Als gevolg van demografische ontwikkelingen en het afnemende potentieel voor een nog hogere arbeidsparticipatie, zal de economische groei de komende jaren in toenemende mate moeten komen door een toename van de arbeidsproductiviteit. Dit wordt vooral gedreven door vernieuwing: oude technologieën, kennis en verdienmodellen maken plaats voor nieuwe. Het tempo van vernieuwing komt daarbij steeds hoger te liggen. Het is essentieel dat het bedrijfsleven en de overheid snel inspelen op deze ontwikkelingen. Dat betekent regelgeving moderniseren, digitale innovaties benutten en inspelen op maatschappelijke uitdagingen, zoals verduurzaming van de energiehuishouding, het terugwinnen van schaarse grondstoffen en het betrekken van natuurlijk kapitaal in afwegingen van bedrijven en overheden. Voor een effectief innovatiesysteem en concurrerende kenniseconomie is een tripartiete samenwerking tussen kennisinstellingen, bedrijfsleven en overheid belangrijk. Het bedrijfslevenbeleid en het Techniekpact, die hier actief invulling aan geven, werpen steeds meer vruchten af. De R&D-uitgaven laten al enige jaren een stijgende trend zien, het aantal uit Nederland aangevraagde patenten bij het Europees Octrooibureau is met ruim 9 procent gestegen tot 8.1045 in 2014 en de publiek-private samenwerking tussen het onderwijs en bedrijfsleven neemt toe. Concreet voorbeeld is de samenwerking van ASML, Universiteit van Amsterdam en de stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie in het Centrum van Nanolithografie. Het Techniekpact beoogt onder meer het aantal studenten dat afstudeert aan een technische opleiding te vergroten. De verhoogde toename van het aantal inschrijvingen van eerstejaarsstudenten voor een technische bacheloropleiding aan de universiteit en hogeschool met respectievelijk 12 en 7 procent is dan ook een positieve ontwikkeling.
Het MKB en startende, innovatieve ondernemingen zijn belangrijk voor een sterk en innovatief bedrijfsleven. Veel Nederlandse ondernemers werken aan vernieuwende technologieën. Dit bleek temeer bij de benoeming van de Nationale Iconen, een competitie die draait om baanbrekende innovaties van internationale betekenis. Uit de 165 inzendingen zijn, na advies van een onafhankelijke jury, vier Iconen benoemd: gekweekte stamcellen van het Hubrecht Instituut, de quantumcomputers van de Technische Universiteit Delft, de hybride aardappels uit zaad van het bedrijf Solynta en de biologisch afbreekbare naald van Bioneedle. Deze Iconen krijgen ondersteuning op maat om hun ambities waar te maken.
Mede naar aanleiding van de motie van de Tweede Kamer6 en de agenda StartupNL zijn in 2014 nieuwe initiatieven in gang gezet om het ondernemersklimaat voor nieuwe, ambitieuze ondernemers te verbeteren. De nieuw aangestelde Special Envoy voor startups zal Nederland als dé vestigingsplaats voor innovatief MKB uit het buitenland op de kaart zetten en met het startersvisum kunnen buitenlandse startups zich gemakkelijker in Nederland vestigen. MKB‘ers worden gestimuleerd om te innoveren in samenwerking met kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties. Het Ministerie van Economische Zaken bevordert daarnaast vernieuwing in het bedrijfsleven door ICT en internet hoog op de agenda te zetten. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om de brede toepassing van doorbraaktechnologieën als 3D-printing, robotisering en big data. Per 1 oktober is het Boegbeeld ICT aangesteld om hier invulling aan te geven. Naast het economisch potentieel is er ook aandacht voor bescherming van onder andere privacy en gelijke toegang en behandeling. Eind 2014 zijn in de voortgangsrapportage van de «Visie op telecommunicatie, media en internet» 7 de eerste contouren geschetst van de modernisering van beleid en regelgeving om een eerlijk speelveld voor traditionele en nieuwe (internet)spelers te behouden.
Op verzoek van het kabinet is de Actieagenda Smart Industry opgesteld waarin 14 actiepunten zijn uitgewerkt om de industrie en daaraan gekoppelde dienstensector te laten profiteren van ICT-technologieën. Centraal in het actieplan staat de ontwikkeling van 10 Fieldlabs van hoge kwaliteit en met een stevig privaat commitment. Bij de ontwikkeling van de agenda zijn ruim duizend bedrijven betrokken. Ook zijn concrete resultaten geboekt met de 9 ICT-doorbraakprojecten in onder andere de zorg, het onderwijs en het MKB. De overheid levert zijn bijdrage met het doorvoeren van verbeteringen op het terrein van digitale dienstverlening. Ondernemers kunnen sinds een jaar op het Ondernemersplein.nl terecht voor betrouwbare informatie en met dank aan het Ondernemingsdossier voeren ondernemers éénmalig hun (verplichte) gegevens in die door verschillende overheden kunnen worden hergebruikt met als doel de vermindering van regeldruk. In 2014 zijn 11 regelhulpen ontwikkeld, die in het Ondernemingsdossier aangeven welke regels gelden en wat de te nemen maatregelen voor naleving zijn.
