Het bewerkstelligen van een merkbare positieve verandering in het leven van de burgers in de Caribische delen van het Koninkrijk door te ondersteunen bij het creëren van een betrouwbare en goed functionerende overheid, het verbeteren van de arbeidsmarkt, het versterken van de bestaanszekerheid, de zorg en de rechtsstaat. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) draagt daaraan bij middels het versterken van de uitvoeringskracht, het inzetten van kennis en expertise en het coördineren van de inzet van het Rijk.

De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor:

Stimuleren

• – De minister ondersteunt waar gewenst en mogelijk de Caribische delen van het Koninkrijk bij de uitvoering van taken door middel van technische assistentie en het delen van kennis.

• – De minister ondersteunt waar gewenst en mogelijk de Caribische delen van het Koninkrijk bij de uitvoering van taken door middel van praktische samenwerking en het opzetten van samenwerkingsovereenkomsten.

• – De minister ondersteunt via de Tijdelijke Werkorganisatie (TWO) maatregelen op diverse gebieden met betrekking tot de sociaal economische structuur, zoals de kwaliteit en kosteneffectiviteit van de overheid, de arbeidsmarkt, zorg, onderwijs, en veiligheid.

Regisseren

• – De minister coördineert de rijksbrede inzet in Caribisch Nederland en bevordert de integrale samenwerking.

• – De minister is verantwoordelijk voor het bevorderen van goed bestuur in Caribisch Nederland.

• – De minister geeft invulling aan zijn taken zoals omschreven in de Rijkswet financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten (Rft), Landsverordening Aruba financieel toezicht (LAft), het protocol Afspraken tussen de regeringen van Aruba en Nederland over de openbare financiën van Aruba en het protocol Aruba-Nederland 2019-2021.

• – De minister houdt financieel toezicht op de openbare lichamen op basis van de Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (FinBES).

• – De minister monitort de uitvoering van de hervormingen en ontwikkelingen uit de landspakketten via de uitvoeringsagenda's en voortgangs rapportages die periodiek door de Tijdelijke Werkorganisatie (TWO) en de landen worden opgesteld.

Op 4 april 2023 is de Onderlinge Regeling ‘Samenwerking bij hervormingen’ ondertekend door de staatsecretaris van Koninkrijksrelaties en de minister-presidenten van de Aruba, Curaçao en Sint Maarten. De Onderlinge Regeling geldt in principe voor vier jaar. Daarna is er de mogelijkheid van verlenging met telkens maximaal twee jaar. In de preambule van de regeling zijn drie leidende beginselen voor de samenwerking bij de uitvoering van de Landspakketten vastgelegd, namelijk eigenaarschap, gelijkwaardigheid en gemeenschappelijkheid. De Tijdelijke Werkorganisatie (TWO) ondersteunt de Landen bij de uitvoering van de hervormingen. Dit doet zij gezamenlijk met de Uitvoeringsorganisaties, die in ieder van de Landen zijn ingesteld onder de minister-presidenten.

CN-envelop

Het verbeteren van de bestaanszekerheid en verminderen van de armoede in Caribisch Nederland is een belangrijk thema voor dit kabinet. In 2023 heeft het kabinet deze ambities nader vertaald in gerichte en concrete afspraken met de nieuwe bestuurscolleges. In november 2023 zijn met Saba en Sint Eustatius meerjarige bestuurlijke afspraken gemaakt door middel van de Saba Package en St. Eustatius Agreement. Met het nieuwe bestuurscollege op Bonaire zijn in 2023 afspraken gemaakt die in 2024 moeten leiden tot het ondertekenen van meerjarige bestuurlijke afspraken. Bij de hiervoor genoemde afspraken zijn ook de structurele middelen die in het coalitieakkoord ter beschikking zijn gekomen, te weten jaarlijks € 30 mln., aangewend. Hierbij is afgesproken dat het deel van de middelen dat ziet op de eilandelijke taken, oplopend tot € 13 mln. structureel, wordt toegevoegd aan de vrije uitkering. Ook zijn hierbij afspraken gemaakt om lokaal een programma welvaart op te zetten en te ondersteunen. Hierbij wordt onder regie van de openbare lichamen zo veel mogelijk integraal samengewerkt met de lokale en Rijkspartners. Hiermee wordt invulling gegeven aan het uitgangspunt dat wat lokaal kan, ook lokaal gebeurt.

