De verticale toelichting bevat een cijfermatig overzicht van de budgettaire ontwikkelingen in 2023 sinds het opstellen van de ontwerpbegroting 2023.
De verticale toelichting onderscheidt drie categorieën bijstellingen:
– Autonoom: voornamelijk bijstellingen als gevolg van de actualisering van de zorguitgaven op basis van cijfers van Zorginstituut Nederland en de NZa en bijstellingen op basis van de actuele macro-economische inzichten van het Centraal Planbureau (CPB).
– Beleidsmatig: bijstellingen die verband houden met beleidswijzigingen.
– Technisch: overhevelingen tussen financieringsbronnen/domeinen.
De afzonderlijke posten worden toegelicht als het hiermee gemoeide bedrag hoger is dan € 10 miljoen.
Tabel 5 laat vanaf de stand ontwerpbegroting 2023 de verticale ontwikkeling van de zorguitgaven en -ontvangsten op grond van de Zvw zien. Onder de tabel is een toelichting op de verschillende posten opgenomen.
2023 | |
|---|---|
Bruto Zvw-uitgaven ontwerpbegroting 2023 | 58.946,5 |
Bijstellingen | |
Autonoom | ‒ 1.092,5 |
Actualisering Zvw-uitgaven (zie tabel 5A) | ‒ 1.020,9 |
Loon- en prijsontwikkeling | ‒ 71,6 |
Beleidsmatig | ‒ 11,6 |
Afstel GVS-modernisering | 140,0 |
Dekking afstel GVS: Overschot LPO genees- en hulpmiddelen | ‒ 140,0 |
Paramedische herstelzorg covid | 21,0 |
Overboeking prijsbijstelling | 31,6 |
Inzet prijsbijstelling voor knelpunten | ‒ 31,6 |
IZA-transformatiemiddelen premie (coalitieakkoordmiddelen Integraal Zorgakkoord en Juiste zorg op de juiste plek) | 195,7 |
Kasschuif Transformatiemiddelen IZA | ‒ 200,0 |
Overig beleidsmatig | ‒ 28,3 |
Totaal bijstellingen | ‒ 1.104,1 |
Bruto Zvw-uitgaven jaarverslag 2023 | 57.842,3 |
Zvw-ontvangsten ontwerpbegroting 2023 | 3.338,1 |
Bijstellingen | |
N.v.t. | N.v.t. |
Totaal bijstellingen | 0,0 |
Zvw-ontvangsten jaarverslag 2023 | 3.338,1 |
Netto Zvw-uitgaven ontwerpbegroting 2023 | 55.608,4 |
Bijstellingen in de netto Zvw-uitgaven | ‒ 1.104,1 |
Netto Zvw-uitgaven jaarverslag 2023 | 54.504,3 |
1 Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. | |
Toelichting
Autonoom
Actualisering Zvw-uitgaven
Bijstellingen ontwerpbegroting 2024 | Bijstellingen 2e suppletoire begroting 2023 t.o.v. ontwerpbegroting 2024 | Bijstellingen jaarverslag 2023 t.o.v. 2e suppletoire begroting 2023 | Totaal bijstellingen t.b.v. jaarverslag 2023 | |
|---|---|---|---|---|
Eerstelijnszorg | ‒ 44,4 | 4,7 | 11,1 | ‒ 28,6 |
Tweedelijnszorg | ‒ 162,2 | ‒ 128,9 | 187,6 | ‒ 103,5 |
Geneeskundige geestelijke gezondheidszorg | 60,6 | 13,7 | 36,0 | 110,3 |
Apotheekzorg en hulpmiddelen | ‒ 21,7 | ‒ 39,9 | 5,5 | ‒ 56,1 |
Wijkverpleging | ‒ 811,8 | ‒ 22,7 | ‒ 3,5 | ‒ 838,0 |
Ziekenvervoer | 20,3 | ‒ 12,1 | 3,8 | 12,0 |
Opleidingen | 0,0 | ‒ 50,0 | 0,0 | ‒ 50,0 |
Grensoverschrijdende zorg | ‒ 26,9 | 42,7 | ‒ 12,6 | 3,2 |
Transformatiemiddelen IZA | 0,0 | 0,0 | ‒ 70,3 | ‒ 70,3 |
Totaal | ‒ 986,0 | ‒ 192,5 | 157,6 | ‒ 1.020,9 |
1 Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. | ||||
Bron: VWS, Zorginstituut Nederland en NZa. | ||||
In tabel 5A is het onderdeel ‘Actualisering Zvw-uitgaven’ uit tabel 5 uitge splitst. Op basis van ramingen van Zorginstituut Nederland en de NZa zijn de Zvw-uitgaven 2023 geactualiseerd. Voor het jaar 2023 is in de ontwerpbegroting 2024 een neerwaartse bijstelling van € 986 miljoen gerapporteerd en in de 2e suppletoire begroting 2023 een aanvullende neerwaartse bijstelling van € 192,5 miljoen. Ten opzichte daarvan vindt er in dit jaarverslag een verhoging van de geraamde Zvw-uitgaven plaats van € 157,6 miljoen. Bij de IZA-sectoren is sprake van € 225,6 miljoen hogere uitgaven, terwijl bij de niet-IZA-sectoren juist sprake is van € 67,9 miljoen lagere uitgaven.
