuizen werken de partners in de strafketen (het AJB) samen met gemeenten, GGz en dergelijke.

Inmiddels zijn de eerste resultaten bekend van de al langer lopende veiligheidshuizen. Zo is in Tilburg het aantal jeugdige veelplegers met 51% afgenomen. In Maastricht is gebleken dat van de groep waar het Veiligheidshuis zich op richt 56% niet meer in aanraking is geweest met de politie.

Er is een kennisnetwerk ontwikkeld voor de Veiligheidshuizen en in maart 2009 is de landelijke websitewww.veiligheidshuizen.nlgelanceerd. Ter ondersteuning van de Veiligheidshuizen is gestart met het ontwikkelen van een Generiek Casusondersteunend Systeem (GCOS).

Drugs

Op 11 september 2009 is de hoofdlijnenbrief Drugsbeleid aan de Tweede Kamer gezonden (TK 24 077, nr. 239). Hierin staan de consequenties genoemd voor het huidige drugsbeleid, volgend uit de evaluaties van het drugsbeleid, zoals verricht door het Trimbos Instituut en het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) en uit het rapport van de Adviescommissie Drugs (Commissie Van de Donk, zomer 2009) voor het huidige drugsbeleid. Deze hoofdlijnen zijn door Justitie samen met de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties opgesteld. Een plenair debat met de Tweede Kamer over deze hoofdlijnenbrief Drugsbeleid is uitgesteld.

Opsporing veroordeelden

Bij de begrotingsbehandeling in november 2008 is tot versterking van de executie strafvonnissen besloten. Het driejarig programma «versterking executie strafvonnissen» heeft als doel om de achterstallige werkvoorraad in het opsporingsregister (OPS) aan te pakken en de instroom in OPS te beïnvloeden. Dit onder meer door:

• het inzetten van meer capaciteit op de executie;

• een onderzoek in opdracht van het College van procureurs-generaal naar de omvang en samenstelling van het OPS dat in 2009 is afgerond;

• verdubbeling van het door medewerkers van het Openbaar Ministerie en politie gevormde Team Executie Strafvonnissen (TES) dat tot september 2011 wordt gerealiseerd.

• de inrichting en ontwikkeling van programmamaatregelen, zoals het maken van executieresultaatafspraken tussen het Openbaar Ministerie en de politie;

• het onderzoeken en zo mogelijk invoeren van mogelijkheden van bestandsvergelijkingen van bijvoorbeeld de verschillende CJIB-bestanden en met die van de Belastingdienst (voor vermogensontnemingsmaatregelen);

• het starten van onderzoeken van best practices door en voor politie, OM en CJIB.

In de loop van het driejarig programma worden de huidige maatregelen geborgd en nieuwe maatregelen ontwikkeld en ingevoerd.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Particuliere beveiliging en opsporing

De sterke stijging van het aantal beslissingen op vergunningaanvragen is te verklaren door wijziging van de definitie van het begrip vergunningaanvraag. Vanaf 2009 wordt elk verzoek om toestemming als afzonderlijke aanvraag geregistreerd.

Buitengewoon opsporingsambtenaren (BOA’s)

Het feit dat het aantal verzoeken tot opsporingsbevoegdheid voor BOA’s minder is dan geraamd, vindt waarschijnlijk zijn oorzaak in het feit dat aanvragen worden uitgesteld, in afwachting van de invoering van het nieuwe BOA-bestel begin 2010.

Wet wapens en munitie/Flora- en Faunawet

Door een verbetering van de werkprocessen binnen Justis met betrekking tot de administratieve beroepen, zijn ook achterstandszaken behandeld en is daardoor het aantal behandelde zaken in 2009 toegenomen.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Het jaar 2008 als uitzonderingsjaar buiten beschouwing latend, valt het aantal ongebruikelijke transacties (OT’s) voor 2009 relatief laag uit. Er is zowel een daling in het aantal money transfers (MT’s) als in het aantal niet-MT’s. De daling van het aantal MT’s wordt voor een deel veroorzaakt door het wegvallen van een grootmelder als aanbieder van MT’s. Andere mogelijke oorzaken worden nog onderzocht.

De afname in het aantal niet-MT’s volgt op zich de dalende trend die is ingezet sinds de wijziging in het indicatorenstelsel eind 2005 (waarbij de focus meer op het subjectief melden is komen te liggen), maar de daling is drastischer dan verwacht werd op basis van cijfers van voorgaande jaren. De oorzaken hiervan worden eveneens nog onderzocht.

Het aantal verdachte transacties (VT’s) is lager dan voorgaande jaren, maar is niet a-typisch gezien de daling in het aantal OT’s.

Volume- en prestatiegegevens

* Hit-rate is het aantal hits gedeeld door het aantal vragen maal 100%. De hit-rate wordt bepaald door het aantal aangesloten aanbieders, de kwaliteit van de vragen en de kwaliteit van de aangeleverde gegevens. Een hit op een vraag kan een of meerdere antwoorden bevatten.

Toelichting kengetallen

In 2009 is een groot aantal aanbieders (aangesloten bij het CIOT) gestopt, samengegaan of opgekocht door andere bedrijven en zijn nieuwe aanbieders aangesloten. In 2010 wordt voortgegaan met het aansluiten van aanbieders. De stijging van hit-rate is niet alleen te danken aan het feit dat nieuwe aanbieders zo snel als mogelijk worden aangesloten, maar ook aan de stijgende kwaliteit van de vragen en aangeleverde gegevens.

Volume en prestatiegegevens

* Cijfers over tweede helft 2007

Toelichting kengetallen

Jaarlijks worden tapstatistieken opgenomen in het jaarverslag (zie TK 30 517, nrs. 5 en 6). Voor 24 724 telefoonnummers is in 2009 een bevel tot aftappen gegeven. Ten opzichte van 2008 is dat een daling (toen werden 26 425 telefoonnummers getapt). In het verslagjaar liep 86% van de taps op een mobiele telefoon en 14% op een vaste telefoonaansluiting.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

De verwerking van zaken is in 2009 (kwantitatief en kwalitatief) vergelijkbaar met 2008. De productie van het OM blijft achter bij de begroting. Het is lastig om de in- en uitstroom van het OM binnen een voldoende smalle bandbreedte te voorspellen. De instroom van rechtbank- en kantonzaken is relatief sterk gedaald zowel ten opzichte van 2008 als de prognose. Hierbij moet worden aangetekend dat het voor een groot deel (50%) gaat om een registratie-effect en geen werkelijke instroomdaling; in werkelijkheid zijn meer zaken bij het OM binnengekomen dan uit de vermelde cijfers blijkt. Dit komt door de invoering van een nieuw ict-systeem (GPS) waardoor zaken later geregistreerd worden met behulp van een parketnummer. Daarnaast is de instroom gedaald als gevolg van de invoering van de Basisvoorziening Handhaving (BVH) bij de politie en de invoering van de OM-strafbeschikking.

Het interventiepercentage is stabiel maar blijft achter bij de norm van 90%. Dit komt onder andere door het relatief hoge percentage technische en «kale» beleidssepots.

De instroom van Mulderzaken bij het OM is rechtstreeks afgeleid van het aantal door het CJIB verzonden beschikkingen. Het beroepspercentage was in 2009 2,9%. Dit percentage is de afgelopen jaren gedaald. Door het OM is 102% van de instroom van deze zaken beoordeeld.

De toename van de doorlooptijden wordt met name veroorzaakt door het afdoen van relatief veel oude zaken.

Volume- en prestatiegegevens

* door splitsing en samenvoeging zijn de productgroepen na 2007 gewijzigd.

Toelichting kengetallen

In de begroting 2009 waren ruim 49 000 externe producten gepland. De realisatie is uitgekomen op circa 46 200 externe producten. De lagere productie is veroorzaakt doordat er minder DNA-onderzoek is aangevraagd dan verwacht. Het betreft met name minder analyses in het kader van de Wet DNA-V en de «high volume crime». In 2009 is het beleid er op gericht geweest de levertijd van externe producten in verband met zaakonderzoek te verkorten. Dat doel is bereikt, maar heeft wel tot gevolg gehad dat er minder tijd is uitgetrokken voor taken op het gebied van Research & Development (R&D) en Kennis en expertise.

Operationele doelstelling 13.4

Het bestrijden van criminaliteit met een effectieve en doelmatige tenuitvoerlegging van strafrechtelijkesancties en maatregelen.

Doelbereiking

Eén van de speerpunten van het kabinet Balkenende IV betrof de vergroting van de maatschappelijke veiligheid door een veilige en humane tenuitvoerlegging van sancties en het terugdringen van de recidive. Het Programma «Modernisering gevangeniswezen (MGW)» werkt deze beide doelstellingen uit. In 2009 zijn belangrijke mijlpalen bereikt. Er is een visie opgesteld en een strategisch kader. De kern van het Programma MGW vormt de persoonsgerichte aanpak. Op basis van een zorgvuldige screening en observatie worden de problemen die gedetineerden hebben, aangepakt bij de oorzaak. Het gaat erom het levenspatroon van de gedetineerden te doorbreken en zo te voorkomen dat zij na detentie opnieuw vervallen in hun oude criminele gedrag. Hiervoor worden (erkende) gedragsinterventies ingezet, die zoveel mogelijk aansluiten bij individuele criminogene factoren en tekorten op het gebied van scholing, onderwijs, werk en inkomen, huisvesting, zorg, etc. Een belangrijk resultaat is geboekt met het vaststellen van het Masterplan gevangeniswezen 2009–2014, dat de basis vormt voor een flexibel capaciteitsmanagement. Hierdoor kan beter ingespeeld worden op de fluctuaties in de vraag naar celcapaciteit. In de tweede voortgangsrapportage MGW, die op 3 november 2009 aan de Tweede Kamer is voorgelegd (TK, 24 587, nr. 367), is de voortgang van het Programma in detail geschetst.

In 2009 is een nieuw vestigingsmodel tot stand gebracht, waarmee het aantal vestigingen tot 29 is teruggebracht. Deze 29 vestigingen werken thans aan een vestigingsplan, waarin concreet wordt uitgewerkt op welke wijze de beleidsvoornemens uit het Programma MGW per vestiging worden geïmplementeerd.

Verder is in 2009 geïnvesteerd in de nazorg voor aansluiting met de samenleving na beëindiging van de detentie. Zo is in juli 2009 een Samenwerkingsmodel nazorg overeengekomen met de VNG. Met de VNG is een implementatieplan opgesteld om te komen tot regionale uitwerking en verbreding naar andere partners.

Het programma Sluitende Aanpak Nazorg is erop gericht om de informatie-uitwisseling tussen DJI en gemeenten verder te verbeteren en de samenwerking tussen Justitie, gemeenten en maatschappelijke partners verder vorm te geven zodat de activiteiten in detentie aansluiten op maatschappelijke activiteiten. Dit programma heeft in 2009 de gestelde doelen behaald.

Instrumenten

Intensivering voorwaardelijke sancties

Op verschillende manieren is vanuit het programma «Justitiële voorwaarden» ingezet op intensivering van de voorwaardelijke sancties. Ten eerste is ingezet op voorbereiding van de wetswijziging, beoogd in te gaan begin 2011. Dit wetgevingstraject is gedurende 2009 zodanig gevorderd dat begin 2010 overgegaan kan worden tot aanbieding van het wetsvoorstel voor parlementaire behandeling. Voorts zijn de reclasseringsproducten advies en toezicht vernieuwd, zijn medewerkers getraind en is de implementatie van deze nieuwe producten in november 2009 gestart. Bovendien zijn in vier arrondissementen de pilots «Optimalisering Voorwaardelijke Sancties» – gestart in 2008 – gecontinueerd en succesvol afgerond. Het project «ketenprocessen en automatisering» heeft geleid tot door de keten geaccordeerde ketenafspraken. Resultaten van dit project en de pilots zijn onder andere benut voor een implementatieplan Justitiële voorwaarden 2010, waarmee de ketenpartners hebben ingestemd. Voor de zorginkoop van extra ambulante zorgtrajecten voor de meest complexe groep justitiabelen was de doelstelling 450 extra trajecten. Voorjaar 2009 werd het aanbestedingstraject afgerond en kwam in elf steden een nieuw zorgaanbod beschikbaar. De toeleiding naar deze extra trajecten is in de tweede helft van 2009 goed op gang gekomen.