Met de middelen uit de CN-envelop zijn in 2023 ook extra stappen gezet om de inkomens in Caribisch Nederland beter in balans te brengen met de kosten van levensonderhoud. In maart 2023 is de Commissie sociaal minimum Caribisch Nederland ingesteld, met als taak om onderzoek te doen naar wat huishoudens nodig hebben om rond te komen op Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Ook heeft de commissie gekeken naar de systematiek van het sociaal minimum. De Commissie Sociaal Minimum heeft in oktober 2023 haar rapport uitgebracht.

Uitgaven

4.1 Curaçao, Sint Maarten en Aruba

Subsidies (regelingen)

Diverse subsidies

Op dit budget is er onder andere een subsidie verstrekt voor het herdenkingsjaar slavernijverleden (€ 1,2 mln.) en een subsidie ten behoeve van de Chinese gemeenschap op Curaçao (€ 0,5 mln.). Het verschil tussen realisatie en vastgestelde begroting wordt onder andere verklaard door een reallocaties die binnen het artikel heeft plaatsgevonden bij eerste suppletoire begroting 2023. Verder is er bij eerste suppletoire begroting € 1,8 mln. overgeboekt vanuit de begroting van BZK (VII) voor de herdenking van het slavernijverleden.

Tijdelijke Werkorganisatie (TWO)

Voor de uitvoering van de maatregelen en hervormingen in de Landspakketten is na de invoering van de Onderlinge Regeling «Samenwerking bij Hervormingen» aan Aruba, Curaçao en Sint Maarten ongeveer € 5,8 mln. aan subsidies beschikbaar gesteld. Hieronder vallen bijvoorbeeld uitgaven voor de uitbreiding van de huisartsenopleiding van Aruba ter versterking van de eerstelijnszorg (€ 0,4 mln.), een subsidie voor de implementatie van Microsoft 365 binnen de overheid van Curaçao (€ 0,9 mln.), en subsidies ter ondersteuning van het opzetten van een collectieve zorgverzekering op Sint Maarten (€ 0,5 mln.). Het verschil tussen realisatie en vastgestelde begroting wordt grotendeels verklaard door diverse reallocaties die binnen het artikel hebben plaatsgevonden bij de eerste en tweede suppletoire begroting 2023.

Onderwijshuisvesting Curaçao

In het kader van het programma onderhoud scholen Curaçao, dat onderdeel is van het Landspakket Curaçao, heeft Nederland in totaal meerjarig € 30 mln. beschikbaar gesteld. In 2023 is hiervan € 6,8 mln. betaald aan het ministerie van Onderwijs, Wetenschap, Cultuur en Sport van Curaçao als onderdeel van de financiering van de tweede tranche scholen. Het verschil tussen realisatie en vastgestelde begroting wordt verklaard door een reallocatie van het instrument bijdrage medeoverheden bij de eerste suppletoire begroting 2023.

Opdrachten

Opdrachten Landen

In 2023 zijn enkele kleine opdrachten voor activiteiten in de Landen gefinancierd uit dit budget. Het verschil tussen realisatie en vastgestelde begroting wordt verklaard door diverse reallocaties die hebben plaatsgevonden bij eerste en tweede suppletoire begroting 2023.

Tijdelijke werkorganisatie (TWO)

In 2023 is er ongeveer € 2,6 mln. besteed aan opdrachten voor de Landspakketten. Dit is grotendeels besteed aan onderzoeken en doorlichtingen die dienen als nulmetingen en probleemanalyses, en opdrachten voor advies en technische expertise. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan de doorlichting van de overheid van Aruba (€ 0,7 mln.) en de ondersteuning van het Rijksvastgoedbedrijf bij huisvestingsbeleid van de overheid op Curaçao (€ 0,1 mln.). Het verschil tussen realisatie en vastgestelde begroting wordt grotendeels verklaard door een reallocatie van het instrument bijdrage ZBO's/RWT's bij de eerste suppletoire begroting 2023. Het verschil met de tweede suppletoire begroting wordt veroorzaakt doordat een aantal facturen later dan verwacht is ingediend en daardoor in 2023 niet meer betaald kon worden.

Bijdragen ZBO's/RWT's

Tijdelijke Werkorganisatie (TWO)

Na ondertekening van de Onderlinge Regeling ‘Samenwerking bij Hervormingen’ zijn verplichtingen en bijbehorende uitgaven in het kader van de landspakketten die direct aan de Landen worden gedaan verantwoord onder het juiste instrumenten subsidies, opdrachten en artikel 6 (Apparaat) en is het budget gerealloceerd bij de eerste suppletoire begroting 2023. Dit verklaart het verschil tussen begroting en realisatie.

