27 Algemene doelstelling
Tijdige onderkenning van niet direct waarneembare dreigingen en risico’s voor de (inter-)nationale veiligheidsbelangen van de Nederlandse staat en samenleving en daarop gebaseerde informatieverstrekking aan de partners van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), die daardoor worden aangezet om passende maatregelen te nemen.
Doelbereiking en maatschappelijke effecten
De AIVD voert haar wettelijke taken (Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002) uit in het belang van de nationale veiligheid. Dat wil zeggen «de bescherming van de democratische rechtsorde, dan wel de veiligheid of andere gewichtige belangen van de staat.» Het resultaat van de inspanningen van de AIVD wordt aangewend om bestuurders, beleidsmakers, en andere belanghebbenden op lokaal, nationaal en internationaal niveau te informeren, te adviseren en aan te zetten tot handelen.
In 2010 is de AIVD in toenemende mate geconfronteerd met een verdere internationalisering en globalisering van de dreiging en het toenemende gebruik van geavanceerde technologie in de bedreigingen en risico’s.
In 2010 is fors ingezet op het tijdig onderkennen van de jihadistisch-terroristische dreiging. Gedurende één van de onderzoeken, kreeg de AIVD concrete aanwijzingen dat Al Shabaab mogelijk op korte termijn een aanslag wilde plegen in Nederland. Omdat de aanslagdreiging dermate ernstig was en het doelwit onbekend, heeft de AIVD de veiligheidspartners geïnformeerd en een ambtsbericht uitgebracht.
De AIVD acht het van belang beleid met betrekking tot de aanpak van jihadisten te richten op zowel deradicalisering als «disengagement». De AIVD heeft in dit kader advies uitgebracht aan zijn partners (Nationaal Coördinator terrorismebestrijding (NCTb) en ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) ten behoeve van het operationeel actieplan Polarisatie en Radicalisering.
De AIVD heeft in 2010 onderzoek gedaan naar de digitale dreiging en heeft vastgesteld dat digitale aanvallen op elektronische netwerken toeneemt. Het gaat hierbij om digitale spionage (het stelen van vertrouwelijke informatie) en om digitale ontwrichting (ontwrichten van de digitale infrastructuur). Deze cyberaanvallen hebben criminele of statelijke doeleinden. De AIVD blijft actief op het gebied van beleidsvorming en het verhogen van de weerstand tegen cyberaanvallen.
De informatie die komt uit onderzoeken van de AIVD in het kader van de «inlichtingentaak buitenland», is van belang bij de totstandkoming van het buitenlandse politieke beleid van de regering. Daartoe heeft de AIVD in 2010 circa 400 inlichtingenrapporten opgesteld en gedeeld met belanghebbende afnemers. Met producten op maat – schriftelijke rapportages, presentaties en briefings, speelt de AIVD in op de buitenlandpolitieke inlichtingenbehoefte van de Nederlandse regering.
Verschillende buitenlandse mogendheden sturen inlichtingenofficieren naar Nederland om onder andere politieke, militaire, economische en wetenschappelijk en technische informatie te verzamelen. De AIVD tracht deze vormen van spionage vast te stellen en te verstoren. Zo heeft de AIVD meermaals geadviseerd tot het weigeren van een visum aan bij de AIVD bekende inlichtingenofficieren.
De AIVD heeft in 2010 ook onderzoek gedaan naar activiteiten van groeperingen met een separatistisch oogmerk, waaronder de Koerdische Arbeiderspartij PKK. De informatie uit het onderzoek naar de financierings- en ondersteuningsactiviteiten van de PKK in Nederland, is gedeeld met zeven lokale besturen en de samenwerkingspartners, zoals de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en de Douane.