Hoewel op het moment van het opstellen van dit verslag de definitieve cijfers nog niet bekend waren, wijzen alle signalen in de richting dat de beoogde 450 extra zorgtrajecten voor verslaafden ook daadwerkelijk gerealiseerd zijn en waarschijnlijk ligt het aantal zelfs hoger.

De kwantitatieve doelstelling voor het project «Justitiële Verslavingszorg» (JVZ) voor 2009 is geprognostiseerd op 4 401 (doelstelling 4 000), op basis van cijfers medio november 2009. Een deel van deze toeleidingen betreft toeleiding naar één van de extra ingekochte JVZ-trajecten.

Programma Modernisering gevangeniswezen

In 2009 is de implementatie van het programma MGW voorbereid, die in 2010 van start gaat. Er is een visie en een strategisch kader opgesteld, waarmee de Groepsondernemingsraad Gevangeniswezen heeft ingestemd. Ook is het Masterplan Gevangeniswezen 2009–2014 opgesteld, op basis waarvan op een flexibele wijze kan worden omgegaan met de vraag naar en het aanbod van celcapaciteit.

Vermindering recidiverisico

De periode na detentie is risicovol als het gaat om recidive. De overgang van detentie naar vrijheid vindt daarom zo gefaseerd mogelijk plaats. Dit gebeurt door middel van het breder inzetten van de voorwaardelijke invrijheidsstelling en de verbeterde taak van de gemeenten bij de reïntegratie van (ex-)gedetineerden in het kader van het samenwerkingsmodel Justitie en Gemeenten.

Forensische zorg en terbeschikkingstelling

1. Evaluatie testfase Forensisch psychiatrisch toezicht

Forensisch psychiatrisch toezicht (FPT) is een specifiek op forensisch psychiatrische expertise gericht toezicht dat door de forensisch psychiatrische centra (fpc’s) en reclassering gezamenlijk wordt uitgevoerd op Tbs-gestelden tijdens hun resocialisatietraject. FPT wordt sinds mei 2008 door de fpc’s en reclasseringsorganisaties getest. De plan- en procesevaluatie van FPT is begin 2009 gestart en zal in het voorjaar van 2010 worden opgeleverd.

2. Uitvoeren van wetgeving voorwaardelijke beëindiging en Tbs met voorwaarden

Sinds 1 januari 2009 kan de rechter de voorwaardelijke beëindiging telkens met één of twee jaar verlengen, tot maximaal negen jaar. Voorwaardelijke beëindiging komt in principe pas aan de orde nadat verlof en proefverlof zijn doorlopen. Met de voorwaardelijke beëindiging wordt beoogd de geleidelijke terugkeer van de Tbs-gestelde in de samenleving te bevorderen. De wet kan bijdragen aan zowel het verder terugdringen van het recidiverisico als aan het op verantwoorde wijze bevorderen van de door- en uitstroom van de Tbs-gestelden uit de Tbs-klinieken.

Deze verlenging van de toezichtsperiode betekent meer werk voor de organisatie in de strafrechtelijke keten: voor het OM, de rechter, de Tbs-kliniek en de reclassering. Hoewel het effect van de wet pas over enkele jaren zichtbaar zal zijn, rusten de organisaties zich nu al toe op de verwachte taakverzwaring.

Ook het wetstraject Aanpassingen Tbs met voorwaarden voorziet in verlenging van de duur van de Tbs met maximaal 9 jaar. Het wetsvoorstel is najaar 2009 ingediend bij de Tweede Kamer.

3. Uitvoeren inhoudelijke en procesevaluatie Adviescollege verloftoetsing Tbs

De evaluatie van het adviescollege verloftoetsing Tbs is in september 2009 gestart en wordt medio 2010 afgerond.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

* Met ingang van 2008 worden de contractplaatsen rechtstreeks door DJI ingekocht.

Toelichting kengetallen

In verband met de verwachte lagere behoefte aan intramurale sanctiecapaciteit is de capacitaire taakstelling 2009 van het Gevangeniswezen bij eerste suppletoire begroting 2009 met 594 plaatsen neerwaarts bijgesteld tot 13 611 plaatsen. Binnen de bijgestelde capacitaire taakstelling zijn 799 plaatsen aangewezen als aan te houden tijdelijke capaciteit en 561 plaatsen als reservecapaciteit. De in 2009 gerealiseerde capaciteit (13 822 plaatsen) is 211 plaatsen hoger uitgekomen dan de bijgestelde taakstelling. Deze hogere productie wordt voornamelijk verklaard door het later dan gepland overdragen van detentiecapaciteit aan België. In de oorspronkelijke capaciteitsraming is uitgegaan van een overdracht per oktober 2009, maar de feitelijke overdracht vindt naar verwachting plaats in februari 2010.

In verband met de onderbezetting van de extramurale sanctiemodaliteiten is de capacitaire taakstelling 2009 bij eerste suppletoire begroting 2009 met 169 plaatsen neerwaarts bijgesteld tot 690 plaatsen. Door een lagere instroom zijn uiteindelijk 615 plaatsen gerealiseerd.

Door vertraging bij de lopende uitbreidingsprogramma’s is de gerealiseerde Tbs-capaciteit 15 plaatsen lager uitgekomen dan de oorspronkelijke capacitaire taakstelling in de begroting 2009.

De capacitaire taakstelling 2009 voor de forensische zorgplaatsen in het Gevangeniswezen is in verband met de verwachte lagere behoefte aan intramurale sanctiecapaciteit bij eerste suppletoire begroting 2009 met 80 plaatsen neerwaarts bijgesteld tot 194 plaatsen. De bijgestelde taakstelling is in 2009 volledig gerealiseerd.

De inkoop van intramurale zorg in het strafrechtelijk kader in GGz-instellingen en de gehandicaptenzorg is 3 plaatsen hoger uitgekomen dan de oorspronkelijke taakstelling in de begroting 2009.

Toelichting kengetallen

De realisatie van het aantal reclasseringstoezichten en toeleidingen zorg in 2009 overstijgt de geprognosticeerde aantallen. Deze intensiveringen sluiten aan bij de beoogde beleidsresultaten (TK, 24 587, nr. 299). Ingezet is op een toename van voorwaardelijke straffen met bijzondere voorwaarden en het intensiveren van het reclasseringstoezicht op de naleving daarvan. Gedragsbeïnvloeding als onderdeel van bijzondere voorwaarden is kansrijk door de combinatie met gevangenisstraf als stok achter de deur.

In 2009 is een opmaat naar de verdubbeling van het aantal verslaafden dat onder Justittiële drang naar zorg wordt toegeleid, zichtbaar in gang gezet. De uiteindelijke productie van gedragsinterventies bleef achter met als belangrijkste oorzaak dat precieze ervaringsgegevens bij de inschatting van de planning nog ontbraken. De nieuw wetenschappelijk onderbouwde en ontwikkelde gedragsinterventies zijn de afgelopen jaren gefaseerd ingevoerd. Het geplande aantal voorlichtingsrapporten is niet gerealiseerd, omdat in toenemende mate rapportages op verzoek van het OM worden ondergebracht bij het product adviesrapport.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Het afdoeningspercentages boetevonnissen voor zaken die als onherroepelijk (OH) zijn ingestroomd is 72,5%. Dit is hoger dan het percentage in de begroting, doordat er sprake is van een lager aantal kantonzaken: kantonzaken kennen een lage(re) betalingsbereidheid.

Door het verder stroomlijnen van processen is er bij schadevergoedingsmaatregelen een hoger afdoeningspercentage gerealiseerd.

Bij de ontnemingsmaatregelen is het afdoeningpercentage lager dan begroot. De oorzaak is voornamelijk gelegen in de samenstelling van de soort zaken; een groter deel van de zaken betreft een bedrag boven de € 10 000. Deze zaken zijn lastiger te innen.

Operationele doelstelling 13.5

Het bijdragen aan de beperking van schade van slachtoffers door een effectieve slachtofferzorg.

Doelbereiking

Sommige slachtoffers hebben opvang en ondersteuning nodig om de gevolgen van een delict te boven te komen. Ondersteuning wordt geboden op juridisch, praktisch en sociaal-psychologisch gebied en is afhankelijk van de ernst en het type delict. Met de invoering van de Wet «Versterking van de positie van het slachtoffer in het strafproces» heeft het slachtoffer een zelfstandige positie in het strafproces gekregen, naast de mogelijkheid zich te voegen als benadeelde partij. Uitgangspunt is dat slachtoffers zelf bepalen van welke diensten en rechten zij gebruik maken, daartoe gefaciliteerd door de organisaties in de strafrechtsketen. Onafhankelijk van het strafproces wordt slachtoffers de mogelijkheid geboden te spreken met de dader. Slachtoffers van ernstige geweldsdelicten komen, onder bepaalde voorwaarden, in aanmerking voor een financiële tegemoetkoming in de schade.

De doelbereiking wordt verder beschreven aan de hand van de instrumenten.

Instrumenten

In werking treden Wetsvoorstel «Versterken positie van het slachtoffer in het strafproces» (diverse maatregelen)

Het wetsvoorstel «Versterken positie van het slachtoffer in het strafproces» is in december 2009 door de Eerste Kamer aangenomen. In 2009 zijn voorbereidingen getroffen om de wet zo spoedig mogelijk daarna in werking te laten treden.

Implementeren van het plan «Slachtoffers centraal»

Invoering van de maatregelen van het plan «Slachtoffers Centraal» is gekoppeld aan de inwerkingtreding van het wetsvoorstel «Versterken positie van het slachtoffer in het strafproces». De uit het plan voortvloeiende pilot vernieuwd slachtofferloket is in 2008 gestart en in 2009 gecontinueerd. In 2009 zijn de nieuwe werkprocessen beschreven, zijn planningen gemaakt voor de aanpassing van automatisering en zijn procesafspraken gemaakt tussen de taakorganisaties, onder andere over de uitvoering van de schaderegeling.

Continueren van de pilot voor nabestaanden, landelijke uitbreiding van deze pilot en uitbreiding naar ernstige delicten

De pilot casemanagement voor nabestaanden is in 2009 gecontinueerd en landelijk ingevoerd. De uitbreiding naar slachtoffers van ernstige delicten is in een viertal pilotregio’s van start gegaan.

Aanpassen van de Wet Schadefonds Geweldsmisdrijven en introduceren van een voorschotregeling voor slachtoffers van geweld- en zedendelicten

Het voorstel tot wijziging van de Wet Schadefonds Geweldsmisdrijven is in 2009 ter advies aan de Raad van State gezonden. De uitvoering van de voorschotregeling is onderdeel van de Wet Versterken positie van het slachtoffer in het strafproces wordt uitgevoerd door het CJIB.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Het relatief grote verschil tussen de geraamde omvang van de dienstverlening van SHN en de realisatie in 2009 laat zich verklaren uit het feit dat ten tijde van het opstellen van de begroting voor 2009 een raming gemaakt is voor de jaarproductie 2009 volgens de herziene productdefinities. De betreffende gegevens waren echter niet over het gehele jaar volgens deze herziene definities beschikbaar.

Operationele doelstelling 13.6

Het risico op en de vrees voor terroristische aanslagen in Nederland zoveel mogelijk verkleinen, alsmede het op voorhand beperken van schade als gevolg van een mogelijke aanslag.

Doelbereiking

In Nederland zijn ruim 20 instanties1 betrokken bij de bestrijding van terrorisme. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb) heeft tot taak een doeltreffende coördinatie, samenwerking en afstemming van beleid en uitvoering te ontwikkelen. Dit betreft niet uitsluitend een preventieve taak, maar is ook noodzakelijk op het moment van concrete dreiging.

Instrumenten

Het doen uitkomen/opstellen van het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland

In 2009 is vier keer een Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) opgesteld. Dit is een analyse van de nationale en internationale terroristische dreiging tegen Nederland en Nederlandse belangen in het buitenland. Het algemene dreigingsniveau is in 2009 gewijzigd van substantieel naar beperkt.

