Defensie heeft afgelopen jaar intensief gewerkt aan het herstel van de basisgereedheid. In aanvulling op eerdere intensiveringen is hiervoor in 2017 € 197 miljoen aan de defensiebegroting toegevoegd.
Met het herstel van de basisgereedheid is toegewerkt naar het herstel van de operationele gereedheid van de eenheden. Operationele gereedheid wordt gevormd door drie elementen: materiële gereedheid, personele gereedheid en geoefendheid. Er is voortgang geboekt, maar de herstelinspanningen werden ook bemoeilijkt door personele tekorten en het omvangrijke beroep op de krijgsmacht.
Materiële gereedheid
In 2017 is verder gewerkt aan de uitvoering van het plan van aanpak «Verbeteren Materiële Gereedheid». Dit heeft ertoe geleid dat bij enkele geprioriteerde wapensystemen een stijgende lijn in de materiële gereedheid is te onderkennen. Deze stijgende lijn is nog niet bij alle wapensystemen zichtbaar, mede door een personeelstekort in een aantal cruciale categorieën, zoals technisch personeel. Ook waren er enkele onvoorziene materiële problemen, zoals defecten met het blusleidingsysteem van de patrouilleschepen.
Personele gereedheid
De personele gereedheid staat onder druk door een lage vulling van de organisatie (zie ook de Personeelsrapportage). De uitdaging om tijdig te kunnen beschikken over voldoende en goed opgeleid personeel is in het licht van de aantrekkende arbeidsmarkt groter geworden. Voorheen deden tekorten zich vooral voor in specifieke schaarste categorieën, zoals medisch, technisch en ICT-personeel, maar inmiddels heeft het zich uitgebreid naar andere categorieën personeel, zoals infanteristen en mariniers. Naast werving van nieuw personeel behoeft het behoud van huidig personeel de aandacht. In 2017 is het actieplan «Behoud en werving» (Kamerstuk 33 763, nr. 134) gestart om dit probleem aan te pakken. Ook het arbeidsvoorwaardenakkoord uit 2017 draagt hieraan bij.
In 2017 is een start gemaakt met de invoering van de adaptieve krijgsmacht (Kamerstuk 34 550, nr. 73). Op 26 oktober 2017 is de Kamer geïnformeerd over de voortgang (Kamerstuk 33 763, nr. 136). Zoals in de rapportage beschreven, vraagt de toepassing van het concept van de adaptieve krijgsmacht om veranderingen in de organisatie en een andere manier van denken van de medewerkers. Defensie kan deze omslag alleen maken met behulp van de politiek, het bedrijfsleven, andere overheidsorganisaties, de centrales van overheidspersoneel en de samenleving. Samen met deze partners zal Defensie de komende jaren de adaptieve krijgsmacht verder ontwikkelen.
Geoefendheid
In 2017 is door deelname aan verschillende oefeningen verder gewerkt aan het herstel van de geoefendheid van het optreden in een grootschalig conflict en bij hogere dreigingsscenario’s.
CZSK heeft daarvoor zowel in het voor- als najaar deelgenomen aan de internationale oefening Joint Warrior voor de kust van Schotland (waaraan marine-, luchtmacht- en landmachteenheden meededen) en aan de internationale oefening Formidable Shield. De focus van deze oefening lag op het verbeteren van de internationale samenwerking op het gebied van de verdediging tegen ballistische raketten. Tevens werd deelgenomen aan US BALTOPS in het zuidelijke deel van de Baltische Zee en aan Northern Coast in de Oostzee. Marinierseenheden hebben in Belize de gecombineerde Jungle Warfare (instructor) Course (met eenheden van het CLAS) uitgevoerd, in de Verenigde Staten de Combined Arms Life Fire Exercise met eenheden van het Amerikaanse Korps Mariniers, bergtraining in Schotland en een Live Fire Exercise in het Verenigd Koninkrijk. Verder hebben verschillende CZSK-eenheden deelgenomen aan de grote havenbeschermingsoefening Port Defender in Rotterdam.
Het beroep op het CLAS was dit jaar onverminderd groot. Daarbij hadden de landstrijdkrachten te maken met een dalende personele vulling. Hierdoor is het CLAS in staat geweest eenheden gereed te stellen voor missies en opdrachten in onder meer Irak, Afghanistan, Mali, Litouwen, Curaçao, maar bleef de geoefendheid van het optreden in een grootschalig conflict en bij hogere dreigingsscenario’s achter. In 2017 heeft het CLAS deelgenomen aan verschillende oefeningen. Zo is er begin 2017 op brigadeniveau geoefend ten behoeve van het multinationaal en grootschalig optreden en is het Duits-Nederlandse hoofdkwartier succesvol gecertificeerd als Joint Task Force Headquarter (land).
In 2017 heeft CLSK gewerkt aan het herstel van de brede inzetbaarheid door deelname aan verschillende grootschalige oefeningen zoals Red Flag, Frisian Flag, Fighter Weapon Instructor Training, Joint Warrior en Swift Response. Deze oefeningen waren meer dan voorheen gericht op het oefenen onder zware omstandigheden in complexe scenario’s. Ook heeft nachtvliegen een substantieel deel uitgemaakt van het trainingsprogramma. Hierdoor is de geoefendheid van het CLSK in brede zin versterkt, de F-16 en de luchtgevechtsleiding hebben de norm voor operationele gereedheid gerealiseerd. De helikoptereenheden van CLSK hebben helaas niet het hele oefenprogramma kunnen doorlopen. Dit kwam onder meer door personele tekorten en specifieke reservedelen die niet voorradig waren.
De KMar heeft met verschillende pelotons voor de hoog risico beveiliging en met interdepartementale partners geoefend en gewerkt aan de interoperabiliteit, harmonisatie en samenwerking. Daarnaast heeft de bijstandseenheid van de KMar geoefend met haar Spaanse counterpart om de samenwerking en interoperabiliteit verder te versterken en te verdiepen.
Naast deze grote oefeningen oefenden de operationele commando’s dagelijks met kleinere eenheden.