Scope

De scope van deze bedrijfsvoeringsparagraaf is de bedrijfsvoering waarvoor de Minister van Infrastructuur en Waterstaat verantwoordelijk is (begrotingshoofdstuk XII, Mobiliteitsfonds en Deltafonds). De financiële bedrijfsvoering van het ministerie vindt plaats binnen de rapporteringstoleranties, tenzij anders wordt vermeld in onderstaande uitzonderingsrapportage (deel 1). Daarna wordt er gerapporteerd over enkele voorgeschreven rijksbrede onderwerpen (deel 2). Tot slot wordt u over enkele specifieke IenW-onderwerpen geïnformeerd (deel 3).

Deel 1 uitzonderingsrapportage

1. Rechtmatigheid

Uit de aangeleverde bedrijfsvoeringsinformatie en de aangeleverde steekproefinformatie van de ADR is gebleken dat de rapporteringstoleranties niet zijn overschreden, met uitzondering van de posten die in de onderstaande tabel staan vermeld. De overschrijding bij artikel 18 wordt veroorzaakt door een verstrekt voorschot waarbij de evaluatie informatie ontbreekt, waardoor niet vastgesteld kan worden of het voorschot terecht is uitbetaald. De overschrijding bij de samenvattende staat van baten en lasten agentschappen wordt veroorzaakt door: RWS noodzakelijke overbruggingsovereenkomsten (Verzoeken tot wijziging) beheer en onderhoud GWW om de beschikbaarheid van het netwerk te waarborgen 134,4 miljoen, ICT inhuur 26,5 miljoen, aangaan van inhuurcontracten via Inhuurdesk onvoldoende objectief uitgevraagd circa 28,2 miljoen, bewuste afwijking van de aanbestedingsregels 13,3 miljoen en KNMI 2,5 miljoen. Bij gebruik van het instrument steekproef worden willekeurige transacties onderzocht en de gevonden resultaten geextrapoleerd en gerapporteerd in de onderstaande tabel als de maximale fouten en onzekerheden de rapportagegrenzen overschrijden. De meest waarschijnlijke uitkomsten staan in de kolommen 4, 5 en 6. Als het bedrag in kolom 6 inclusief de basisonnauwkeurigheid en het nauwkeurigheidsverval de tolerantiegrens overschrijdt, maar het bedrag in kolom 6 niet, wordt in kolom 7 géén percentage vermeld.

2. Totstandkoming niet-financiële verantwoordingsinformatie

Er zijn geen bijzonderheden te melden.

3. Begrotings-en financieel beheer en materiële bedrijfsvoering

4. Misbruik en oneigenlijk gebruik

Het departement heeft geen subsidieregelingen in uitvoering waarbij er vooraf geconstateerd is dat er sprake is van een verhoogd risico op misbruik en oneigenlijk gebruik. De resultaten van de jaarlijkse ADR review op subsidieregelingen over 2023 zijn nog niet beschikbaar. Vorig jaar rapporteerden wij over een managementbeslissing onrechtmatigheid (aanbestedingsregels) bij ProRail met betrekking tot de subsidie voor exploitatie, onderhoud en vernieuwing. In het begrotingsjaar 2023 en 2024 informeerde de accountant van ProRail en ProRail het departement over een managementbeslissing onrechtmatigheid (aanbestedingsregels) met betrekking tot subsidieverlening voor brandblusvoorzieningen havenemplacementen Rotterdam. ProRail rapporteert dat zij prioriteit heeft gegeven aan veiligheid en omdat zij geen tijdige reactie op de openbaar gepubliceerde opdracht op Tendernet heeft ontvangen een onrechtmatige opdracht heeft verstrekt. ProRail heeft schriftelijk excuses aangeboden dat per abuis deze non-compliance niet gemeld is aan het ministerie. ProRail doet er alles aan haar taken binnen de wettelijke kaders en daarmee ook binnen de Europese aanbestedingsrichtlijnen uit te voeren. Mocht een vergelijkbare casus zich voordoen, zal ProRail het ministerie daar zo spoedig mogelijk over informeren, zoals in de samenwerking gebruikelijk is.

5. Overige aspecten van de bedrijfsvoering

Op het vlak van informatiebeveiliging (IB) zijn in 2023 stappen gezet om de onvolkomenheid op te lossen. De Algemene Rekenkamer (AR) concludeerde in 2022 dat IenW op het gebied van risico- en incidentmanagement nog een aantal stappen moest zetten. Deze laatste stappen zijn inmiddels gezet:

Met deze maatregelen verwacht IenW de onvolkomenheid volledig op te lossen.

2. Lifecyclemanagement

Met de inspanningen die IenW heeft geleverd om te komen tot inzicht in het bestaande IT-landschap heeft de AR in het verantwoordingsonderzoek 2022 geconstateerd dat de onvolkomenheid is opgelost. In lijn met de plateau aanpak uit het plan van aanpak is LCM in 2023 verder ingericht en wordt de komende jaren steeds verder doorontwikkeld.

