INHOUDSOPGAVE

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikelen 1 en 2 (uitgaven en ontvangsten)

De begrotingen die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begroting van het Fonds economische structuurversterking voor het jaar 2000 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2000. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2001.

Met de vaststelling van deze wetsartikelen wordt de in de begrotingsstaat opgenomen begroting van de uitgaven en de ontvangsten voor het jaar 2000 vastgesteld. De in die begroting opgenomen begrotingsartikelen worden door middel van een algemene toelichting en een toelichting per begrotingsartikel toegelicht in de onderdelen B en C van deze memorie van toelichting.

Het advies van de Raad van State wordt niet openbaar gemaakt op grond van het bepaalde in artikel 25a, derde lid, onder b, van de Wet op de Raad van State.

B. ALGEMENE TOELICHTING BIJ DE BEGROTING

1. INLEIDING

Bij wet van 21 december 1995 is het Fonds economische structuurversterking (Fes) ingesteld (Wet Fonds economische structuurversterking, Stb. 1996, 51 en 52). Het fonds is een begrotingsfonds conform de Comptabiliteitswet en heeft als doel het financieren van investeringsprojecten van nationaal belang waarmee beoogd wordt de economische structuur te versterken. Hiertoe worden vanuit het fonds bijdragen toegekend aan andere begrotingshoofdstukken ter financiering van dergelijke projecten. Het Fes is dus een verdeelfonds, de feitelijke projectuitgaven worden geraamd op de andere begrotingshoofdstukken.

De voeding van het fonds bestaat tot en met 1998 uit bepaalde aardgasbaten, de common area baten, andere voor het fonds te bestemmen ontvangsten uit de winning van aardgas, opbrengsten uit het vervreemden van bepaalde vermogensbestanddelen van het Rijk en uit overige ontvangsten. Met ingang van 1999 bestaat de voeding van het fonds uit 41,5% van de aardgasbaten (niet-belasting middelen) en de opbrengsten uit hoofde van de rentevrijval die plaatsvindt als gevolg van het in mindering brengen op de staatsschuld van vervreemdingen van vermogensbestanddelen, minus de daarmee samenhangende derving van dividendontvangsten. De wijziging van de Fes-wet die met de aangepaste voedingssystematiek samenhangt wordt binnenkort aangeboden aan de Staten-Generaal.

2. UITGAVEN

2.1. Investeringsimpuls '94 en MARIN

Bij Voorjaarsnota 1993 is besloten tot een Investeringsimpuls van in totaal f 5 mld in de periode 1994–1998 voor de versterking van de economische structuur. De impuls heeft betrekking op projecten in de sfeer van verkeer en vervoer (f 4250 mln), bodemsanering (f 500 mln) en kennisinfrastructuur (f 250 mln). Voor de projecten op het terrein van verkeer en vervoer is binnen het fonds f 1500 mln gereserveerd voor de financiële doorloop ná 1998 en f 700 mln om de gevolgen van prijsstijgingen op te vangen. Aangezien de prijsbijstelling in de afgelopen jaren door Verkeer en Waterstaat zelf is opgevangen, is in overleg met Verkeer en Waterstaat besloten deze middelen aan te wenden voor het tekort in de Europese bijdrage verkeer en vervoer projecten (330 mln) en prijsbijstelling voorfinanciering Betuweroute en Hoge Snelheidslijn (f 370 mln). Hiermee bedraagt de totale Fes-bijdrage in de Investeringsimpuls per saldo f 6830 mln (inclusief f 330 mln ten behoeve van dekking lagere Europese bijdrage), waarvan tot en met 1998 f 4724,5 mln uit het fonds is uitgekeerd.

Het kabinet heeft bij Voorjaarsnota 1996 besloten om aan de projecten voor kennisinfrastructuur het investeringsplan voor het Maritiem Research Instituut Nederland (MARIN) toe te voegen. Het betreft hier een bijdrage in investeringen in hardware met een totale omvang van f 100 mln. Hiervan is tot en met 1998 f 69,0 mln door het fonds uitgekeerd.

