Algemene doelstelling
Op basis van het door de minister van EL&I goedgekeurde Strategisch Plan 2011–2014 Wageningen UR (Wageningen Universiteit en Research, 2011) is in 2011 door Dienst Landbouwkundig onderzoek (DLO) funderend (kennisbasis) onderzoek uitgevoerd. Dit sluit aan op internationale samenwerkingsprojecten en -programma’s in EU-verband (7e kaderprogramma). Een hoogwaardig en international kenniscentrum voor het agrofoodcomplex en de groene ruimte wordt daarmee gecontinueerd. Voor een bijdrage aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken is door DLO onderzoek uitgevoerd op onder andere de gebieden duurzaam produceren en consumeren, klimaat, diergezondheid, dierenwelzijn en voedselveiligheid. Bij instellingen buiten DLO zijn onderzoeksopdrachten uitgevoerd onder andere op het gebied van kweekvlees, antibioticaresistentie, nieuwe Nederlanders en hun voeding. Via Small Business Innovation Research (SBIR) hebben midden- en kleinbedrijf (MKB) ondernemers en andere doelgroepen innovatieve producten en diensten ontwikkeld op gebied van eiwitten, natuurvriendelijk werken en recreatie. Daarnaast zijn de stimulansen voor samenwerkingsverbanden en strategische speerpuntprogramma’s bij onderzoekinstellingen gericht op verbeteren van de kennisinfrastructuur en het innovatief vermogen van het bedrijfsleven gecontinueerd. Het betreft drie projecten (Aviaire Influenza, Towards Biosolar Cells en Technologisch Topinstituut Groene Genetica) die werden voortgezet en het project Transitie duurzame landbouw dat werd afgerond. Ook zijn middelen ingezet om innovaties in het kennisbeleid zelf (methoden en infrastructuur) te ondersteunen. Voorbeelden zijn maatschappelijk verantwoord innoveren (via NWO) en vaccinimpuls (via Universiteit van Utrecht). Het InnovatieNetwerk heeft concepten ontwikkeld en naar de praktijk gebracht voor grensverleggende innovaties.
In aansluiting op maatschappelijke behoeften op het gebied van personeelsvoorziening en kennisverspreiding voor de groene sector is de bekostiging van het groen onderwijs uitgevoerd en geactualiseerd. Dit in overeenstemming met wetgeving en in afstemming met het Ministerie van OCW. Er zijn subsidies verstrekt aan onderwijs ondersteunende instellingen voor ontwikkelen van leermiddelen (Ontwikkelcentrum), verzorgen van onderwijskundige begeleiding (Landelijke Pedagogische Centra), vernieuwing van examens VMBO in aansluiting op competentiegericht MBO en toetsing (CITO) en dienstverlening vernieuwing groen onderwijs. In verband met onder meer kleinschaligheid van onderwijsinstellingen en een groot deel van de bedrijven in de groene sector zijn afzonderlijk middelen beschikbaar gesteld voor praktijkleren in gesimuleerde bedrijfssituaties. Subsidieregelingen algemeen onderwijsbeleid voor onderwijsvernieuwing onder andere op de gebieden maatschappelijke stage, professionalisering en functiemix zijn voor het groen onderwijs beschikbaar gesteld. Er zijn stimulansen gegeven voor een Center voor biobased economy, kwaliteitsimpuls Hoger Agrarisch Onderwijs en benutten van culturele diversiteit. Binnen de Groene Kennis Coöperatie, het samenwerkingsverband van groen onderwijs, onderzoek, en praktijkwereld, is via vraaggestuurde kennisprogramma’s aansluiting gezocht bij de kennisvraag en arbeidsbehoeften vanuit de sector. Via de regeling Kennisverspreiding en innovatie groen onderwijs heeft het groen onderwijs innovatieve projecten uitgevoerd.
