Inhoudsopgave

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikelen 1 en 2 (uitgaven/verplichtingen en ontvangsten)

De begrotingen die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begroting van Koninkrijksrelaties voor het jaar 2000 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2000. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2000.

Met de vaststelling van deze wetsartikelen wordt de in de begrotingsstaat opgenomen begroting van de uitgaven en de ontvangsten voor het jaar 2000 vastgesteld. De in die begroting opgenomen begrotingsartikelen worden door middel van een algemene toelichting en een toelichting per begrotingsartikel toegelicht in de onderdelen B en C van deze memorie van toelichting.

Het advies van de Raad van State wordt niet openbaar gemaakt op grond van het bepaalde in artikel 25a, derde lid, onder b, van de Wet op de Raad van State.

B. ALGEMENE TOELICHTING BIJ DE BEGROTING(SSTAAT)

1. Inleiding

De begroting van hoofdstuk IV voor het jaar 2000 is opgesteld tegen de achtergrond van een vernieuwing van het samenwerkingsbeleid met de Nederlandse Antillen en Aruba. De concrete voorstellen hiertoe heeft de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties neergelegd in de op 14 juni 1999 aan de Tweede Kamer verzonden nota «Toekomst in samenwerking» (nr. KR99U072365).

De voorstellen tot vernieuwing van de samenwerkingsrelatie met de Nederlandse Antillen en Aruba zijn ingediend op een moment dat met name de Nederlandse Antillen te kampen hebben met grote financieel-economische en maatschappelijke problemen. De Nederlandse regering baren deze problemen grote zorg. Genoemd kunnen worden de alarmerende toestand van de overheidsfinanciën, de stagnerende economische groei, de hoge werkloosheid en de groeiende criminaliteit. Een krachtdadige aanpak van de Nederlands-Antilliaanse regering is noodzakelijk. Het rapport van de Commissie Nationaal Herstelplan beoordeelt de regering positief. Waar het evenwel op aankomt zijn de besluiten die de Nederlands-Antilliaanse regering terzake neemt en op de uitvoering daarvan.

Aruba maakt op dit moment een gezonde economische ontwikkeling door. Aruba heeft een bloeiende economie en een bijna volledige werkgelegenheid. Het IMF heeft zich in zijn consultatie van januari 1999 positief over Aruba uitgelaten. De openbare financiën op Aruba ontwikkelen zich echter minder voorspoedig dan aanvankelijk werd gedacht. Het financieringstekort zal in 1999 naar verwachting toenemen. De regering van Aruba heeft voor 1999 een herstructureringsprogramma aangekondigd. Verdere resultaten inzake de sanering van de openbare financiën en de uitvoering van de maatregelen ter verbetering van de kwaliteit van het openbaar bestuur zoals genoemd in het rapport Calidad zijn voor de toekomst van Aruba van groot belang.

2. Toekomst in samenwerking

In de nota «Toekomst in samenwerking» is aangegeven dat de centrale doelstelling van het samenwerkingsbeleid met de Nederlandse Antillen en Aruba is het bevorderen van de zelfredzaamheid van de Koninkrijkspartners. Het bevorderen van zelfredzaamheid vloeit voort uit het Statuut dat de Koninkrijkspartners bindt. De Koninkrijkspartners hebben op basis van het Statuut een verplichting tot het verstrekken van hulp en bijstand. Nederland zal die verplichting naar vermogen nakomen, op basis van heldere afspraken. Belangrijkste doel daarbij is een effectieve inzet van de middelen.

Een andere belangrijke doelstelling is dat beter wordt aangesloten op de autonome bevoegdheden van de Koninkrijkspartners. Via de projectfinancieringsstructuur heeft Nederland een grote invloed op de (kapitaal)investeringen van de Nederlandse Antillen en Aruba. Dit werkt de zelfredzaamheid van de Koninkrijkspartners niet in de hand en sluit onvoldoende aan bij de autonomie van de landen binnen het Koninkrijk. In de nota wordt voorgesteld een andere en modernere werkwijze te introduceren.

Op de korte en middellange termijn moeten gezamenlijk overeengekomen, voortschrijdende samenwerkingsprogramma's de kern vormen van het samenwerkingsbeleid. De samenwerkingsmiddelen zullen in fondsen worden gestort, die worden beheerd en gealloceerd door onafhankelijke, regionale instanties, bijvoorbeeld ontwikkelingsbanken. Het beheer van de samenwerkingsmiddelen wordt op afstand van Nederland geplaatst en over de daadwerkelijke aanwending van de samenwerkingsmiddelen krijgen de Nederlandse Antillen en Aruba een grotere zeggenschap dan nu het geval is. Aldus wordt aangesloten bij de aanbevelingen van de commissies Wawoe en Biesheuvel in hun in juni 1997 uitgebrachte rapporten «Ontwikkeling in vertrouwen» en «Op eigen benen».

2.1 Inhoud nieuwe samenwerkingsrelatie

In de nota is aangegeven dat Nederland in overleg met de Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse regering zal voorstellen prioriteit te geven aan een aantal beleidsterreinen. Het gaat om die beleidsterreinen waar de Nederlandse regering een gezamenlijk belang van de Koninkrijkspartners ziet. Nederland wil aan de volgende beleidsterreinen prioriteit geven:

• de verbetering van de kwaliteit van het bestuur (good governance);

• duurzame economische ontwikkeling;

• onderwijs;

• rechtshandhaving.

De samenwerkingsmiddelen die bestemd zijn voor de eerste drie beleidsterreinen, zullen in fondsen worden gestort en door een onafhankelijke, regionale instantie worden beheerd en gealloceerd op basis van door de Nederlandse en Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse regeringen overeengekomen samenwerkingsprogramma's. Op welke wijze dit concreet zal worden ingevuld, zal in overleg met de Koninkrijkspartners moeten worden bepaald.

De verbetering van de kwaliteit van het bestuur (good governance)

Nederland zal in de samenwerking het accent leggen op de verbetering van de kwaliteit van het bestuur. Wat Nederland betreft, zal hierbij onder meer de nadruk worden gelegd op de beheersing van de openbare financiën. De resultaten van de huidige samenwerking op dit terrein (versterking departement van Financiën, de samenwerking tussen de Belastingdiensten) zullen bij de beleidsvorming worden betrokken. Hetzelfde geldt voor de ervaringen die de afgelopen jaren op het terrein van bestuursondersteuning (Bestuursaccoord Sint Maarten, samenwerking tussen de Rekenkamers, de BBI-operatie, brandweerzorg en rampenbestrijding) zijn opgedaan.

Duurzame economische ontwikkeling

De zelfredzaamheid van de Koninkrijkspartners kan op de lange termijn alleen worden gerealiseerd indien er in alle landen van het Koninkrijk sprake is van een duurzame economische ontwikkeling. De komende periode zal het beleid inzake duurzame economische ontwikkeling nader worden geconcretiseerd, mede tegen de achtergrond van de regionale context. De Tweede Kamer zal hierover separaat worden geïnformeerd.

De Wereldbank publiceert op korte termijn een studie naar «small island states». De uitkomsten van deze studie, waarin de economieën van eilanden (bijvoorbeeld Jamaica, de Bahama's, Bermuda, West Samoa etc.) worden onderzocht die in meerdere opzichten vergelijkbaar zijn met de Nederlandse Antillen en Aruba, kunnen interessante aanknopingspunten bieden voor de samenwerking in Koninkrijksverband.