Loon- en prijsontwikkeling
De raming van de loon- en prijsontwikkeling is aangepast op basis van actuele macro-economische inzichten van het Centraal Planbureau (CPB). De neerwaartse bijstelling in 2023 met € 71,6 miljoen is het gevolg van de jaarlijkse technische aanpassing van de grondslag van de loon- en prijsontwikkeling. De totale loon- en prijsbijstelling 2023 die aan de Zvw is toebedeeld, bedraagt € 4,2 miljard.
Beleidsmatig
Afstel GVS-modernisering
Dit betreft een besparingsverlies door het afstel van de maatregel modernisering geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS).
Dekking afstel GVS: Overschot LPO genees- en hulpmiddelen
Het besparingsverlies dat ontstaat door het afstel van de maatregel modernisering GVS is in 2023 gedekt uit onbenutte ruimte in het budget voor de loon- en prijsontwikkeling binnen de sectoren apotheekzorg en hulpmiddelen.
Paramedische herstelzorg covid
De regeling paramedische herstelzorg is verlengd tot 1 januari 2025, zodat ook de patiënten die sinds het najaar 2022 besmet zijn, gebruik kunnen maken van deze regeling. Voor het deel van de verlening dat betrekking heeft op 2023 is € 21 miljoen opgenomen. Het Zorginstituut zal met duiding en advies komen over de effectiviteit van paramedische herstelzorg, waarna de minister een besluit zal nemen over opname in het basispakket per 1 januari 2025. In totaal is er in 2023 bij fysiotherapie voor de voorwaardelijke toelating paramedische herstelzorg covid € 64,0 miljoen uitgegeven.
Overboeking prijsbijstelling
Dit betreft de overheveling van middelen voor prijsbijstelling vanuit de begrotingsgefinancierde zorguitgaven.
Inzet prijsbijstelling voor knelpunten
De overgehevelde middelen voor prijsbijstelling worden intertemporeel ingezet als (onderdeel van de) dekking voor het besparingsverlies bij de maatregel sturing op doelmatigheid via de tarieven, afstel GVS-modernisering en paramedische herstelzorg covid binnen de Zvw (zie hiervoor) en voor de EMB-regeling en VG7 (gehandicaptenzorg) binnen de Wlz (zie paragraaf 3.2.1).
IZA-transformatiemiddelen premie (coalitieakkoordmiddelen Integraal Zorgakkoord en Juiste zorg op de juiste plek)
Middelen die op de aanvullende post bij het Ministerie van Financiën stonden gereserveerd voor het Integraal Zorgakkoord en Juiste zorg op de juiste plek zijn naar het Uitgavenplafond Zorg overgeheveld om uitvoering te geven aan het coalitieakkoord en het Integraal Zorgakkoord (IZA). IZA-partijen kunnen impactvolle transformatieplannen indienen bij de marktleider zorgverzekeraar om aanspraak te maken op deze middelen. Het transformatieplan moet dan voldoen aan het beoordelingskader voor impactvolle transformaties. Bij de vaststelling van het macroprestatie-bedrag 2023 was rekening gehouden met een bedrag van € 280 miljoen aan transformatiemiddelen. Een deel hiervan was bij ontwerpbegroting 2023 nog niet budgettair verwerkt. Middels de mutatie van € 196 miljoen in 2023 is dat alsnog gedaan bij de 1e suppletoire begroting.
Kasschuif Transformatiemiddelen IZA
Bij de ontwerpbegroting 2024 was de verwachting dat de uitgaven voor transformatiemiddelen IZA in 2023 € 80 miljoen zouden zijn. De resterende transformatiemiddelen voor 2023 zijn door een kasschuif beschikbaar gebleven voor het verwezenlijken van de IZA-opgave. De uitgaven voor transformatiemiddelen in 2023 waren op basis van actuele inzichten uiteindelijk met € 10 miljoen nog aanzienlijk lager dan de verwachting ten tijde van de ontwerpbegroting.
Overig beleidsmatig
Op de sector Nominaal en onverdeeld Zvw staan zowel tijdelijke middelen gereserveerd als ook taakstellingen geparkeerd die op een later moment worden doorgesluisd naar andere sectoren. Ook wordt op deze sector de beschikbare groeiruimte voor niet-IZA-sectoren tijdelijk gezet alvorens deze op een later moment wordt verdeeld over die sectoren. Een deel van deze middelen is in 2023 niet benodigd en valt vrij.