Ontwikkelen van beleid en strategie

• Europa

In 2009 is gewerkt aan de implementatie van diverse Europese beleidsinstrumenten, zoals de actieplannen op het gebied van terrorismebestrijding, radicalisering en beveiliging van explosieven. Zo zijn Europese maatregelen voor de beveiliging van meest risicovolle precursoren voor zelfgemaakte explosieven uitgewerkt en is een Europees netwerk opgericht van explosievenopruimingsdiensten en -experts. Ook is eind 2009 een CBRN Actieplan met 114 maatregelen aangenomen door de JBZ-Raad. De aanbevelingen die volgen uit de evaluatie op het terrein van voorbereiding op en respons na een terroristische aanslag zijn opgepakt. Nederland heeft de eigen ervaringen met de brede lokale aanpak van radicalisering gedeeld met Europese partners. Het Europese project «Exploring the islamist extremist web of Europe» is in het najaar van 2009 afgerond. Nederland heeft de overname van de nationale Notice and Takedown Code door anderen Europees gepromoot. Deze gedragscode, die gebaseerd is op publiek-private samenwerking, draagt bij aan het tegengaan van strafbare content op het Internet.

• Anti-terrorismebeleid

Door samenwerking met landen zoals Algerije en Marokko is in de internationale context een bijdrage geleverd aan de bestrijding van terrorisme. De samenwerking met Algerije is in 2009 in gang gezet. Met dit land werd een seminar georganiseerd over radicaliseringsvraagstukken en vond uitwisseling van kennis over risicocontrole in de havensector plaats. In het kader van de al langer lopende samenwerking met Marokko vond een uitwisseling plaats over documentfraude en radicalisering op het internet. Het belang van de relatie tussen Contra-Terrorismebestrijding en mensenrechten wordt in de internationale bilaterale contacten stelselmatig benadrukt.

• Radicalisering

In 2009 is het beleidskader over het salafisme – dat eind 2007 naar de Tweede Kamer is verzonden (TK 29 754, nr. 106) – uitgewerkt en geconcretiseerd. In internationaal verband is gewerkt aan het tegengaan van radicalisering, onder meer door de verdere implementatie van het Europese actieplan en de VN-strategie op dit terrein.

Regie, Coördinatie en Samenwerking

• Aanpak radicaliseringshaarden

De aanpak van de radicaliseringshaarden is in 2009 uitvoerig geëvalueerd. Op basis van de analyses van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten is besloten dat in verband met de beperkte dreiging de coördinatie vanuit de NCTb kan worden beëindigd en dat wordt volstaan met ondersteuning van de betrokken lokale overheden. Door periodieke analyses blijven de ontwikkelingen binnen de radicaliseringshaarden gemonitord worden en wordt, zodra de situatie daar aanleiding toe geeft, de coördinatie door de NCTb, opnieuw ter hand genomen. In samenwerking met landelijke inlichtingen- en veiligheidsdiensten wordt kennis en ervaring gedeeld op lokaal niveau.

• Cameratoezicht

Het subsidieprogramma «Cameratoezicht in het Openbaar Vervoer» (CTOV) heeft door cofinanciering van projecten op het gebied van cameratoezicht een impuls gegeven aan de beveiliging van de voor terroristische aanslagen kwetsbare openbaar vervoerssector. Veiligheid is het doel, camera’s zijn het middel. Samenwerking tussen de betrokken partijen staat centraal.

In het kader van het subsidieprogramma is na een uitgebreide aanvraag- en beoordelingsprocedure in april 2009 gestart met de daadwerkelijke uitvoering van cameraprojecten op zeven stationslocaties.

Bewaken en beveiligen

Het kabinet Balkenende IV heeft besloten het Libanontribunaal in Nederland te faciliteren. In 2009 is de beveiliging van het gerechtsgebouw in Leidschendam en de beveiliging van de woonhuizen van medewerkers gerealiseerd. Het Libanontribunaal is op 1 maart 2009 officieel geopend.

In maart 2009 vond in Den Haag de Afghanistanconferentie plaats. De NCTb heeft in samenwerking met de partners in het stelsel bewaken en beveiligen gezorgd voor een adequate beveiliging van de conferentie.

Naar aanleiding van de aanslag op Koninginnedag 2009 heeft de NCTb onderzoek gedaan naar het functioneren van het stelsel van bewaken en beveiligen voor en tijdens Koninginnedag 2009. De uitkomsten van dit onderzoek zijn, samen met de rapporten van het de Inspectie Openbare Orde en Veiligheid van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de dienst Nationale Recherche van het Korps Landelijke Politiediensten, in september 2009 gepubliceerd.

In 2009 is onderzoek uitgevoerd naar de inzet van innovatieve middelen voor bewaken en beveiligen. De uitkomsten van dit onderzoek bieden perspectief op verbetering van de effectiviteit en efficiency van bewaken en beveiligen van objecten en personen.

Beveiliging Burgerluchtvaart

In 2009 zijn de onderhandelingen gevoerd over een voorstel van de Europese Commissie dat gaat over het verzamelen van Passenger Name Records (PNR-gegevens) in de Europese Unie. Dit Europese systeem dient een bijdrage te leveren aan de bestrijding van terrorisme en georganiseerde/zware criminaliteit, doordat inlichtingen worden verkregen over terroristen en criminelen en over risicovolle passagiers, waarmee onder meer gedragspatronen kunnen worden onderkend.

In het kader van verdere innovatieve ontwikkelingen op het gebied van beveiliging burgerluchthavens zijn testen met personenscanners op Schiphol voortgezet. Daarnaast is door de NCTb uitvoering gegeven aan de implementatie van het stappenplan van de Europese Commissie de zogenaamde «Road Map for Liquid Explosives». Het doel van dit plan is te bezien of er geschikte technologie bestaat waarmee vloeibare explosieven kunnen worden gedetecteerd, zodat op termijn de vloeistoffenmaatregel kan worden afgeschaft.

Vooruitlopend op de staatkundige veranderingen op de Antillen (BES-eilanden) zijn activiteiten ondernomen om de beveiliging op de BES-eilanden op het gewenste niveau te brengen van de International Civil Aviation Organization (ICAO).

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

De maatschappelijke effecten in het kader van de terrorismebestrijding zijn moeilijk meetbaar te maken (explain). Voor meetbare gegevens wordt verwezen naar de periodieke voortgangsrapportage terrorismebestrijding aan de Tweede Kamer waarin een beeld wordt geschetst van de stand van zaken van het terrorismebeleid in Nederland.

14 JEUGD

Realisatie begrotingsuitgaven Justitie € 6 239,6 miljoen art. 14 Jeugd 8,4%

Algemene doelstelling

Het bestrijden en voorkomen van jeugdcriminaliteit en het beschermen van jeugdigen tegen aantasting van een goede opvoedings- en leefsituatie op het terrein van interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Het in 2008 ingezette programma «Aanpak jeugdcriminaliteit» is in 2009 voortvarend voortgezet. Het doel is om de recidive onder jeugdigen over een periode van 7 jaar te laten dalen met 10 procentpunt (een daling van 60% naar 50% in de periode van 2002–2010).Om de samenhang tussen preventie, repressie en nazorg te versterken zijn de netwerk- en trajectberaden sinds medio 2009 landelijk dekkend gemaakt. Het in 2008 vastgestelde plan van aanpak 12-min is in uitvoering genomen. De verbeterplannen Justitiële Jeugdinrichtingen hebben de nodige resultaten geboekt.

Ten aanzien van interlandelijke adoptie is het kwaliteitskader voor de vergunninghouders geïmplementeerd. Op het terrein van internationale kinderontvoering zijn de onderdelen van beleidsplan 2008 uitgevoerd die betrekking hebben op de nieuwe normen voor doorlooptijden en de uitplaatsing van de procesvertegenwoordigende taak van de Centrale Autoriteit.

Externe factoren

De problematiek van de jongeren is voor een deel afhankelijk van de ontwikkelingen in de samenleving. Zo beïnvloedt de crisis de jeugdwerkeloosheid negatief. Het hebben van een zinvolle dagbesteding is een beschermende factor in criminogene zin. Gestimuleerd wordt dat de uitvoerende organisaties op het gebied van jeugdbescherming en de aanpak van jeugdcriminaliteit gezamenlijk en in een zo vroeg mogelijk stadium bedreigende situaties voor jeugdigen signaleren en passende maatregelen treffen. Om deze doelstelling te realiseren is Justitie mede afhankelijk van het optreden van en samenwerking met gemeentelijke overheden en overige belanghebbenden, zoals de Bureaus Jeugdzorg. Justitie participeert in de trajecten van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) gericht op het tegengaan van jeugdwerkeloosheid en vermindering van het beroep op de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong).

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

De resultaten op het gebied van jeugdcriminaliteit, internationale kinderontvoering en interlandelijke adoptie worden door verschillende factoren beïnvloed. Daarvan liggen er ook buiten de directe beïnvloedingssfeer van de Minister van Justitie. Het is hierdoor niet mogelijk om precies te meten c.q. inzichtelijk te maken in hoeverre het beleid van Justitie heeft bijgedragen aan de realisatie van de maatschappelijk effecten (outcome) die met dit artikel worden beoogd. Voor de bestrijding van de jeugdcriminaliteit en vermindering van recidive (operationele doelstelling 14.2) zijn maatschappelijke effecten beter inzichtelijk te maken, dan op het gebied van interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering. Via de recidivemontor van het WODC wordt de Tweede Kamer iedere twee jaar, voor het laatst in 2008, bericht over de meest recente recidive percentages. De recidive percentages met betrekking tot jeugdcriminaliteit zijn hierin ook opgenomen.

Om toch ook een optimaal inzicht te bieden in de te verwachten effecten van het gevoerde beleid op het gebied van interlandelijke adoptie en internationale kinderontvoering worden bij de operationele doelstellingen in dit artikel diverse (input, throughput, output en outcome) prestatie-indicatoren gehanteerd. Deze bieden in gezamenlijkheid een indicatie voor de te verwachten beleidseffecten. In aanvulling op de (kwantitatieve) prestatiegegevens wordt daarnaast door middel van evaluatieonderzoek periodiek en indien nodig onderwerpspecifiek, op kwalitatieve wijze informatie verkregen over de beleidseffecten.

* Het feitelijk risico van de verleende garanties aan particuliere jeugdinrichtingen betreft borgstellingen ten behoeve van het restantbedrag van leningen die particuliere inrichtingen zijn aangegaan ter financiering van de gebouwen. Het daadwerkelijke risico dat het ministerie van Justitie loopt vanwege de verleende garantie kan als laag worden gekwalificeerd.

Financiële toelichting

Verplichtingen

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2009 en de realisatie over 2009 wordt voornamelijk verklaard door:

• Meerjarige verplichtingen die zijn aangegaan in het kader van het project Informatiemanagement jeugdstrafrechtsketen

Voor het overige zijn de verplichtingen in overeenstemming met hetgeen onder uitgaven wordt toegelicht.

Uitgaven

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2009 en de realisatie over 2009 wordt voornamelijk verklaard door:

• Een verlaging van de bijdrage aan DJI met € 14,6 miljoen als gevolg van het neerwaarts bijstellen van de capaciteit voor strafrechtelijke jeugdigen in verband met een lagere capaciteitsbehoefe; een verlaging van de bijdrage met € 20,4 miljoen als gevolg van een technische herverdeling van de bijdragen op de operationele doelstellingen van DJI. Deze herverdeling was noodzakelijk omdat in het verleden opgelegde taakstellingen en kortingen inmiddels van een concrete invulling zijn voorzien;

• Loon- en prijsbijstelling van circa € 17 miljoen, waarmee het budgettaire kader is verhoogd;

• Vertraging in de regeling tegemoetkoming in de adoptiekosten heeft geleid tot een onderbesteding van € 4 miljoen; Het wetstraject wordt in het voorjaar van 2010 ingezet en gaat met terugwerkende kracht in;

• Een verlaging van €  10 miljoen op de aanpak bestrijding jeugdcriminaliteit. Een deel wordt verklaard door een taakstellende bijstelling van het budgettaire kader. Tevens vergen een aantal projecten in het kader van het programma Jeugdcriminaliteit meer tijd.