Vertrouwensfuncties en veiligheidsonderzoeken
Vanuit de Wet Veiligheidsonderzoeken (WVo) verricht de AIVD veiligheidsonderzoeken naar personen die door werkgevers bij de AIVD zijn aangemeld voor de vervulling van een vertrouwensfunctie. Een vertrouwensfunctie is een functie waarin het mogelijk is misbruik te maken van kennis of bevoegdheden waardoor de nationale veiligheid of andere gewichtige belangen van de staat ernstig bedreigd worden. Het aantal vertrouwensfuncties in 2010 bedroeg 76 129 functies Voor het aantal vertrouwensfuncties binnen de sectoren, wordt verwezen naar het AIVD Jaarverslag 2010
Het aantal veiligheidsonderzoeken dat voor de sector Burgerluchtvaart wordt uitgevoerd fluctueert met de schommelingen van de economische conjunctuur. In het jaarverslag 2009 rapporteerde de AIVD een daling van het aantal uitgevoerde veiligheidsonderzoeken (BL-onderzoeken) ten opzichte 2008. In 2010 herstelde de luchtvaartsector zich langzaam.
Deze BL-onderzoeken worden onder mandaat van de AIVD uitgevoerd door de Koninklijke Marechaussee (KMar). In 2010 heeft de Kmar bijna 10% van de onderzoeken doorgestuurd naar de AIVD voor verdere afhandeling. Dit hield onder andere verband met geconstateerde justitiële gegevens of het inwinnen van informatie in een land waar betrokkene verblijf heeft gehouden.
In het voorjaar 2010 is gestart met het dynamiseren van de veiligheidsonderzoeken binnen de sector Burgerluchtvaart. Dit betekent dat de AIVD alle 45 447 vertrouwensfunctionarissen binnen de sector heeft nageslagen op justitiële gegevens. De naslag kende de volgende resultaten: 4 650 personen beschikten over nieuwe justitiële gegevens. De naslag kende de volgende resultaten: 4 650 personen beschikten over nieuwe justitiële gegevens. In 29 gevallen betrof het personen op een vertrouwensfunctie, die aan een herhaalonderzoek werden onderworpen.
Binnen de luchtvaartsector is de AIVD in 2010 gestart met het project «BL2010», dat zich richt op het aanscherpen en verbeteren van het uitvoeringsbeleid van veiligheidsonderzoeken in de burgerluchtvaart.
In november 2010 heeft de AIVD een themadag voor de Nederlandse Politie georganiseerd die in het teken stond van de weggewerkte nalatenschap van onderzoeken naar zittende politiefunctionarissen. In november zijn de laatste veiligheidsonderzoeken naar deze functionarissen afgerond.
In het kader van maatschappelijke ontwikkelingen, zoals het flexibiliseren van arbeid, heeft in 2010 een pilot functieclustering van vertrouwensfuncties binnen het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties plaatsgevonden. Bij functieclustering behoeven medewerkers die van vertrouwensfunctie wisselen, niet per definitie aan een nieuw veiligheidsonderzoek te worden onderworpen. Na evaluatie van de pilot zijn voorbereidingen getroffen voor het implementeren van functieclustering binnen het ministerie.
Op 10 oktober 2010 is de Wet Veiligheidsonderzoeken ook van kracht geworden op de BES-eilanden en is de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties verantwoordelijk voor het aanwijzen van vertrouwensfuncties en de uitvoering van de veiligheidsonderzoeken. In 2010 zijn voorbereidingen getroffen voor een gefaseerde uitvoering in 2011.
Budgettaire gevolgen van beleid
Budgettaire gevolgen van beleid (in € 1 000) | Realisatie | Vastgestelde begroting | Verschil | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2010 | 2010 | |
Verplichtingen | 185 307 | 176 429 | 8 878 | ||||
Uitgaven | 133 580 | 174 617 | 175 172 | 189 714 | 190 979 | 176 429 | 14 550 |
27.1 Apparaat | 182 711 | 169 661 | 13 050 | ||||
27.2 Geheime uitgaven | 8 268 | 6 768 | 1 500 | ||||
Ontvangsten | 3 207 | 974 | 2 233 | ||||
Financiële toelichting
Op het artikel Algemene inlichtingen en Veiligheidsdienst is meer uitgegeven dan begroot. Op het artikel zijn bovendien meer ontvangsten binnen gekomen. Onderstaand volgt een toelichting op artikelonderdeel om dit inzichtelijk te maken.
Uitgaven
27.1 Het verschil wordt verklaard doordat bij Voorjaarsnota 2010 middelen zijn toegevoegd ten behoeve voor onder andere de FLO-regeling, arbeidsvoorwaarden en het Nationaal Bureau Verbindingsbeveiliging (NBV).