Binnen het kennisnetwerk Ontwikkeling en Beheer Natuurkwaliteit (OBN) zijn maatregelen ontwikkeld om negatieve gevolgen van verdroging, vermesting en verzuring tegen te gaan met doel positieve effecten voor natuur en leefgebied. Door middel van kennisverspreidingsprojecten heeft het Ministerie van EL&I ingezet op een betere ontsluiting van ontwikkelde kennis gericht op duurzame ontwikkeling, ook in ontwikkelingslanden. Voorbeelden zijn smaaklessen voor het basisonderwijs en bedrijfsnetwerken biologische landbouw. Via Natuur- en milieueducatie is basiskennis over groen, dierenwelzijn en gezonde voeding via regionale arrangementen onder de bevolking gebracht.
| Indicator | Basis-waarde | Peil- datum | Realisatie 2009 | Realisatie 2010 | Realisatie 2011 | Streefwaarde 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Outcome | ||||||
| Positie Nederland op basis citatie-impactscore; het aantal wetenschapsvelden waarbinnen WU tot de top 5 van de wereld behoort | 1 | 2009 | 1 | 2 | 1 | 2 |
| Bron: ISI Web of Knowledge van The Thomson Corporation, gegevens per eind 2011. | ||||||
| Kwaliteitsniveau groen onderwijs | 79% | 2009 | 79% | 88% | 82% | 81% |
| Bron: Inspectie van het Onderwijs, gegevens beschikbaar gesteld in 2012. | ||||||
| Aandeel niet-westerse allochtonen in het groen onderwijs | 4,1% | 2008 | 4,5% | 4,4% | 5,0% | 5,5% |
| Bron: DUO, gegevensbestand beschikbaar gesteld 2012. |
De streefwaarde «Positie Nederland op basis citatie impactscore» is niet gehaald. Wageningen Universiteit stond eind 2011 met «Landbouwwetenschappen» op een 4e plaats. De wetenschapsvelden «Omgeving en ecologie» en «Plant en dierwetenschappen» scoren wel hoog (respectievelijk 6e en 7e plaats) maar niet in de top 5. Behalve taakstellingen op het onderzoek zijn opkomende kenniseconomieën (de Chinese Academy of Sciences is Wageningen Universiteit op het gebied van Omgeving en ecologie en Plant en dierwetenschappen voorbijgestreefd) een belangrijke reden.
Met uitzondering van het Wetenschappelijk onderwijs zijn niet westerse allochtonen ondervertegenwoordigd in het groen onderwijs. Voor een voldoende instroom van gekwalificeerde beroepsbeoefenaren in de groene sector is meer instroom ook vanuit deze groep gewenst. De streefwaarde is niet gehaald. Er is wel sprake van een stijging (van 4,4 % in 2010 naar 5 % in 2011). In onderstaande tabel zijn voor 2011 de percentages niet westerse allochtonen per sector aangegeven.
| Onderwijssector | groen | Techniek | Economie | Zorg en welzijn |
|---|---|---|---|---|
| VO | 5,3 | 14,6 | 36,0 | 20,8 |
| MBO | 2,9 | 11,4 | 25,9 | 15,8 |
| HBO | 3,4 | 13,3 | 20,0 | 9,1 |
| WO | 15,1 | 14,4 | 16,2 | 13,3 |
Budgettaire gevolgen van beleid
| Realisatie | Vastge-stelde begroting 2011 | Verschil | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | |||
| Verplichtingen | 1 030 041 | 1 032 653 | 1 042 130 | 949 231 | 963 326 | – 14 095 |
| Uitgaven | 984 949 | 1 016 534 | 1 012 003 | 996 498 | 979 039 | 17 459 |
| Programma-uitgaven | 970 681 | 1 002 263 | 999 562 | 984 451 | 968 637 | 15 814 |
| 36.15 Kennisontwikkeling en innovatie | 194 177 | 184 157 | 182 396 | 170 737 | 150 132 | 20 605 |
| Kennisontwikkeling t.b.v. maatschappelijke vraagstukken | ||||||
| – DLO onderzoeksprogramma's | 110 715 | 94 678 | 91 251 | 80 188 | 59 226 | 20 962 |
| – DLO wettelijke onderzoekstaken | 54 250 | 52 414 | 51 484 | 51 016 | 52 020 | – 1 004 |