Ontvangsten

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2009 en de realisatie over 2009 wordt voornamelijk verklaard door :

• Ontvangsten ad € 9,5 miljoen wegens de definitieve afrekening outputfinanciering en de afrekening van de projectbijdrage van de DJI over 2008;

• Extra ontvangsten van € 1 miljoen als gevolg van een correctie uit voorgaande jaren op een doeluitkering aan de Provincie op het gebied van de jeugdreclassering.

Operationele doelstelling 14.1

Een zorgvuldige uitvoering van en toezicht op interlandelijke adoptie en zaken van internationale kinderontvoering in het licht van de relevante verdragen en Europese verordeningen op dit terrein.

Doelbereiking

Om te voldoen aan de uitgangspunten en waarborgen van het Haags Adoptieverdrag en het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind is gewaarborgd dat ouders adequate voorlichting krijgen (uitgevoerd door de Stichting Adoptie Voorziening), is toezicht gehouden op de vergunninghouders (deze zijn verantwoordelijk voor de adoptiebemiddeling) en is vormgegeven aan het gezinsonderzoek (uitgevoerd door de Raad voor de Kinderbescherming).

De Centrale autoriteit interlandelijke kinderontvoering voerde activiteiten uit ter bescherming van jeugdigen in het kader van internationale kinderontvoering. Onder meer door het geven van voorlichting en het bieden van procesvertegenwoordiging.

De doelbereiking wordt verder beschreven aan de hand van de instrumenten.

Instrumenten

Interlandelijke adoptie

Naar aanleiding van het rapport van de (onafhankelijke) Commissie Kalsbeek over interlandelijke adoptie (TK 31 265, nr. 10) is, in samenwerking met de vergunninghouders die verantwoordelijk zijn voor de bemiddeling, een kwaliteitskader opgesteld ten behoeve van een professionele taakvervulling. In 2009 is ondersteuning verleend aan de vergunninghouders zodat het kwaliteitskader per 1 januari 2010 formeel in werking is getreden. Tevens is in verband met het grote aantal contacten met organisaties in de Verenigde Staten een tweede vergunninghouder toegelaten.

Naar aanleiding van de aanbevelingen van de Commissie Kalsbeek (TK 31 265, nr. 10) is een aanvang gemaakt met de wijzigingen van de Wobka (Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie). In 2009 is een concept-wetsvoorstel opgesteld met het oog op invoering van de Regeling financiële tegemoetkoming adoptiekosten. Het Agentschap SZW is gestart met de voorbereidingen voor de uitvoering van de regeling.

Internationale kinderontvoering

Het in 2008 opgestelde beleidsplan met het doel de adequaatheid van procedure bij inkomende zaken te vergroten is in 2009 gedeeltelijk uitgevoerd. De nieuwe normen voor de doorlooptijden van de procedure worden van november 2009 tot mei 2010 getoetst tijdens een pilot.

Het onderdeel van het beleidsplan over de uitplaatsing van de procesvertegenwoordigende taak van de Centrale autoriteit is in 2009 voorbereid. Een voorontwerp over de wijziging van de Uitvoeringswet internationale kinderontvoering en de Uitvoeringswet internationale kinderbescherming is inmiddels ter consultatie voorgelegd aan de betrokken organisaties.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Het percentage zaken binnen de normtijd ligt met 52% lager dan de norm van 60%.

Bij het opstellen van de begroting is uitgegaan van een norm van 105 dagen. Met ingang van 1 januari 2009 is de norm verlaagd naar 90 dagen. In 2009 is 52% van de zaken binnen de normtijd van 90 dagen afgehandeld. De lagere realisatie komt onder andere door de verhoogde instroom op verlengings- c.q. aanvullingsonderzoeken op adoptie doordat het aanbod buitenlandse kinderen ter adoptie is afgenomen.

Operationele doelstelling 14.2

Het voorkomen dat jeugdigen delicten plegen en wanneer zij dat wel doen, niet in herhaling vervallen (het verminderen van recidive).

Doelbereiking

Jeugdcriminaliteit brengt zowel de samenleving als de ontwikkeling van de individuele jongere veel schade toe en moet daarom voorkomen worden. In het programma «Aanpak Jeugdcriminaliteit», een onderdeel van het project «Veiligheid begint bij voorkomen», is een samenhangend pakket van maatregelen ondergebracht. Speerpunten zijn:

• vroegtijdig ingrijpen;

• een persoonsgerichte aanpak;

• een snelle en consequente jeugdketen en

• passende nazorg.

Vroegtijdig ingrijpen richtte zich in het bijzonder op kinderen onder de 12 jaar die in aanraking komen met de politie. Dit is een belangrijke doelgroep, daar de kans op gedragsverandering het grootst is wanneer de interventie zo vroeg mogelijk plaatsvindt. Het voorkomen van delicten betreft in veel gevallen het voorkomen van herhaling (voorkomen van recidive). In 2009 heeft vooral de nadruk gelegen op ondersteuning van de implementatie van de gedragsbeïnvloedende maatregel en onderzoek naar de knelpunten bij het realiseren van de doorlooptijden. Een effectieve aanpak, een snelle tenuitvoerlegging van de sanctie en continuïteit in de begeleiding zijn aspecten die hieraan hebben bijgedragen.

In het kader van de verbeterplannen van de Justitiële Jeugdinrichtingen is gewerkt aan de verhoging van de kwaliteit en effectiviteit van de opvoeding en behandeling.

De doelbereiking wordt verder beschreven aan de hand van onderstaande instrumenten.

Instrumenten

In het programma «Aanpak Jeugdcriminaliteit» is een samenhangend pakket aan maatregelen ondergebracht om de Jeugdcriminaliteit terug te dringen. Dit programma omvat maatregelen die zijn ondergebracht in vier projecten. Deze projecten worden hierna toegelicht.

Programma Aanpak Jeugdcriminaliteit

1. Vroegtijdig ingrijpen

• In het kader van de verbeterde aanpak van 12-minners is in 2009 gestart met het verbeteren van de registratie van 12-minners met politiecontacten. Daarnaast is er voor 12-minners een signaleringsinstrument, ProKid, ontwikkeld met als doel risicovol gedrag bij 12-minners te signaleren. Op dit moment is een pilot gaande in 4 politieregio’s, waarna het besluit volgt over mogelijke landelijke uitrol;

• Verder is onderzoek gedaan naar de theoretische onderbouwing en de uitvoering van de STOP-reactie. Daaruit blijkt dat, hoewel STOP-reactie een aantal waardevolle en werkzame factoren kent, deze reactie toch onvoldoende effectief is gebleken. Daarom is besloten om STOP niet voort te zetten. Voortbouwend op de samenwerking tussen de politie en Bureau Jeugdzorg (BJZ) is gewerkt aan een nieuwe, sluitende aanpak voor delictplegende 12-minners en hun ouders. In deze aanpak signaleert de politie 12-minners, spreekt de ouders en leidt ze door naar BJZ.

2. Persoonsgerichte aanpak

• De ontwikkeling van gedragsinterventies voor jeugdigen verloopt voorspoedig. Inmiddels zijn 16 gedragsinterventies (voorlopig) erkend. Het doel is om eind 2010 een volledig pakket aan erkende gedragsinterventies (circa 20–25) beschikbaar te hebben;

• Sinds 1 februari 2008 wordt gewerkt aan de implementatie van de gedragsmaatregel. Veel aandacht is besteed aan kennisoverdracht naar de bij de gedragsmaatregel betrokken organisaties. Niet alleen het aantal opgelegde gedragsmaatregelen neemt toe, maar ook het aantal arrondissementen waar de gedragsmaatregel wordt opgelegd. In totaal is sinds de inwerkingtreding van de wet aan 93 jongeren een gedragsmaatregel opgelegd (15 vonnissen in 2008, 78 in 2009).

• Begin 2009 is een landelijk instrumentarium voor screening, risicosignalering en risicotaxatie opgeleverd. In 2009 is begonnen met de toetsing in 2 pilotlocaties.

3. Snelle en consequente jeugdketen

• Medio 2009 is een onderzoek naar de knelpunten bij het realiseren van de doorlooptijden in de jeugdstrafrechtsketen afgerond. De uitkomsten worden vertaald naar een realisatieplan verbetermaatregelen, waarbij de focus wordt gelegd bij de trajecten waar de scores op de Kalsbeeknormen nog onvoldoende zijn. Het betreft hier het OM/ZM traject en een deel van het traject voor de Raad voor de Kinderbescherming, De focus van het realisatieplan ligt op: het formuleren van een ideaaltypisch proces (langs de lat van doorlooptijden); het opmaken van een Handvattenlijst good practices en het formuleren van een normering hoger beroep en executie. Met deze resultaten wordt in 2010 begonnen met de implementatie van de verbetermaatregelen om de doorlooptijden te versnellen;

• Er is gestart met het optimaliseren van het informatiemanagement in de jeugdstrafrechtsketen. Een aantal producten draagt daar inmiddels aan bij, zoals de lancering van de websitewww.Privacywegwijzer.nl, de start van een pilot in Limburg waarbij Bureau Jeugdzorg/jeugdreclassering toegang krijgt tot JD-online (Justitiële documentatie online) plus een inkijkfunctie op Verwijs Index Personen (VIP) en een besluit tot en start van pilots rondom een ICT-systeem voor Nazorg in samenwerking met de ketenpartners, waaronder gemeenten.

4. Passende nazorg

• De netwerk- en trajectberaden zijn sinds medio 2009 landelijk dekkend. Hiermee wordt geborgd dat, voor elke jongere, vanaf het moment van instroom al wordt toegewerkt naar de uitstroom en een passende begeleiding daarbij. In samenwerking met de VNG is in juli 2009 de «Handreiking Nazorg Jeugd» beschikbaar gekomen en verspreid onder alle gemeenten;

• De verplichte nazorg is opgenomen in het wetsvoorstel herziening Beginselenwet Justitiële jeugdinrichtingen (BJJ) en is aan de Tweede Kamer toegezonden (TK 31 915, nr. 2). Tot inwerkingtreding van deze wet blijft de pilot vrijwillige nazorg 18+ pij-ers bestaan;

• Om de oververtegenwoordiging van Marokkaans-Nederlandse jongeren in de criminaliteit tegen te gaan is met 22 gemeenten en de VNG een convenant gesloten waarin zij is vastgelegd om kennis te delen bij de aanpak van de problematiek. Utrecht treedt daarbij op als coördinerende gemeente;

• Voor de aanpak van de Antilliaanse risicojongeren wordt een vergelijkbaar beleid gevoerd. Er zijn 22 «Antillianengemeenten» die extra geld van de Minister voor Wonen, Werken en Integratie (WWI) ontvangen en elkaar ook ondersteunen bij de aanpak van de problematiek van de overlast en de criminaliteit. Rotterdam coördineert de aanpak van de Antillianengemeenten. Een deel van gemeenten die een specifiek beleid voeren voor de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren overlapt met de gemeenten die een specifiek beleid voeren voor de Antilliaans-Nederlandse risicojongeren.

• Het Kennisfundament is een document waarin de meest recente kennis over de mechanismen voor een effectieve aanpak van de jeugdcriminaliteit is samengebracht. Zowel voor Marokkaans-Nederlandse als Antilliaans-Nederlandse jongeren wordt daarin bovendien aangegeven wat specifiek aspecten zijn.

Verbeterplannen Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI)

• In 2009 is voortvarend invulling gegeven aan de kwaliteitsverbetering (hoger opgeleid en beter gekwalificeerd personeel) van de Justitiële Jeugdinrichtingen (TK 24 587, nr. 366).

• In oktober 2009 is gestart met de implementatie van de HKZ (Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector)-certificering, gericht op systematische borging van kwaliteit binnen de JJI’s. Eind 2011 zijn alle JJI’s HKZ gecertificeerd.

• Het wetsvoorstel tot wijziging van de Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen (BJJ) is aangeboden aan de Tweede Kamer (TK 31 915, nr.2). In het najaar van 2009 volgden twee nota’s van wijziging.

