Het bevorderen van goed bestuur door een bijdrage te leveren aan het versterken van de rechtsstaat van de landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Dit krijgt vorm door samenwerking op het gebied van veiligheid, rechtshandhaving, grensbewaking, mensenrechten en door ondersteuning van de landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten.

De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is verantwoordelijk voor:

Stimuleren

Rechtshandhaving en veiligheid zijn aangelegenheden van de landen van het Koninkrijk. De minister is verantwoordelijk voor het stimuleren van de versterking van de rechtsstaat in Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Dit doet de minister door de landen in brede zin te ondersteunen en door invulling en uitvoering te geven aan samenwerkingsregelingen en rijkswetten. Daarbij werkt de minister nauw samen met de betrokken bewindspersonen van Justitie en Veiligheid, van Defensie en van Financiën die kennis en capaciteit voor de ondersteuning en versterking leveren.

Deze ondersteuning komt voort uit artikel 36 van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden waarin is bepaald dat de landen binnen het Koninkrijk elkaar hulp en bijstand verlenen, en komt tot stand door het treffen van onderlinge regelingen op grond van artikel 38, eerste lid, van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden. Daarnaast zijn op het gebied van de rechtsstaat meerdere Rijkswetten van kracht.

In maart 2023 is de beleidsdoorlichting van artikel 1 van het begrotingshoofdstuk IV Koninkrijksrelaties ‘Versterken rechtsstaat’ afgerond en naar de Tweede en Eerste Kamer verstuurd, inclusief de kabinetsreactie.

Bestrijding ondermijning

In 2023 ontvingen het recherchesamenwerkingsteam (RST), Parket Procureur-Generaal van Curaçao, St. Maarten, Bonaire, St. Eustatius en Saba (PPG) en het Gemeenschappelijk Hof van Justitie (Hof) € 3 mln. extra aan ondermijningsgelden die zijn vrijgekomen naar aanleiding van het sluiten van de landspakketten (Kamerstukken II 2019/20, 35 420, nr. 177 en nr. 186). De strafrechtelijke onderzoeken die met de ondermijningsgelden worden bekostigd, hadden betrekking op criminaliteit met een financieel-economische component en met betrokkenheid van zogenaamde Politically Exposed Persons (PEP), ambtenaren, overheids-NV’s, facilitators of organisaties in de collectieve sector. De onderzoeken richtten zich naast corruptie op ernstige vormen van belastingfraude, verduistering van overheidsgeld, vervalsing van documenten en witwassen.

Om ondermijning preventief aan te pakken is door het Justitieel Vierpartijen Overleg (JVO) de werkgroep Bestuurlijke Aanpak van Ondermijning ingesteld. Jaarlijks stelt het ministerie van BZK hiervoor € 1 mln. ter beschikking. In 2023 is er uitvoering gegeven aan de eerder beschikbaar gestelde subsidies.

Grenstoezicht

Om uitvoering te geven aan het protocol inzake de versterking grenstoezicht in de Caribische land werken de landen aan de implementatie van de plannen van aanpak per land. In 2023 is Sint Maarten hiermee gestart, tot voorheen vond de samenwerking op Sint Maarten plaats op grond van de Onderling Regeling Versterking Grenstoezicht Sint Maarten. Voor Aruba en Curaçao zijn de plannen van aanpak al sinds 2022 van kracht. De uitvoering van de plannen vordert, maar onder andere de onderbezetting van de lokale diensten en vertraagde inkoopprocessen zorgen voor een risico op vertraging.

De Douane en de Koninklijke Marechaussee (KMar) hebben ook in 2023 hun personele bijdrage geleverd in Aruba, Curaçao en Sint Maarten. De bezetting van de KMar is inmiddels 65 fte, waarmee de KMar gestaag toegroeit naar de afgesproken 71 fte. De capaciteit van de Douane Nederland was in 2023 gemiddeld ruim 10 van de 16 fte afgesproken onder het protocol.

Detentie Sint Maarten

In 2023 zijn aan de National Recovery Program Bureau (NRPB), een ZBO van het land Sint Maarten, bijdragen verstrekt om een programmamanager- en team aan te trekken voor de systematische uitvoering van het Plan van Aanpak 2018 en het herstellen van de politiecellen in Philipsburg. Daarnaast wordt ondersteuning voor de Dienst Justitiële inrichtingen (DJI) gefinancierd voor ondersteuning aan Sint Maarten op de uitvoering van het Plan van Aanpak detentie.

Uitgaven

Opdrachten

Detentie - Algemeen

Er is een overboeking van € 0,5 mln. naar het ministerie van Justitie en Veiligheid gedaan om het gevangeniswezen van Sint Maarten te ondersteunen met technische kennis en expertise via een dienstverleningsovereenkomst die afgesloten is met DJI. De ondersteuning zag onder andere toe op het invoeren van een detentie- en reintegratiesystematiek en van gedetineerdenarbeid, het ontwikkelen van een dagprogramma en van forensische zorg en het tegenlezen van en adviseren op stukken van United Nation Office for Project Services (UNOPS) in het kader van de nieuwbouw. Vanwege de beperkte uitvoeringskracht op het ministerie van Justitie op Sint Maarten en de betrokken uitvoeringsorganisaties konden niet alle middelen worden besteed die in 2023 beschikbaar waren.

