Samenwerking in NAVO- en EU-verband
In 2022 werden het Strategisch Kompas van de EU (Kamerstuk 21501-28 nr. 240) en het Strategisch Concept van de NAVO aangenomen (Kamerstuk 28676 nr. 417). Het EU Strategisch Kompas geeft voor de komende 5 à 10 jaar richting aan de EU en haar lidstaten op het gebied van EU veiligheids- en defensiesamenwerking. Voor Nederland belangrijke thema’s als hybride dreigingen, militaire mobiliteit en EU-NAVO samenwerking zijn goed gereflecteerd in het Kompas.
In juni 2022 is tijdens de NAVO-top in Madrid het nieuwe Strategisch Concept aangenomen. Het Strategisch Concept biedt de NAVO een politiek kader waarbinnen sturing kan worden gegeven aan het handelen dat nodig is om het verdragsgebied veilig te houden. Niet los te zien van de oorlog in Oekraïne, markeert het Strategisch Concept een hernieuwde focus van de NAVO op afschrikking en verdediging voor de langere termijn. Dit is ook duidelijk te zien in de inzet van capaciteiten die het afgelopen jaar heeft plaatsgevonden.
Van groot belang is daarnaast de voorgenomen toetreding van Zweden en Finland tot de NAVO – een historische stap. Nederland heeft de kandidatuur van harte toegejuicht en geratificeerd in de zomer van 2022.
Ook is er besloten over de oprichting van de EU Military Assistance Mission (EUMAM) voor Oekraïne. De trainingen voor Oekraïense militairen via deze missie zijn in november 2022 van start gegaan.
Daarnaast is in EU-verband gewerkt aan verschillende initiatieven om gezamenlijke aanschaf van defensiematerieel aantrekkelijker en eenvoudiger te maken. Het kabinet steunt de initiatieven van de Commissie en de Hoge Vertegenwoordiger op dit gebied. Samenwerking leidt tot meer interoperabiliteit en uitwisselbaarheid, schaalvoordelen en mogelijkheden voor gezamenlijk onderhoud.
In 2022 heeft het door NL geleide PESCO-project Militaire Mobiliteit gewerkt aan het concretiseren van de doelstellingen, middels het formuleren van een zgn. end-state. Op 14 november is ingestemd met het deelnameverzoek van het Verenigd Koninkrijk (Kamerstuk 21501-28, nr. 249). Ook zijn in 2022 zijn de eerste EDF-projecten geselecteerd voor financiering. Kijkend naar het aantal bedrijven en kennisinstellingen dat deelneemt aan projecten die subsidie ontvangen uit EDF 2021 staat Nederland op de 6e plaats (Kamerstuk 21501-28, nr. 246).
Samenwerking in kleinere multilaterale verbanden
De samenwerking in de Northern Group, de Joint Expeditionary Force (JEF) en het European Intervention Initiative (EI2) is in 2022 voortgezet. De Russische invasie van Oekraïne en gevolgen daarvan voor betrokken landen stonden veelal centraal tijdens ministeriële en andere bijeenkomsten in deze multilaterale verbanden. De samenwerking in de JEF is geïntensiveerd in 2022, mede naar aanleiding van de Russische inval in Oekraïne, onder andere op het terrein van bescherming van onderzeese infrastructuur. Sinds februari 2022 is ook de operationele JEF-samenwerking geïntensiveerd, door plannen voor oefeningen en andere operationele activiteiten van JEF-landen in Noord-Europa beter op elkaar af te stemmen. Hierbij wordt onderlinge deelname, bijstand en informatiedeling bevorderd.
Bilaterale samenwerking met strategische partnersDe bilaterale samenwerking met strategische partners (België, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten) en andere partnerlanden is in 2022 verder versterkt in lijn met de Defensienota 2022. Zo is in de gezamenlijke aanschaf van mijnenbestrijdingsvaartuigen met België een mijlpaal bereikt met de kiellegging van het eerste Nederlandse exemplaar op 16 juni 2022. In oktober 2022 heeft Frankrijk besloten bij dit project aan te sluiten door ook 6 schepen aan te schaffen. Met Duitsland is een gezamenlijke landmachtvisie ondertekend over verdere integratie, onder meer door de Nederlandse 13 Lichte Brigade te integreren in een Duitse divisie, en een Letter of Intent over nauwere luchtmachtsamenwerking, bijvoorbeeld op het terrein van F-35 jachtvliegtuigen en CH-47 (Chinook) helikopters. Met Denemarken, Duitsland, Finland, Noorwegen en Zweden is een Memorandum of Understanding ondertekend over maritieme samenwerking onder de noemer Northern Naval Shipbuilding Cooperation, waarover ook met het Verenigd Koninkrijk wordt gesproken.
Er is in het bijzonder nauw samengewerkt met (strategische) partners om steun te leveren aan Oekraïne. Zo hebben Nederland en Duitsland gezamenlijk Pantserhouwitsers geleverd en bijbehorende training verzorgd. Samen met de Verenigde Staten en Tsjechië levert Nederland gemoderniseerde en gereviseerde T-72 tanks. Ook levert Nederland een significante bijdrage aan training van Oekraïense rekruten in het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast neemt Nederland actief deel aan het door het Verenigd Koninkrijk geïnitieerde International Donor Coordination Centre (IDCC) en International Fund for Ukraine (IFU) en de door de Verenigde Staten geïnitieerde Ukraine Defense Contact Group (UDCG), met als oogmerk de internationale militaire steun aan Oekraïne te bevorderen, coördineren en faciliteren. In het kader van een van de «geruststellende maatregelen» voor Oost-Europese bondgenoten neemt Nederland met 120 militairen deel aan de enhanced Forward Presence (eFP) battlegroup onder Franse leiding in Roemenië.