• In december 2009 is de beleidsreactie op de evaluatie van de Individuele Traject Afdeling (ITA) naar de Tweede Kamer gestuurd (TK 24 587, nr. 371). In de beleidsreactie is het besluit over voortzetting van de ITA opgenomen. In de tweede nota van wijziging bij de BJJ is voor de ITA een wettelijke grondslag geboden;

• In het kader van het verbeteren van kwaliteit van diagnostiek en behandeling zijn in 2009 twee observatieafdelingen gestart in JJI Teylingereind. Door een ketenbrede werkgroep is in 2009 geadviseerd over de kwaliteits- en toeleidingscriteria van PIJ-verlengingsadviezen. Het NIFP is voorts in 2009 gestart met de uitvoering van een plan van aanpak gericht op het versnellen van de doorlooptijden van Pro Justitia rapportages.

Overige sanctietoepassing

• Nieuwe vormgeving Halt-afdoening:

2009 stond in het teken van de verdere ontwikkeling Halt-afdoening en het vaststellen van de vernieuwde kostprijzen. In de doorontwikkelde Halt-afdoening ligt de nadruk op gesprekken met de jongere en ouder(s), het aanbieden van excuses en het treffen van een schaderegeling, aangevuld met leeropdrachten en eventueel een korte werkstraf. De ouders worden nadrukkelijk bij de afdoening betrokken en zijn bij het startgesprek en eventuele vervolggesprekken aanwezig. Halt Nederland heeft een implementatieplan ontwikkeld, dat ziet op landelijke invoering van de vernieuwde Halt-afdoening per januari 2010 (TK 28 684, nr. 253).

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

In verband met de verwachte lagere behoefte aan strafrechtelijke JJI-capaciteit is de capacitaire taakstelling 2009 bij eerste suppletoire begroting 2009 van 2 018 plaatsen met 153 plaatsen neerwaarts bijgesteld naar 1 865 plaatsen. Daar staat tegenover dat in verband met de vertraagde overheveling van capaciteit van de tweede tranche naar de programmabegroting voor Jeugd en Gezin de taakstelling is verhoogd met 21 plaatsen naar 1 886 plaatsen. De realisatie 2009 is uitgekomen op 1 883 plaatsen.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Door logistieke onvolkomenheden in het ketenproces rondt de Raad 65% van het aantal Basisonderzoeken binnen de normtijd af, waar de norm op 80% ligt. De inspanningen van de Raad om de doorlooptijden terug te brengen zijn al aanzienlijk. Deze inspanningen worden in 2010 voortgezet. Dit ondermeer door aanpassing in onderzoeksmethoden, -processen en -instrumenten.

Volume- en prestatiegegevens

* na verblijf in de Justitiële Jeugdinrichting op strafrechtelijke titel.

Nazorg in de vorm van een dagbesteding (opvang en behandeling): 85%.

Nazorg in de vorm van een woonplek (opvang en behandeling): 90%

15 VREEMDELINGEN

Realisatie begrotingsuitgaven Justitie € 6 239,6 miljoen art. 15 Vreemdelingen 17,6% 

Algemene doelstelling

Een gereglementeerde en beheerste toelating tot, verblijf in en vertrek uit Nederland of terugkeer van vreemdelingen, die in nationaal en internationaal opzicht maatschappelijk verantwoord is.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Met een grondige herziening van beleid en wetgeving over de volle breedte van het vreemdelingenterrein is een belangrijke stap gemaakt naar een toekomstbestendig migratiebeleid. Zo wordt de economie geholpen door de aantrekkelijkheid van Nederland voor kenniswerkers te vergroten. Voorzien is in een aanzienlijke vereenvoudiging en structurering van het huidige reguliere vergunningenstelsel, met een grotere rol voor het bedrijfsleven, maatschappelijke (onderwijs-)instellingen en overige overheidsdiensten. Dit alles is neergelegd in het wetsvoorstel Modern Migratiebeleid, dat in 2009 bij de Tweede Kamer is ingediend. Ook is een wetsvoorstel tot herziening van de asielprocedure in 2009 bij de Tweede Kamer ingediend. Hiermee wordt de asielprocedure zorgvuldiger én korter. Met deze twee wetsvoorstellen en (wets)wijzigingen op gebied van opvang slachtoffers mensenhandel, het aanscherpen van het openbare orde beleid en voorbereiding van verdere toepassing van biometrie in de vreemdelingenketen wordt het maatschappelijke draagvlak voor het vreemdelingenbeleid vergroot. Verder is het beleid ten aanzien van alleenstaande minderjarige asielzoekers herijkt, een voorstel hiertoe is in 2009 bij de Tweede Kamer ingediend. Belangrijkste wijziging is dat eerst wordt bezien of een alleenstaande minderjarige asielzoeker kan terugkeren voordat een tijdelijke verblijfsvergunning wordt verleend.

Externe factoren

Een grote bijdrage aan het succes van beleid hangt samen met de mate waarin het Europese immigratiebeleid wordt vertaald naar de Nederlandse praktijk. Nederland heeft bijgedragen aan het harmoniseren van het beleid en aan intensiveren van de internationale samenwerking.

Nederland heeft in Europese Unie-verband gewerkt aan een integrale visie op het Europese immigratiebeleid en heeft op tal van terreinen bijgedragen aan harmonisatie van het beleid en aan internationale samenwerking. Zo wordt op de gebieden van asiel en kennismigratie intensiever samengewerkt met andere lidstaten.Dit laatste moet helpen de Europese Unie, mede in het kader van de Lissabonstrategie, aantrekkelijker te maken voor talent wereldwijd. Maar Nederland heeft bijvoorbeeld ook meerdere keren het initiatief genomen voor gezamenlijke Europese terugkeervluchten. Daarnaast is in EU-verband een terug- en overnameovereenkomst ondertekend met Pakistan en met Georgië. Met Kaapverdië, Marokko en Turkije vonden onderhandelingsrondes plaats.

Voorts is er op nationaal niveau nauwe samenwerking geweest met onder meer de ministeries van Buitenlandse Zaken en Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Milieu/Wonen, Wijken en Integratie. In samenwerking met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is de notitie Herziening Wet arbeid vreemdelingen tot stand gekomen. De notitie bevat versoepelingsvoorstellen voor het toelatingsbeleid van arbeidsmigranten naar aanleiding van ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en in bedrijven en voorstellen om de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van het arbeidsmigratiebeleid te verbeteren. Gemeenten hebben bijgedragen aan de uitvoering van de Regeling afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet door het huisvesten van mensen die op grond van de regeling een verblijfsvergunning kregen.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Het is niet mogelijk om aan de hand van een of enkele indicatoren uitspraken te doen over de maatschappelijke effecten van het vreemdelingenbeleid. Dit omdat kwalificaties als «beheerste en gereglementeerde toelating» en «maatschappelijk verantwoord» moeilijk cijfermatig zijn uit te drukken.

De meetbare gegevens – die onder de drie operationele doelstellingen zijn weergegeven – bieden dan ook hoofdzakelijk zicht op de verwachte input, throughput en output van het beleid en in mindere mate op de outcome (de maatschappelijke effecten van het beleid). Het gaat daarbij ondermeer om doorlooptijden in de vreemdelingenprocedures, de in- en uitstroom in de opvang en de gegevens over terugkeer. Daar waar geen indicatoren zijn die kunnen worden opgenomen wordt volstaan met het overzicht van uit te voeren evaluatieonderzoeken. Deze onderzoeken moeten een kwalitatief beeld geven van de effecten van het vreemdelingenbeleid.

Beleidsdoorlichting artikel 15

In 2008 en 2009 zijn op het terrein van de reguliere toelating, de asielprocedure- en opvang en het terugkeerbeleid ingrijpende wijzigingsvoornemens in gang gezet. De wijzigingen bestrijken het vreemdelingenbeleid in brede zin (artikelen 15.1, 15.2 en 15.3). Aan de wijzigingsvoorstellen zijn beleidsreflectie, doorlichting en consultatie voorafgegaan. De weerslag hiervan is onderdeel gemaakt van de wetsvoorstellen en beleidsbrieven aan de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel «Modern Migratiebeleid» (TK 32 052, nrs. 1 tot en met 3) ziet op een herziening van de reguliere procedure en is op 15 september 2009 bij de Tweede Kamer ingediend. De brief «Naar een effectievere asielprocedure en een effectiever terugkeerbeleid» (TK 29 344, nr. 67) en de hierbij behorende ex-ante uitvoeringstoets(TK 29 344, nr. 68)zien op wijzigingen in de asielprocedure en het terugkeerbeleid.

Financiële toelichting

Verplichtingen

Garanties: De in de begroting 2009 opgenomen raming betreft het volledige bedrag waarvoor het ministerie van Justitie garant staat. Dit bedrag leidt in de praktijk echt niet of zelden tot daadwerkelijk juridische verplichtingen c.q. uitgaven. Onder «realisatie 2009» is het daadwerkelijk uitgekeerde bedrag opgenomen inzake de afgegeven garanties voor het COA.

De verschillen tussen de vastgestelde begroting 2009 en de realisatie 2009 zijn voor wat betreft de verplichtingen op operationele doelstelling 15.1 en 15.3 in overeenstemming met hetgeen onder uitgaven wordt toegelicht. Over de jaren heen zijn de verplichtingen ook in overeenstemming met de uitgaven gebracht.

Uitgaven

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2009 en de realisatie over 2009 wordt voornamelijk verklaard door het volgende:

• Loon en prijsbijstelling, waarmee het budgettaire kader voor artikel 15 is aangepast met € 16,8 miljoen.

Operationele doelstelling 15.1

• Door onder andere vertraging in de invoering van nieuwe regelgeving voor naturalisatie ontstonden lagere ontvangsten voor Naturalisatie. Deze lage ontvangsten verklaren een tegenvaller bij de leges. De problematiek van de leges Naturalisatie en Asiel bedroeg € 6,2 miljoen. De leges zijn per 1 januari 2010 verhoogd. Daarnaast was het juridisch niet mogelijk al in 2009 leges in te voeren voor VVA-aanvragen onbepaalde tijd, waardoor ruim € 1 miljoen aan legesontvangsten niet geïnd werden;

• In totaal is € 77 miljoen ontvangen voor de stijging van de asielaanmeldingen naar 17 000 en voor het oplossen van de kostprijsproblematiek bij de Immigratie en Naturalisatie Dienst (IND). Dit laatste is vooral ontstaan doordat de kosten die de IND maakt hoger liggen dan in de begrotingsramingen en in de kostprijzen is voorzien. In 2009 zijn maatregelen genomen om binnen de gestelde kaders te blijven. Het gaat daarbij om een mix van kostenbesparingen bij de IND en incidentele compensatie van het financiële tekort. Tevens is in 2009 een kostprijsonderzoek uitgevoerd om te komen tot een nieuwe kostprijssystematiek en het in lijn brengen van de kostprijzen met de realiteit;

• Aan het «Programma Vernieuwing Grensmanagement» is € 5,6 miljoen uitgegeven. In de loop van 2009 zijn aanvullende bijdragen van andere departementen ontvangen.

Operationele doelstelling 15.2

• In 2009 werd een hogere gemiddelde bezetting van de opvang verwacht dan de 13 644 waarmee in de ontwerpbegroting rekening was gehouden: de verwachting werd bijgesteld naar 20 305 als gevolg van een geactualiseerde instroomverwachting, beginstand en lagere uitstroomverwachting. Hierdoor is het budgettaire kader verhoogd met € 133,7 miljoen;

• Door de langere verblijfsduur in de Tijdelijke NoodVoorzieningen was een hoger voorzieningen niveau noodzakelijk. Daar is een bedrag van € 9,7 miljoen voor uitgetrokken;

• Er zijn meer alleenstaande minderjarige vreemdelingen (Amv’s) naar Nederland gekomen dan geraamd en er bleken derhalve meer Amv-plaatsten nodig te zijn, zowel in campussen als in de kleinschalige opvangvoorzieningen. Daarvoor is € 18,2 miljoen uitgegeven. Daarnaast bedroegen de extra kosten voor de opvang van bijzondere groepen € 3,7 miljoen;

• Op operationele doelstelling 15.2.2 deed zich een meevaller voor van € 10 miljoen. Een deel van de kosten die gemaakt moeten worden voor de in 2009 in het kader van de regeling afwikkeling nalatenschap oude vreemdelingenwet (RANOV) gehuisveste vergunninghouders komt pas in 2010 tot betaling;

• Aan keteninformatisering in de vreemdelingenketen is € 2,7 miljoen uitgegeven.