Bij het nader definiëren van duurzame economische ontwikkeling zal tevens gebruik worden gemaakt van de kennis van internationale organisaties die georiënteerd zijn op het Caraïbisch gebied. Gedacht kan worden aan de Wereldbank en de Inter American Development Bank (IDB).

De IDB meent dat het stimuleren van duurzame economische ontwikkeling ingebed moet zijn in een evenwichtig macro-economisch beleid. Versterking van de private sector is een van de maatregelen die de IDB wat de Nederlandse Antillen betreft, noodzakelijk acht. Bevordering van marktwerking en vermindering van bureaucratie zijn hierbij essentieel.

Onderwijs

De Nederlandse Antillen en Aruba zijn zelf verantwoordelijk voor het aanbod aan scholingsmogelijkheden en voor de kwaliteit ervan. Dit is het centrale uitgangspunt bij het te voeren onderwijsbeleid. Nederland is daarbij in beginsel bereid met name die initiatieven te ondersteunen die door de Nederlandse Antillen en Aruba gedragen en onderhouden kunnen worden en welke zijn gericht op vergroting van de ontplooiingsmogelijkheden in eigen land of regio.

Aan de hand van deze uitgangspunten zal het Nederlandse beleid op het onderwijsterrein de komende jaren in Koninkrijksverband verder worden uitgewerkt en ontwikkeld.

Ten behoeve van de ontwikkeling van een nieuwe en meer succesvolle onderwijsstrategie van de Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse overheid zijn de ministers van Onderwijs van de Koninkrijkspartners op 12 mei 1999 overeengekomen dat de OESO een onderzoek uit zal voeren naar de huidige staat van het Antilliaanse en Arubaanse onderwijs. Het onderzoek zal een analyse geven van de sterktes en zwakten van het huidige onderwijsbeleid, zowel inhoudelijk als bestuurlijk. De onderzoeksvragen zullen worden geformuleerd door de Nederlandse Antillen en Aruba.

Daarnaast zullen de Koninkrijkspartners gezamenlijk een sectorgewijze evaluatie uitvoeren naar de resultaten van het samenwerkingsbeleid tot op heden. De uitkomsten van deze evaluatie zullen worden betrokken bij het vormgeven van het toekomstige samenwerkingsbeleid.

De sectorgewijze evaluatie zal zich niet alleen uitstrekken tot de rol van het formele onderwijs, maar in algemene zin een relatie leggen naar de problematiek van onderwijs aan illegalen, aan «tweede kans»-onderwijs en aan de specifiek problematiek van de leerling. Hierbij wordt aangesloten bij de inhoud van de nota Migratie Antilliaanse Jongeren (zie paragraaf 3.2. van deze memorie van toelichting).

Het onderzoek zal zich in eerste instantie richten op de Nederlandse Antillen en in een later stadium op Aruba.

De uitkomsten van het OESO-onderzoek en de sectorgewijze evaluatie zullen onderwerp van gesprek zijn met de Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse actoren op het onderwijsterrein. Doel is om tot een gezamenlijk gedragen visie over de toekomstige samenwerking op onderwijsterrein te komen.

Totdat een vernieuwd samenwerkingsbeleid is overeengekomen zal de regering binnen de beschikbare middelen van dit begrotingshoofdstuk zich met name richten op het ondersteunen van bestaande en nieuwe initiatieven op het gebied van het beroepsen het basisonderwijs.

Rechtshandhaving

De regering wil de huidige inzet van Nederland op het beleidsterrein rechtshandhaving continueren. Het gaat daarbij om middelen die worden ingezet op het terrein van de rechterlijke macht en het openbaar ministerie, de recherchesamenwerking, de kustwacht en het gevangeniswezen. Deze begrotingsmiddelen zullen derhalve niet worden overgebracht naar de samenwerkingsfondsen, maar blijvend via de begroting van hoofdstuk IV over de projecten worden gealloceerd.

Een bijzondere positie voor deze onderwerpen is gerechtvaardigd vanwege het belang van ontwikkeling en instandhouding van de rechtsstaat binnen de landen van het Koninkrijk. Ook vanuit de waarborgplicht van het Koninkrijk voor de kwaliteit van het bestuur, de zorg voor de fundamentele rechten van de mens en de rechtszekerheid ingevolge het Statuut vindt de regering dat het hier gaat om een bijzondere categorie van onderwerpen. De genoemde onderwerpen kunnen daarnaast raken aan internationale verplichtingen en belangen waarvoor het Koninkrijk – mede op grond van het Statuut – verantwoordelijkheid draagt.

In de nota Toekomst in samenwerking is uitgebreid aangegeven wat de huidige activiteiten van Nederland zijn op genoemde beleidsterreinen. Aan de stand van zaken op het terrein van het gevangeniswezen in de Nederlandse Antillen wordt in paragraaf 3.1 separaat aandacht besteed.

2.2 Randvoorwaarden

Implementatie van de in de nota Toekomst in samenwerking geschetste beleidslijn is alleen mogelijk als aan een aantal voorwaarden is voldaan. De belangrijkste voorwaarden voor de uitvoering van de nieuwe beleidslijn zijn:

• een gezond financieel-economisch beleid;

• de kwaliteit van bestuur («good governance»).

Ondanks de recent geconstateerde problemen die onder andere zullen leiden tot een stijging van het financieringstekort in 1999, lijkt Aruba voor een belangrijk deel aan deze voorwaarden te voldoen. De vernieuwde vormgeving van de inzet van de samenwerkingsmiddelen zal voor Aruba al in 2000 van start kunnen gaan. Hierop wordt in hoofdstuk 5 ingegaan.

De stand van de economie en van de overheidsfinanciën in de Nederlandse Antillen is zorgelijk. Van een gezond financieel-economisch beleid is op dit moment geen sprake. Omdat daardoor niet is voldaan aan de hiervoor gestelde voorwaarden is de vormgeving van de samenwerkingsmiddelen voor de Nederlandse Antillen vooralsnog ongewijzigd gelaten.

De regering ziet het standpunt van de Nederlands-Antilliaanse regering op het rapport van de commissie Nationaal Herstelplan met belangstelling tegemoet.

3. Actuele beleidsonderwerpen

3.1 De Koraalspechtgevangenis

In de ministerraad van de Nederlandse Antillen van 11 maart 1999 is een aantal maatregelen vastgesteld om op korte termijn verbetering te brengen in de leefomstandigheden van de gedetineerden en werkomstandigheden van het personeel van de Koraalspechtgevangenis. In de Rijksministerraad van 19 maart 1999 zijn deze maatregelen bekrachtigd. Tevens is door de Rijksministerraad besloten dat de conclusies en aanbevelingen van de rapportage van het Committee for the Prevention of Torture (CPT) in de lijst van maatregelen zullen worden verwerkt. Op voorstel van de Gevolmachtigde Minister is een paritair samengestelde commissie ingesteld om tweemaandelijks over de voortgang te rapporteren. Daarnaast zal een nieuwbouwproject worden gestart dat medio 2000 zal zijn afgerond. De contractonderhandelingen met de bouwer zijn thans gaande.

De maatregelen die de Nederlands-Antilliaanse regering tot medio 1999 heeft getroffen, hebben tot resultaat gehad dat er op dit moment een situatie van betrekkelijke orde en rust in de gevangenis Koraal Specht heerst. Vooral de afgesproken maximale bezetting van 400 personen draagt daaraan bij. De Nederlandse medefinanciering van het nieuwbouwproject van de gevangenis zal worden getoetst aan de bijdrage die het project levert aan de integrale uitvoering van de aanbevelingen van de CPT.