In tabel 6 worden de financiële bijstellingen in 2023 tussen de ontwerpbegroting 2023 en het jaarverslag 2023 per deelsector weergegeven. Het beeld voor 2023 is geactualiseerd bij de 1e suppletoire begroting 2023, de ontwerpbegroting 2024, de 2e suppletoire begroting 2023 en nu bij het jaarverslag 2023.
In aanvulling op de toelichting op hoofdlijnen in paragraaf 3.1.1 wordt de toelichting op de bijstellingen per deelsector in het verdiepingshoofdstuk als open data beschikbaar gesteld op: Overzicht Datasets | Ministerie van Financiën - Rijksoverheid (rijksfinancien.nl). Hierin worden de financiële bijstellingen per deelsector tussen de ontwerpbegroting 2023 en het jaarverslag 2023 gepresenteerd en toegelicht.
Stand ontwerpbegroting 2023 | Bijstelling | Stand Jaarverslag 2023 | |
|---|---|---|---|
Eerstelijnszorg | 7.168,8 | 524,7 | 7.693,5 |
Huisartsenzorg | 3.689,4 | 288,5 | 3.977,9 |
Multidisciplinaire zorgverlening | 759,2 | 58,5 | 817,7 |
Tandheelkundige zorg | 864,1 | 65,2 | 929,3 |
Paramedische zorg | 1.001,4 | 78,8 | 1.080,2 |
Verloskunde | 287,1 | 13,9 | 300,9 |
Kraamzorg | 369,5 | 6,9 | 376,4 |
Zorg voor zintuiglijk gehandicapten | 198,1 | 13,0 | 211,1 |
Tweedelijnszorg | 29.109,6 | 2.061,0 | 31.170,6 |
Medisch-specialistische zorg | 26.200,6 | 1.829,6 | 28.030,2 |
Geriatrische revalidatiezorg en eerstelijnsverblijf | 1.279,0 | ‒ 17,5 | 1.261,5 |
Beschikbaarheidbijdragen academische zorg | 879,9 | 63,9 | 943,8 |
Beschikbaarheidbijdragen overig medisch-specialistische zorg | 193,0 | 31,4 | 224,3 |
Overig curatieve zorg | 557,2 | 153,6 | 710,7 |
Geneeskundige geestelijke gezondheidszorg | 4.619,9 | 403,1 | 5.022,9 |
Apotheekzorg en hulpmiddelen | 6.602,4 | 703,1 | 7.305,5 |
Apotheekzorg | 4.794,4 | 603,9 | 5.398,4 |
Hulpmiddelen | 1.808,0 | 99,1 | 1.907,1 |
Wijkverpleging | 3.801,6 | ‒ 590,7 | 3.210,8 |
Ziekenvervoer | 924,3 | 67,4 | 991,7 |
Ambulancezorg | 792,5 | 68,0 | 860,5 |
Overig ziekenvervoer | 131,8 | ‒ 0,6 | 131,2 |
Opleidingen | 1.563,1 | 65,4 | 1.628,5 |
Grensoverschrijdende zorg | 745,7 | 63,5 | 809,1 |
Transformatiemiddelen IZA | 0,0 | 9,7 | 9,7 |
Nominaal en onverdeeld Zvw | 4.411,1 | ‒ 4.411,1 | 0,0 |
Bruto Zvw-uitgaven | 58.946,5 | ‒ 1.104,1 | 57.842,3 |
Eigen betalingen Zvw | 3.338,1 | 0,0 | 3.338,1 |
Netto Zvw-uitgaven | 55.608,4 | ‒ 1.104,1 | 54.504,3 |
1Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. | |||
Bron: VWS, Zorginstituut Nederland en NZa. | |||
Figuur 3: Samenstelling van de bruto Zvw-uitgaven 2023 (in miljarden euro’s).
In het Integraal Zorgakkoord (IZA) zijn voor de medisch-specialistische zorg (MSZ), geestelijke gezondheidszorg (GGZ), wijkverpleging, huisartsenzorg en multidisciplinaire zorg (MDZ) budgettaire kaders afgesproken en vastgelegd waarbinnen de zorgkosten zich in de periode 2023 t/m 2026 kunnen ontwikkelen.
De beschikbare macrokaders voor 2023 zijn sinds de ontwerpbegroting 2023 aangevuld met een indexatie voor de loon- en prijsontwikkeling. Daarnaast zijn bij de MSZ technische mutaties verwerkt.
Tabel 7 geeft voor de verschillende IZA-sectoren de voorlopige stand van de uitgaven in 2023 weer, afgezet tegen de afgesproken financiële kaders op basis van de bestuurlijke akkoorden. Uitgaven op basis van de prestatie corona-gerelateerde meerkosten zijn uitgezonderd van de regelgeving omtrent het macrobeheersinstrument102. Dit betekent dat deze meerkosten niet meetellen bij de bepaling van over- en onderschrijdingen van de IZA-sectoren.