Operationele doelstelling 15.3

• De Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) heeft in 2009 meer kosten gemaakt voor het verwijderen van vreemdelingen. Het betrof zowel tickets, tolken als medische zorg. Bij de tickets gaat het zowel om de tickets van de vreemdelingen, als van de escorts van de Koninklijke Marechaussee. In 2009 waren meer tolken beschikbaar. Dus hebben er ook meer gesprekken in aanwezigheid van een tolk plaatsgevonden. Tot slot deden vreemdelingen vaker een beroep op medische zorg en/of medische voorzieningen. Daarnaast zijn in 2009 bijdragen geleverd aan de IND en de DJI voor diverse projecten;

• Tevens waren de personele kosten hoger. Door werkzaamheden ten behoeve van de afvallers van de Regeling en de Vrijheidsbeperkende locatie (VBL) in Ter Apel was meer personeel nodig. Tot slot heeft de DT&V geïnvesteerd in het opleiden van het personeel;

• De DT&V heeft in 2009 circa € 0,5 miljoen aan ontvangsten gerealiseerd op het vlak van personele aangelegenheden en door verrekening van uitgaven met andere organisaties.

Ontvangsten

Het verschil tussen de vastgestelde begroting 2009 en de realisatie over 2009 wordt voornamelijk verklaard door:

• de hogere instroom, waardoor ook de ODA-toerekening (Official Development Assistance) voor de opvang van asielzoekers gedurende het eerste jaar steeg met € 63 miljoen;

• het achteraf (voorlopig) vaststellen en afrekenen van de projectsubsidie aan het COA voor het jaar 2008. Als gevolg daarvan is in 2009 € 9 miljoen terug ontvangen.

Operationele doelstelling 15.1

Een vreemdeling die een verblijfsvergunning of naturalisatie aanvraagt, krijgt binnen de daarvoor gestelde termijn een besluit uitgereikt.

Doelbereiking

Zowel op het terrein van asiel als van reguliere migratie heeft Europese harmonisatie een zichtbaar effect op het Nederlandse toelatingsbeleid. Daarnaast ligt de herziening van de asielprocedure op schema. Het aantal toegelaten kennismigranten is teruggelopen. Van de nieuwe toelatingsregeling voor talenten is in 2009 nog niet veel gebruik gemaakt. Het voorstel tot wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap was in 2009 in behandeling in de Tweede Kamer. Ten slotte is in 2009 het Besluit optie- en naturalisatiegelden gewijzigd.

Instrumenten

Toelichting instrumenten

Een effectievere asielprocedure

In 2009 zijn de voorbereidingen getroffen voor het implementeren van de verbeterde asielprocedure in 2010. Zo is er beleid ontwikkeld op het gebied van hoe om te gaan met medische aspecten in de asielprocedure en rechtsbijstand (Brief aan de Tweede Kamer van 7 oktober 2009 «Rechtsbijstand en medische problematiek in het vreemdelingenbeleid» (TK 19 634 nr. 1305) en Brief aan de Tweede Kamer van 26 januari 2010 «Reactie verslag schriftelijk overleg rechtsbijstand en medische problematiek in het vreemdelingenbeleid» (TK 19 637, nr. 1320)). Teneinde een deugdelijke uitvoering voor te bereiden is aangevangen met het «Programma Invoering Verbeterde Asielprocedure», dat zorg draagt voor het tijdig gereed zijn van de uitvoeringsorganisaties voor de invoering van de verbeterde asielprocedure. Het wetsvoorstel is aangenomen door de Tweede Kamer (TK 31 994, nr. 2).

Verbetering van de reguliere procedure

Naast de indiening van het wetsvoorstel modern migratiebeleid is vooruitlopend op de inwerkingtreding voortgegaan met het opdoen van ervaring met aspecten van het nieuwe migratiebeleid – via proeftuinen en pilots. Van belang zijn, naast de proeftuinen die al in de Justitiebegroting voor 2009 zijn genoemd, proeftuinen met betrekking tot de toelating van au pairs en studenten. Tevens is in de eerste helft van 2009 de regeling hoogopgeleiden van kracht geworden; afgestudeerden en gepromoveerden aan Nederlands hogere onderwijsinstellingen en aan geselecteerde buitenlandse topuniversiteiten hebben maximaal een jaar de gelegenheid om in Nederland een baan als kennismigrant te vinden, waarbij zij gedurende dat zoekjaar arbeid mogen verrichten waarvoor een tewerkstellingsvergunning is vereist.

Integrale visie en aanpak gezinsmigratie en integratie

Op 2 oktober 2009 heeft het kabinet Balkenende IV – mede ter uitvoering van de motie Van Toorenburg/Dijsselbloem (TK 31 700 XVIII, nr. 19) haar integrale visie gepresenteerd op gezinsmigratie en integratie (TK 32 175, nr. 1). Bij deze visie zit een omvangrijk pakket maatregelen die als perspectief hebben de volwaardige participatie en integratie van degenen die worden toegelaten.

Grote groepen gezinsmigranten doen het goed in de Nederlandse samenleving en vinden moeiteloos hun weg hierin. Toch is er nog steeds een deel van de gezinsmigranten die niet hun weg vinden in de Nederlandse samenleving en die onvoldoende toegerust zijn om hieraan deel te nemen. Dit is nadelig voor de migrant en zijn of haar familie maar natuurlijk ook voor de Nederlandse samenleving. Nadelig is het met name ook voor gezinsmigranten die niet vrijwillig tot een partnerkeuze konden overgaan of die gebukt gaan onder geweld in de relationele sfeer. Daarom is gekozen voor maatregelen die zien op:

• Bestrijding fraude en misbruik;

• Versterking integratie;

• Versterking emancipatie;

• Interventies in Europa.

De brief is op 18 november 2009 en 2 december 2009 besproken in de Tweede Kamer. In vervolg op deze brief is een planningsbrief aan de Tweede Kamer verzonden met daarin opgenomen een overzicht van de maatregelen en de wijze waarop en wanneer de implementatie hiervan zal worden vormgegeven.

Bestrijding fraude en misbruik

Vanaf eind 2008 is bij de IND geïnvesteerd in handhaving. Hiertoe zijn handhavingsinstrumenten ontwikkeld. Deze instrumenten leiden uiteindelijk voor specifieke verblijfsdoelen of beleidsaspecten tot een handhavingsarrangement.

Halverwege 2009 is een meer systematische aanpak van handhaving binnen de IND vastgesteld. Deze aanpak is gericht op zes handhavingsgebieden:

• Trajectcontrole: waarmee nadat aan een vreemdeling verblijfsrecht is verleend kan worden gecontroleerd of aan de voorwaarden voldaan blijft worden;

• Sturing op risico: waarmee op grond van kenmerken van de vreemdeling of de aanvraag de manier van afdoening wordt bepaald;

• Ondersteuning van handmatig beslissen: waardoor de beslismedewerker gemakkelijker verificatie en onderzoek kan (laten) verrichten;

• Signaleren en onderzoek: waardoor in het verlengde van het bovenstaande procedures er afspraken worden gemaakt voor het verrichten van onderzoeken én waardoor signalen gestructureerd kunnen worden vastgelegd, hetgeen kan leiden tot onderzoek;

• Proactieve informatievoorziening: waarmee gefocust wordt op activiteiten die door de IND kunnen worden verricht voordat de vreemdeling een aanvraag indient. Te denken valt aan het geven van voorlichting en verstrekken van informatie, waarbij handhaving een speerpunt is;

• Handhaving aan het loket: focus op handhaving op die plekken waar daadwerkelijk contact is met de vreemdeling. Veelal preventief van aard zoals voorlichting en communicatie maar ook detectie van ID fraude.

Alle bovengenoemde handhavingsgebieden steunen in meer of mindere mate op het gestructureerd vastleggen van signalen en gegevens. Dit is dan ook een speerpunt voor de ontwikkeling van INDiGO. Dit nieuwe systeem zal beter in staat zijn om analyses te laten plaatsvinden en trends te onderkennen.

Een klantgerichte, effectieve en efficiënte IND

In 2009 is door het programma INDiGO gewerkt aan de realisatie en implementatie van Plateau 1 van INDiGO en de diverse activiteiten die hieraan gerelateerd zijn. In de zomer is het eerste resultaat van INDiGO in gebruik genomen, de zogenaamde klantdienstwijzer (informatie en formulieren op maat via internet). Met de ingebruikname van de klantdienstwijzer is de dienstverlening verbeterd. De verbetering bestaat eruit dat de informatie meer dan voorheen op de situatie van de klant is gericht. Door het doorlopen van een dialoogvenster wordt een aanvraagset op maat aangemaakt, waarbij de klant alleen gegevens hoeft in te vullen die in betreffende situatie nodig zijn. Dit is een verbetering ten opzichte van de standaardformulieren.

Eind 2009 is gestart met het in productie nemen van een deel van INDiGO en hiermee is de basis van het systeem opgeleverd en beproefd gebleken. Met de in schaduwproductie draaien van INDiGO is een volgende stap gezet binnen INDiGO.

Rijkswet op het Nederlanderschap

Gedurende 2009 is het voorstel tot wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap inzake meervoudige nationaliteit en andere nationaliteitsrechtelijke aangelegenheden in behandeling bij de Tweede Kamer.

In 2009 is het Besluit optie- en naturalisatiegelden gewijzigd (Stb. 2009, 388). De gewijzigde regelgeving trad in werking per 2010 en verhoogt de naturalisatieleges, introduceert een korting van € 50,– op het geldende naturalisatietarief voor staatlozen en houders van een asielverblijfsrecht. Ook introduceert de wijziging leges voor de behandeling van een verzoek tot medenaturalisatie van een minderjarige.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Er zijn meer VVA (on)bepaalde zaken afgehandeld dan begroot. Dit heeft met name betrekking op herbeoordelingen van asielvergunningen voor bepaalde tijd, verleend aan vreemdelingen afkomstig uit Irak.

De instroom en daarmee de afhandeling van Regulier asielgerelateerde aanvragen is lager dan begroot. Dit heeft met name betrekking op de Reguliere vervolgaanvragen. Het aantal statusverleningen is in 2009 ten opzichte van afgelopen jaren naar verhouding afgenomen. Het aantal statusverleningen is mede afhankelijk van het gevoerde categorale beschermingsbeleid.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

De totale instroom en productie van reguliere zaken zijn lager dan begroot. Dit heeft voornamelijk te maken met een lager aanbod van visa. De oorzaak hiervoor is tweeledig. Ten eerste zijn visumaanvragen relatief vaker zelfstandig door de Nederlandse vertegenwoordiging in het buitenland afgehandeld. Ten tweede is in de begroting rekening gehouden met de overdracht van de behandeling van zakenvisa van het ministerie van Buitenlandse Zaken naar de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Deze overdracht vindt echter niet plaats. De reden daar voor is dat besloten is de bevoegdheid voor visumtaken kort verblijf bij Buitenlandse Zaken te laten en alleen MVV over te hevelen naar de IND. Bij het opstellen van de meerjarenplanning van 2007 en verder was nog rekening gehouden met de overheveling van zowel visum kort verblijf als Machtiging Voorlopig Verblijf (MVV).

Het aanbod MVV en VVR (Verblijfsvergunning Regulier) Overig is hoger dan begroot. Het aantal ingestroomde en afgehandelde aanvragen voor een MVV is in 2009 verder gestegen. De oorzaak ligt in de toename van het aanbod van Somalische nareizigers voor gezinshereniging en pleegkinderen. Voor VVR Overig ligt de oorzaak grotendeels in een stijging van het aantal intrekkingen. Het aantal intrekkingen is hoger omdat voor arbeids-, kennis- en studiemigranten de status in toenemende mate wordt ingetrokken bij beëindiging van het contract of de studie.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

De instroom is nagenoeg gelijk aan de begroting. Het aantal afgehandelde aanvragen ligt hoger dan de instroom, waardoor de voorraad is gedaald.