3.2 De nota Migratie Antilliaanse Jongeren

De migratie van met name (kansarme) Antilliaanse jongeren blijft bron van zorg. Uit een recente enquête van de Antilliaanse Permanente Commissie voor Bevolkingsvraagstukken bleek dat de wens om te migreren toeneemt. De regeringen van de Nederlandse Antillen en Nederland onderschrijven het belang om een kentering aan te brengen in de migratie. Beide regeringen vinden dat de uitvoering van de nota Migratie Antilliaanse Jongeren (vooralsnog) hiertoe voldoende mogelijkheden biedt.

Met de Tweede Kamer is eind mei 1999 gesproken over de voortgang in de uitvoering van de nota Migratie Antilliaanse Jongeren. Dit najaar zullen daarvoor de nodige concrete stappen worden gezet. Zo treedt per 1 augustus a.s. de Voogdijregeling in werking die tussen Nederland en de Nederlandse Antillen is afgesproken. In oktober zal ook het proefproject met de inburgering in de Antillen van start gaan.

In het komende gestructureerde beleidsoverleg met de Nederlandse Antillen, gepland op 18 en 19 oktober a.s. zal verder de besluitvorming afgerond moeten worden over de zogenaamde «ketenbenadering» en over het communicatieplan voor de nota Migratie Antilliaanse Jongeren.

De migratie van Antillianen naar Nederland blijft toenemen. Ongetwijfeld is de slechte economische situatie in de Nederlandse Antillen daarvoor een van de belangrijkste factoren. Van 1 januari 1999 tot 1 augustus 1999 hebben zich 4051 personen afkomstig uit de Nederlandse Antillen laten inschrijven in de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA). Ten opzichte van dezelfde periode in 1998 een stijging van 17,5 %. Van de 4051 personen zijn er 1032 personen jonger dan 26 jaar. Voor deze leeftijdscategorie betekent dit een stijging van 25,2% in vergelijking met de eerste zeven maanden van 1998.

De minister voor het Grote Steden- en Integratiebeleid en de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties blijven zoeken naar wegen waardoor voor met name jongeren nieuwe perspectieven in de Antillen kunnen ontstaan. Daartoe voeren de bewindslieden ook overleg met de Gevolmachtigde Ministers van de Nederlandse Antillen en Aruba. In dit overleg wordt ook verkend of er mogelijkheden zijn om in Nederland woonachtige Antillianen en Arubanen gericht te attenderen op vacatures in de West. De mogelijkheden om de arbeidsmarkt in de Antillen en Aruba te flexibiliseren en het wegnemen van belemmeringen voor vestiging in deze landen zijn eveneens onderwerpen die in het overleg met de Gevolmachtigde Ministers aan de orde zijn.

3.3 Het onderzoek naar Non-Gouvernemental Organisations (NGO's)

Niet-gouvernementele organisaties (NGO) – het particuliere initiatief – zijn in de Nederlandse Antillen en Aruba van oudsher actief op het terrein van de maatschappelijke ontwikkeling. In de loop der jaren is een wijd vertakt NGO-netwerk ontstaan van instellingen en fondsen. Zij verrichten veel en nuttig werk.

Zeer recent heeft het departement van Welzijn, Gezins- en Humanitaire Zaken van de landsregering van de Nederlandse Antillen samen met het departement voor Ontwikkelingssamenwerking (DEPOS) een analyse van de bestaande fondsen gemaakt en de regering geadviseerd een periodiek structureel overleg met de eilandgebieden en de fondsen voor sociale ontwikkeling te beleggen. Ook de subsidiënten in Nederland van het NGO-netwerk in de Nederlandse Antillen beraden zich. Mede-financieringsorganisaties als de Stichting Katholieke Noden (SKN), het Bernard van Leer Fonds en het Juliana Welzijns Fonds zullen op korte termijn de effectiviteit van de NGO-activiteiten die zij subsidiëren beoordelen.

Het NGO-netwerk in de Nederlandse Antillen is de afgelopen jaren van karakter veranderd. In het NGO-statuut van 1988 werd Sede Antia als bemiddelingsorganisatie aangewezen die verantwoordelijk is voor de prioriteitstelling en de voorbereiding en uitvoering van NGO-projecten. Inmiddels zijn er vele NGO's, fondsen, stichtingen en andere organisaties ontstaan. De rol van Sede Antia is nu minder prominent dan bij het inwerkingtreden van het NGO-statuut in 1988 het geval was.

In opdracht van de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt op dit moment een onderzoek uitgevoerd naar het NGO-netwerk in de Nederlandse Antillen. Het onderzoek heeft onder meer betrekking op een beschrijving van het bestaande netwerk, de taakopdracht en de taakopvattingen van de NGO's, de bereikte resultaten en de financiële banden met Nederland. Uiteindelijke doel is te komen tot een beoordeling over de effectiviteit van het NGO-netwerk.

De uitkomsten van het onderzoek zullen mede gebruikt worden voor een aanpassing van het NGO-statuut uit 1988. Over het nieuwe ontwerp zal overleg met de betrokken actoren in de Nederlandse Antillen en Aruba plaatsvinden.

3.4 Het nieuwe LGO-besluit

Op dit moment worden onder de primaire verantwoordelijkheid van de staatssecretaris van Buitenlandse Zaken de komende onderhandelingen in Brussel over een nieuw LGO-besluit voorbereid.

In dit besluit is de associatie van de zogenaamde Landen en Gebieden Overzee, waaronder de Nederlandse Antillen en Aruba, met de EU geregeld.

Het huidige besluit dat is gebaseerd op deel IV van het EU-verdrag, en waarin de associatie van de LGO's met de EU is geregeld, loopt af per 1 maart 2000. Naar verwachting zal de Europese Commissie eind september 1999 een voorstel doen. De commissie heeft de Tweede Kamer hierover per brief geïnformeerd. Ter voorbereiding daarvan heeft in Brussel een zogenaamd Partnerschapsoverleg plaatsgevonden, waarin de Europese Commissie en de betrokken lidstaten samen met de LGO's van gedachten hebben gewisseld over de toekomstige associatie met de EU. De instructie ten behoeve van het Partnerschapsoverleg is na goed ambtelijk overleg tussen vertegenwoordigers van alle departementen met vertegenwoordigers van de regeringen van de Nederlandse Antillen en Aruba door de Rijksministerraad vastgesteld. Voorts wordt veel aandacht besteed aan het gezamenlijk ontwikkelen van standpunten en activiteiten richting de Europese Commissie, waarbij onder meer aandacht wordt besteed aan de totstandkoming van een stabiel handelsregime. De staatssecretarissen van Buitenlandse Zaken en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties overleggen regelmatig met de Gevolmachtigde Ministers van de Nederlandse Antillen en Aruba, waardoor een goede afstemming en duidelijke afspraken worden gewaarborgd.

De Tweede Kamer zal separaat worden geïnformeerd over het voorstel van de Europese Commissie en het oordeel van de regering daarover.

3.5 Forward Operating Locations (FOL's)

In april 1999 is een voorlopig verdrag gesloten tussen de Verenigde Staten van Amerika en het Koninkrijk der Nederlanden inzake het vestigen van Forward Operating Locations (FOL's) in de Nederlandse Antillen en Aruba.