In het publieke domein beoogt het kabinet vernieuwing samen laten te gaan met een effectieve borging van publieke belangen. Met de opheffing van de publieksrechtelijke bedrijfsorganisaties (PBO’s) is, in overleg met de sectoren, invulling gegeven aan de herijking van publieke en private verantwoordelijkheden. Bij het waarborgen van de voedselveiligheid zet het kabinet naar aanleiding van de bevindingen van de Onderzoeksraad voor Veiligheid8 in op het versterken van de ordening, governance en het toezicht. De keuringstaken voor de sectoren vlees, zuivel en plant zijn weer binnen het publieke domein gebracht. Tot slot heeft het kabinet het afgelopen jaar besloten tot de oprichting van de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) om de nucleaire veiligheid en stralingsbescherming beter te kunnen borgen. Hiermee wordt versnippering voorkomen en schaars beschikbare kennis en expertise zoveel mogelijk gebundeld.
Naast de noodzaak ruimte te bieden aan vernieuwende technologieën en innovaties om onze welvaart in brede zin te vergroten, is er de noodzaak te komen tot verdere verduurzaming. De druk op de natuur, het leefmilieu en het klimaat wordt steeds groter. Om welvaart en welzijn in de toekomst zeker te stellen dienen deze thema’s onlosmakelijke onderdelen te worden van duurzame economische en maatschappelijke ontwikkeling. Het versterken van het duurzame karakter van productie en consumptie vindt op vele terreinen plaats. Het betekent zuiniger omgaan met schaarser wordende grondstoffen, inzetten op kwalitatief hoogwaardige landbouw en het vinden van de juiste balans tussen natuurbelangen en economische ontwikkeling. In 2014 is actief ingezet op de bevordering van duurzame inclusieve groei en de realisatie van ecologisch houdbare voedselsystemen. Zo is tijdens de Klimaattop in New York door de oprichting van een Alliance Climate Smart Agriculture, dit thema wereldwijd op de politieke agenda geplaatst. De kabinetsplannen om de voedselproductie fors te verhogen en tegelijk het verbruik van grondstoffen te verminderen, zijn door 75 landen omarmd. Uit de Monitor Duurzame Agrogrondstoffen van het CBS blijkt dat de verduurzaming van agrogrondstofketens op koers ligt. Dichter bij huis is samen met de topsectoren en de Alliantie Verduurzaming Voedsel gewerkt aan de verdere verduurzaming van de voedselproductie en het verminderen van voedselverspilling (2014 was het jaar tegen de «voedselverspilling»). Het initiatief voor de transitie wordt steeds meer genomen door de sector zelf zoals wordt geïllustreerd door de uitgebrachte visie op de duurzame varkenshouderij «recept voor duurzaam varkensvlees».
Om de transitie naar een duurzame economie te versnellen, werd de Green-Deals-aanpak in 2014 voortgezet, wat sinds de start in 2011 heeft geresulteerd in 176 projecten. Zo zijn er afspraken gemaakt ter bevordering van circulair inkopen, groene gewasbescherming, natuur, de chemieketen en duurzaam toerisme. Ook is in 2014 de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) opgesteld om het overschot aan stikstof in Natura 2000-gebieden aan te pakken. De PAS borgt het evenwicht tussen een veerkrachtige natuur enerzijds en ruimte voor gezonde economische ontwikkeling anderzijds. Vooruitlopend op het vervallen van de Europese melkquota, is in 2014 gewerkt aan een raamwerk om te borgen dat economische groei van de melkveehouderij plaatsvindt binnen de milieurandvoorwaarden van de Nitraatrichtlijn. Op 1 januari 2015 is de wet «Verantwoorde groei melkveehouderij» van kracht geworden. In aanvulling hierop volgen nadere regels ter versterking van de grondgebonden groei in de melkveehouderij en worden afspraken gemaakt om de weidegang te bevorderen. Met verschillende regelingen 9 zijn in 2014 investeringen in duurzame veehouderij bevorderd. In 2014 was er bij 27 procent van de totale investeringen in de sector sprake van investeringen in duurzame productiemiddelen.