Vergroening fiscaal stelsel
Nadat het wetgevingsproces in 2020 was afgerond, traden in 2021 de CO2-heffing industrie en de nationale vliegbelasting in werking. Hiermee zijn alle fiscale maatregelen uit het Klimaatakkoord ingevoerd. Het wetsvoorstel CO2-minimumprijs voor elektriciteitsopwekking16 is daarnaast aangenomen door de Tweede Kamer en de behandeling in de Eerste Kamer is gestart. Tot slot zijn met het Belastingplan 202217 de steunpercentages in de Milieu-Investeringsaftrek verhoogd, zodat ondernemers een groter financieel voordeel kunnen krijgen bij het investeren in innovatieve milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen. Naast het uitwerken van vergroeningsmaatregelen in wetgeving, is ook verdiepend onderzoek gedaan naar verdere fiscale vergroening in de rapporten «Bestemming Parijs: Wegwijzer voor klimaatkeuzes 2030, 2050»,18 «Normeren en beprijzen stikstofemissies»19 en «Evaluatie energiebelasting».20
Een financiële sector die bijdraagt aan de verduurzaming van de economie
Het ministerie van Financiën heeft zich in 2021 ingezet voor het betrekken van de financiële sector bij de mondiale klimaatopgave. Zo wordt bijgedragen aan de ontwikkeling en het gebruik van (internationale) rapportagestandaarden. Daarnaast is gepleit voor de opname van duurzaamheidsrisico’s in de prudentiële toezichtraamwerken voor banken en verzekeraars. Ten slotte heeft het ministerie zich ingezet voor invulling van het klimaatcommitment van de financiële sector. In oktober 2021 is de tweede voortgangsrapportage opgeleverd en de Tweede Kamer is hier per brief over geïnformeerd.21 Het ministerie heeft de financiële sector aangemoedigd om de OESO-richtlijnen en de United Nations Guiding Principles te implementeren in het kader van de IMVO-convenanten (Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) en de high level expert pool voor de bancaire sector.
Energietransitie deelnemingen
De staatsdeelnemingen Gasunie, Havenbedrijf Rotterdam en TenneT spelen een belangrijke rol in de energietransitie. Zo nam Gasunie in 2021 de investeringsbeslissing voor een warmtetransportnet in Zuid-Holland. Daarnaast is in 2021 het voornemen uitgesproken om Gasunie te vragen om een gedeelte van de huidige gasleidingen om te bouwen tot een landelijk dekkend waterstofnet, de ‘waterstofbackbone’. Het kabinet heeft € 750 miljoen gereserveerd voor de realisatie van dit project. TenneT heeft in 2021 geïnvesteerd en blijft investeren in het creëren van meer capaciteit op het landelijke elektriciteitsnet en in de aansluiting van windparken op zee.
Met het oog op de voorbeeldrol ten aanzien van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is de Staat als aandeelhouder in 2021 actief het gesprek aangegaan met de staatsdeelnemingen over hun MVO-ambities en naleving van internationale richtlijnen.
Klimaat doelstellingen Internationale Financiële Instellingen (IFI’s)
Mede op aandringen van Nederland hebben IFI’s in 2021 verschillende stappen gezet om hun portefeuilles in lijn te brengen met het Parijs-akkoord. Op de 26e VN-klimaatconferentie (COP2226) hebben de IFI’s een gezamenlijke verklaring gepresenteerd. IFI's verhogen hun aandeel in klimaatfinanciering, streven naar het mobiliseren van meer private financiering voor klimaatactie en ze ondersteunen landen bij het ontwikkelen en implementeren van ambitieuze klimaatplannen.23 Daarnaast heeft de Europese Investeringsbank (EIB) op de COP26 een plan gepresenteerd om financiële intermediairs te stimuleren om al hun activiteiten in lijn te brengen met de doelstellingen van het Parijs Akkoord. De Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD) heeft eind 2021 een publieke consultatie uitgevoerd voor nieuw beleid dat zich richt op het stimuleren van financiële intermediairs om hun beleid in lijn te brengen met het Parijs-akkoord. Mede op verzoek van Nederland en gelijkgestemde landen, is de Aziatische Infrastructuur Investeringsbank (AIIB), eind 2021 gestart met de herziening van het energiebeleid (Energy Sector Strategy). Ook de Wereldbank heeft in 2021 een nieuw klimaatbeleid aangenomen (Climate Change Action Plan) waarbij het doel is om uiterlijk in juli 2023 de financiering in lijn te brengen met de doelen van het Parijs-akkoord.
Vergroening ekv-portefeuille
Aangezien investeringen in nieuwe groene technologieën vaak risicovoller zijn (onder meer vanwege het ontwikkelingsrisico), is het niet altijd makkelijk voor bedrijven om een lening te krijgen. Met de in 2021 door het kabinet geïntroduceerde groendekking wordt dat eenvoudiger en kunnen exporteurs het vergroeningsproces versnellen. Van het totale bedrag dat in verzekering is genomen in 2021, is 28% te classificeren als groen.
In november heeft Nederland de COP26-verklaring getekend om overheidssteun aan de internationale fossiele energiesector per eind 2022 te beëindigen.24Tegelijkertijd moet een gelijk speelveld worden gewaarborgd. Daarom is ingezet op samenwerking met gelijkgezinde landen en het agenderen van vergroening van de ekv in internationaal verband. Mede in dit kader heeft Nederland op 14 april 2021 met zes andere landen de Export Finance for Future (E3F) coalitie opgericht. Nederland organiseerde de tweede E3F Summit op 24 november. Daar is de coalitie verder uitgebreid en zijn verdere afspraken gemaakt over het implementeren van klimaatdoelen in de ekv.