FOL's zijn steunpunten in de Nederlandse Antillen en Aruba van waaruit met Amerikaanse vliegtuigen drugsbestrijdingsoperaties worden ondernomen. De nadruk bij deze operaties ligt op de monitoring en opsporing van drugstransporten. De vestiging van de FOL's betekent een verdere intensivering van de samenwerking van het Koninkrijk met de Verenigde Staten van Amerika op het terrein van de internationale drugsbestrijding. Deze samenwerking sluit aan bij overige inspanningen die het Koninkrijk zich op het terrein van de drugsbestrijding getroost, zoals de Kustwacht.

Naast een bijdrage aan de criminaliteitsbestrijding zal de Amerikaanse aanwezigheid mogelijk een positieve uitstraling hebben op investeerders en het toerisme vanuit de Verenigde Staten kunnen bevorderen.

Het voorlopige verdrag heeft een looptijd van een jaar. In de tweede helft van 1999 zullen besprekingen plaats vinden over een verdrag voor een langere periode. Bij de totstandkoming van het verdrag zal het parlement volgens de gangbare procedureregels worden betrokken.

3.6 Het Solidariteitsfonds

Het Solidariteitsfonds is in 1986 ingesteld als gevolg van de status aparte van Aruba en is bedoeld als aanvulling van de zogenaamde landsbijdrage aan de begroting van de minder daadkrachtige eilanden van de Nederlandse Antillen (Bonaire, Saba en Sint Eustatius). Het fonds wordt jaarlijks met een bedrag van Naf 21,8 miljoen gevuld door bijdragen van de Nederlandse Antillen, Aruba en Nederland in een verhouding 55–25–20. Aruba heeft zijn bijdrage gemaximeerd tot 1,5% van de inkomstenkant van de begroting.

Om het Solidariteitsfonds een wettelijke grondslag te geven is er sedert 1992 een ontwerp van rijkswet Solidariteitsfonds bij de Tweede Kamer aanhangig. Eind 1997 was de procedure gevorderd tot het moment van de door de minister voor Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse Zaken uit te brengen nota naar aanleiding van het eindverslag. De regering van de Nederlandse Antillen heeft echter op dat moment laten weten dat de financiële situatie van de Nederlandse Antillen, en in het bijzonder die van het eilandgebied Curaçao, sedert de aanvankelijke besluitvorming over het Solidariteitsfonds en het verdeelmechanisme aanmerkelijk is gewijzigd. Om die reden kon de Nederlands-Antilliaanse regering niet meewerken aan de totstandkoming van de rijkswet.

Wanneer de rijkswet in haar huidige vorm van kracht wordt, betekent dit dat de goedgekeurde tekorten van de drie kleinste eilanden door het Solidariteitsfonds worden aangevuld. Dat betekent een verhoging van het fonds – de huidige tekorten van de drie kleine eilanden zijn groter dan de jaarlijkse bijdrage aan het fonds van Naf 21,8 miljoen- en daarmee dus voor zowel Nederland als voor de grootste donor, de Nederlandse Antillen, een substantiële verhoging van de bijdrage.

In het belang van de drie kleinste eilanden van de Nederlandse Antillen wil de regering de ontstane impasse doorbreken. Daartoe is een uitnodiging verstuurd om in het najaar van 1999 in overleg met alle betrokkenen te komen tot een oplossing van de ontstane problemen.

4. Nieuwe beleidsvoornemens

De koerswijziging die in de nota Toekomst in samenwerking is aangekondigd, geeft aanleiding tot een aantal vervolgactiviteiten. In het navolgende wordt een aantal van deze activiteiten kort beschreven.

4.1 Staatkundige vernieuwing

In de najaar van 1999 zijn naar alle waarschijnlijkheid ontwikkelingen te verwachten op het gebied van de staatkundige structuur van de Nederlandse Antillen, die ook een uitstralingseffect kunnen hebben op de staatkundige verhoudingen tussen de landen van het Koninkrijk. De eilandgebieden Sint Maarten en Bonaire hebben het voornemen in het najaar van 1999 een referendum te houden over de staatkundige toekomst van hun eilandgebieden.

In de nota Toekomst in samenwerking is aangegeven dat onderzocht zou moeten worden op welke manier beleid en uitvoering van beleid zoveel mogelijk in één hand kunnen worden gebracht. Indien hetzelfde bestuur dat voor het beleid verantwoordelijk is, ook verantwoordelijk wordt voor de uitvoering, kan dat de bestuurskracht aanmerkelijk vergroten.

Aangezien voor de uitvoering van beleid het eilandsniveau in het algemeen het meest aangewezen zal zijn, ligt het voor de hand zoveel mogelijk beleid en uitvoering op dit niveau in één hand te krijgen. Dit spoort ook met het uitgangspunt van de Eilandenregeling Nederlandse Antillen, waarin wordt uitgegaan van een beperkt aantal in de regeling opgesomde taken van het Land.

Het spreekt vanzelf dat het initiatief voor een meer doelmatige taakverdeling tussen het Land en de eilanden ligt bij de eilandgebieden en het Land de Nederlandse Antillen zelf. Nederland is bereid tot een actieve dialoog met de Nederlandse Antillen op dit punt.

Het Nederlandse standpunt omtrent de te verwachten ontwikkelingen zal mede bepaald worden door de mogelijkheden die ontstaan om de nadelen van de dubbele bestuurslaag zoveel mogelijk te verminderen, de gebleken voordelen van de huidige structuren te benutten, de bestuurskracht van de Nederlandse Antillen en de eilandgebieden te vergroten en de effectiviteit van de samenwerkingsmiddelen te verbeteren.

4.2 Personele Samenwerking

Het gebruik van het instrument personele samenwerking zal in het najaar van 1999 worden geëvalueerd. De uitkomsten van deze evaluatie zullen worden getoetst aan de gangbare internationale praktijk en worden bezien in het licht van de specifieke Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse situatie. Aansluitend zullen voorstellen worden gedaan hoe de personele samenwerking in de toekomst zal worden vormgegeven. De Tweede Kamer zal hierover worden geïnformeerd.

De inhoud van deze voorstellen zal op hoofdlijnen aansluiten bij het beleidskader zoals dat in de nota Toekomst in samenwerking is neergelegd. In concreto betekent dit dat de Nederlands-Antilliaanse regering en de Arubaanse regering een grotere verantwoordelijkheid zullen krijgen bij het gebruik van personele samenwerking in de drie genoemde prioritaire sectoren (de verbetering van de kwaliteit van het openbaar bestuur, duurzame economische ontwikkeling en onderwijs).

4.3 Voortgangsrapportage rechtshandhaving en veiligheidsbeleid

In paragraaf 2.1 is aangegeven dat rechtshandhaving een specifieke taak is waarvan Nederland meent dat een bijzondere positie gerechtvaardigd is vanwege het belang van de ontwikkeling en de instandhouding van de rechtsstaat binnen het Koninkrijk. Ook de samenwerking op het terrein van de politie en de recherche maken onderdeel uit van de keten van rechtshandhaving en veiligheid.

Het is vanwege deze bijzondere positie dat vanaf begin 2000 een jaarlijkse voortgangsrapportage inzake de samenwerking op het terrein van de rechtshandhaving en het veiligheidsbeleid zal worden uitgebracht. In deze rapportage zal de stand van zaken van de rechtshandhaving en het veiligheidsbeleid in de Nederlandse Antillen en Aruba worden beschreven. De voortgangsrapportage moet op een meer globaal niveau inzicht bieden in de stand van zaken en samenhang tussen deze verschillende, samenhangende terreinen. De rapportage zal worden opgesteld in samenwerking met de meest betrokken departementen.

