Artikel
Algemene doelstelling
De overheid beschermt werknemers tegen de financiële gevolgen van ziekte en zwangerschap.
De overheid vindt dat mensen die ziek worden en waarbij de loonbetalingsverplichting bij ziekte voor de werkgever niet van toepassing is, ook verzekerd moeten zijn van een tijdelijk loonvervangend inkomen. Zij kunnen het verlies aan inkomen daarom voor een periode van twee jaar, gelijk aan de periode van de loonbetalingsverplichting, opvangen met een uitkering op grond van de Ziektewet (ZW). Door middel van verzuimbegeleiding en re-integratie stimuleert de overheid deze werknemers om zo snel mogelijk weer aan het werk te gaan.
Ook tijdens de periode van zwangerschaps- en bevallingsverlof voorziet de overheid in een tijdelijk loonvervangend inkomen. Op grond van de Wet arbeid en zorg (WAZO) komen zwangere werkneemsters en zelfstandigen in aanmerking voor een uitkering.
Mensen die lijden aan de ziekte maligne mesothelioom of asbestose door blootstelling aan asbest, kunnen van de overheid een tegemoetkoming of een voorschot op een schadevergoeding ontvangen op grond van de Regeling tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS).
Werknemers in Caribisch Nederland die door ziekte of zwangerschap met loonderving geconfronteerd worden, ontvangen een uitkering op grond van de Ziekteverzekering (ZV).
Rol en verantwoordelijkheid
De Minister financiert de inkomensondersteuning met begrotingsgefinancierde uitkeringsregelingen. Bij de premiegefinancierde uitkeringsregelingen regisseert de Minister. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:
-
• De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van wet- en regelgeving;
-
• De vaststelling van het niveau van de uitkeringen van de onderscheiden regelingen;
-
• De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door het UWV en de SVB;
-
• De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).
Beleidsconclusies
De voorgenomen beleidswijzigingen in 2015 zijn uitgevoerd zoals aangekondigd in de begroting 2015.
In 2015 is het eerste deel van de evaluatie Wet beperking ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid ZW-gerechtigden (Wet BeZaVa), ofwel de modernisering van de Ziektewet aan de Tweede Kamer aangeboden41. In dit deel is via een survey onderzocht wat de gedragseffecten van de wet zijn en welke ontwikkelingen zichtbaar zijn op de markt voor ZW-risico’s. Tevens is door middel van een monitor door het UWV cijfermateriaal verzameld. Uit deze monitor volgen de eerste aanwijzingen dat de maatregelen het beoogde effect lijken te hebben. Sinds de invoering van de modernisering ZW blijkt de verblijfsduur in de ZW korter dan voorheen. Dit wordt veroorzaakt door een versnelling van de uitstroom aan het begin van het tweede ziektejaar naar aanleiding van de eerstejaars ziektewetbeoordeling. In 2016 wordt een effectmeting gedaan. De resultaten hiervan worden in het laatste kwartaal van 2016 aan de Tweede Kamer gestuurd, met een beleidsmatige integrale reactie.
In 2015 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de voortgang op het terrein van loondoorbetaling bij ziekte42. Het kabinet werkt de komende tijd verder aan een variant met een collectieve verzekering voor kleine werkgevers in het tweede ziektejaar, inclusief opt-out. Bovendien is de SER in 2015 om advies gevraagd43. Dit betreft een gecombineerde adviesaanvraag over langdurige werkloosheid en loondoorbetaling bij ziekte.