| – Niet-DLO onderzoeksprogrammering | 3 559 | 4 142 | 2 944 | 3 276 | 6 106 | – 2 830 |
| Ontsluiten van kennis via groen onderwijs voor bedrijfsleven en samenleving | ||||||
| – Groene Kenniscoöperatie | 3 348 | 4 335 | 4 950 | 5 545 | 3 899 | 1 646 |
| – School als kenniscentrum | 5 000 | 5 000 | 5 000 | 5 000 | 4 219 | 781 |
| – Regeling Kennisverspreiding Innovatie Groen Onderwijs | 4 672 | 5 407 | 3 762 | 5 567 | 7 150 | – 1 583 |
| Bevorderen van innovaties bij stakeholders | ||||||
| – Bijdrage InnovatieNetwerk | 2 840 | 3 102 | 3 630 | 3 671 | 4 033 | – 363 |
| – Innovatieopdrachten en subsidies | 789 | 5 181 | 5 945 | 2 904 | 551 | 2 353 |
| – Kenniskringen/lerende netwerken | 2 155 | 1 672 | 2 688 | 2 671 | 1 585 | 1 086 |
| – Kennisverspreidingsprojecten | 5 674 | 3 930 | 5 242 | 5 949 | 6 197 | – 248 |
| – Natuur en milieueducatie | 1 175 | 4 296 | 5 500 | 4 950 | 5 146 | – 196 |
| 36.16 Waarborgen en vernieuwen onderzoek en onderwijs | 774 483 | 818 106 | 817 166 | 813 714 | 818 505 | – 4 791 |
| – Bekostiging DLO Kennisbasis | 48 286 | 44 378 | 43 993 | 43 321 | 45 343 | – 2 023 |
| – Bekostiging WU | 154 283 | 159 589 | 157 397 | 162 177 | 158 291 | 3 886 |
| – Bekostiging HBO-groen | 59 960 | 63 453 | 64 654 | 67 472 | 66 455 | 1 017 |
| – Bekostiging MBO-groen | 140 813 | 149 601 | 144 677 | 146 364 | 126 229 | 20 135 |
| – Bekostiging VOA | 9 010 | 9 102 | 9 275 | 11 364 | 9 402 | 1 962 |
| – Wachtgelden | 12 514 | 12 333 | 12 500 | – 167 | ||
| – Bekostiging VMBO-groen | 293 247 | 292 916 | 287 927 | 278 649 | 311 931 | – 33 282 |
| – Bekostiging Aequor | 7 829 | 8 125 | 8 010 | 7 180 | 6 577 | 603 |
| – Basisfinanciering overige – kennisinstellingen | – 1 651 | 1 029 | 581 | 613 | 1 966 | – 1 353 |
| – Subsidies ondersteunings-structuur | 9 034 | 10 981 | 9 395 | 9 144 | 6 859 | 2 285 |
| – Praktijkleren | 21 501 | 28 628 | 26 435 | 25 523 | 32 234 | – 6 711 |
| – Vernieuwing onderzoeksinfrastructuur | 11 820 | 11 636 | 11 910 | 16 481 | 15 492 | 989 |
| – Ontwikkeling kennisbeleid | 5 416 | 7 938 | 13 704 | 7 603 | 5 991 | 1 612 |
| – OCW-conforme onderwijs subsidies | 14 935 | 30 730 | 26 694 | 25 490 | 19 234 | 6 256 |
| Apparaatsuitgaven | 14 267 | 14 271 | 12 441 | 12 047 | 10 402 | 1 645 |
| 36.21 Apparaat | 13 030 | 12 570 | 11 812 | 10 772 | 9 685 | 1 087 |
| 36.22 Bijdrage Baten- lastendiensten | 1 237 | 1 701 | 629 | 1 275 | 717 | 558 |
| Ontvangsten | 45 391 | 27 375 | 21 854 | 14 488 | 10 441 | 4 047 |
| Rente en aflossing over de verstrekte lening aan de Stichting DLO inzake aankoop van grond en gebouwen | 8 989 | 8 989 | 8 989 | 10 279 | 8 802 | 1 477 |
| FES-ontvangsten | 14 289 | 13 672 | 10 028 | |||
| Overige ontvangsten | 22 113 | 4 714 | 2 837 | 4 209 | 1 639 | 2 570 |
Toelichting op de verplichtingen
Enerzijds is er een lagere realisatie doordat de opdracht aan DLO voor 2012 maar voor 2/3 verleend kon worden. Het niet verleende deel betreft de onderzoekscapaciteit bij DLO die beschikbaar is gesteld aan de topsectoren Agrofood en Tuinbouw en Uitgangsmaterialen. De benutting van de onderzoekscapaciteit daarvoor wordt bepaald door zogenaamde Innovatiecontracten, die eind 2011 nog niet geheel waren ingevuld (€ 51 mln). Anderzijds waren er in 2011 aanvullende verplichtingen voor additionele DLO projecten 2011 (€ 18,2 mln), wettelijke bekostiging van het onderwijs (€ 6,7 mln) en in het kader van de Vaccinimpuls (€ 12 mln).
