Compensatie en herstel ouders
Het jaar 2021 kenmerkte zich voor Toeslagen door grote druk op de herstelorganisatie en het inrichten en uitvoering geven aan aanvullende doelstellingen en aanvullend beleid. Daarnaast was er grote politieke en media-aandacht.
Een samenwerkingsverband van uitvoeringspartijen, Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT) en de gemeenten voorop, werkt met volle kracht om gedupeerde ouders te helpen. In december 2020 heeft het kabinet de Catshuisregeling aangekondigd, waarbij gedupeerde ouders minimaal € 30.000 ontvangen. UHT heeft in het begin van 2021 een eerste toets ingericht om de Catshuisregeling te kunnen uitvoeren. Gedurende het afgelopen jaar is het aantal mensen dat zich gemeld heeft bij UHT opgelopen tot bijna 50.900. Eind 2021 had UHT voor circa 42.700 van hen tenminste de eerste toets uitgevoerd. Van de bijna 24.000 ouders waarvan is vastgesteld dat zij tot de doelgroep van de hersteloperatie behoren, hebben circa 21.800 ouders minimaal € 30.000 betaald gekregen. Voor bijna 8.500 ouders en aanvragers is de beoordeling tot afronding gekomen. Dit zijn hoofdzakelijk uitgevoerde integrale beoordelingen. De groep van bijna 8.500 ouders omvat daarnaast circa 3.200 ouders/aanvragers die we versneld duidelijkheid hebben kunnen bieden, zoals aanvragers zonder kinderen of kinderopvangtoeslag en ouders die aangeven dat 30.000 euro voldoende is.
De additionele middelen vanuit de Incidentele Suppletoire Begrotingen (ISB’s) ter hoogte van ruim € 1 miljard die zijn toegevoegd aan de begroting bestaan uit o.a. compensatie toeslagengedupeerden (ISB-1), kwijtschelding van belastingschulden en compensatie aan het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ten behoeve van kwijtschelding openstaande schulden (ISB-2), wettelijke en minnelijke sanering private schulden (ISB-3) en kwijtschelding private schulden (ISB-4).
In 2021 is de schuldenregeling uitgewerkt en tot uitvoering gebracht. De publieke kwijtschelding wordt uitgevoerd door verschillende publieke uitvoeringsorganisaties. Voor de private schuldenaanpak is de uitvoeringsorganisatie Sociaal Banken Nederland (SBN) gevraagd voor de uitvoering. Daarnaast zijn de contouren uitgewerkt van aanvullende herstelregelingen zoals voor ex-partners, de kinderen van gedupeerde ouders en de gedupeerden van andere toeslagen. Voor gedupeerde ouders in het buitenland is er een belactie afgerond om hun behoefte te inventariseren.
Samen met meer dan 1.000 gedupeerde ouders is gesproken over een herijking van de herstelregeling. Twee van de belangrijkste voorgestelde oplossingsrichtingen zijn eerder persoonlijk contact en meer aandacht voor emotioneel herstel. Een onderdeel hiervan is lotgenotenondersteuning.25
Om voor alle gedupeerden zo zorgvuldig en snel mogelijk herstel te realiseren is UHT gedurende 2021 met ongeveer 580 fte versterkt. Daarnaast is per 1 januari 2022 het programma directoraat-generaal Herstel Toeslagen opgericht om de coördinatie rondom beleid en uitvoering van de hersteloperatie te versterken.
Kwaliteitsimpuls toeslagenorganisatie
Voor 5,3 miljoen huishoudens, dat betekent voor 8,8 miljoen burgers verzorgt Toeslagen jaarlijks meer dan 7 miljoen toeslagen. Toeslagen heeft in 2021 gewerkt aan het tijdig signaleren van mogelijke onjuistheden die voor terugvorderingen kunnen zorgen. Toeslagen werkte ook aan het eenvoudiger doorvoeren van wijzigingen in bijvoorbeeld de Kinderopvangtoeslagapp. Met name bij de kinderopvangtoeslag kunnen hierdoor, dankzij de maandelijkse gegevenslevering van kinderopvangorganisaties, hoge terugvorderingen voor een deel worden voorkomen. In 2021 is een pilot gestart om burgers die na een dergelijke signalering geen actie hebben ondernomen, te bellen.
Het tweede bestedingsplan vernieuwing dienstverlening Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag is ingediend en goedgekeurd en betreft middelen ter waarde van € 31,9 miljoen voor 2021 t/m 2023. Toeslagen doet er alles aan om communicatie en dienstverlening begrijpelijker te maken. Samen met burgers zijn veel brieven en andere communicatie-uitingen geëvalueerd en verbeterd. Ook zijn sinds dit jaar in samenwerking met de Belastingdienst en gemeenten balies en servicepunten geopend waar mensen naar toe kunnen met hun vragen. Ook heeft Toeslagen capaciteit beschikbaar om burgers waar nodig meer persoonlijk te begeleiden.
In de werkzaamheden van Toeslagen is de balans tussen snelheid en zorgvuldigheid van groot belang. Deze zorgvuldigheid komt bijvoorbeeld terug in de processen van Intensief toezicht en handhaving die een integraal onderdeel zijn van onze dienstverlening, waarbij controles slechts het sluitstuk vormen. In de handhavingsstrategie van Toeslagen, die op dit moment wordt ontwikkeld, staat verder uitgewerkt wat we onder handhaving verstaan, welke doelen we willen bereiken en welke uitgangspunten hiervoor gelden. Ook bij de coronamaatregelen vanuit Toeslagen, zowel voor de tijdelijke tegemoetkomingen kinderopvang (TTKO) als voor de herstart van de invordering in 2022, die in verband met de coronacrisis was stilgelegd, hanteren we zoveel mogelijk de uitgangspunten: snelheid versus zorgvuldigheid en alles gericht op begrijpelijke en toegankelijke communicatie en dienstverlening naar burgers.
De vaktechnische lijn is daarom versterkt door het benoemen van vaktechnische aanspreekpunten en coördinatoren en de start van inrichting van signaalmanagement. Dit draagt bij aan het bespreken van casuïstiek, het eenduidig uitleggen van wet- en regelgeving en haalt juridische knelpunten naar boven. Zo kan onder meer beter vooraf worden bepaald of een hoger beroep daadwerkelijk noodzakelijk of gewenst is.
Stappen richting vernieuwing van het toeslagenstelsel
In de kabinetsreactie op het rapport van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag staat dat we op termijn het stelsel willen vernieuwen. Toeslagen heeft in 2021 uitvoeringsgevolgen van mogelijke stelselvarianten in kaart gebracht.
In de reactie op de motie Lodders en Van Weyenberg over quick fixes in het huidige toeslagenstelsel26 is een groot aantal knelpunten met verschillende mogelijke oplossingen voor deze knelpunten gedeeld met de Kamer. In de Stand van de Uitvoering27 wordt nader ingegaan op het doorvoeren van veranderingen.