2.2. Betuweroute en Hogesnelheidslijn

De feitelijke projectuitgaven van de Betuweroute en de Hogesnelheidslijn-Zuid worden geraamd op de begroting van het Infrastructuurfonds. Ten aanzien van de Betuweroute is reeds in 1995 een positief besluit genomen door het parlement. Ten aanzien van de HSL-Zuid heeft het kabinet zich in de PKB-3 in mei 1996 uitgesproken voor het voorkeurstracé uit de PKB-1, met een aantal inpassingsmaatregelen naar aanleiding van het gevoerde bestuurlijk overleg en de discussies rondom het Groene Hart.

Voor deze projecten is in het fonds f 13 532 mln geraamd, waarvan tot en met 1998 f 1432,1 mln is uitgekeerd. In de raming is vooralsnog uitgegaan van f 1200 mln prijsbijstelling en f 3561 mln voorfinanciering van de private financiering van Betuweroute en Hoge Snelheidslijn. Voor de prijsbijstelling voor de voorfinanciering private financiering is maximaal beschikbaar f 370 mln, zijnde het restant uit de reservering van de prijsbijstelling Investeringsimpuls 1994 (zie paragraaf 2.1). De totale raming voor Betuweroute en Hogesnelheidslijn stijgt hierdoor naar f 13 902 mln.

2.3. Samen werken aan bereikbaarheid (SWAB)

Van de ontvangsten uit hoofde van het tussenvonnis in het common area geschil is in de ontwerpbegroting 1998 f 1305 mln ingezet voor investeringen in het kader van bereikbaarheid. Hiervan is in 1998 f 314,5 mln uit het fonds uitgekeerd.

2.4. Extra impuls

In de brief van 31 maart 1998 betreffende de Impuls voor de ruimtelijk-economische structuur (Kamerstukken II 1997/98, 25 017 nr. 6) heeft het kabinet aan een aantal verkeer- en vervoerprojecten middelen toegekend uit het Fes. In totaal is hiertoe in het Fes een bijdrage geraamd van f 1891 mln, waarvan in 1998 f 28,2 mln uit het fonds is uitgekeerd.

2.5. Investeringsimpuls '98

Het Regeerakkoord bevat een investeringspakket dat, voorzover het Fes-waardige projecten betreft, via het fonds gefinancierd wordt. Het gaat hierbij om een totaalbedrag in de periode 1999 tot en met 2010 van f 15 240 mln via het Fes. De concrete uitwerking van het pakket naar projecten vindt plaats in de ICES (Interdepartementale Commissie Economische Structuur). In verband hiermee is in deze begroting een post Nog te verdelen (uitgavenartikel 01.07) geraamd. Op basis van besluitvorming over individuele projectvoorstellen in de ICES, worden bijdragen van de post Nog te verdelen overgeboekt naar de nieuwe post Investeringsimpuls '98 (uitgavenartikel 01.08).

2.6. Kasplafond

De totale geraamde fondsuitgaven in enig jaar mogen niet hoger zijn dan de totale voor dat jaar geraamde ontvangsten, minus 10% van de voor dat jaar geraamde ontvangsten uit de aardgasbaten (de zogenaamde buffer)1 , plus het eindsaldo van het jaar ervoor. Bij confrontatie van het kasplafond met de in deze ontwerp-begroting geraamde uitgaven blijkt dat de uitgaven onder het plafond blijven.

2.7 Toezeggingen

De fondsbeheerders kunnen ten laste van het fonds toezeggingen doen voor bijdragen aan begrotingshoofdstukken. In deze toezeggingsbrieven is aangegeven onder welke voorwaarden de bijdrage beschikbaar wordt gesteld en hoe de verantwoording dient te geschieden. Tot nu toe zijn op deze wijze de volgende toezeggingen geformaliseerd:

3. ONTVANGSTEN

De tot en met 1996 ten gunste van het Fes gekomen opbrengsten uit de verkoop van staatsdeelnemingen (f 5712 mln uit verkoop KPN en f 1488 mln uit verkoop DSM) dekken exact de financieringsbehoefte van de Investeringsimpuls uit 1994 van f 7200 mln.

Uit hoofde van het tussenvonnis met betrekking tot het common area overbeleveringsgeschil tussen Brigitta en NAM is f 2505,4 mln in het Fes gestort. Van de resterende ontvangsten zal conform de nieuwe voedingssystematiek de rentevrijval ten gunste van het Fes worden gebracht.

Ten slotte is in 1998 f 1332,4 mln ontvangen uit de veiling van etherfrequenties. Met ingang van 1999 zullen bij eenmalige opbrengsten in de vermogenssfeer conform het Regeerakkoord de vrijvallende rentelasten (na aftrek van eventuele dividendderving) in het Fes worden gestort.

