Op grond van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 (Wiv 2017) is er een Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD). De algemene doelstelling van de CTIVD is het in onafhankelijkheid toezicht houden op de rechtmatigheid van de uitvoering van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 (Wiv 2017) en de Wet veiligheidsonderzoeken (Wvo) door middel van het doen van onderzoeken en het publiceren van de uitkomsten daarvan, alsmede het adviseren aan de betrokken ministers over zaken die voortvloeien uit deze wetten, het behandelen van klachten, en van meldingen over misstanden. De Commissie bestaat uit twee afdelingen, de afdeling toezicht en de afdeling klachtbehandeling.

De Minister van Algemene Zaken is verantwoordelijk voor het beheer van de begroting van de CTIVD. Tussen het Ministerie van Algemene Zaken en de CTIVD zijn afspraken gemaakt over de dienstverlening op het gebied van de bedrijfsvoering door het ministerie (zoals ondersteuning op het gebied van ICT, financiële administratie en personeelszaken) en de daarop van toepassing zijnde planning & controlcyclus.

Om uitvoering te geven aan haar taak voert de afdeling toezicht van de CTIVD onder meer onderzoeken uit waarover zij, via de betrokken ministers, rapporteert aan de Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal. In 2023 heeft de Commissie aan twee onderzoeken gewerkt. Het eerste onderzoek richtte zich op de aansturing van de inlichtingendiensten (ID’s) van de politie en de bijzondere dienst van de Koninklijke Marechaussee (BD KMar) door de AIVD en de MIVD. Vanuit het oogpunt van een zorgvuldige gegevensverwerking, bescherming van fundamentele rechten van burgers en borging van de wettelijke scheiding tussen het inlichtingen- en veiligheids- en het opsporingsdomein vereist dit voldoende sturing van de AIVD en de MIVD. Temeer daar de medewerkers van de ID’s en BD KMar op een fysieke afstand van de vestigingen van de diensten hun werkzaamheden verrichten. Het rapport wordt begin 2024 aan de Tweede Kamer aangeboden. Verder startte de CTIVD in 2023 drie onderzoeken naar de bevoegdheid van inzet van agenten. De onderzoeken zien toe op de volgende drie onderwerpen: de inzet van virtuele agenten; de invulling van de zorgplicht met betrekking tot het mentale welzijn van agenten en de inzet van journalisten als agenten. Ook is de CTIVD in 2023 een onderzoek gestart naar de rol van de AIVD in relatie tot de verdenking van het lekken van staatsgeheimen door NCTV medewerkers. Daarnaast is de CTIVD in 2023 ook een onderzoek gestart op verzoek van de CIVD.

De CTIVD heeft in 2023 doorlopend toezicht gehouden op het proces van onbekende kwetsbaarheden (zerodays). Ook heeft zij in 2023 herhaalonderzoeken uitgevoerd ten aanzien van het protocol inzake digitale veiligheid en haar bevindingen begin 2024 in een vertrouwelijke rapportage aan de desbetreffende organisaties gestuurd.

In 2023 heeft de CTIVD naar aanleiding van haar bevindingen in rapport 75 doorlopende toezichtactiviteiten ingezet op het monitoren van kabelinterceptie. Dit monitoringstraject is begin 2024 afgesloten met een openbare brief met bevindingen aan de ministers en het parlement.

In 2023 liepen er meerdere informatiedossiers die nog doorlopen in 2024.  Deze zien onder meer toe op de samenwerking van de AIVD en de politie en de taak van de AIVD ten aanzien van (criminele) ondermijning van de democratische rechtsstaat/rechtsorde.

De CTIVD is in 2023 betrokken geweest bij de totstandkoming van de Tijdelijke wet onderzoeken AIVD en MIVD naar landen met een offensief cyberprogramma, bulkdatasets en overige specifieke voorzieningen. Deze wet is in 2023 door de Tweede Kamer behandeld en ligt begin 2024 voor in de Eerste Kamer. Daarnaast heeft de CTIVD diverse expertbijeenkomsten georganiseerd, zoals bijvoorbeeld over inlichtingenactiviteiten en ook over samenwerkingsverbanden. De uitkomsten van deze bijeenkomsten kunnen mogelijke aandachtspunten zijn voor toekomstig onderzoek door de CTIVD.

De afdeling klachtbehandeling van de CTIVD is belast met de (externe) behandeling van klachten en meldingen van vermoedens van misstanden. In 2023 heeft de afdeling 44 klachten ontvangen. De afdeling heeft in 2023 10 klachten via informele klachtbehandeling kunnen oplossen en 3 klachten hebben tot een klachtbeslissing geleid. Deze drie beslissingen zijn terug te vinden op de website van de CTIVD. De overige klachten zijn niet in behandeling genomen omdat artikel 120, 121 of 122 van de wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv2017) van toepassing was of omdat de klachten niet over (vermeend) handelen van de AIVD en/of MIVD gingen. Op 31 december 2023 had de afdeling klachtbehandeling nog 3 klachten in behandeling. Verder heeft de afdeling klachtbehandeling in 2023 haar zorgen geuit bij de Minister van Defensie over de lange doorlooptijden van de aanvragen van een verklaring van geen bezwaar (VGB).

Vooruitlopend op de inwerkingtreding van de Tijdelijke wet onderzoeken AIVD en MIVD naar landen met een offensief cyberprogramma is besloten het secretariaat van de CTIVD met 10 fte uit te breiden. De formatie van de CTIVD komt daarmee op 27 fte.

Uitgaven

Indien naast de uitkomsten in bovenstaande tabel rekening wordt gehouden met de mutaties die reeds in de eerste (€ 258 duizend) en tweede suppletoire begrotingswet (- € 500 duizend) zijn verwerkt, is er ten opzichte van de raming sprake van een onderuitputting van € 1,2 miljoen. De onderuitputting op het budget van de CTIVD doet zich grotendeels voor op het personele deel. De bij regeerakkoord toegevoegde gelden komen met vertraging tot besteding. Dit heeft te maken met het langere tijdsbeslag van de totstandkoming  van de Tijdelijke wet onderzoeken AIVD en MIVD naar landen met een offensief cyberprogramma en de tijd die het werven van extra personeel voor de CTIVD om aan de bijbehorende nieuwe wettelijke taken te kunnen voldoen, in beslag neemt. Inmiddels is de instroom van de uitbreiding van de CTIVD gaande en deze loopt door in 2024.