Budgettaire gevolgen van beleid
artikelonderdeel | Realisatie 2011 | Realisatie 2012 | Realisatie 2013 | Realisatie 2014 | Realisatie 2015 | Begroting 2015 | Verschil 2015 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Verplichtingen | – | – | 6.171 | 6.430 | 7.581 | 6.743 | 838 |
Uitgaven | 4.391 | 5.458 | 6.171 | 6.430 | 7.581 | 6.743 | 838 |
Inkomensoverdrachten | 4.391 | 5.458 | 6.171 | 6.430 | 7.581 | 6.743 | 838 |
TAS | 3.195 | 3.773 | 3.700 | 3.900 | 4.368 | 4.225 | 143 |
Ziekteverzekering (Caribisch Nederland) | 1.196 | 1.685 | 2.471 | 2.530 | 3.213 | 2.518 | 695 |
Ontvangsten | 0 | 0 | 301 | 836 | 0 | 0 | 0 |
artikelonderdeel | Realisatie 2011 | Realisatie 2012 | Realisatie 2013 | Realisatie 2014 | Realisatie 2015 | Begroting 2015 | Verschil 2015 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Uitgaven | 2.671.886 | 2.704.398 | 2.701.333 | 2.687.920 | 2.575.582 | 2.647.413 | – 71.831 |
Inkomensoverdrachten | 2.671.886 | 2.704.398 | 2.701.333 | 2.687.920 | 2.575.582 | 2.595.946 | – 20.364 |
ZW | 1.551.000 | 1.594.000 | 1.612.562 | 1.525.377 | 1.483.923 | 1.416.373 | 67.550 |
ZW eigen-risicodragers | – | – | – | 54.307 | 0 | 0 | 0 |
WAZO | 1.120.886 | 1.110.398 | 1.088.771 | 1.108.236 | 1.091.659 | 1.179.573 | – 87.914 |
Nominaal | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 51.467 | – 51.467 |
Ontvangsten | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
A. Inkomensoverdrachten
Toelichting financiële instrumenten
A1. Tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS)
Mensen die lijden aan de ziekte maligne mesothelioom of asbestose als gevolg van blootstelling aan asbest, kunnen een tegemoetkoming ontvangen op grond van de TAS. Indien zij de ziekte maligne mesothelioom of asbestose hebben gekregen door te werken met asbest (in dienst van een werkgever) of maligne mesothelioom hebben opgelopen via werkkleding van een huisgenoot, dan is de (voormalige) werkgever hiervoor aansprakelijk en kunnen zij een schadevergoeding bij de werkgever eisen. Dit kan echter lang duren. Tegelijkertijd is de levensverwachting van mensen met de ziekte maligne mesothelioom vaak erg kort. De TAS heeft tot doel asbestslachtoffers bij leven maatschappelijke erkenning te bieden in de vorm van een tegemoetkoming. Deze wordt vaak uitgekeerd in de vorm van een voorschot. Als de (voormalige) werkgever later alsnog een schadevergoeding betaalt, wordt de tegemoetkoming hiermee verrekend. De TAS wordt uitgevoerd door de SVB.
Budgettaire ontwikkelingen
De realisatie van de uitkeringslasten TAS wijkt slechts in beperkte mate af van de begrote uitkeringslasten.
Beleidsrelevante kerncijfers
Het aantal toegekende voorschotten TAS en het aantal terugontvangen voorschotten is in lijn met de begroting.
Realisatie 2013 | Realisatie 2014 | Realisatie 2015 | Begroting 2015 | Verschil 2015 | |
---|---|---|---|---|---|
Aantal toekenningen voorschot TAS (x 1.000 uitkeringen) | 0,3 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0 |
• Toekenning i.v.m. maligne mesothelioom | 0,3 | 0,3 | 0,3 | 0,4 | – 0,1 |
• Toekenning i.v.m. asbestose | – | <0,1 | 0,1 | 0,1 | 0 |
Aantal terugontvangen voorschotten TAS (x 1.000 uitkeringen) | 0,2 | 0,1 | 0,2 | 0,2 | 0 |
Aantal toekenningen bij leven ten opzichte van totaal aantal toekenningen (%)2 | 84 | 85 | 86 | 84 | 2 |
A2. Ziekteverzekering (ZV) (Caribisch Nederland)
Werknemers op Caribisch Nederland die door ziekte of zwangerschap met loonderving geconfronteerd worden, ontvangen een uitkering (ziekengeld) op grond van de ZV. De uitkering is gerelateerd aan het loon van de werknemer. De SZW-unit bij de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) is verantwoordelijk voor de uitvoering van deze regeling in Caribisch Nederland.
Budgettaire ontwikkelingen
De realisatie van de uitkeringslasten ZV CN is circa € 0,7 miljoen hoger dan begroot, Voor een bedrag van € 0,5 miljoen wordt deze stijging veroorzaakt door de stijging met 18% van de dollarkoers ten opzichte van de euro.
Beleidsrelevante kerncijfers
Gebleken is dat de indicator «lopende ZV-uitkeringen» onvoldoende beleidsmatig relevante informatie genereert. Feitelijk zijn er geen lopende uitkeringen ZV CN, omdat de uitkeringsaanvraag door de werkgever op incidentele basis – over een door de werkgever aan te geven tijdvak in het verleden – wordt gedaan. Het voornemen is om de informatievoorziening met betrekking tot de uitvoering van de ZV CN te herstructureren, mogelijk leidt dit tot een nieuw kerncijfer in de begroting 2017. Op dit moment zijn de uitgaven het enige houvast met betrekking tot de ontwikkeling van de ZV CN.
