Inleiding

SSC-ICT is de rijksbrede shared service organisatie die de Rijksdienst ontzorgt met generieke en gemeenschappelijke ICT oplossingen. SSC-ICT levert generieke Rijksbrede toepassingen als Rijksportaal en de Samenwerkingsruimte.

Daarnaast verzorgt SSC-ICT voor de aangesloten departementen de telecommunicatie, hosting van bedrijfsspecifieke applicaties en op de Digitale Werkplekomgeving Rijk (DWR) gebaseerde kantoorautomatisering. Dit betreft alle departementen met uitzondering van de ministeries van Economische Zaken (EZ), Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OC&W) en Defensie.

2017 was een van de meest uitdagende jaren in de jonge geschiedenis van SSC-ICT. De missie luidt: «Partner van en voor het Rijk. Wij zijn er altijd». De afronding van de interne reorganisatie («Basis op orde»), de opbouw van het Overheidsdatacentrum (ODC) en de transitie van diverse decentrale datacentra, het tegelijkertijd continueren van de dienstverlening, maar ook het verbeteren van die dienstverlening en het adequaat reageren op diverse incidenten en verstoringen, was met recht uitdagend.

Met de verdeling van de dienstverlening naar vier servicedomeinen: Rijkswerkomgeving, Applicaties, Locatie gebonden Services en Housing & Hosting, wordt een breed portfolio aan diensten aan de klanten geboden. Met DWR-Next is een vooruitstrevende digitale werkomgeving gerealiseerd en uitgerold binnen de Rijksdienst. Met het mobile only werken in de Rijnstraat is een belangrijke vernieuwing gerealiseerd. Dat geldt ook voor de in eigen huis ontwikkelde apps, de Plekchecker, de PandInfo-app en de ServiceInfo-app. Die worden steeds meer agile ontwikkeld, samen met de klant op basis van concrete behoeften. Tot slot is met het ODC een enorme stap voorwaarts gemaakt. Het Programma Migratie ODC en inrichting ICT-dienstverlening (PMI) is afgerond en opgeleverd, en in januari 2018 is datazaal 3 geopend. Dit alles is gerealiseerd, met een organisatie die nog in opbouw is.

Staat van baten en lasten van het baten-lastenagentschap SSC-ICT

Toelichting

Het verlies over 2017 komt uit op € 37,7 mln. Dit bedrag wordt vooral verklaard door de boekhoudkundige verwerking van extra licenties die zijn aangeschaft voor inzet binnen de gehele Rijksoverheid. Omdat het op dit moment nog onmogelijk is een betrouwbare schatting te maken van de toekomstige opbrengsten, kan conform de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, geen activatie van die licenties plaatsvinden. Dit gegeven leidt tot een eenmalige resultaatsverslechtering over 2017 (€ 14,2 mln.). Gekoppeld aan de licenties dienen ook meerjarige onderhoudskosten hierbij betrokken te worden. Ook deze kosten vallen in 2017 (€ 13,9 mln.).

Hiernaast ligt de verklaring in het incidentele tekort op PMI (€ 5,5 mln.) en de incidentele kosten van het programma organisatieontwikkeling (€ 2,2 mln.). Ook is rekening gehouden met de onvermijdbare kosten die in 2018 gaan komen voor de migratie van de resterende datacentra (€ 2,3 mln.). Deze kosten worden in 2017 gedoteerd aan de nieuw gevormde voorziening Migratie Datacenters. Verder hebben wij eenmalig een bedrag ontvangen van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) (0,4 mln.).

Bovenstaande oorzaken verklaren het verlies 2017. In 2017 hebben zich daarnaast diverse zaken voorgedaan die per saldo nagenoeg neutraal uitpakten. Het gaat hier bijvoorbeeld om de forse toename van de activa, waarvan de afschrijvingen doorbelast worden aan de klanten. De verrekensystematiek is dat de doorbelasting tweemaal per jaar plaatsvindt, op basis van tellingen in januari en juni. Als nadien het aantal devices per klant stijgt, zoals bijvoorbeeld bij de openstelling van de Rijnstraat 8 het geval was, financiert SSC-ICT maximaal een half jaar de kosten voor. Aan het einde van de afschrijvingstermijn wordt dit weer ingelopen. In het algemeen geldt dan ook dat bij groei, tijdelijk sprake is van kosten die (nog) niet gedekt worden. De inzet op verambtelijking heeft ertoe geleid dat de totale personele lasten en de materiële kosten gedaald zijn ten opzichte van 2016.