Directie Financiën en Integrale Bedrijfsvoering heeft het besluit genomen om privacy via de lijn aan de hand van 8 werkpakketten voor zowel de Bestuurskern als voor de beleids-DG’s in 2024 op volwassenheidsniveau 3 te krijgen. Het actualiseren van het verwerkingsregister valt binnen de scope van deze werkpakketten. Er zullen extra inspanningen geleverd worden en de voortgang zal in de concernsturingscyclus besproken worden. Ook is het onderwerp AVG opgenomen in de mandaatbrieven 2024 om extra inspanning te leveren voor de registratie van de (publieke en niet-publieke) verwerkingsactiviteiten.

Artificial Intelligence

De komst van generatieve Artificial Intelligence (AI) heeft de AI-wereld in een versnelling gegooid. Van noodbrieven, tot onderhandelingen van de Europese AI-act die vertraging opliepen. Als reactie daarop is een rijksbrede visie overhandigd aan de Kamer ( Kabinet presenteert visie op generatieve AI | Nieuwsbericht | Rijksoverheid.nl.) Tevens bereikte de EU een voorlopig politiek akkoord over de AI-act in december Voorlopig politiek akkoord EU-eisen ontwikkeling kunstmatige intelligentie | Nieuwsbericht | Rijksoverheid.nl. Dit zijn ontwikkelingen die ook het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat raken en waarop het ministerie actie moet ondernemen.

Momenteel wordt het gebruik van online beschikbare generatieve AI onderzocht binnen de Rijksoverheid. Het is immers niet goed te controleren of generatieve AI-toepassingen voldoen aan de geldende wetgeving. In een voorlopig standpunt omtrent het gebruik is gecommuniceerd dat het gebruik voorlopig wordt afgeraden. Echter zijn er zoveel soorten generatieve AI-toepassingen zijn, dat het gebruik bijna niet te vermijden is. Dit is ook belangrijk om in overweging te nemen. Het is immers goed om juist te leren werken met nieuwe technieken. Generatieve AI biedt ook mogelijkheden voor innovatie. Door de concerndirectie Informatiebeleid zijn voor IenW gebruiksregels opgesteld die helpen met het zo verantwoord mogelijk gebruik van generatieve AI op het werk.

Vanwege de impact en ontwikkelingen van AI wordt op aanvraag van de Bestuursraad in 2024 een AI-strategie voor IenW ontwikkeld. Hierin wordt visie gegeven aan thema’s zoals: (1) het verantwoord gebruik van AI, (2) het potentieel van AI, (3) het voorbereiden op AI incidenten en (4) kennisniveau omtrent AI. Daarnaast wordt de Europese AI-act geanalyseerd om te beoordelen welke stappen IenW moet zetten. De visie en impact analyse van de AI Act wordt in lijn gebracht met het verplichte AI Impact Assessment van IenW.

6. Fraude- en corruptierisico's

De rijksbegrotingsvoorschriften schrijven voor dat de belangrijkste materiële fraude- en corruptierisico's worden gerapporteerd inclusief de genomen maatregelen om deze te beheersen. De risico's die worden gerapporteerd zijn mede gebaseerd op de departementale risicoanalyse.

In het begrotingsjaar is een initiële risicoanalyse fraude- en corruptierisico's uitgevoerd door een werkgroep. Deze concludeert dat er binnen de geinterviewde beleidsdirecties van IenW aandacht is voor integriteit maar dat er nog onvoldoende expliciete aandacht is voor fraude- en corruptierisico's. Het grootste risico is het bevoordelen van bevriende partijen dat wordt ondervangen door vier ogen controle en functiescheiding. Bij de ILT is er expliciete aandacht voor corruptierisico's (er is geen aanwijzing dat deze manifest geworden zijn) door actief onderzoek te doen. Over de belangrijkste materiële risico's bij RWS rapporteerden we in de bedrijfsvoeringsparagraaf 2022. Bij RWS wordt op basis van de uitgevoerde fraude risicoanalyse geconstateerd dat de kans op de onderkende risico's "zelden" is, waarbij de risicoinschatting «Laag» of «Midden» is. Met betrekking tot de risico's waarbij de inschatting «Midden» is maakt dit risico deel uit van de interne audits. Op basis van deze risicoinschatting wordt geconcludeerd dat in 2023 geen aanvullende beheersmaatregelen nodig zijn. In de uitkomsten van de werkgroep die de initiële risicoanalyse heeft uitgevoerd wordt voorgesteld om de risicoanalyse jaarlijks te actualiseren en te agenderen in het Audit Committee van het departement.

Deel 2 Rijksbrede bedrijfsvoeringsonderwerpen

• 1. Grote lopende ICT projecten

Per 31 december 2023 heeft IenW 32 projecten op het Rijks ICT-dashboard vermeld met de status In uitvoering of Nog niet gestart.