4.4 Herschikking van de projectenportefeuille

De regering streeft ernaar om op korte termijn in nauw overleg met de betrokken autoriteiten van de Nederlandse Antillen te komen tot een herschikking van de projectenportefeuille. Deze herschikking zal ertoe moeten leiden dat projecten die betrekking hebben op de sector rechtshandhaving, alsmede de prioritaire sectoren uit de nota Toekomst in samenwerking (de kwaliteit van bestuur, duurzame economische ontwikkeling en onderwijs) tot het primaire aandachtsveld van de samenwerkingsrelatie worden gerekend. De herschikking impliceert dat de financiering van projecten in niet-prioritaire sectoren de primaire verantwoordelijkheid is van Aruba en de Nederlandse Antillen.

4.5 De internationale context

Zoals ook in paragraaf 1.1.1 is aangegeven, kan een nieuw perspectief voor de samenwerking tussen Nederland, de Nederlandse Antillen en Aruba worden verkregen door de visie van internationale organisaties te betrekken bij de toekomstige vormgeving en uitwerking van het samenwerkingsbeleid. De aanwezige kennis en ervaring van organisaties als de Wereldbank, de IDB, de OESO en andere internationale organisaties kunnen helpen de internationale context van de samenwerking binnen het Koninkrijk tastbaar te maken.

Doelstelling van deze activiteiten is de relatie van Nederland met de Nederlandse Antillen en Aruba in een internationaal perspectief te plaatsen en de samenwerkingsrelatie aan de hand van deze context te verbeteren.

De uitkomsten van deze internationale oriëntatie zullen worden gepresenteerd tijdens een Samenwerkingsconferentie.

5. De vernieuwde samenwerkingsrelatie met Aruba

In maart 1999 vond in Den Haag een beleidsdialoog plaats tussen Nederland en Aruba. Tijdens de beleidsdialoog is afgesproken dat Nederland in de periode 2000–2010 een bedrag van NLG 490 miljoen reserveert voor de samenwerking met Aruba. Het bedrag is opgebouwd uit NLG 220 miljoen voor overheidsprojecten en NLG 270 miljoen voor overige activiteiten. Tijdens de beleidsdialoog is besloten om een gezamenlijke werkgroep Nederland-Aruba in te stellen die de voorbereidingen moet treffen voor het oprichten van een fonds waarin met ingang van 2000 door Nederland over een periode van 10 jaar in totaal NLG 220 miljoen voor overheidsprojecten zal worden gestort. Een zelfde bedrag zal door de Arubaanse regering ter beschikking worden gesteld.

Op basis van een door beide regeringen vastgesteld samenwerkingsprogramma – waarin de beleidsmatige prioriteiten van zowel de Nederlandse als de Arubaanse regering zijn opgenomen – zal de Arubaanse regering een eigen verantwoordelijkheid krijgen in het besteden van de middelen van het fonds. De onafhankelijke Aruban Investment Bank zal worden belast met het beheer, de allocatie en de monitoring en evaluatie van de bereikte resultaten. Accountants zullen de financiële controle en verantwoording voor hun rekening nemen.

Het positieve oordeel van het IMF over de economische ontwikkeling van Aruba en de geboekte resultaten inzake de sanering van de overheidsfinanciën en de verbetering van de kwaliteit van het openbaar bestuur, waren ten tijde van de beleidsdialoog voor de Nederlandse regering voldoende aanleiding om over te gaan tot bovenstaande maatregelen. Op dat moment is wel opgemerkt, dat Nederland een voorschot neemt op realisatie van de voorwaarden zoals gesteld in het kabinetsstandpunt van 30 januari 1998 over het rapport van de commissie Biesheuvel «Op eigen benen» van juni 1997. De voorwaarde die betrekking heeft op de kwaliteit van het openbaar bestuur is immers nog niet volledig vervuld. Hoewel de eerste stappen van uitvoering zijn gezet, zijn de ambitieuze doelstellingen van het rapport Calidad nog niet gerealiseerd. De recente signalen omtrent de verslechterde stand van de overheidsfinanciën geven aan dat voortgezette beleidsinspanningen op Aruba onontbeerlijk zijn.

6. Het beheer van de samenwerkingsmiddelen

De tweede helft van 1998 en de eerste maanden van 1999 hebben in het licht gestaan van de integratie van het Kabinet voor Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse Zaken (KabNA) in het ministerie van Binnenlandse Zaken en de conversie van de (financiële) KabNA-administratie bij het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij naar het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Deze overgang heeft een aantal onvolkomenheden aan het licht gebracht. De Algemene Rekenkamer heeft hierop een vervolgonderzoek naar de afwikkeling van overheidsprojecten op de Nederlandse Antillen en Aruba ingesteld. De Rekenkamer constateerde dat het inzicht in het beheer van de ontwikkelingsprojecten verbetering behoefde, dat monitoring en evaluatie adequaat geregeld dienden te worden en dat de administratieve organisatie aan groot onderhoud toe was.

In reactie op de opmerkingen van onder meer de Algemene Rekenkamer is een verbetertraject in gang gezet. De Algemene Rekenkamer is hierover bij brief van 21 april 1999 geïnformeerd en uw Kamer bij brief van 14 juni 1999. In de brief aan de Tweede Kamer is aangegeven dat de Kamer over de verdere voortgang en voornemens met betrekking tot de professionalisering van het financiële beheer geïnformeerd zou worden in de Memorie van Toelichting bij de begroting voor het jaar 2000.

6.1 Stand van zaken professionalisering van het financiële beheer

Op 20 juli 1999 werd het protocol van overdracht tussen het ministerie van Landbouw, Visserij en Natuurbeheer en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties getekend, waarmee de conversie van de (financiële) administratie formeel werd afgerond.

In 1999 is de projectenportefeuille opgeschoond. Alle verplichtingen, waarvan vastgesteld was dat aan de voorwaarden is voldaan om tot inhoudelijke en administratieve beëindiging over te gaan, zijn afgesloten. Maatregelen zijn genomen om te voorkomen dat nieuwe achterstanden ontstaan. Een van de maatregelen is het vastleggen van het beheer van rapportageverplichtingen.

Ten aanzien van de administratieve organisatie is binnen het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een project gestart om achterstallig onderhoud in te lopen. Voor het Directoraat-generaal Constitutionele Zaken en Koninkrijksrelaties zal in 1999 een beschrijving van de administratie organisatie worden vastgesteld. Daarnaast is een project van start gegaan om de externe monitoring en evaluatie van samenwerkingsprojecten uit te werken. Een aandachtspunt zal zijn de rol van de Vertegenwoordigingen van Nederland in de Nederlandse Antillen en in Aruba.

In het najaar van 1999 zal ambtelijk overleg worden gevoerd over de herziening van de geldende protocollen uit 1987 (Nederlandse Antillen) respectievelijk 1992 (Aruba). Aandacht zal onder meer worden besteed aan de procedures voor projectbehandeling, monitoring en evaluaties alsmede de taken, positie en werkwijze van de Sector Interne Deskundige.