De ontvangsten van het fonds uit hoofde van aardgas zijn net als in de begroting 1999, ook in deze ontwerpbegroting geraamd op basis van de in het Regeerakkoord aangekondigde, nieuwe voedingssystematiek. Vanaf 1999 zijn deze niet meer gebaseerd op het extra exportvolume (ten opzichte van het Plan Gasafzet 1990), maar op een vast percentage van de totale niet-belasting ontvangsten uit aardgas van 41,5%. Over de periode tot 2010 is deze wijziging van de voedingssystematiek budgettair neutraal.

4. TOTAALOVERZICHT VAN HET FONDS

Het jaarsaldo is het batig (nadelig) saldo van uitgaven en ontvangsten over het betreffende begrotingsjaar. Het cumulatief saldo is het batig (nadelig) saldo tot en met het betreffende begrotingsjaar. Dit laatste saldo is als batig (nadelig) saldo opgenomen in de saldi artikelen van de Fes-begroting. De gasbaten in de periode 2005 tot en met 2010 zijn evenals in de begroting 1999 gebaseerd op een dollarkoers van f 1,85 en een olieprijs van 17,5$ per vat.

Uit de meerjarige doorkijk in bovenstaande tabel blijkt dat het fonds bij deze ramings veronderstellingen1 in 2010 een nadelig saldo heeft van f 361 mln. Dit negatieve saldo zal worden opgevangen met extra ontvangsten of met een herprioritering binnen de uitgaven.

5. FINANCIEEL BEHEER

In de begroting 2000 van het Fes worden conform het invoeringstraject Euro tevens ramingen in Euro's gepresenteerd. In de financiële administratie van het Fes is hiertoe een geautomatiseerde conversie van de raminggetallen in guldens naar ramingsgetallen in Euro's opgenomen.

C. TOELICHTING PER BEGROTINGSARTIKEL

1. UITGAVEN

01 Bijdragen van het fonds aan andere begrotingen

Artikel 01.01 Bijdragen aan de begroting van het Infrastructuurfonds in het kader van verkeer & vervoer

Op dit artikel worden de bijdragen geraamd aan het Infrastructuurfonds ten behoeve van het onderdeel verkeer en vervoer uit de Investeringsimpuls '94. Met ingang van de begroting 1998 worden deze uitgaven binnen het Infrastructuurfonds geraamd op de uitgavenartikelen 01.01, 01.02, 01.03 en 02.02.

Bij de geraamde bijdragen ten laste van dit artikel is geen expliciete prijsbijstelling zichtbaar. Wel wordt binnen het totaal voor deze bijdragen beschikbare bedrag een reservering aangehouden voor prijsstijgingen. Van deze reservering is f 330 mln opgenomen in de uitgavenraming 2004 voor verkeer en vervoer projecten, als dekking voor lager uitvallende Europese bijdragen (zie paragraaf 2.1 memorie van toelichting). De resterende f 370 mln is bestemd voor prijsbijstelling op de voorfinanciering van de private financiering van de Betuweroute en de Hoge Snelheidslijn (zie artikel 01.08).

Artikel 01.02 Bijdragen aan andere begrotingen in het kader van bodemsanering

In het kader van het onderdeel bodemsanering is f 300 mln beschikbaar voor de ontwikkeling van VINEX-woningbouwprojecten. Hiervan is tot en met 1998 f 63,4 mln via de begroting van VROM aan de betrokken provincies en stadsgewesten beschikbaar gesteld. Voor een nadere toelichting op deze uitgaven wordt verwezen naar uitgavenartikel 05.16.05 van de ontwerpbegroting 2000 van VROM.

Daarnaast is f 200 mln beschikbaar voor bodemsanering in verband met infrastructuur-projecten. Hiervan is f 150 mln bestemd voor onvoorziene uitgaven bij de uitvoering van de verkeer en vervoerprojecten uit de Investeringsimpuls '94 en voor VINEX-infrastructuurprojecten. De resterende f 50 mln zal met name worden ingezet voor bodemsanering van percelen van de NS ten behoeve van de ontwikkeling van stationslocaties. Van deze middelen is tot en met 1998 f 64,8 mln uit het FES bijgedragen. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar uitgavenartikel 04.02 van de ontwerpbegroting van het Infrastructuurfonds.