Behalve het resultaat over 2017, is het van belang om te melden dat er een correctie heeft plaatsgevonden op de beginbalans. Het betrof een ten onrechte als omzet 2016 meegenomen voorschot, voor de aanleg van een tweede netwerk in de Rijnstraat 8 in 2017, ter grootte van € 2,1 mln. Door deze boeking waren omzet en resultaat te hoog meegenomen in de Jaarrekening over 2016. Deze fout is in de Jaarrekening 2017 hersteld door correctie van de ter vergelijking opgenomen cijfers, gemarkeerd met een asterisk (*), conform Richtlijn 150.2 Foutherstel.

Een reclassificatie van software en licenties heeft plaatsgehad zodat voldaan wordt aan de criteria van de Richtlijnen van de Jaarverslaggeving. Dit betekent dat voor vergelijkingsdoeleinden, vanwege de reclassificatie van software en licenties van Materiële vaste activa naar Immateriële vaste activa, de cijfers van 2016 gemarkeerd met een asterisk (*) hiertoe zijn aangepast. De afschrijvingskosten van software en licenties van € 3.535 mln. zijn van afschrijvingskosten materieel overgebracht naar afschrijvingskosten immaterieel. Dit heeft dan ook geen resultaatseffect. Dit geldt ook voor de Balans.

Baten

De totale baten zijn, ten opzichte van de ontwerpbegroting, met € 16,2 mln. gestegen. Dit wordt naast een aantal bijzondere baten (€ 6,5 mln.), verklaard door een hogere klantafzet (€ 5,4 mln.) vanwege hogere tarieven in 2017. Hiernaast zijn er meer devices afgenomen onder andere vanwege het doorvoeren van het zogenaamde mobile only concept in de Rijnstraat 8.

De stijging van de omzet moederdepartement, ten opzichte van de begroting, wordt verklaard doordat BZK meer (gemeenschappelijke) dienstverlening heeft afgenomen en er meer projecten zijn uitgevoerd, waaronder de opening van de Rijnstraat 8.

In onderstaande tabel is de omzet uitgesplitst naar de drie hoofdcategorieën, generiek, gemeenschappelijk en specifiek.

De hogere totale omzet ten opzichte van de ontwerpbegroting, wordt vooral verklaard door de hogere tarieven die in 2017 zijn doorberekend aan de afnemers. Dit verklaart mede de hoger dan begrote gemeenschappelijke omzet, welke verder verhoogd wordt door de overgang van specifieke omzet (maatwerk) zoals de hosting van P-Direkt en de dienstverlening aan de IND naar gemeenschappelijk.

Bijzondere baten

De bijzondere baten betreffen naast diverse kleine posten (samen € 1,0 mln.), ook vrijval uit het zogenaamde TBGI middelen voor Doorontwikkeling van Rijksbrede ICT en de Rijkspas. Na afstemming met CIO Rijk bleek dat SSC-ICT in het verleden te weinig onttrokken had (€ 4,2 mln.). Hiernaast heeft SSC-ICT in 2017, een eenmalige algemene inkoopkorting ontvangen (€ 1,3 mln.). Omdat het een eenmalig voordeel betrof, wordt dit als bijzondere bate aangemerkt.

Lasten

De gerealiseerde totale lasten in 2017, zijn circa € 54,0 mln. hoger dan de ontwerpbegroting. Dit bedrag wordt vooral verklaard door de onder saldo van Baten en Lasten, toegelichte boekhoudkundige verwerking van extra licenties (€ 28,1 mln.) en de overige lasten (€ 2,7 mln.). Hiernaast is de stijging gerelateerd aan gestegen personele lasten (€ 12,4 mln.) en hogere afschrijvingen (€ 11,2 mln.).

Personele lasten

De personele lasten zijn hoger dan begroot. De verklaring ligt in meer dienstverlening dan verwacht. Dit heeft met name gezorgd voor extra externe inhuur. Hiernaast is de werving van ambtelijk personeel voorspoediger verlopen dan aangenomen in de ontwerpbegroting.

Afschrijvingen

De afschrijvingskosten en dan specifiek de afschrijvingen op immateriële activa, zijn gestegen door de ontwikkeling van nieuwe diensten zoals DWR-Next en Sina. Hiernaast zijn er, meer dan verwacht, mobiele devices uitgeleverd die tot hoger dan geraamde afschrijvingen op materiële activa leiden.

Overige lasten

De overige lasten bestaan vrijwel volledig uit een dotatie aan de voorziening migratie datacentra. Dit ter dekking van de kosten verbonden aan de restactiviteiten PMI, na overdracht aan de lijn.

