Voor het Ministerie van Algemene Zaken en de Minister-President staan, overeenkomstig artikel 45 van de Grondwet, het algemene regeringsbeleid en de bevordering van de eenheid daarvan centraal. Het regeerakkoord is daarbij leidend. Een groot deel van het werk van het ministerie en de Minister-President werd bepaald door de voorbereiding van de besluitvorming over tal van onderwerpen van het regeringsbeleid in de ministerraad en zijn onderraden. Daarnaast houdt het ministerie zich bezig met toelichting en verantwoording over het beleid in parlement, aan media en aan het publiek, en het ondersteunen van nationale en internationale optredens van de Minister-President.
Veiligheid
2023 stond voor wat betreft veiligheidsbeleid nog steeds in het teken van de Russische agressie aan de rand van Europa en van het gewapende conflict tussen Israël en Hamas. In december heeft de NCTV het dreigingsniveau verhoogd naar 4 (substantieel), wat betekent dat de kans op een aanslag reëel is. Een gezamenlijk overheidsoptreden blijft daarom essentieel. Dat reikt van onderkennen van dreigingen, strafvervolging, detentie tot begeleiding, deradicalisering en re-integratie. Vanwege toenemende ontwikkelingen in de dreiging en de daaruit voortkomende behoeftestellingen is de Geïntegreerde Aanwijzing (conform de Wiv 2017) dit jaar op deze onderwerpen aangepast.
Nederland heeft zich in het afgelopen jaar hard gemaakt voor voortzetting van financiële en materiële steun aan Oekraïne, zowel in EU- als bilateraal verband. Het kabinetsbesluit om meer dan twee miljard euro te reserveren voor 2024 en om de eerste achttien F-16’s gereed te stellen toont de blijvende Nederlandse betrokkenheid.
De terroristische aanslag van Hamas tegen Israël op 7 oktober 2023, het daaropvolgende conflict in Gaza, en de gevolgen daarvan voor Nederland en Nederlanders zijn uitgebreid besproken in de Nationale Veiligheidsraad.
De dreiging van cyberaanvallen blijven daarnaast onverminderd groot, in binnen- en buitenland. Deze dreigingen vergen digitale weerbaarheid, zowel van de overheid als van burgers en bedrijven, en de overheid heeft zich ook in 2023 ingezet om dit te versterken.
Het dreigingsbeeld voor Nederlanders in het buitenland is in het afgelopen jaar gewijzigd. Het kabinet monitort de veiligheidssituatie voortdurend, blijft er alles aan doen om de veiligheid van Nederlanders in het buitenland en in missies zeker te stellen en past het dreigingsbeeld en reisadvies aan wanneer dat is vereist.
Buitenland
Nederland heeft zich in 2023 constructief opgesteld in multilaterale samenwerkingsverbanden zoals de EU, NAVO en de VN, en Nederland was in september aanwezig bij de G20-Top in India. De dreiging in de Rode Zee en het conflict in Oekraïne laten het belang van veiligheid, stabiliteit en eerlijke handel voor de welvaart van Nederland duidelijk zien.
Voor eerlijke handel zijn onafhankelijke geschillenbeslechting en een gelijk speelveld van cruciaal belang. Daarom heeft Nederland zich in 2023 in Europees verband hard gemaakt voor eerlijke handel en opgetreden tegen disproportionele staatssteun en buitenlandse inmenging. Tegelijkertijd heeft Nederland oog gehad voor de hoge inflatie en stijgende energiekosten, en in EU-verband stappen ondernomen om de energietransitie te versnellen.
Er zijn op Europees niveau plannen gevorderd om de interne markt te versterken, de EU-uitbreiding in goede banen te leiden en het functioneren van de Europese Unie als concurrerende en politieke speler te vergroten. Ook hebben de EU en Nederland een voortrekkersrol rol op zich genomen in de strijd tegen klimaatverandering. De door Nederland en Tadzjikistan georganiseerde Waterconferentie in maart 2023 is daarvan een voorbeeld, en ook de vastgestelde ambitie tijdens de Klimaattop in Dubai is mede te danken aan het hoge ambitieniveau van de EU. Voor het eerst sinds het Parijsakkoord in 2015 is overeengekomen om het gebruik van fossiele brandstoffen uit te faseren en te bewegen naar een netto uitstoot van 0 in 2050.
Voor de klimaatambitie is de steun en inzet van landen waar klimaatverandering reeds onomkeerbare schade heeft aangebracht essentieel. Mede daarom heeft het kabinet in 2023 de Nederlandse Afrika Strategie aangenomen waarin grensoverschrijdende uitdagingen centraal staan, zoals klimaat, handel, veiligheid, voedselzekerheid en migratie. De Nederlandse inzet past naadloos in het Team-Europe engagement, dat in 2023 nieuw elan heeft gegeven aan de EU-samenwerking met Afrikaanse landen voor duurzame ontwikkeling, bevordering van de internationale rechtsorde, de bestrijding van jihadisme en grensoverschrijdende misdaad.
In 2023 is de NAVO met Finland een bondgenoot rijker geworden. Ook Zweden kwam aan de vooravond van toetreding te staan. Het beschermen van het Bondgenootschappelijk grondgebied heeft aan hernieuwde relevantie gewonnen met de oorlogen dichterbij huis. Met de toezegging te werken naar het halen van de 2% norm, de inzet van 270 militairen in de vooruitgeschoven aanwezigheid (enhanced Forward Presence) van de NAVO in Litouwen en de Nederlandse commandovoering van de NAVO-missie in Irak vanaf mei 2024, levert Nederland een substantiële bijdrage aan de NAVO, de wereldwijde veiligheid en daarmee aan de eigen veiligheid.
Openbaarheidsparagraaf
Het Ministerie van Algemene Zaken heeft in 2023 opnieuw stappen gezet om de informatiehuishouding verder te verbeteren. De projectorganisatie is afgelopen jaar uitgebreid met een senior beleidsmedewerker informatiehuishouding, die zich bezig houdt met implementeren van beleid, wat mede voortkomt uit Open op Orde. Ook zijn er opnieuw twee tijdelijke krachten ingehuurd bij de afdeling DIV, die hebben geholpen met het wegwerken van archiveringsachterstanden. Daarnaast is het hele jaar een strategisch adviseur ingehuurd met specialistische kennis van selectielijsten, de WOO en de archiefwet. Verder is slimme laktooling geïmplementeerd in de vorm van Octobox. Ook is er tooling geïmplementeerd die het archiveren van zakelijke telefoons een stuk makkelijker maakt. Het archiveren van uitingen van de bewindspersoon op social media en die op de websites van AZ, is overgedragen aan de lijn en worden opgeslagen in het DMS. Extra aandacht is gegeven aan emailarchivering en actieve openbaarmaking (voorheen PLOOI). Een nieuw DMS wordt in 2024 ingevoerd. Een tweetal projecten die onder Open op Orde vallen bevinden zich in een pilotfase en zullen na implementatie van het nieuwe DMS breed worden geimplemeteerd. Dit betreft het project digitale handtekening en het voorbereiden op digitale overbrenging en rechtmatige vernietiging (voorheen DiStory).
Agentschap DPC heeft afgelopen jaar Logius (BZK) ondersteund in het nieuwe publicatiemodel voor Open Overheid, waarbij departementen hun officiële documenten publiceren op open-overheid.nl. Open-overheid.nl kan in het nieuwe publicatiemodel worden gezien als de bibliotheek waar documenten overzichtelijk worden aangeboden. Op Rijksoverheid.nl worden de documenten middels een link geëtaleerd.