Bijdrage aan ZBO's/RTW's

Detentie - Algemeen

Voor het door ontwikkelen van het gevangeniswezen van Sint Maarten zijn er twee bijdragen verstrekt aan het National Recovery Program Bureau (NRPB). De eerste bijdrage is voor het herstellen van de politiecellen in Philipsburg, zodat deze in lijn kunnen worden gebracht met de standaarden van het Europees Comité voor de Preventie van Foltering en Onmenselijke of Vernederende Behandeling of Bestraffing (CPT) die in 2023 een rapport uitbracht over het Koninkrijk der Nederlanden. De tweede bijdrage is voor de doorontwikkeling van het Plan van Aanpak 2018 voor detentie; het aantrekken van een programmamanager en -team voor de uitvoering van het plan van aanpak.

Bijdrage medeoverheden

Bestuurlijke aanpak

In 2023 zijn middelen ter beschikking gesteld voor de bestuurlijke aanpak van ondermijning in de Caribische landen (€ 0,7 mln.). Deze middelen zijn onder andere aangewend voor de ontwikkeling van bewustwordingscampagnes, de inhuur van een wetgevingsjurist en de organisatie van conferenties over integriteit en over de samenwerking op het vlak van de bestuurlijke aanpak van ondermijnende criminaliteit.

Bijdrage aan internationale organisaties

Detentie - Vastgoed

Met de eerste suppletoire begroting 2023 heeft een kasschuif van € 16 mln. plaatsgevonden. Deze middelen maken onderdeel uit van groter bedrag van in totaal € 30 mln. dat door de Nederlandse regering beschikbaar is gesteld (derde tranche liquiditeitssteun in december 2020, waarvan € 20 mln. voor nieuwbouw). De eerste fase loopt in 2024 door.

Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken

Grensbewaking (Defensie)

In 2023 werd, via een overboeking naar het ministerie van Defensie, de inzet van 41,25 fte van de KMar in de Caribische landen gefinancierd ter versterking van het grenstoezicht. Deze inzet vindt plaats onder het zogenaamde Protocol inzake de inzet van personeel vanuit de flexibel inzetbare pool Koninklijke Marechaussee.

Naar aanleiding van afspraken in het Protocol inzake de Versterking grenstoezicht in de Caribische landen van het Koninkrijk wordt door de KMar en Douane extra personeel (71 fte KMar en 16 fte Douane verspreid over meerdere jaren) beschikbaar gesteld. In 2023 zijn stappen gezet in de toegroei het volledige aantal fte. De uitzendingen vonden later plaats om meerdere redenen: het plan van aanpak versterking grenstoezicht Sint Maarten werd pas later vastgesteld en de benodigde voorbereidingen namen meer tijd in beslag. Hierdoor is in 2023 minder uitgegeven dan begroot.

Recherchecapaciteit (JenV)

Zoals vastgelegd in de Rijkswet politie van Curaçao, van Sint Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba en het Protocol inzake gespecialiseerde Recherchesamenwerking heeft het Recherche Samenwerkingsteam (RST) in 2023 uitvoering gegeven aan de bestrijding van zware, georganiseerde en grensoverschrijdende criminaliteit. Daarnaast heeft het RST de afhandeling van internationale rechtshulpverzoeken op dit gebied verricht. In het Convenant Financieringssystematiek recherchesamenwerkingsteam is opgenomen dat het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de politieke verantwoordelijkheid voor het beschikbaar stellen van de middelen behoudt. De middelen zijn per eerste suppletoire begroting 2023 overgeboekt naar het ministerie van JenV, dit verklaart ook het verschil tussen de vastgestelde begroting en de realisatie.

Rechterlijke macht (JenV)

In de vastgestelde begroting voor 2023 was € 9,1 mln. begroot voor de rechterlijke macht. Het verschil tussen de vastgestelde begroting en realisatie wordt verklaard door twee factoren. Ten eerste is ongeveer € 4 mln. per eerste suppletoire begroting 2023 overgeboekt naar de begroting van het Ministerie van JenV voor het Parket Procureur Generaal (PPG), OM Aruba en het Gemeenschappelijk Hof van Justitie in het kader van de ondermijningsaanpak. Daarnaast is een bedrag van ongeveer € 2 mln. overgeheveld van de budgetpost recherchecapaciteit naar rechterlijke macht.

Douane (Financiën)

In het kader van het Protocol inzake de Versterking grenstoezicht in de Caribische landen van het Koninkrijk zijn ook in 2023 betalingen verricht voor de uitzending van Douanepersoneel naar de landen. Omdat de middelen voor de douane worden overgeboekt aan het Ministerie van Financiën worden deze niet als uitgaven geregistreerd.