Artikel 01.03 Bijdragen aan andere begrotingen in het kader van kennisinfrastructuur

Op dit artikel worden de bijdragen geraamd voor het onderdeel kennisinfrastructuur van de Investeringsimpuls '94 en voor het bij Voorjaarsnota 1996 toegevoegde MARIN-project. In het totaal gaat het om een bedrag van f 350 mln. De Investeringsimpuls loopt tot en met 1998. Omdat bij enkele van de onder de impuls vallende projecten de eindafrekening zal plaatsvinden in 1999, zijn er voor dat jaar nog bedragen geraamd.

Voor een nadere toelichting op de verschillende projecten wordt verwezen naar de ontwerp-begrotingen van de departementen waarin de uitgaven voor deze projecten zijn opgenomen.

Artikel 01.04 Overige bijdragen vanuit het fonds

Op dit artikel worden de bijdragen geraamd aan het Infrastructuurfonds voor de Betuweroute (BR) en de Hogesnelheidslijn (HSL). Op dit artikel wordt tevens prijsbijstelling geraamd over de Fes-bijdragen aan deze twee projecten.

De uitgaven aan de BR en de HSL worden op het Infrastructuurfonds geraamd op de artikelen 03.02 en 03.03.

Toelichting op de mutatie

Door een actualisatie van de ramingen voor de uitvoering van de aanleg van de Betuweroute heeft een kasritmeaanpassing plaatsgevonden binnen het totaal van de voor het project uit het Fes beschikbare middelen.

De mutatie in 2003 betreft voor f 586 mln de overheveling van de bedragen ten behoeve van de voorfinanciering Betuweroute en Hoge Snelheidslijn naar de reeks voor bereikbaarheid (artikel 01.08). Deze mutatie geeft uitdrukking aan het feit dat binnen het Infrastructuurfonds, in het bijzonder in relatie tot de aan bereikbaarheid gelieerde middelen, zal worden gekomen tot de gewenste uitgaven voor voorfinanciering van de private financiering Betuweroute en Hoge Snelheidslijn.

De overige mutaties in de jaren 1999, 2001, 2002 en 2003 betreffen de toekenning van de prijsbijstelling over 1999 aan de ramingen voor de Betuweroute en de Hogesnelheidslijn. In totaal wordt als prijsbijstelling aan de raming voor beide projecten een bedrag van f 115 mln toegevoegd (inclusief de ramingen voor 2005 en 2006).

Artikel 01.06 Bijdragen aan de begroting van het Infrastructuurfonds in het kader van SWAB

Op dit artikel worden met ingang van deze ontwerpbegroting de bijdragen geraamd aan het Infrastructuurfonds ten behoeve van het SWAB (samen werken aan bereikbaarheid). In de begroting van het Infrastructuurfonds worden deze uitgaven geraamd op de uitgavenartikelen 01.02, 01.03 en 02.02.

Artikel 01.07 Nog te verdelen

Op dit artikel worden de middelen geraamd voor het in het Regeerakkoord aangekondigde investeringspakket, voor zover het Fes-waardige projecten betreft. De concrete invulling van het pakket wordt in de Interdepartementale Commissie Economische Structuur (ICES) voorbereid. Inmiddels zijn dertien projectplannen voor de periode 1999 tot en met 2002 door de commissie goedgekeurd. De voor deze projectplannen gereserveerde gelden zijn overgeheveld naar het bij Voorjaarsnota geïntroduceerde artikel 01.08 Investeringsimpuls 1998. Bij Miljoenennota zijn bijdragen voor de kennisprojecten Nationaal Initiatief Duurzame Ontwikkeling, Watergraafsmeer en Technocentra overgeheveld. Op artikel 01.07 worden op dit moment nog de volgende bijdragen gereserveerd:

Toelichting op de mutatie

Voor de jaren 1999 tot en met 2002 vindt een overheveling plaats naar artikel 01.08 Investeringimpuls 1998, voor projecten die door de ICES zijn goedgekeurd. De mutatie in 2003 betreft de proportionele reservering voor de jaren 2003 tot en met 2010 voor de nog niet uitgewerkte onderdelen van de Investeringsimpuls 1998.