Operationele doelstelling 15.2

Asielzoekers in afwachting van een uitspraak over hun aanvraag voor een verblijfsvergunning en aan hen gelijkgestelden worden op een humane en sobere wijze opgevangen.

Doelbereiking

Het overgrote deel van de asielzoekers is opgevangen bij het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). Deze mensen worden veilig opgevangen. Iedere asielzoeker wordt daarbij gestimuleerd zich actief voor te bereiden op zijn toekomst, in Nederland of elders. Extra aandacht wordt geschonken aan de beschermde opvang van kwetsbare groepen en minderjarige asielzoekers op een aparte locatie. Er is door de Task Force Huisvesting gewerkt aan het terugdringen van de gemiddelde verblijfsduur van vergunninghouders bij het COA om kosten te drukken.

Instrumenten

De opvang van asielzoekers en andere opvanggerechtigden

Door het bieden van centrale opvang aan asielzoekers is het mogelijk om de toelatingsprocedure efficiënt te laten verlopen. In 2009 is de opvangbehoefte licht gestegen. Het aantal personen dat een beroep deed op de opvangvoorzieningen van het COA bedroeg gemiddeld 20 720. In 2008 was dat 20 279. De stabiele bezetting is voor een belangrijk deel een gevolg van de ophoging van de behandelcapaciteit van de IND. Hierdoor was tevens, na een aanvankelijke stijging sprake van een daling van de TNV-bezetting. In de TNV-verblijven de asielzoekers die op de wachtlijst staan voor het indienen van hun asielverzoek. De gemiddelde TNV bezetting bedroeg 1 707.

Beschermde opvang

Per 1 januari 2008 is een pilot gestart met als doel te onderzoeken of het bieden van een vorm van beschermde opvang een effectief middel is om te voorkomen dat potentiële slachtoffers van mensenhandel in handen van mensenhandelaren vallen. De pilot voor beschermde opvang voor potentiële slachtoffers van mensenhandel, waaronder Amv’s, wordt door het WODC geëvalueerd. Het evaluatierapport is aan het einde van het eerste kwartaal 2010 gereed waarna besloten wordt of de pilot wordt omgezet in een structurele voorziening.

Vrijheidsbeperkende locatie

Vreemdelingen voor wie aanleiding bestaat een toezichtmaatregel op te leggen ter fine van vertrek worden geplaatst in een vrijheidsbeperkende locatie (VBL). Om toezicht uit te kunnen oefenen wordt de bewegingsvrijheid beperkt. Plaatsing in een VBL geeft een uitgeprocedeerde asielzoeker bovendien een eenduidig signaal en kan daarmee een extra prikkel vormen voor zelfstandig vertrek. De instelling van een VBL heeft tevens tot doel het maatschappelijke draagvlak voor het terugkeerbeleid te vergroten. De maatregel wordt individueel opgelegd, primair aan uitgeprocedeerde asielzoekers van wie het belang van terugkeer extra groot is om verblijf in de illegaliteit te voorkomen. In 2009 was uitgangspunt het verlenen van voorrang aan gezinnen met kinderen en aan vreemdelingen die nog onder de oude Vreemdelingenwet hun aanvraag indienden.

Motie opvang uitgeprocedeerde asielzoekers met aanvraag om medische reden

Justitie heeft uitvoering gegeven aan de motie Spekman (TK 30 846, nr. 4) zodat opvang kan worden verleend aan uitgeprocedeerde asielzoekers die om medische redenen een aanvraag hebben ingediend. Het betreft hier een pilot voor één jaar. Tevens heeft een ex ante uitvoeringstoets plaatsgevonden. Om uitvoering te kunnen geven aan de motie zijn onder andere de Vreemdelingencirculaire en de Regeling verstrekking aan asielzoekers aangepast.

Visie op Bescherming

De notitie «Visie op bescherming» (TK 19 637, nr. 1314) biedt een aanzet voor een concrete agenda voor asielbescherming op nationaal en Europees niveau. Zo is voorgesteld de grond voor categorale bescherming uit de Vreemdelingenwet 2000 te schrappen, aangezien dit een fraudegevoelig instrument is gebleken. De internationaal rechtelijke gronden voor bescherming geven voldoende mogelijkheid om de algehele situatie in landen van herkomst mee te wegen in de individuele beslissing.

Europaroute

Het door het WODC en de IND uitgevoerde onderzoek, «Gemeenschapsrecht en Gezinsmigratie» (TK 19 637, nr. 1247, TK 32 175, nr. 6) naar het gebruik van gemeenschapsrecht door gezinsmigranten uit derde landen bood naast cijfermatige informatie ook inzicht in de aard van het gebruik en misbruik. Het gebruik van gemeenschapsrecht door gezinsmigranten uit derde landen is in de jaren 2005 tot en met 2008 toegenomen. In 2009 was sprake van een stabilisatie, waarbij wel meer aanvragen werden gedaan, maar het aantal afwijzingen ook toenam. Dat wijst erop dat de genomen maatregelen effectief zijn geweest. De maatregelen zagen op het onderkennen van misbruik, ook in de vorm van schijnhuwelijken en schijnrelaties. Uit het onderzoek blijkt bovendien dat het aantal aanvragen bij Nederlandse referenten sterk achterblijft bij het aantal aanvragen bij referenten uit andere EU-lidstaten. De Nederlandse referenten zijn over het algemeen autochtone Nederlanders.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

De instroom in en uitstroom uit de opvang

Bij voorjaarsnota (eerste suppletoire begroting) heeft een bijstelling plaatsgevonden van de instroomraming van 16 000 naar 17 000 ingediende asielverzoeken. Als gevolg van de hogere instroom is ook het aantal asielzoekers dat de opvang is ingestroomd hoger dan oorspronkelijk geraamd. De uitstroom was lager dan bij het opstellen van de ontwerpbegroting werd aangenomen. Dit wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt doordat de uitstroom van vergunninghouders is achtergebleven bij de verwachting nu de gepardonneerden vrijwel allemaal zijn gehuisvest.

Gemiddelde bezetting in de centrale/decentrale opvang

Als gevolg van ophoging van de verwerkingscapaciteit van de IND is de instroom in de centrale opvang hoger dan geraamd, waardoor ook de gemiddelde bezetting met 20 720 hoger is dan gepland. Daar staat tegenover dat de TNV bezetting na een aanvankelijke stijging is afgenomen. De gemiddelde TNV bezetting bedroeg 1 707.

Ook de beëindiging van het categoraal beschermingsbeleid voor Irakezen en Somaliërs, waardoor minder asielzoekers uit die landen snel een status krijgen en gehuisvest worden, is van invloed op de bezetting, alsmede de achterblijvende uitplaatsing van statushouders, nu de bijzondere attentie die de huisvesting van gepardonneerden had voorbij is.

De afbouw van de decentrale Regeling Opvang Asielzoekers (ROA) is nagenoeg afgerond. De afbouw van het Zelf Zorg Arrangement (ZZA) verloopt minder snel dan gepland. Onderzocht wordt wat hier de oorzaak van is.

Ex-Amv’s

De werkwijze beëindiging leefgelden ex-amv is in 2009 gecontinueerd behoudens die gevallen die op grond van hun status deel uitmaken van de doelgroep van het Perspectief-experiment ex-amv’s. Het experiment is gericht op het bevorderen van terugkeer en het voorkomen van illegaliteit van ex-amv’s, en is op 1 oktober 2009 van start gegaan (TK 19 637, nr. 1211). De vertraging van het beëindigen van de leefgelden ten opzichte van de begroting wordt veroorzaakt door de uitvoering van de motie.

Gemiddelde kosten per bezette opvangplaats

De gemiddelde kosten zijn als volgt berekend: Het beschikbare budget voor 2009 is gedeeld door de gemiddelde bezetting. De werkelijke kostprijs kan pas nadat afrekening met het COA heeft plaatsgevonden worden vastgesteld. De kosten zijn gestegen ten opzichte van vorig jaar als gevolg van voorzieningen in het kader van brandpreventie, loon- en prijsbijstelling en kwaliteitsverbetering van de voorzieningen in de TNV.

Operationele doelstelling 15.3

Een effectieve en zorgvuldige uitvoering van het terugkeerbeleid, opdat een vreemdeling die niet (meer) rechtmatig in Nederland verblijft, Nederland zelfstandig of gedwongen verlaat.

Doelbereiking

De mogelijkheden om asielzoekers te stimuleren om te kiezen voor zelfstandig vertrek zijn verbeterd. Zo is uitvoering gegeven aan de uitbreiding van de doelgroep voor de Herintegratieregeling en is er regulier overleg op niveau van de Ministerraad om een interdepartementale aanpak van de terugkeer mogelijk te maken.

Voorts is aan de Tweede Kamer het kaderdocument grenstoezicht aangeboden, waarmee voorwaarden zijn geschapen om het Programma Vernieuwing Grensmanagement uit te voeren.

Instrumenten

Grensbeheer

In 2009 is het Kaderdocument grenstoezicht afgerond (TK 30 315, nr. 8). Dit document bevat het nationale meerjarenbeleidskader voor het grenstoezicht in samenhang met de Europese plannen op dit gebied. Ten behoeve van de uitvoering van de maatregelen uit het Kaderdocument is eind 2008 al het Programma Vernieuwing Grensmanagement ingericht (VGM). In 2009 is binnen het VGM gestart met drie projecten te weten:

• «advanced passenger information» (API);

• NoQ, dat ziet op vormen van automatische grenspassage en

• PARDEX, dat ziet op informatieveredeling.

Eind 2009 is het pilot project FLUX van start gegaan: automatische grenspassage op Schiphol en zes luchthavens in de Verenigde Staten, bedoeld voor Nederlandse en Amerikaanse burgers. Deelnemers aan het programma krijgen vooraf een veiligheidsonderzoek. Het grenspassageproces wordt hierdoor versneld waardoor de mobiliteit van de reizigers toeneemt. Door het creëren van automatische grenspassage voor reizigers die geen of een laag risico vormen kan er meer grensbewakingsexpertise worden ingezet om risicoreizigers te kunnen detecteren. Op die manier wordt illegale immigratie beter bestreden.

Geïntegreerd terugkeerbeleid

Nederland heeft actief deelgenomen aan de Europese implementatie van het migratiebeleid.

Instrumenten die in EU-verband ontwikkeld zijn, zijn onder meer de Mobiliteitspartnerschappen en de migratiemissies. Nederland is deelnemer aan de Mobiliteitspartnerschappen met Kaap Verdië en Georgië. Ook heeft Nederland deelgenomen aan de migratiemissie naar Kenia.

In 2009 is, samen met alle ketenpartners, gestart met de implementatie van de Europese richtlijn inzake gemeenschappelijke normen en procedures voor de terugkeer van vreemdelingen. Hiertoe wordt tevens een wetswijzigingsvoorstel gemaakt.

Gericht terugkeerbeleid

In 2009 is het aantal personen dat aantoonbaar uit Nederland is vertrokken via de vertrekprocedure van de Dienst Terugkeer & Vertrek (DT&V) toegenomen. Ook is een stijging waarneembaar van het aantal migranten dat zelfstandig uit Nederland is vertrokken met ondersteuning van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), al dan niet in samenwerking met de DT&V. Vanuit vreemdelingenbewaring vertrekt ruim de helft van de vreemdelingen gecontroleerd. Hierin is een stijgende trend waar te nemen. De hoge prioriteit die het kabinet Balkenende IV gaf aan het vertrek van vreemdelingen met een criminele achtergrond, heeft resultaat opgeleverd: van de vreemdelingen in de strafrechtsketen (VRIS) is – door tussenkomst van de DT&V – ongeveer 70% aantoonbaar vertrokken uit Nederland.

Afvallers van de Regeling Afwikkeling Nalatenschap Oude Vreemdelingenwet (RANOV) vertrekken uit Nederland, al zijn er hierbij minder vreemdelingen vertrokken dan geraamd. Dat wordt veroorzaakt doordat er ongeveer 900 vreemdelingen nog niet verwijderbaar zijn, omdat hun juridische procedure naar aanleiding van een aanvraag bij de IND nog loopt. De verwachting was dat het geheel in 2009 afgerond zou zijn.