Toelichting op de programmauitgaven
Operationele doelstelling 36.15: Kennisontwikkeling en innovatie
De hogere uitgavenrealisatie voor DLO-onderzoeksprogramma’s houdt verband met uitvoering van diverse projecten waarvoor bij eerste- en tweede suppletoire wet budgetten vanuit betrokken begrotingsartikelen en -onderdelen zijn overgeheveld naar DLO-onderzoeksprogramma’s.
| Uitgaven | Begroting 2011 | Verschil | |
|---|---|---|---|
| Verduurzaming Agrosector en visserij | 51 396 | 35 928 | 15 468 |
| Voedselkwaliteit, diergezondheid en consument | 7 845 | 3 670 | 4 175 |
| Internationale samenwerking | 7 685 | 6 394 | 1 291 |
| Natuur, landschap en platteland | 12 008 | 12 954 | – 946 |
| Kennis | 1 254 | 280 | 974 |
| Totaal | 80 188 | 59 226 | 20 962 |
Meeruitgaven bij Agroketens en Visserij waren onder andere voor Ondersteuning Taskforce multifunctionele landbouw, Evaluatie meststoffenwet, Systeeminnovatie diervriendelijke stallen en Kenniskringen visserij. Op het gebied van Voedsel, dier en consument werd onder andere meer besteed in het kader van onderzoek Rift Valley Fever en Voedselbalans. Op het gebied van Internationale samenwerking was er een belangrijke meerbesteding in het kader van de ontwikkeling van de agrarische sector in Afghanistan.
De lagere uitgavenrealisatie voor niet-DLO onderzoeksprogramma’s houdt verband met verwerking van de subsidietaakstelling (€ 2,2 mln) en uitvoering van diverse projecten waarvoor bij eerste- en tweede suppletoire wet budgetten zijn overgeheveld naar het onderdeel Innovatieopdrachten en subsidies binnen dit begrotingsartikel (€ 2,8 mln).
| Indicator | Basiswaarde | Peildatum | Realisatie 2009 | Realisatie 2010 | Realisatie 2011 | Streefwaarde 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Outcome | ||||||
| Plant Breeders Index | 32% | 2009 | 32 % | 32 % | >32% | |
| Bron: CPVO, Annual report 2009, 2010 en Annual report 2010, 2011 | ||||||
| Aantal octrooien in de agrarische verwerkende industrie | 7,3% | 2008 | 6,8%1 | 7,3% | ||
| Bron: NL-Octrooicentrum, Octrooi-informatie als indicator voor Innovatie in Food & Agri, 2011 | ||||||
| Mate van vraagsturing van onderzoek door maatschappelijke actoren (% kennisbenutting) | 77% | 2008 | 85 % | 86 % | 80 % | |
| Bron: PROSU, kennisbenutting meting 2009 en 2010 en kennisbenutting meting 2010 | ||||||
| Beschikbaarheid van NME-voorzieningen2 | 45% | 2009 | 45 % | 45 % | 51 % | 60% |
| Bron: NME-programmabureau, gegevens beschikbaar gesteld in 2012 |
Het aandeel van Nederland in aangevraagde octrooien voor de agrarische verwerkende industrie was in 2009 (voorlopig cijfer), het jaar waarover in maart 2012 gegevens beschikbaar zijn gesteld, lager dan in 2008. De vierde plaats van Nederland in de rangorde van octrooiaanvragende landen bleef echter wel gehandhaafd. In verband met bescherming Octrooi-informatie stelt NL Octrooicentrum deze informatie met vertraging beschikbaar. De gegevens over 2010 worden in april 2013 gepubliceerd.
De streefwaarde «Beschikbaarheid van NME voorzieningen» is niet gehaald. Er is echter wel sprake van een aanzienlijke stijging ten opzichte van voorgaande jaren. Er zijn sinds de nulmeting in 2009 25 locaties met beperkte voorzieningen en 29 locaties met uitgebreide voorzieningen (alle thema’s voor alle doelgroepen) bijgekomen.
Operationele doelstelling 36.16: Waarborgen en vernieuwen onderzoek en onderwijs
De hogere uitgavenrealisatie op Bekostiging MBO wordt veroorzaakt door stijgende leerlingaantallen MBO-groen, die nog niet meerjarig in de budgetten waren verwerkt. De meeruitgaven worden gedekt uit minderuitgaven voor het VMBO-groen.