C. TOELICHTING PER BEGROTINGSARTIKEL

1. Algemeen

1.1 Begrotingspresentatie 2000

In het algemeen deel van de Memorie van Toelichting is ingegaan op de door de regering in de nota Toekomst in Samenwerking voorgestelde koerswijziging ten aanzien van het samenwerkingsbeleid voor de Nederlandse Antillen en Aruba. In aansluiting hierop wordt in de artikelsgewijze toelichting met ingang van het jaar 2000 de onderverdeling van de samenwerkingsmiddelen naar de in de nota genoemde prioritaire sectoren – kwaliteit van bestuur, duurzame economische ontwikkeling, onderwijs en rechtshandhaving – gehanteerd. Hiermee komt de tot en met 1999 gehanteerde indeling naar tien sectoren te vervallen. De uitgangspunten van het nieuwe beleid worden op artikel 02.13 samengevat onder de grondslag van het artikel. Tevens is hiermee een eerste aanzet gegeven in het traject van de nieuwe opzet van de begrotingsstukken, zoals verwoord in de in mei 1999 aan de Kamer gepresenteerde Regeringsnota «Van beleidsbegroting tot beleidsverantwoording».

Bij de eerste suppletore begroting 1999 heeft de overheveling van het beleidsterrein Algemeen van Hoofdstuk IV naar Hoofdstuk VII Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties respectievelijk Hoofdstuk II Hoge Colleges van Staat en Kabinet der Koningin plaatsgevonden. Daarmee zijn bij hoofdstuk IV de artikelen 01.01 Personeel en materieel, 01.05 Onvoorzien en 01.06 Post-actieven komen te vervallen, evenals de bijlagen één en negen, respectievelijk het Overzicht inzake personeelsgegevens en de Bijlage inzake voorlichting.

1.2 Meerjarencijfers

In onderstaand overzicht is de aansluiting gepresenteerd met de stand van de ontwerp-begroting 1999.

Bij het opstellen van de begroting 2000 is uitgegaan van de volgende koersen:

1.3 Nieuwe wijzigingen

Uitgaven

De belangrijkste uitgavenwijziging betreft het Kabinetsbesluit om in totaal NLG 80 mln toe te voegen in verband met de (ver)nieuwbouw van de Koraal Specht gevangenis.

Tevens is, in verband met een vertraging in de investeringen voor de kustwacht Nederlandse Antillen en Aruba, een bedrag van NLG 8,261 mln overgeboekt naar de begroting van Defensie (Hoofdstuk X).

Ontvangsten

De belangrijkste wijziging in de ontvangstenraming heeft betrekking op een wijziging in het kasritme van de ontvangsten van rente en aflossing op begrotingsleningen, welke door tussenkomst van de Nederlandse Investeringsbank voor Ontwikkelingslanden (NIO) aan het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties worden afgedragen.

2. Uitgaven en verplichtingen

01. Algemeen

01.03 Loonbijstelling

Het te voeren beleid en de grondslag van het artikel

Op het artikel worden de gevolgen van de loonontwikkelingen weergegeven. De toegekende loonbijstelling wordt tijdelijk aan het artikel toegevoegd waarna toerekening plaatsvindt aan het artikel 01.01 Personeel en materieel (zie artikel 5, negende lid, van de Comptabiliteitswet).

De cijfers

De toelichting bij de cijfers

1.-2.In verband met de gewijzigde begrotingsindeling wordt de loonbijstelling 1999 overgeboekt naar hoofdstuk VII en hoofdstuk II.

01.04 Prijsbijstelling

Het te voeren beleid en de grondslag van het artikel

Het artikel dient ter verwerking van de gevolgen van prijsontwikkelingen. De toegekende prijsbijstelling wordt tijdelijk aan het artikel toegevoegd waarna toerekening plaatsvindt aan het artikel 01.01 Personeel en materieel (zie artikel 5, negende lid, van de Comptabiliteitswet).

De cijfers

De toelichting bij de cijfers

1. In verband met de gewijzigde begrotingsindeling wordt de eerste tranche prijsbijstelling 1999 overgeboekt naar hoofdstuk VII.

2. De tweede tranche prijsbijstelling 1999 wordt voorlopig gestald op het prijsbijstellingsartikel.

02. Samenwerking met de Nederlandse Antillen en Aruba

02.01 Toeslagen op pensioenen

Het te voeren beleid en de grondslag van het artikel

Ten laste van dit artikel worden toeslagen op Antilliaanse pensioenen verleend krachtens de volgende regelingen:

– de Toeslagregeling pensioenen Suriname en de Nederlandse Antillen;

– de Verrekenkoersregeling voor Antilliaanse pensioenen.

De toeslagregeling is in 1967 (Stb. 260) in het leven geroepen ten behoeve van bepaalde groepen vanuit de Nederlandse samenleving afkomstige overheidsdienaren die vóór 1 juni 1967 naar Suriname of de Nederlandse Antillen zijn uitgezonden.

De regeling garandeert de pensioenverwachting die vóór die datum – onder Nederlandse verantwoordelijkheid – is gewekt. Hiertoe wordt op de pensioenen van de rechthebbenden een toeslag verleend tot in beginsel het Nederlands pensioenpeil.

De verrekenkoersregeling werd op verzoek van de Antilliaanse regering bij ministeriële brief d.d. 2 mei 1980, nr. 74 486, ingevoerd teneinde nadelige koerseffecten voor de in Nederland gevestigde Antilliaanse gepensioneerden op te vangen. Ingevolge deze regeling, die geldt voor gepensioneerden die op 1 juni 1980 metterwoon in Nederland woonachtig waren (ook voor gepensioneerden van Antilliaanse origine), worden de in Antilliaanse courant vastgestelde pensioeninkomens tegen een gegarandeerde koers van NAf 1,00=NLG 1,63 uitbetaald.

De onderverdeling naar artikelonderdelen

Artikelonderdeel 01. Toeslagregeling.

Het gereserveerde bedrag voor de Toeslagregeling komt tot betaling zodra de tegenwaarde in Nederlandse guldens van het uitbetaalde Antilliaanse pensioen (inclusief toeslagen) daalt onder het vastgestelde Nederlandse pensioenpeil. De verwachte uitgaven voor 2000 bedragen NLG 0,590 mln.

Artikelonderdeel 02. Verrekenkoersregeling.

Het begrote bedrag voor de verrekenkoersregeling is gebaseerd op een totaal bedrag aan pensioenverplichtingen ad NAf 21,0 mln voor ca. 900 pensioengerechtigden, uitgaande van een begrotingskoers van NAf 1= NLG 1,06. Dit bedrag wordt betaalbaar gesteld tegen de werkelijk geldende koers. Voor zover de werkelijke koers daalt onder de vastgestelde garantiekoers ad NLG 1,63 komt het voor de pensioengerechtigden nadelige koersverschil ten laste van dit artikel. De verwachte uitgaven voor 2000 bedragen volgens de onderstaande berekening: NAf 21,0 mln x (1,63–1,06) = NLG 11,970 mln.

De cijfers

De toelichting bij de cijfers

1. Op grond van de gegevens inzake de macro-economische variabelen wordt voor de periode 2000–2004 de begrotingskoers als volgt vastgesteld:

Als gevolg van de koersontwikkeling wordt dit bedrag verhoogd, door middel van een reallocatie van artikel 02.13 «Samenwerkingsmiddelen» voor de jaren 1999 en 2000 en verlaagd door middel van een reallocatie naar artikel 02.13 in het jaar 2001.