Er is in 2009 veel tijd en energie besteed aan het verder uitbouwen van de in de asiel- en terugkeerbrief genoemde strategische benadering van herkomstlanden. Dit heeft onder meer plaatsgevonden door het ontwikkelen van operationele landenstrategieën en van een integrale, kabinetsbrede benadering van de herkomstlanden.

Ter stimulering van de zelfstandige terugkeer is de doelgroep van de Herintegratie Regeling Terugkeer (HRT) uitgebreid. Dit heeft plaatsgevonden in het kader van in het kader van het migratie- en ontwikkelingsprogramma en de maatregelen uit de asiel- en terugkeerbrief. De HRT wordt in 2010 voortgezet. Voorts is per 1 januari 2010 subsidie verleend aan het Platform Duurzame Terugkeer met het oog op het verder doen toenemen van de zelfstandige terugkeer. Tevens zijn specifieke programma’s ter ondersteuning van herintegratie gestart in onder meer Afghanistan en Irak.

Bevorderen en faciliteren van zelfstandige terugkeer

Het zelfstandig vertrek via de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) is in 2009 sterk toegenomen ten opzichte van de vorige twee jaren. De voorlopige cijfers over 2009 geven aan dat het zelfstandig vertrek via de IOM ruim 2500 personen bedraagt. Deze cijfers zullen naar verwachting aan het eind van het eerste kwartaal van 2010 gepubliceerd worden. Ten opzichte van 2008 betekent dit een stijging van circa 40%. De meeste vertrekkers die gebruik maakten van de IOM waren Irakezen (29%), Brazilianen (13%) en Chinezen (6%).

Migratie en ontwikkeling

In november 2009 is de uitvoering van de pilot «circulaire migratie», na aanbesteding, gegund aan de Stichting Hersteld vertrouwen in de toekomst (HIT). HIT zal in Zuid-Afrika en Indonesië in totaal 160 circulaire migranten werven, die voor maximaal 2 jaar in Nederland zullen werken.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

In verband met de relatief lage bezetting van de capaciteit is bij de eerste suppletoire begroting 2009 een deel van de capaciteit van de vreemdelingenbewaring en uitzetcentra aangewezen als reservecapaciteit en in stand te houden capaciteit (tegen een gereduceerd tarief). Het gaat hierbij respectievelijk om 102 en 314 plaatsen bij de vreemdelingenbewaring en 28 en 86 plaatsen bij de uitzetcentra.

De inzet van capaciteit ten behoeve van de vreemdelingenbewaring en de uitzetcentra vindt in de praktijk op dezelfde locaties plaats. Per saldo is de capacitaire taakstelling van beide categorieën gerealiseerd.

Volume- en prestatiegegevens

Toelichting kengetallen

Het aantal geregistreerde vertrekken is over de meeste categorieën lager dan geraamd als gevolg van de verbeteringen van de gegevenskwaliteit. In 2009 zijn verbeteringen in de realisatiecijfers van 2007 tot en met 2009 doorgevoerd Dit betreft het corrigeren van het aantal dubbel geregistreerde vertrekken. In het verleden, dus ook bij de ramingen 2009, zaten er dubbelingen in de vertrekgegevens. Dit is reeds eerder aan de Tweede Kamer gemeld in de rapportage vreemdelingenketen over de eerste helft van 2009 (bijlage bijTK 19 637, nr. 1311).

17 INTERNATIONALE RECHTSORDE

Realisatie begrotingsuitgaven Justitie € 6 239,6 miljoenart. 17 Internationale rechtsorde 0,04%

Algemene doelstelling

Bevorderen van de totstandkoming van een Europese en internationale rechtsorde.

Doelbereiking en Maatschappelijke effecten

Justitie streeft naar een veilige en rechtvaardige samenleving. Dat geldt nationaal maar ook voor de Europese Unie en daarbuiten. Justitie levert een aandeel daaraan door de bevordering van een Europese en internationale rechtsorde en coherentie met de nationale rechtsorde.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

De bijdrage van Nederland aan de totstandkoming van internationale regelgeving in de EU met de Europese lidstaten laat zich in algemene zin niet goed in meetbare prestatie-indicatoren uitdrukken. Dit als gevolg van de doorgaans onvoorspelbare onderhandelingsdynamiek. Wel is onder doelstelling 17.1 aangegeven op welke wijze Justitie zo optimaal mogelijk bijdraagt aan internationale regelgeving en samenwerking. Mede vanwege de lastige effectmeting laat Justitie periodiek de internationale functie evalueren. In 2009 is een dergelijke evaluatie verricht door Instituut Clingendael in opdracht van het WODC.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Operationele doelstelling 17.1

Het bijdragen aan de inzet van Nederland aan de totstandkoming van deugdelijke en effectieve EU- en internationale regelgeving evenals de verbetering van samenwerking op het terrein van justitie en politie in EU-verband en op internationaal niveau.

Doelbereiking

Instrumenten

Bevorderen van de mensenrechten

Justitie zet zich in voor de versterking en uitbreiding van mensenrechtelijke toezichtsystemen. In 2009 is daartoe in bilaterale contacten met justitieministers van andere lidstaten van de Raad van Europa gepleit voor de versterking van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens onder meer door aandacht te vragen voor de implementatie van uitspraken van het Hof en – met betrekking tot de Russische Federatie – de ratificering van Protocol 14 bij het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Samen met de Minister van Buitenlandse Zaken heeft het Ministerie van Justitie actieve inbreng in de Friends of the Presedency Group die de toetreding van de Europese Unie tot het EVRM aan EU-zijde voorbereidt.

EU meerjarenprogramma voor «Justitie en Binnenlandse Zaken» (JBZ)

Tijdens het Zweedse voorzitterschap in de tweede helft van 2009 is een nieuw EU meerjarenprogramma voor JBZ totstandgekomen, het Stockholm Programma. Nederland heeft actief bijgedragen aan de invulling van dit programma, dat een substantieel aantal voor Nederland prioritaire thema’s bevat. Daartoe behoren onder andere:

• het plan voor een systeem van rechtsstaatmonitoring;

• de aanpak van mensenhandel;

• cybercrime en financieel-economische criminaliteit;

• het incidentenmeldingsmechanisme;

• de registratie van slachtoffers van illegale immigratie en

• de notie van migratie als geïntegreerd onderdeel van de externe dimensie van de Europese Unie.

Capaciteitsopbouw

Ter bevordering van de internationale rechtsorde biedt Justitie hulp bij de versterking van de nationale rechtsorde in fragiele staten en in derde landen waar Nederland – onder meer op justitieel gebied – een samenwerkingsbelang heeft. Nederland heeft in 2009 diverse landen ondersteuning geleverd bij de opbouw van de rechtsttaat. Projecten waaraan Justitie heeft bijgedragen zijn onder andere uitgevoerd in Turkije, Kroatië en Macedonië. In Bulgarije is Nederland betrokken geweest bij de oprichting van een expertisecentrum mensenhandel.

In 2009 is een kennisuitwisselingsprogramma met de Indonesische anticorruptie Commissie (KPK) van start gegaan. Tevens is een hernieuwde meerjarige samenwerkingsovereenkomst gesloten met het Indonesische ministerie van Justitie en Mensenrechten.

Met het Ministerie van Justitie en politie van Suriname werd en wordt in een reeks van projecten samengewerkt – binnen het kader van een in 2008 gesloten overeenkomst – bij de opbouw van het Surinaamse justitie en migratieveld. Met Marokko werken rechters en griffiers samen ten aanzien van het nieuwe Marokkaanse familierecht.

Ook heeft Justitie bijgedragen aan de opbouw van de rechtsstatelijkheid van fragiele staten. Bijdragen vanuit het justitieveld worden geleverd aan de European Union Rule of Law Mission (EULEX-missie) in Kosovo (rechtspraak en openbaar ministerie) en de European Union Integrated Rule of Law Mission (EUJUST LEX-missie) in Irak (rechtspraak en gevangeniswezen). In 2009 is ook de werving gestart van officieren van justitie voor de European Union Police Mission (EUPOL-missie) in Afghanistan.

Eurojust

Zowel voor Europol als voor Eurojust geldt dat in EU-verband wordt gewerkt aan concrete maatregelen voor een verbeterde werking van deze organisaties. Dit is ook een aandachtspunt in het Stockholm Programma. Nederland speelt een actieve rol in die discussie en werkt toe naar feitelijke versterking en betere benutting van beide organisaties. In 2010 worden voorstellen verwacht van de Europese Commissie voor de mogelijke inrichting van een Europees Openbaar Ministerie.

Gegevensuitwisseling

Zowel op het terrein van recht, migratie als veiligheid is de uitwisseling van informatie tussen overheidsdiensten cruciaal om effectief te kunnen optreden. Dit kan echter raken aan de persoonlijke levenssfeer van burgers. Justitie participeert in Europese gremia waarin wordt gezocht naar verbeteringsmogelijkheden voor informatie-uitwisseling – specifiek met derde landen – en gegevensbescherming.

Justitie heeft toegewerkt naar een coherente Europese standpuntbepaling in 2009, waarbij onder andere is ingespeeld op technologische ontwikkelingen die de controle op correcte omgang met gegevens kunnen bevorderen (bijvoorbeeld met logging en tracing-technieken). Mede dankzij de inspanningen van Nederland wordt in het Stockholm Programma aandacht besteed aan de optimalisering van informatie-uitwisseling en gegevensbescherming.

HOOFDSTUK 5 – NIET-BELEIDSARTIKELEN

Realisatie begrotingsuitgaven Justitie € 6 239,6 miljoen Niet-beleidsartikelen (91, 92, 93) 3,5%

Niet-beleidsartikel 91 Algemeen

Algemene doelstelling

Effectieve besturing van het Justitie-apparaat.

Financiële toelichting

Op het niet-beleidsartikel 91 «Algemeen» staan apparaatsuitgaven van stafdiensten die voor de Justitieorganisatie als geheel werkzaamheden verrichten. Tevens zijn bij niet-beleidsartikel 91 uitgaven opgenomen van de drie Directoraten-Generaal (DG) en hun staven: DG Preventie, Jeugd en Sancties, DG Rechtspleging en Rechtshandhaving en DG Wetgeving, Internationale Aangelegenheden en Vreemdelingenzaken, alsmede de uitgaven van politieke en ambtelijke leiding.

Verplichtingen

Het verschil tussen de begroting en de realisatie op de verplichtingen bedraagt € 37,8 miljoen. De invoering van de projecten Vernieuwing HRM en P-direkt zijn vertraagd waardoor de exploitatiekosten van de bestaande systemen langer doorlopen dan geraamd. Tevens zijn er in 2009 meerjarige verplichtingen vastgelegd voor de ontwikkeling van een nieuw financieel systeem.

Ontvangsten

De ontvangstenstand kwam uiteindelijk € 7,6 miljoen hoger uit dan de stand van de vastgestelde begroting 2009. Dit komt in de eerste plaats door een verlate bijdrage voor facilitaire activiteiten van € 3 miljoen. De resterende extra ontvangst van € 2,2 miljoen is het saldo van een groot aantal kleine mee- en tegenvallers.

Niet-beleidsartikel 92 Nominaal en onvoorzien

Algemene doelstelling

Nominaal en onvoorzien.

De grondslag voor het in de begroting opnemen van het niet-beleidsartikel «Nominaal en onvoorzien» staat in artikel 6, lid 1c van de Comptabiliteitswet 2001 (CW). Niet-beleidsartikel 92 wordt bij het ministerie van Justitie echter niet gebruikt voor het aanhouden van middelen ter dekking van onvoorziene uitgaven. Dit niet-beleidsartikel wordt uitsluitend gebruikt voor het tijdelijk «parkeren» van nog te verdelen loon- en prijsbijstellingen, het tijdelijk «parkeren» van andere nog te verdelen middelen en nog te verdelen taakstellingen.

Niet-beleidsartikel 93 Geheim

Algemene doelstelling

Geheime uitgaven.