• FLO-regeling: compensatie voor kosten van de FLO-regeling conform eerder gemaakte afspraken;
• Arbeidsvoorwaarden: de loonbijstelling tranche 2010 is niet uitgekeerd. Om de AIVD in staat te stellen zich aan de thans in de CAO vastgelegde verplichtingen te voldoen, is de raming in 2010 verhoogd ten laste van het budget van latere jaren;
• Nationaal Bureau Verbindingsbeveiliging: het betreft de bijdrage van verschillende departementen aan het Nationaal Bureau Verbindingsbeveiliging. Deze bijdrage is ingezet om de basisdienstverlening informatiebeveiliging voor de deelnemende departementen verder vorm te geven en te continueren.
27.2 Het verschil wordt verklaard doordat de bij Voorjaarsnota 2010 budget is toegevoegd. Door de groei van de dienst naar aanleiding van besluitvorming Havermans/van Gogh is het beroep op de geheime begroting toegenomen.
Ontvangsten
In 2010 is meer ontvangen dan begroot omdat de dienst het afgelopen jaar pro-actiever is gaan sturen op de daadwerkelijke realisatie van de ontvangsten. Dit heeft geresulteerd in een toename van ontvangsten vanuit diverse uitkeringsinstanties (onder andere het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen). Daarnaast is er sprake geweest van meerontvangsten in relatie tot diverse projecten die het afgelopen zijn gestart en afgerond.
Externe factoren
De externe factoren die van grote invloed zijn op de werkzaamheden van de AIVD, zijn de toenemende internationalisering/globalisering en de technologische ontwikkelingen.
Meer en meer wordt de internationale gemeenschap bedreigd door gebeurtenissen in het buitenland, die mogelijk gevolgen hebben op economische en politieke internationale arena. Door de globalisering van het terrorisme is het van essentieel belang om internationaal met gerespecteerde collega-diensten samen te werken en informatie met elkaar te delen; de diensten zijn van elkaar afhankelijk. De komende jaren blijft de samenwerking speerpunt van beleid; de AIVD is een veiligheidspartner die ertoe doet.
De technologische ontwikkelingen zorgen ervoor dat de AIVD constant verwikkeld is in een innovatiewedloop. Daarom is de AIVD in 2010 gestart met het versterken van de technische kennis en het structureren van de innovatieactiviteiten. Hiermee tracht de AIVD te anticiperen op de ontwikkelingen ondermeer op het gebied van biometrie en digitale technologie. De AIVD zal ook de komende jaren moeten blijven investeren in technologie.
De toenemende vraag naar de verschillende producten van de AIVD, onder andere analyses, veiligheidsonderzoeken en producten op het gebied van de informatie- en verbindingsbeveiliging, leggen een groot beslag op de beschikbare capaciteit. De AIVD heeft gezocht naar passende maatregelen zoals het werven van (tijdelijk) personeel en efficiency- en effectiviteitverbeteringen.
Realisatie meetbare gegevens
27.2 Indicatoren | Waarde 2009 | Streefwaarde 2010 | Realisatie 2010 |
|---|---|---|---|
Opvolging van AIVD-producten 1 | 100 | 100% | 100% |
Implementatie IT systemen (dossiervorming mede ten behoeve van targetregistratie, Bravo ten behoeve van de veiligheidsonderzoeken en Victis ten behoeve van de CT Infobox) 2 | n.v.t. | 100% | 2 van de 3 systemen geïmplementeerd |
Percentage door AIVD uitgevoerde veiligheidsonderzoeken binnen wettelijke termijn van 8 weken 3 | 91,5% | 90% | 94% |
Bron: AIVD
Opvolging van AIVD-producten: In 2010 leiden alle door de AIVD uitgebrachte ambtsberichten en producten ten behoeve van het stelsel Bewaken & Beveiligen tot gekende besluitvorming door de afnemers van die producten.
Versterking informatiehuishouding; Kamerstukken II, vergaderjaar 2007–2008, 30 977, nr. 10.