De lagere uitgavenrealisatie op Bekostiging VMBO-groen wordt voor € 27,5 mln veroorzaakt door dalende leerlingaantallen VMBO-groen. Die daling was nog niet meerjarig in de budgetten verwerkt. Daarnaast is een minderbesteding van € 5,8 mln veroorzaakt door overboeking naar het budget OCW-conforme subsidies, omdat de betreffende regelingen lopen via dit onderdeel.
| Instrument | Type studenten/ getuigschriften/ promoties | Aantallen | Prijs | Bedrag | Totale uitgaven |
|---|---|---|---|---|---|
| Bekostiging WU | Inschrijvingen | 3 524 | 5 591 | 19 704 | |
| Graden onderwijs | 1 186 | 5 591 | 6 631 | ||
| Graden onderzoek bachelor | 457 | 3 602 | 1 646 | ||
| Graden onderzoek master | 729 | 7 205 | 5 252 | ||
| Promoties | 196 | 93 408 | 18 308 | ||
| Vaste componenten | 110 636 | 162 177 | |||
| Bekostiging HBO-groen | Inschrijvingen hoog | 6 654 | 6 183 | 41 139 | |
| Inschrijvingen laag | 4 | 4 830 | 19 | ||
| Graden hoog | 1 396 | 6 183 | 8 631 | ||
| Graden laag | 3 | 4 830 | 14 | ||
| Vaste componenten | 17 669 | 67 472 | |||
| Bekostiging MBO-groen | Studenten beroepsopleidende leerweg | 17 713 | 5 967 | 105 704 | |
| Studenten | |||||
| beroepsbegeleidende leerweg | 11 732 | 3 466 | 40 660 | 146 364 | |
| Bekostiging VOA | Leerlingen niveau 1 | 2 610 | 1 997 | 5 212 | |
| Leerlingen niveau 2 | 7 708 | 799 | 6 157 | 11 364 | |
| Wachtgelden | Vaste component | 12 333 | |||
| Bekostiging VMBO-groen | Expl. leerlingen VMBO/VBO | 18 500 | 6 998 | 129 463 | |
| Expl. leerlingen VMBO/LWOO | 13 500 | 10 606 | 143 181 | ||
| Vaste component | 6 005 | 278 649 |
De lagere uitgavenrealisatie op Praktijkleren wordt veroorzaakt door minder op de betreffende regeling gebaseerde toekenningen aan instellingen (€ 4,9 mln) en vrijstelling van BTW-plicht (€ 1,8 mln).
De hogere uitgavenrealisatie bij OCW-conforme onderwijssubsidies is een gevolg van een technische verschuiving van eerder aan bekostigingsmiddelen VO en MBO toegevoegde middelen die besteed zijn binnen het onderdeel OCW-conforme subsidies. Het betreft middelen voor onder andere kwaliteitsagenda VO, functiemix en gratis lesmateriaal.
| Indicator | Basiswaarde | Peildatum | Realisatie 2009 | Realisatie 2010 | Realisatie 2011 | Streefwaarde 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Oordeel visitatiecommissies en indruk kenniskamers | 100% | 2009 | 100% | 100% | 100% | 100% |
| Bron: Visitatiecommissies, visitatierapporten, betreft in de periode 2006 t/m 2011 uitgevoerde visitaties. | ||||||
| Voortijdig schoolverlaten | 4,7% | 2009 | 4,7% | 4,4% | 4,6% | 3,9% |
| Bron: DUO, gegevens schooljaar 2010–2011, bestand geleverd in 2012. | ||||||
| Doorstroom MBO-BOL4 naar hoger onderwijs | 41% | 2008 | 39% | 46% | 44% | |
| Bron: ROA, Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt 2010, 2011. | ||||||
| Adequaat aanbod aan de vraag op de arbeidsmarkt | 48% | 2009 | 48 % | 1 % | 51% | |
| Bron: ROA, De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2016, 2011. | ||||||
| % afgestudeerden dat minimaal werkt op niveau van opleiding | BOL-4 76% HBO 76% WO 72% | 2008 | BOL-4 72% HBO 79% WO 64% | BOL-4 76% HBO 76% WO - | 70 à 80% | |
| Bron: ROA, Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt 2010, 2011. | ||||||
| Aantal groene maatschappelijke stageplaatsen | 8 148 | 2009 | 8 148 | 13 269 | 10 600 | |
| Bron: Senter Novem, De praktijk leert, 2009. | ||||||
| Aantal leerlingen VMBO-groen dat maatschappelijke stage heeft gevolgd | 9 864 | 2009 | 9 864 | 8 000 | Alle VMBO groen leerlingen | |
| Bron: AOC-raad, 2009. | ||||||
| Aantal studenten uit ontwikkelingslanden opgeleid door het groene onderwijs 2) | 720 | 2008 | 797 | 876 | 857 | 805 |
| Bron: DUO, gegevens schooljaar 2010–2011, bestand geleverd in 2012. | ||||||
De streefwaarde «Voortijdig schoolverlaten» is niet gehaald. De gerealiseerde voor 2011 (voorlopig cijfer) waarde ligt ook lager dan die over het schooljaar 2009–2010. De waarde is echter nog steeds lager dan die voor het OCW-onderwijs. Daar werd over het schooljaar 2010–2011 5,6 % gerealiseerd.
