Via het BES-fonds wordt bewerkstelligd dat de Openbare Lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba middelen krijgen toebedeeld om de tussen het Rijk en de eilanden overeengekomen taakverdeling van de eilanden naar behoren uit te voeren.

De openbare lichamen mogen zelf bepalen welke taken en activiteiten zij bekostigen uit de algemene middelen van de vrije uitkering. Dit uitgangspunt laat onverlet dat de openbare lichamen bepaalde wettelijke taken en activiteiten dienen uit te voeren waarbij zij voor de bekostiging mede op de algemene middelen zijn aangewezen.

De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor:

Financieren

De minister is verantwoordelijk voor de bestuurlijke en financiële verhouding met de eilanden en in die hoedanigheid financiert de minister het BES-fonds.

Er zijn in 2023 geen beleidswijzigingen geweest binnen het BES-fonds.

Uitgaven

Bijdragen aan medeoverheden

Vrije uitkering

De vrije uitkering omvat de vrij besteedbare middelen voor de Openbare Lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba waarmee zij publieke taken financieren. De hoogte van de vrije uitkering wordt vastgesteld in US dollars.

In de loop van 2023 is de vrije uitkering bijgesteld met de jaarlijkse loon- en prijsbijstelling voor een bedrag van € 4,1 mln.

Vanuit de Caribisch Nederland (CN)-envelop hebben de Openbare Lichamen in 2023 € 7,2 mln. ontvangen voor de verhoging van de vrije uitkering (Bonaire € 4 mln., Sint Eustatius € 1,8 mln. en Saba € 1,4 mln.).

Daarnaast hebben de Openbare Lichamen in 2023 incidentele middelen ontvangen van verschillende ministeries. Vanuit het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) hebben de Openbare Lichamen – net als in 2022 – middelen ontvangen in het kader van de uitvoering van het Natuur en Milieubeleidsplan Caribisch Nederland 2020-2030. Het betrof in totaal € 8,4 mln. (Bonaire € 5,2 mln., Sint Eustatius € 0,3 en Saba € 2,9 mln.).

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft € 8,1 ter beschikking gesteld aan de Openbare Lichamen (Bonaire € 6,1 mln., Sint Eustatius € 1,3 mln. en Saba € 0,7 mln.) voor armoedebestrijding en de eenmalige energietoelage voor huishoudens met een laag inkomen.

Vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is € 1,8 mln. ter gesteld aan de Openbare Lichamen om hen te ondersteunen bij digitaliseringsvraagstukken (Bonaire € 0,8 mln., Sint Eustatius € 0,5 mln. en Saba € 0,5 mln.) en € 1,5 mln. voor uitvoeringskracht (ieder € 0,5 mln.).

Tot slot hebben de openbare lichamen nog kleinere bedragen ontvangen van verschillende departementen die optellen tot circa € 2 mln. voor onder andere connectiviteit, herdenking slavernijverleden en extra capaciteit voor de buitengewoon agenten van de politie.

Bij de uitbetaling van de vrije uitkering zijn de aflossingen van de renteloze leningen aan de openbare lichamen verrekend. Conform artikel 89 van de Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (hierna: Wet FinBES) mogen de openbare lichamen een renteloze lening aangaan voor investeringen ten behoeve van het uitoefenen van een publieke taak, bijvoorbeeld onderwijshuisvesting. In 2023 bedroeg de inhouding voor deze leningen € 0,9 mln. voor Bonaire, € 0,2 mln. voor Sint Eustatius en € 0,5 mln. voor Saba. Bijlage 9 bij de begroting Koninkrijksrelaties (IV) geeft een overzicht van deze renteloze leningen en bijbehorende aflossingsbedragen in dollars (Kamerstukken II, 2022/23, 36200, nr. 2).

Ontvangsten

Artikel 88, derde lid, van de Wet FinBES regelt dat bij (begrotings-)wet voor ieder uitkeringsjaar middelen van het Rijk worden afgezonderd ten behoeve van het BES-fonds. De uitgaven en de afgezonderde inkomsten over ieder uitkeringsjaar zijn aan elkaar gelijk. Gelet hierop is ten behoeve van de dekking van de uitgaven ten laste van het BES-fonds een post ontvangsten opgenomen.