A3. Ziektewet (ZW)
De ZW geeft zieke werknemers het recht op een uitkering, als zij geen werkgever meer hebben die in geval van ziekte loon moet doorbetalen. De ZW geldt ook voor een beperkte groep werknemers die wel in dienst is van een werkgever, namelijk werknemers die tijdelijk ongeschikt zijn voor het verrichten van hun werk wegens arbeidsongeschiktheid als gevolg van zwangerschap en orgaandonatie en werknemers met een zogenaamde no-riskpolis. De ZW bevat minimumnormen voor re-integratie. De ZW wordt uitgevoerd door het UWV. Voor uitzendkrachten en eindedienstverbanders is het mogelijk voor werkgevers om eigenrisicodrager te worden.
Budgettaire ontwikkelingen
De uitkeringslasten ZW komen € 68 miljoen hoger uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 28 miljoen, in tabel 6.2 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 40 miljoen hoger dan begroot. Dit verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door hoger dan verwachte uitgaven bij de vangnetgroep zieke werklozen. Het aantal zieke werklozen is hoger uitgevallen dan ten tijde van de begrotingsopstelling 2015 werd geraamd. Het aantal zieke werklozen reageert met vertraging op de ontwikkeling van het aantal WW-uitkeringen. In 2015 is dit aantal hoger uitgevallen door de conjuncturele neergang in voorgaande jaren.
Beleidsrelevante kerncijfers
Het gemiddelde ZW-volume is ca. 4.000 uitkeringen hoger uitgekomen dan verwacht. Dit verschil wordt verklaard door het hogere volume bij de vangnetgroep zieke werklozen. Het aantal uitzendkrachten en eindedienstverbanders met recht op een ZW-uitkering is iets lager uitgevallen dan verwacht. Daartegenover staat een iets hoger aantal vrouwen dat ziek wordt als gevolg van zwangerschap of bevalling en een iets hoger aantal personen met een no-risk polis die ziek worden.
Handhaving
De kerncijfers preventie laten een stabiel beeld zien. Uit de kerncijfers opsporing blijkt dat het aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling licht is afgenomen in 2015 ten opzichte van 2014 en ook het totale benadelingsbedrag is gedaald. De incassoratio’s laten een stabiel beeld zien.
Realisatie 2013 | Realisatie 2014 | Realisatie 2015 | |
---|---|---|---|
Preventie1 | |||
Gepercipieerde detectiekans (%) | – | 79 | 81 |
Kennis van de verplichtingen (%) | – | 94 | 94 |
Opsporing2 | |||
Aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling (x 1.000) | 1,6 | 1,2 | 0,7 |
Totaal benadelingbedrag (x € 1 mln) | 4,0 | 3,5 | 2,3 |
Terugvordering2 | |||
Incassoratio 2013 (%) | 29 | 49 | 58 |
Incassoratio 2014 (%) | –3 | 11 | 38 |
Incassoratio 2015 (%) | –3 | –3 | 26 |
A4. Wet arbeid en zorg (WAZO)
De WAZO bundelt een aantal wettelijke verlofvormen, zoals het zwangerschaps- en bevallingsverlof, kraamverlof, adoptie- en pleegzorgverlof, ouderschapsverlof en kort- en langdurend zorgverlof. Soms bestaat er recht op (gedeeltelijke) loondoorbetaling of op een uitkering van het UWV (zwangerschaps- en bevallingsuitkering en adoptie- en pleegzorguitkering). De WAZO wordt uitgevoerd door het UWV.
Budgettaire ontwikkelingen
De uitkeringslasten WAZO komen € 88 miljoen lager uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 23 miljoen, in tabel 6.2 onderdeel van de post nominaal) is de realisatie € 111 miljoen lager dan begroot. Dit verschil is voor ongeveer de helft te verklaren uit een lager aantal uitkeringen dan waar in de begroting rekening mee is gehouden, onder meer vanwege een lager geboortecijfer. De andere helft is te verklaren uit een lager uitgevallen gemiddelde uitkering.
Beleidsrelevante kerncijfers
Het aantal toekenningen op grond van zwangerschaps- en bevallingsverlof is 6.000 uitkeringen achtergebleven bij de raming, onder meer vanwege een lager uitgevallen geboortecijfer.
Realisatie 2013 | Realisatie 2014 | Realisatie 2015 | Begroting 2015 | Verschil 2015 | |
---|---|---|---|---|---|
Totaal aantal toekenningen zwangerschap- en bevallingsverlofuitkering (x 1.000 uitkeringen) | 142 | 140 | 137 | 143 | – 6 |
Aantal toekenningen werknemers (x 1.000 uitkeringen) | 133 | 130 | 128 | 134 | – 6 |
Aantal toekenningen zelfstandigen (x 1.000 uitkeringen) | 8,8 | 9,8 | 9,8 | 9,1 | 0,7 |