Bijdrage aan medeoverheden

Tijdelijke Werkorganisatie (TWO)

Na ondertekening van de Onderlinge Regeling ‘Samenwerking bij Hervormingen’ zijn verplichtingen en bijbehorende uitgaven in het kader van de landspakketten die direct aan de Landen worden gedaan verantwoord onder het instrument subsidies. In 2023 is ongeveer circa € 6 mln. besteed aan bijdragen in het kader van de Landspakketten. Het gaat hierbij hoofdzakelijk om uitbetalingen van verplichtingen die zijn aangegaan voor het inwerkingtreden van de Onderlinge Regeling en bijdragen aan stichting ICTU en het CBS. Hierbij valt te denken aan de bijdrage voor het vervolg van het programma Grond en Vastgoed op Curaçao (€ 1,4 mln.), de bijdrage voor het inhalen van achterstanden bij de belastingdienst van Aruba (€ 0,4 mln.) en twee bijdragen voor het opzetten van een IT-afdeling op Sint Maarten (€ 1,3 mln.). Het verschil tussen realisatie en vastgestelde begroting wordt grotendeels verklaard door reallocaties die binnen het artikel hebben plaatsgevonden bij eerste en tweede suppletoire begroting 2023.

Onderwijshuisvesting Curaçao

Na ondertekening van de Onderlinge Regeling ‘Samenwerking bij Hervormingen’ zijn verplichtingen en bijbehorende uitgaven in het kader van de landspakketten die direct aan de Landen worden gedaan verantwoord onder het juiste instrument subsidies en is het budget gerealloceerd. Het verschil tussen begroting en realisatie wordt hierdoor verklaart.

4.2 Caribisch Nederland

Subsidies

Subsidies Caribisch Nederland

In 2023 is ruim € 2 mln. aan subsidies uitgegeven ten behoeve van Caribisch Nederland. Deze subsidies zijn ingezet voor verschillende organisaties om de zogenaamde capacity building en braingain in Caribisch Nederland te bevorderen. Het ging dan met name om het stimuleren van de terugkeer van professionals naar de lokale arbeidsmarkt (Capacity Building) om daarmee de uitvoeringskracht op de eilanden te versterken. Zo is bijvoorbeeld via de VNG een uitwisselingsnetwerk opgezet met Europees Nederlandse gemeenten om te komen tot gerichte inzet van specifieke expertise. Naast subsidies voor het versterken van de uitvoeringskracht, zijn ook subsidies besteed aan verbeteringen in het sociaal domein. Bijvoorbeeld via armoedebestrijding (Voedselbank) en via Unicef aan het bevorderen van participatie en positief opvoeden.

Opdrachten

Versterken bestuurs- en uitvoeringskracht

De opdrachten voor Caribisch Nederland waren in 2023 gericht op het faciliteren van de dienstreizen naar de eilanden, het organiseren van congressen en evenementen en tenslotte het inhuren van beleids- en onderzoeksadvies. Onder die laatste categorie valt bijvoorbeeld het onderzoek van IdeeVersa naar de taken en middelen in Caribisch Nederland. Voor dit onderzoek zijn de eilandelijke taken en middelen per eiland geïnventariseerd om vervolgens de kosten voor de taken te ramen om zo te kunnen bepalen of Caribisch Nederland in staat is met huidige middelen haar taken naar behoren te vervullen.

Inkomensoverdrachten

Pensioenen en uitkeringen politieke ambtsdragers

Dit betreft de bijdragen die worden geleverd ten behoeve van pensioenen en wachtgelduitkeringen voor oud politici van Caribisch Nederland, en de herstelpremie ten behoeve van het Pensioenfonds Caribisch Nederland.

Bijdrage aan medeoverheden

Versterken bestuurs- en uitvoeringskracht

Om de bestuurs- en uitvoeringskracht bij medeoverheden in Caribisch Nederland te versterken zijn diverse uitgaven gedaan. Zo zijn er bijvoorbeeld uitgaven gedaan met betrekking tot de noodmaatregelen aan de klif op Sint Eustatius, uitgaven voor het op orde brengen van het financieel beheer op Sint Eustatius en uitgaven naar aanleiding van de bestuurlijke afspraken om de eilandelijke achterstanden aan te pakken.

Ontvangsten

Dit betreft voor het grootste gedeelte ontvangsten voor de afdracht SSO-CN 2023.