Bijzondere lasten

De bijzondere lasten zijn toegelicht onder het saldo van Baten en Lasten. Hiernaast vinden desinvesteringen plaats van met name devices die vervroegd worden afgeschreven, bijvoorbeeld vanwege diefstal of verlies, maar ook bij dusdanige beschadiging dat ze niet langer bruikbaar zijn.

Balans per 31 december 2017

Toelichting

Activa

Immateriële vaste Activa

In 2017 zijn naast de ontwikkelde nieuwe diensten DWR Next (werkomgeving) en Sina (beveiligde werkomgeving voor BZ), ook de kosten van licenties en software opgenomen als immateriële activa, waar deze voorheen onder materiële vaste activa werden gepresenteerd.

Materiële vaste activa, overige vorderingen en overlopende activa

In 2017 is vanwege de uitbreiding van het Rijksbrede mobiele werken, fors geïnvesteerd in meer laptops, devices en telefoons. Hiernaast is geïnvesteerd in de vervanging en uitbreiding van de hardware in de datacentra. Dit verklaart de toename van de materiële vaste activa. De stijging van de overige vorderingen en overlopende activa wordt verklaard door de toename van vooruitbetaalde kortlopende licenties en de daaraan verbonden onderhoudscontracten.

Vlottende activa

Het saldo van de debiteuren kan als volgt worden gespecificeerd:

De totale stand van debiteuren neemt af mede vanwege extra aandacht voor de afwikkeling van oude facturen. Ten aanzien van de voorziening dubieuze debiteuren geldt dat per vordering wordt bezien of er dispuut bestaat over de betaling van de vordering, en zo ja, wat de kans is dat de vordering niet betaald wordt. Voor 2017 is besloten geen dotatie door te voeren, waardoor het saldo ongewijzigd blijft ten opzichte van 2016.

De vlottende activa als geheel nemen toe door de vooruitbetaalde licentiekosten. Hiernaast nemen de liquide middelen af vanwege het over 2017 gerealiseerde verlies en de toename van de vooruitbetaalde kosten.

De overige vorderingen en overlopende activa zijn als volgt uit te splitsen:

De categorieën van de nog te ontvangen en vooruitbetaalde bedragen worden als volgt toegelicht:

• – Vooruitbetaalde kosten

  De toename van de vooruitbetaalde kosten (€ 8,8 mln.) ten opzichte van 2016, wordt vooral verklaard door de toename van beperkt geldige licenties (de eeuwigdurende licenties worden geactiveerd als Immateriële activa) en de onderhoudskosten behorend bij alle licenties. Deze zorgen voor de toename in de vooruitbetaalde kosten.

• – Overige vorderingen

  De overige vorderingen betreffen naast de voorschotten aan medewerkers o.a. vanwege buitenlandse dienstreizen ook de te vorderen vennootschapsbelasting 2017 van € 6.178.

• – Nog te factureren projecten (onderhanden Werk)

  De nog te factureren projecten bestaan vooral uit nog te factureren DFA bedragen (€ 2,7 mln.), Basis+ (€ 3,4 mln.) en Maatwerk (€ 3,2 mln.). Over 2016 is deze uitsplitsing niet beschikbaar en kan geen vergelijk gemaakt worden.

Passiva

Eigen vermogen

In 2017 heeft een correctie plaatsgevonden vanwege een foutieve boeking in 2016 ter grootte van € 2,1 mln. zoals toegelicht onder saldo van Baten en Lasten.

Conform de Regeling agentschappen, zuivert de eigenaar het ontstane negatieve Eigen Vermogen, uiterlijk bij eerste suppletoire begroting 2018, aan tot minimaal nihil.

Voorzieningen

De voorziening Overheidsdatacentrum (ODC) is getroffen om de kosten van de verhuizing van de ICT-infrastructuur naar het ODC te dekken. De activiteiten vinden plaats onder aansturing van het Programma Migratie Infrastructuur (PMI). Aan PMI is eind 2017 decharge verleend en is het programma opgeheven. Hierom wordt ook de voorziening ODC opgeheven. De resterende activiteiten worden in de lijn voortgezet. Hiertoe wordt een nieuwe voorziening gevormd, de voorziening migratie datacenters.

Langlopende schulden

De investering in hardware (devices en datacenter hardware) maar ook de vervanging van reeds afgeschreven activa, zorgde voor een groter beroep op de leenfaciliteit bij het Ministerie van Financiën en daarmee de stijging van de leningen.