Om de kans van slagen van Grote ICT-activiteiten te vergroten wordt een CIO-oordeel gegeven bij de start van een activiteit en op kritische momenten gedurende het project. In 2023 zijn er CIO-oordelen gegeven met aanbevelingen aan de opdrachtgever. Door het Adviescollege ICT-toetsing (AcICT) zijn in 2023 drie adviezen opgeleverd voor Common Highway Agency Rijkswaterstaat Model (CHARM) (Implementeren van een nieuw ICT-platform voor gebruik in verkeerscentrales), Vrachtwagenheffing (Introductie heffing waarmee het vrachtverkeer voor gereden kilometers gaat betalen) en BEST2DO (Vervangen en onderhouden van de bedienings- en besturingssystemen voor de Hartelkering en locomobiel van de Maeslantkering). Het AcICT maakt op basis van een risicoanalyse zelfstandig de afweging welke activiteiten worden getoetst. Naast de onderzoeken van het AcICT zet IenW bij ICT-activiteiten ook andere (interne en externe) toetsen in. De BIT-adviezen zijn openbaar en raadpleegbaar via de website van het AcICT.

2. Open standaarden en open source software

Naar aanleiding van de halfjaarlijkse meting naleving Internetstandaarden door Forum Standaardisatie is in 2023 een start gemaakt met het verbeteren van de positie van IenW. Deze actie is inmiddels in de concernsturing opgenomen om meer snelheid te genereren. In de Architectuurboard van IenW wordt de voortgang centraal gemonitord. Ondersteuning voor website eigenaren is ingeregeld en afspraken over vaststellen en aanspreken van die eigenaren zijn gemaakt. Tegelijkertijd neemt IenW een actievere positie in door met Forum voor standaardisatie af te stemmen over verbetering van standaarden en de toepassing ervan.

3. Betaalgedrag

Het ministerie voldoet aan de rijksbrede norm.

4. Evaluatie van het Audit Committee

In het verslagjaar is een zelfevaluatie uitgevoerd. Naar aanleiding daarvan is besloten om ook risicogericht aan onderwerpen als informatiebeleid en HRM aandacht te besteden en om een derde externe lid te werven.

5. Normenkader financieel beheer

In 2013 presenteerde de toenmalige minister van Financiën het gemeenschappelijk normenkader voor goed financieel beheer en een kaderstelling voor extern financieel toezicht bij instellingen die een publiek belang dienen. In 2023 is er geen wijziging geweest in het externe financieel toezicht door het ministerie.

6. Beheer projecten Nationaal Groeifonds

Bij één verstrekt voorschot van 9,9 miljoen ontbreekt de evaluatieinformatie waardoor niet vastgesteld kan worden of het voorschot terecht is uitbetaald. Bij het aangaan van een aantal subsidies is niet gecheckt of voldaan is aan de kostencategorieën van de Algemene GroepsVrijstellingsVerordening (AGVV). Bij de vaststelling kan dit worden gerepareerd als de controleprotocollen hierop worden aangepast. Bij één verstrekte subsidie is onvoldoende zichtbaar gemaakt dat de subsidieverlening aan de betreffende onderneming in overeenstemming is met de AGVV.

3. Belangrijke ontwikkelingen en verbeteringen in de bedrijfsvoering

1. Ontwikkelplan assetmanagement IenW

Naar aanleiding van de evaluatie van het rijksbrede verslaggevingsstelsel is het verbetervoorstel gedaan om te onderzoeken hoe assetmanagement in combinatie met het financieel waarderen en administreren van bezittingen, de informatievoorziening voor zowel externe als interne stakeholders kan versterken. Op 3 juli presenteerde IenW de jaarlijkse voortgangsrapportage, TK36200A nr 80, waarin verduidelijkt wordt wat er nog te doen is op weg naar de ambitie om voor assetmanagement voor wegen, vaarwegen en watersystemen te voldoen aan de internationale standaard voor assetmanagement: de ISO 55000.

2. Fiscale functie

Begin 2024 is een nieuw convenant horizontaal toezicht met de belastingdienst overeengekomen.

3. Beheer stikstofrechten RWS

De ADR heeft in haar interimrapportage 2023 onder andere gerapporteerd over het beheer van stikstofruimte door RWS. In 2023 is namelijk door de Tweede Kamer een motie aangenomen om geen boerderijen meer op te laten kopen door RWS ten behoeve van het kunnen salderen voor stikstof. Interbestuurlijk zijn afspraken gemaakt over de voorwaarden voor extern salderen, die zijn vastgelegd in beleidsafspraken en beleidsregels. RWS houdt zich aan deze regels. De ADR stelde dat het voor hun controle van belang is dat de waarde van de nog niet gebruikte salderingsruimte stikstof die RWS beheert tot uitdrukking komt in het jaarverslag IenW. Dit is door RWS in kaart gebracht en aan de ADR toegelicht. Op grond hiervan heeft de ADR geconcludeerd dat RWS de ADR in voldoende mate van informatie heeft voorzien, op basis waarvan er geen aanvullende informatie in het jaarverslag behoeft te worden opgenomen.