De kengetallen

02.02 Bijstand rechterlijke macht

Het te voeren beleid en de grondslag van het artikel

In de Nederlandse Antillen en in Aruba zijn onvoldoende personen beschikbaar die gekwalificeerd zijn voor de vervulling van een functie bij het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba en bij de Openbare Ministeries van beide landen. Indien voor een vacature bij het Hof of bij een Openbaar Ministerie geen gekwalificeerde Antilliaan of Arubaan beschikbaar blijkt te zijn, wordt in een dergelijke vacature voorzien door de benoeming van een lid van de Nederlandse rechterlijke macht of van het Nederlandse Openbaar Ministerie, die dan in zijn of haar Nederlandse functie buitengewoon verlof verkrijgt zonder behoud van bezoldiging. Ter aanvulling op de Antilliaanse of Arubaanse bezoldiging ontvangen deze personen een toeslag, die ten laste komt van hoofdstuk IV van de rijksbegroting. Met deze toeslag wordt in beginsel het verschil overbrugd tussen de Antilliaanse respectievelijk Arubaanse bezoldiging en de bezoldiging die zou zijn ontvangen bij een voortgezet functioneren in de Nederlandse rechterlijke macht of het Nederlands Openbaar Ministerie. Na eervol ontslag uit hun functie in de Nederlandse Antillen of Aruba ontvangen betrokkenen een aanvulling op de ten laste van de Nederlandse Antillen en Aruba toegekende terugzendpremie. Met deze regelingen wordt een adequate bezetting mogelijk van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie en van de Openbare Ministeries van de Nederlandse Antillen en Aruba, hetgeen in het belang is van een goede rechtspleging en daarmee van de rechtszekerheid.

De onderverdeling naar artikelonderdelen

*het betreft hier de totale uitgaven inclusief de overige uitgaven (o.a. tegemoetkoming huur en repatriëring).

Artikelonderdeel 01. Gemeenschappelijk Hof van Justitie

Het aantal leden van het Hof is sinds 1995 vastgesteld op ten hoogste 30 personen. Begin 1999 waren gemiddeld 21 leden afkomstig uit de Nederlandse rechterlijke macht werkzaam bij dit Hof, waarvan 13 leden met standplaats Curaçao, 5 leden met standplaats Aruba en 1 lid met standplaats Sint Maarten. Hiervan kwamen 19 leden in aanmerking voor de bezoldigingstoeslag. In de loop van 1999 zullen naar verwachting 4 leden terugkeren naar Nederland en even zoveel nieuwe leden vanuit Nederland worden benoemd. Naar het zich laat aanzien stabiliseren deze aantallen in 2000.

Artikelonderdeel 02. Openbaar Ministerie

Per 1 januari 1999 waren bij het Openbaar Ministerie van de Nederlandse Antillen 11 en bij het Openbaar Ministerie van Aruba 4 personen afkomstig uit het Nederlandse Openbaar Ministerie werkzaam die in aanmerking kwamen voor de bezoldigingstoeslag.

Naar verwachting zal in de loop van 1999 één officier van justitie terugkeren naar Nederland en zal één nieuwe officier uit Nederland worden aangetrokken. Het aantal voor de bezoldigingstoeslag in aanmerking komende personen zal naar het zich laat aanzien in 2000 totaal 15 zijn, waarvan 11 in de Nederlandse Antillen en 4 in Aruba.

De overige uitgaven hebben betrekking op repatriëring, huurtegemoetkoming, tegemoetkoming studerende kinderen en declaraties met betrekking tot premies volksverzekeringen.

De cijfers

De toelichting bij de cijfers

1. Vanwege de toenemende werkdruk bij het parket op Sint Maarten is in de loop van 1998 één persoon, van wie terugkeer naar Nederland was voorzien in 1998, vanuit Willemstad overgeplaatst naar Sint Maarten. Eind 1998 is een nieuwe officier van justitie naar Sint Maarten uitgezonden.

Dit betekent dat het aantal leden met recht op de bezoldigingstoeslag bij het Openbaar Ministerie Nederlandse Antillen met twee personen is toegenomen. Aangezien anderzijds de gemiddelde toeslag voor leden van het OM Aruba lager is geworden ten opzichte van de geraamde gemiddelde toeslag in 1999 (NLG 104 000) kan worden volstaan met een structurele verhoging van het budget met NLG 0,100 mln, door middel van een reallocatie van artikel 02.13 «Samenwerkingsmiddelen».

De kengetallen

02.03 Garanties

Het te voeren beleid en de grondslag van het artikel

In 1999 zal de Nederlandse Staat, evenals in voorgaande jaren, garant staan voor verstrekte leningen aan de Nederlandse Antillen en Aruba in het kader van de financiering van samenwerkingsprojecten. Voor de bedragen wordt verwezen naar bijgaand overzicht «Risico-ontwikkeling met betrekking tot garantie-overeenkomsten van het Rijk» en artikel 02.03 van de ontvangstenbegroting.

De onderverdeling naar artikelonderdelen

Artikelonderdeel 01. Garanties van obligatieleningen

Het betreft een afgegeven garantie voor rente en aflossing van obligatie- leningen van de Bank Nederlandse Gemeenten aan de regering van de Nederlandse Antillen en de regering van Aruba. Deze geldleningen zijn aangegaan ten behoeve van de financiering van projecten in de periode 1962–1966 tot een maximum van NAf 125,0 mln (wetten van 3 mei 1962, Stb. 153, en 23 april 1964, Stb. 133).

Artikelonderdeel 02. Garanties NIO-leningen

De Nederlandse Staat staat garant voor de rente- en aflossingsbetalingen van door de Nederlandse Investeringsbank voor Ontwikkelingslanden N.V. verstrekte leningsgelden aan de Nederlandse Antillen en Aruba. Het betreft leningen met een looptijd van 30 jaar en een aflossingsvrije periode gedurende de eerste 8 jaar en een rente van 2,5%:

1. periode 1972–1976 maximaal NLG 134,5 mln.

2. periode 1977–1991 maximaal NLG 890,0 mln.

Artikelonderdeel 03. Garanties EIB-leningen

De Europese Investerings Bank (EIB) heeft met Nederlandse bemiddeling leningen voor diverse projecten in de Nederlandse Antillen en Aruba afgesloten tot een totaalbedrag van ECU 19,1 mln. Nederland heeft zich garant gesteld voor rente en aflossing van deze leningen.

Artikelonderdeel 05. Garanties leningen OPM

Garantie voor de rente en aflossing van leningen tot een maximum van US$ 48 mln, ten behoeve van de Oranje Property Management N.V. voor de afbouw van Plant Hotel N.V.

Artikelonderdeel 06. Garanties stand-by-krediet

Ter versterking van de deviezenpositie van de Nederlandse Antillen is door De Nederlandsche Bank (DNB) een stand-by-krediet van NLG 100 mln beschikbaar gesteld aan de Bank van de Nederlandse Antillen (BNA). Krachtens de Bankwet is het krediet door DNB verstrekt onder staatsgarantie. De Nederlandse Staat staat derhalve garant voor het krediet.

Artikelonderdeel 07. Borgstelling Sint Maarten Housing Development Foundation

Borgstelling van NLG 36,9 mln ten behoeve van de Sint Maarten Housing Development Foundation als onderdeel van het woningbouwproject Belvédère.

De cijfers

De toelichting bij de cijfers

1. De aflossingsverplichting van de Nederlandse Antillen is niet op de vervaldatum van 31 december 1998 aan de Nederlandse Investeringsbank voor Ontwikkelingslanden (NIO) voldaan. Ten laste van hoofdstuk IV is een garantie voor (rente) en aflossing afgegeven, derhalve wordt dit artikel met NLG 25,669 mln verhoogd, door middel van een reallocatie van artikel 02.13 «Samenwerkingsmiddelen».