Terugdringen doorlooptijden A veiligheidsonderzoeken, Kamerstukken II, vergaderjaar 2008–2009, 30 805, nr. 13
Met betrekking tot de inspanningen op de ICT vernieuwingsprojecten over de periode 2008–2010, heeft de AIVD er twee afgerond. Deze zijn het BRAVO systeem ter ondersteuning van het werkproces en de dossiervorming voor de veiligheidsonderzoeken, en het Victis systeem ter verbetering van het werkproces en dossiervorming van de CT Infobox. Het derde project, de ontwikkeling van het dienstbrede dossiervorming- en workflowmanagement systeem, is vertraagd (Kamerstukken II, 2009–2010, 30 977, nr. 35). De oorzaken zijn gelegen in de diversiteit, omvang en complexiteit van het te bouwen systeem. Daarom heeft de AIVD besloten tot meer aandacht voor de testfase, waardoor de implementatie moet worden uitgesteld.
27.3 Kengetallen | Waarde 2009 | Waarde 2010 |
|---|---|---|
Aantal openbare publicaties | 9 | 7 |
Aantal ambtsberichten | 55 | 64 |
Aantal ambtsberichten aan EZ 1 | 74 | 98 |
Aantal dreigingsinformatie-producten t.b.v. stelsel bewaken en beveiligen (art 6.2.e WiV 2002) | 189 | 140 |
Aantal dreigingsinformatie-producten t.b.v. beveiligings-bevorderende taak (art 6.2.c Wiv 2002) | 24 | 17 |
Aantal aangewezen vertrouwensfuncties | 73 425 | 76 129 |
Aantal door AIVD in behandeling genomen veiligheidsonderzoeken | 9 796 | 8 999 |
Aantal geweigerde VGB’s | 645 | 449 2 |
Bron: AIVD
27 Operationele doelstellingen 1
Algemene inlichtingen- en veiligheid.
Doelbereiking
In 2010 heeft de AIVD zijn inspanningen gefocust op de onderstaande onderzoeksprioriteiten, als nadere operationalisering van de algemene beleidsdoelstelling. Hieronder worden de onderzoeksprioriteiten van 2010 kort uiteengezet:
• Aandacht voor internationale terroristische dreiging en de terroristische dreiging vanuit het buitenland;»
• Op het terrein van extremistisch activisme ligt in 2010 het zwaartepunt op het dierenrechtenactivisme; het operationeel diepteonderzoek hiernaar is geïntensiveerd;
• In 2010 verschuift de aandacht op het gebied van islamitisch radicalisme enigszins van de concrete dreiging vanuit de salafitische centra naar het onderkennen en duiden van de meer sluipende en heimelijke dreigingen vanuit het niet-gewelddadige moslimradicalisme;
• De AIVD richt zijn onderzoeken vooral op het onderkennen van spionage op economisch en technisch-wetenschappelijk terrein en op de aantasting van vitale overheidssectoren en ICT-infrastructuren. Tevens heeft de AIVD aandacht voor beïnvloeding van migrantengemeenschappen en aantasting van politieke en ambtelijke integriteit;
• Voortzetting onderzoek naar de intenties van andere landen om de regering in staat te stellen de Nederlandse belangen te behartigen;
• Voortzetting van onderzoeken op het gebied van de verwerving van kennis en middelen voor massavernietigingswapens en hun overbrengingsmiddelen;
• Tijdige levering van relevante, op maat gesneden producten en diensten aan afnemers. De vorming van een interdepartementale basisvoorziening.
In het licht van het specifieke karakter van de activiteiten van de AIVD, is de AIVD terughoudend in het openbaar maken van de behaalde resultaten, vanwege de geheimhoudingsnoodzaak. Voor meer informatie wordt verwezen naar het AIVD Jaarverslag 2010.
Instrumenten
Doelen zijn behaald.
27.1 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is eindverantwoordelijk voor de adequate taakuitvoering van de AIVD, waaronder de doeltreffendheid en de doelmatigheid daarvan. De AIVD rapporteert periodiek over deze aspecten aan de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Deze legt hierover verantwoording af aan de Tweede Kamer, zo veel mogelijk in het openbaar, en waar dat niet kan vanwege geheimhoudingsnoodzaak, via de commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CIVD) van de Tweede Kamer. Gegeven de geheimhouding wordt in deze begroting geen overzicht van onderzoeken naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van het beleid opgenomen.
De Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) doet onderzoek naar de rechtmatigheid van de taakuitvoering van de AIVD.