Kortlopende schulden

De kortlopende schulden nemen toe ten opzichte van 2016, dit wordt verklaard door de toegenomen crediteurenstand vanwege één grote openstaande factuur die, volgens de overeengekomen betaaltermijn, op 31 december 2017 nog niet voldaan hoefde te zijn. Hiernaast worden de hogere kortlopende schulden, verklaard door de aflossingsverplichting van leningen aan het Ministerie van Financiën.

De specificatie naar afnemersgroep is als volgt:

Overige verplichtingen en overlopende passiva

Deze post bestaat uit de volgende onderdelen:

De specificatie naar afnemersgroep is als volgt:

Kasstroomoverzicht over 2017

Toelichting

Ondanks het totale tekort van € 37,7 mln., komt de operationele kasstroom over 2017 uit op € 9,9 mln. positief. De belangrijkste reden hiervoor ligt besloten in de afschrijvingen. De afschrijvingen leiden immers niet tot een kasstroom. De operationele kasstroom kent onderstaande opbouw:

De investeringen in ICT goederen (hard- en software) in 2017 bedroegen € 88,7 mln. De investeringen zijn per saldo hoger dan begroot. Dit heeft naast de toename van de waarde, door duurdere en meer devices zoals laptops, telefoons en ipads, vooral te maken met hogere investeringen in server gerelateerde hardware en de bijbehorende licenties, de vervanging van reeds afgeschreven activa en de eerder toegelichte toename van de Immateriële vaste Activa.

De eenmalige storting door het moederdepartement betrof de aanvulling van het negatieve eigen vermogen, dat was veroorzaakt door het verlies over 2016. Het hoger dan geraamde beroep op de leenfaciliteit is het gevolg van de extra investeringen in 2017.

De stand van de rekening-courant RHB per 31 december 2017 ad € 3,4 mln. is de resultante van het behaalde resultaat en het saldo van de in deze jaren opgebouwde vorderingen- en schuldenpositie.

Overzicht doelmatigheidsindicatoren

SSC-ICT is de rijksbrede shared service organisatie die de Rijksdienst ondersteunt met generieke en gemeenschappelijk ICT oplossingen. Door de inzet van moderne ICT hulpmiddelen wordt de doelmatigheid van de Rijksdienst vergroot. Met de bundeling van ICT taken binnen SSC-ICT wordt de in de projecten 4 en 7 van het Uitvoeringsprogramma Compacte Rijksdienst beoogde efficiencyslag gerealiseerd.

Doelmatigheidskengetallen

Onderstaand worden de doelmatigheidskengetallen gepresenteerd. Het generieke en specifieke deel in onderstaande tabel bevat de in de Ontwerpbegroting opgenomen kengetallen. Inherent aan het shared service karakter gelden deze voor het hele jaar en zijn ze voor alle opdrachtgevers hetzelfde.

In de Rijksbegrotingvoorschriften wordt aangegeven dat de reeksen meerjarig worden toelicht, echter omdat SSC-ICT in 2014 nog bestond uit twee afzonderlijke onderdelen, zijn deze gegevens voor dat jaar niet voorhanden.

Toelichting generiek deel doelmatigheidsindicatoren

In 2017 gold geen taakstelling voor SSC-ICT. De tarieven 2017 zijn ten opzichte van 2016 gestegen om een aantal redenen. De technische uitwerking van de nieuwe DWR Next werkomgeving, zorgt ervoor dat er meer rekenkracht geleverd wordt vanuit het datacentrum (wat leidt tot een duurder account), en minder rekenkracht door de thin client, of laptop die op het bureau van de Rijksambtenaar te vinden is (wat leidt tot een goedkopere kiosk pc of laptop).

De totale baten komen hoger uit dan begroot in de ontwerpbegroting. Behalve de prijsverschillen die de stijging ten opzichte van de realisatie over 2016 verklaren, is de dienstverlening uitgebreid met bijvoorbeeld de IND, wat nog niet verwerkt was in de ontwerpbegroting.

Het aantal ambtelijke fte is harder gestegen dan was voorzien in de ontwerpbegroting, de verambtelijking is succesvoller geweest en ook is de werving voor vacatures succesvoller gebleken. Beide effecten zorgen voor de extra stijging van ambtelijk personeel. Bijkomend effect is dat het aandeel extern personeel hierdoor sterker gedaald.

Toelichting specifiek deel doelmatigheidsindicatoren

De afwijking van de gerealiseerde kengetallen is beperkt, hierom is geen nadere toelichting opgenomen.