MSZ | Huisartsen 2/ MDZ | GGZ | Wijkverpleging 3 | |
|---|---|---|---|---|
Stand kaders HLA-sectoren bij ontwerpbegroting 2023 | 26.200,6 | 4.463,3 | 4.619,9 | 3.801,6 |
Mutaties sindsdien: | ||||
- Loon- en prijsbijstelling tranche 2023 | 1.934,4 | 302,7 | 292,8 | 240,9 |
- Correctie overheveling expertiseconsult | 0,2 | |||
- Verdeling valpreventemiddelen | 6,3 | |||
Stand kaders HLA-sectoren bij jaarverslag 2023 | 28.135,3 | 4.766,0 | 4.912,7 | 4.048,8 |
Voorlopige realisatie HLA-sectoren | 28.030,2 | 4.795,6 | 5.022,9 | 3.210,8 |
Niet-relevant voor mbi-afrekening: | ||||
- Corona gerelateerde meerkosten | ‒ 118,8 | |||
Voorlopige uitgaven relevant voor bestuurlijk akkoord | 27.911,4 | 4.795,6 | 5.022,9 | 3.210,8 |
Verschil relevant voor realisatie bestuurlijke akkoorden | ‒ 223,9 | 29,6 | 110,2 | ‒ 838,0 |
1 Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. | ||||
2 Conform afspraken met de veldpartijen in het IZA huisartsenzorg worden de ROS-gelden niet opgenomen in het kader en de afrekening. Hiervoor wordt gecorrigeerd in deze tabel. | ||||
3 Via IZA-fonds wijkverpleging is € 75 miljoen euro beschikbaar. Dit bedrag maakt geen deel uit van de hierboven gepresenteerde uitgaven. Rekening houdend met deze extracomptabele uitgaven komt de onderschrijding van de wijkverpleging uit op € 763,0 miljoen. | ||||
Bron: VWS, Zorginstituut Nederland en NZa. | ||||
Door de grote onderschrijding bij de wijkverpleging komt de totale onderschrijding van de IZA-sectoren uit op € 922,0 miljoen.
De afzonderlijke mutaties en de actuele macrokaders voor de betreffende sectoren zijn terug te vinden in het verdiepingshoofdstuk dat beschikbaar wordt gesteld op: Overzicht Datasets | Ministerie van Financiën - Rijksoverheid (rijksfinancien.nl).
Stand van zaken transformatiemiddelen
Voor de partijen die deelnemen aan het IZA zijn in aanvulling op de beschikbare kaders, transformatiemiddelen beschikbaar. Aan transformatiemiddelen is in de periode 2023-2027 in totaal € 2,8 miljard beschikbaar. Een deel van de transformatiemiddelen IZA is overgeheveld naar de VWS-begroting, omdat in een aantal gevallen financiering via VWS logischer is dan via een zorgverzekeraar. Het gaat intertemporeel om circa € 0,4 miljard. De middelen via de VWS-begroting worden ingezet om randvoorwaarden te creëren voor impactvolle transformaties. Om aanspraak te maken op de transformatiemiddelen binnen de Zvw kunnen IZA-partijen plannen voor impactvolle transformaties indienen bij de zorgverzekeraars. Omdat in 2023 veel plannen nog in ontwikkeling waren is slechts € 10 miljoen benut.
De ontwikkeling van de uitgaven binnen de sectoren van het IZA wordt gemonitord via kwartaalrapportages van het Zorginstituut en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). De uitgaven van de transformatiemiddelen worden elk kwartaal gemonitord door de NZa en Zorgverzekeraars Nederland. De ontwikkelingen worden besproken in het bestuurlijk overleg IZA.
Stand van zaken fonds wijkverpleging
ActiZ, Zorgthuisnl en ZN hebben afspraken gemaakt over de inzet van het IZA-fonds wijkverpleging. Dit fonds is bedoeld om de toegankelijkheid van de wijkverpleging te verbeteren. In totaal is hiervoor € 75 miljoen beschikbaar. Het fonds draagt bij aan initiatieven die aansluiten op de werkagenda met betrekking tot de wijkverpleging, zoals opgenomen in het IZA. Het gaat hierbij om initiatieven die inzetten op passende zorg, werkplezier in de wijkverpleging, aanpak van regeldruk en arbeidsbesparend werken. De middelen van het fonds wijkverpleging worden rechtstreeks door de zorgverzekeraars gefinancierd en verstrekt. De € 75 miljoen uitgaven van het IZA-fonds wijkverpleging zijn niet meegenomen in de € 838 miljoen onderschrijding van tabel 7, omdat de uitgaven extracomptabel zijn.