Voor de indicator «adequaat aanbod aan de vraag op de arbeidsmarkt» wijkt het resultaat sterk af van de streefwaarde. In de agrarische beroepsklasse zullen op de middellange termijn (grote) problemen ontstaan om voldoende vakkrachten, vertegenwoordigers en bedrijfshoofden te vinden. Voor 99 % van de werkenden in de agrarische beroepen worden nu knelpunten gezien, waarvan bij 54 % grote tot zeer grote knelpunten. Onderstaand overzicht geeft aan dat de situatie bij de agrarische beroepen zich de afgelopen 2 jaren ten opzichte van andere beroepsgroepen relatief ongunstig heeft ontwikkeld. In 2009 werd voor 52 % van de werkenden in agrarische beroepen slechts beperkte knelpunten voorzien.
| Beroepsklasse | 2009 | 2011 | Verandering |
|---|---|---|---|
| Medische en paramedische beroepen | 0 | 0 | 0 |
| Agrarische beroepen | 48 | 1 | – 47 |
| Transportberoepen | 10 | 4 | – 6 |
| Technische en industrieberoepen | 27 | 8 | – 19 |
| Verzorgende en dienstverlenende beroepen | 10 | 10 | 0 |
| Pedagogische beroepen | 23 | 15 | – 8 |
| Openbare orde- en veiligheidsberoepen | 7 | 42 | 35 |
| Creatieve beroepen | 87 | 46 | – 41 |
| Sociaal culturele beroepen | 79 | 78 | – 1 |
| Economische en administratieve beroepen | 80 | 87 | 7 |
| Informaticaberoepen | 71 | 100 | 29 |
| Totaal | 41 | 38 | – 3 |
Bron: ROA, De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2014 (2009) en ROA, De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2016 (2011).
Het bevorderen van de aansluiting onderwijs arbeidsmarkt (door opstellen human capital agenda’s, instellen centra voor innovatief vakmanschap, inzet op loopbaanoriëntatie), het interesseren van nieuwe potentiële leerlinggroepen (aanboren culturele diversiteit), het tegengaan van voortijdig schoolverlaten en het vergroten van doorstroom naar hogere opleidingsniveaus zijn ingezet als middelen om het verwachte tekort te beperken.
Omdat de streefwaarde van het voorgaande kabinet al in 2010 werd gehaald en het nieuwe kabinet zich op dit punt geen doel heeft gesteld zijn er in 2011 geen gegevens over het aantal groene maatschappelijke stageplaatsen verzameld.
Omdat de maatschappelijke stage in 2011 verplicht is voor alle VO-leerlingen zijn voor de indicator «aantal leerlingen VMBO-groen dat maatschappelijke stage heeft gevolgd» in 2011 geen gegevens verzameld. Vanwege de verplichtheid hebben alle relevante leerlingen in 2011 de stage gevolgd.
Toelichting op de apparaatsuitgaven
De hogere uitgavenrealisatie bij de baten-lastendienst Dienst Regelingen wordt grotendeels veroorzaakt door hogere uitvoeringskosten. Er is meer opgedragen in het kader van uitvoering Regeling Praktijkleren en Groene plus.
Toelichting op de ontvangsten
Hogere ontvangsten zijn een gevolg van het aflopen van een aflossingsvrije periode voor een lening aan DLO en ontvangen projectbijdragen, onder andere voor een onderwijsopbouwproject in Afghanistan.
Overzicht afgeronde onderzoeken
Er zijn in 2011 geen onderzoeken afgerond. Er is één onderzoek gestart.
| Soort onderzoek | Onderzoek onderwerp | OD | Start | Afgerond | Vindplaats |
|---|---|---|---|---|---|
| Overig evaluatieonderzoek | Evaluatie Natuur- en milieueducatie (NME) en Leren voor Duurzame ontwikkeling | 36.15 | 2011 | 2013 |