Artikel 01.08 Investeringsimpuls 1998

Op dit artikel worden de bijdragen geraamd voor door de Interdepartementale Commissie Economische Structuur (ICES) goedgekeurde projectvoorstellen. De projectvoorstellen zijn onderdeel van het in het Regeerakkoord aangekondigde investeringspakket. De begunstigde departementen zullen in 1999 van de FES beheerders een formele bevestiging ontvangen terzake de voor de projecten gereserveerde gelden. Voor 2003 zijn nog geen bijdragen toegedeeld behoudens de reeks bereikbaarheid/voorfinanciering, omdat over de verdeling van de voor de periode 2003–2010 in het Regeerakkoord voor de onderdelen kennis en milieu vermelde bedragen nog geen besluitvorming heeft plaatsgevonden. Op basis van de huidige besluitvorming worden de volgende bijdragen geraamd:

Toelichting op de mutatie

De met ingang van het jaar 2003 geraamde bijdrage aan het Infrafonds ten behoeve van de voorfinanciering van de private financiering wordt overgeheveld van het onderdeel Overige bijdragen vanuit het fonds (artikel 01.04) naar onderhavig artikel (zie toelichting op artikel 01.04). In lijn met ICES-besluitvorming wordt over de voorfinanciering van de private financiering een prijsbijstelling uitgekeerd door het Fes, uit de voor prijsbijstelling V&V Investeringsimpuls resterende middelen (maximaal f 370 mln).

02 Saldi

Artikel 02.01 Voordelig eindsaldo

Op dit artikel wordt het voordelig eindsaldo geraamd. Het voordelig eindsaldo is gelijk aan het positieve verschil in enig jaar tussen de ontvangsten inclusief batig beginsaldo en de uitgaven inclusief nadelig beginsaldo.

Toelichting op de mutatie

De nieuwe mutatie is per saldo het gevolg van de mutaties in de bijdragen aan de begrotingshoofdstukken en bij de ontvangsten. Een neerwaartse mutatie in de bijdragen leidt tot een opwaartse mutatie bij het voordelig eindsaldo. Een opwaartse mutatie bij de ontvangsten (incl. het voordelig beginsaldo) heeft hetzelfde effect. De nieuwe mutatie is als volgt opgebouwd (de raming in 2004 vloeit voort uit de extrapolatie van de uitgaven en ontvangsten):

2. ONTVANGSTEN

01 Ontvangsten van het fonds

Artikel 01.03 Overige ontvangsten uit aardgas

Op dit artikel zijn de voor het fonds bestemde overige ontvangsten uit aardgas geraamd. Met ingang van 1999 worden hier de ontvangsten uit hoofde van de gewijzigde voedingssystematiek geraamd. Zie voor een toelichting hierop ook paragraaf 3 van de memorie van toelichting.

Voor 1998 geldt overigens dat naast de geraamde f 500 mln eveneens f 263,3 mln aan ontvangsten uit extra export aardgas is gerealiseerd.

Toelichting op de mutatie

De mutatie in de aardgasbaten is het gevolg van een stijging in de ramingen van de olieprijs en dollarkoers zoals deze door het CPB worden gehanteerd:

Artikel 01.06 Rentebesparingen uit incidentele baten

Vanaf 1999 wordt bij eenmalige opbrengsten in de vermogenssfeer niet meer de hoofdsom in het Fes gestort, maar de vrijvallende rentelasten (gecorrigeerd voor eventuele dividendderving).

In het Regeerakkoord is er van uitgegaan dat tot en met het jaar 2002 voor circa f 8 mrd aan opbrengsten zal worden gegenereerd uit hoofde van verkoop van staatsdeelnemingen, common area baten en opbrengsten van veilingen. Rekenend met een rentepercentage van 6% en na aftrek van dividendderving, is een structurele opbrengst van 300 mln ingeboekt. Daarbij is uitgegaan van een evenwichtige opbouw over de jaren heen.

02 Saldi

Artikel 02.01 Voordelig beginsaldo

Op dit artikel wordt het batig eindsaldo van het voorafgaande jaar geraamd, welk saldo op grond van het eerste lid van artikel 4 van de Wet Fes ten gunste van de begroting van het fonds in enig jaar komt (zie ook de toelichting bij uitgavenartikel 02.01 Voordelig eindsaldo).

Toelichting op de mutatie

De nieuwe mutatie sluit aan op de mutatie in het batig eindsaldo (uitgavenartikel 02.01) en is bij dat artikel nader toegelicht.