Overzicht risico-ontwikkeling met betrekking tot garantieovereenkomsten van het Rijk (in NLG 1 000)

02.13 Samenwerkingsmiddelen

Het te voeren beleid en de grondslag van het artikel

De grondslag van het te voeren beleid is artikel 36 van het Statuut waarin is vastgelegd dat de landen van het Koninkrijk elkaar wederzijdse hulp en bijstand verlenen. De autonomie van de landen vormt het centrale element van de verhouding tussen de drie landen in het Koninkrijk.

Het samenwerkingsbeleid tussen de Koninkrijkspartners moet gericht zijn op het versterken van de kracht en zelfredzaamheid van de ontvangende landen. De nota Toekomst in Samenwerking wil opnieuw richting geven aan de samenwerking tussen de landen van het Koninkrijk met als uitgangspunt de bestaande in het Statuut vastgelegde verhoudingen.

In de nota Toekomst in Samenwerking is een nieuw kader geschetst voor een effectievere inzet en een andere opzet van de bestedingswijze van de samenwerkingsmiddelen van Hoofdstuk IV. Samenwerkingsprogramma's opgesteld na overleg tussen de regeringen zullen de basis gaan vormen van het nieuwe samenwerkingsbeleid. Aan de hand van deze programma's zullen meerjarige afspraken worden gemaakt over de bijbehorende financiële middelen. De samenwerkingsmiddelen zullen zoveel mogelijk in de vorm van programmafinanciering worden verstrekt en worden gestort in fondsen die worden beheerd door een onafhankelijke, regionale instantie, bijvoorbeeld een ontwikkelingsbank.

Nederland zal voorstellen prioriteit te geven aan die sectoren waar de Nederlandse regering een gezamenlijk belang van de Koninkrijkspartners ziet. De Nederlandse regering ziet de volgende prioritaire sectoren als voorwaardenscheppend voor de zelfredzaamheid van de Nederlandse Antillen en Aruba:

• de kwaliteit van het bestuur;

• duurzame economische ontwikkeling;

• onderwijs;

• rechtshandhaving.

Nederlandse Antillen

Een gezonde overheidshuishouding wordt door Nederland gezien als voorwaarde voor een nieuwe financiële verhouding. De Nederlandse Antillen moeten met het IMF overeenstemming hebben bereikt over het uitvoeren en monitoren van een saneringsprogramma alvorens er een aanvang kan worden gemaakt met de bovenvermelde nieuwe beleidslijn. De huidige beleidslijn om in gezamenlijk overleg prioriteiten vast te stellen bij de uitvoering van samenwerkingsprojecten wordt in 2000 vooralsnog gecontinueerd.

Aruba

Voor Aruba wordt de uitvoering van de nieuwe beleidslijn vorm gegeven in de afspraken gemaakt tijdens het politieke beleidsoverleg Nederland-Aruba d.d. 11 maart 1999. Tijdens dit overleg is afgesproken dat Nederland over de periode 2000–2010 een vast bedrag van NLG 490 miljoen reserveert voor steun aan Aruba. Het bedrag is opgebouwd uit NLG 220 miljoen voor overheidsprojecten en NLG 270 miljoen voor overige activiteiten. Het laatste bedrag zal – zodra Aruba begrotingsevenwicht heeft bereikt – kunnen worden gebruikt voor schuldsanering. De precieze toewijzing van de middelen vanaf 2000 is nog niet bekend. Daarover wordt overlegd met Aruba, afhankelijk van de uitkomsten van de commissie Biesheuvel. Besluitvorming zal in het najaar van 1999 plaatsvinden.

De onderverdeling naar artikelonderdelen

Met ingang van het jaar 2000 zal voor de samenwerkingsmiddelen de onderverdeling in prioritaire sectoren, conform de nota Toekomst in Samenwerking worden gehanteerd en komt de oude indeling te vervallen. De onder dit artikel opgenomen kasramingen zijn voorshands gebaseerd op het huidige, aflopende beleid (projectfinanciering) en hebben betrekking op verplichtingen die tot en met 1999 zijn aangegaan en in 2000 nog doorwerken. De ramingen hebben een voorlopig karakter omdat de verdeling over Aruba en de Nederlandse Antillen nog niet vast staat en omdat over de verdeling van de aandelen over de sectoren nog overleg moet plaatsvinden. Daarnaast is onder leiding van P. Bukman een onderzoek gaande naar de effectiviteit van het NGO-netwerk en de mogelijke alternatieve toekomstscenario's.

Op termijn kunnen de meerjarige kaseffecten worden ingevuld aan de hand van de vast te stellen samenwerkingsprogramma's door Nederland, de Nederlandse Antillen en Aruba.

Artikelonderdeel 12. De kwaliteit van het bestuur

De kwaliteit van het bestuur wordt door de regering als de belangrijkste voorwaarde voor zelfredzaamheid beschouwd. De centrale doelstelling is het bevorderen van de transparante en verantwoordelijke aanwending van gezag en middelen door de overheid in dialoog met de bevolking. Projecten voorheen gefinancierd ten laste van de sector Bestuurlijke ondersteuning en overheidsorganisatie vallen nu onder deze prioritaire sector.

De kwaliteit van het bestuur wordt ook bepaald door de beheersing van de openbare financiën: een transparant overheidsbeleid, gebaseerd op gezonde economische en sociale verhoudingen, dat is gericht op een beheersing van inkomsten en uitgaven met behulp van een meerjarige begrotingscyclus met onafhankelijke controle en democratische verantwoording. Een goed functionerende Belastingdienst is één van de hoekstenen van deugdelijk bestuur. Projecten voorheen gefinancierd ten laste van de sector Openbare Financiën vallen nu eveneens onder deze prioritaire sector.

Artikelonderdeel 13. Duurzame economische ontwikkeling

Herstel van vertrouwen in de economische perspectieven bij binnenlandse en buitenlandse investeerders is een noodzakelijke voorwaarde voor de ontwikkeling van een structurele werkgelegenheid. Het toerisme biedt een belangrijke mogelijkheid voor duurzame economische ontwikkeling. Om niet te kwetsbaar te worden voor fluctuaties binnen deze sector is het wel noodzakelijk de economie te diversificeren. De economische ontwikkeling moet voorts passen in een duurzame ontwikkeling, waarbij economische groei samengaat met een beter beheer van ruimte, natuur, biodiversiteit en een daling van milieubelastende emissies.

Projecten voorheen gefinancierd ten laste van de sector Economische ontwikkeling en milieu, natuur en infrastructuur vallen nu onder deze sector.

Artikelonderdeel 14. Onderwijs

Nederland wil de samenwerkingsmiddelen met name concentreren op programma's op het gebied van onderwijs. Er zal een analyse plaatsvinden van de sterke en zwakke kanten van het huidige onderwijsbestel, zowel inhoudelijk als bestuurlijk. Een onderwijsstrategie voor de toekomst moet geformuleerd worden. De volgende twee beginselen zijn hierbij belangrijk:

• streven naar optimale ontplooiingsmogelijkheden voor de Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse scholieren, studenten en afgestudeerden in eigen land of regio;

• streven naar een onderwijsstructuur die binnen de reguliere kaders «onderhouden» en gefinancierd kan worden.

Projecten voorheen gefinancierd ten laste van de sector Onderwijs vallen nu onder deze sector.

Artikelonderdeel 15. Rechtshandhaving

Op het gebied van de rechtshandhaving zal de huidige betrokkenheid worden gecontinueerd. Het gaat om middelen die beschikbaar worden gesteld voor de personele ondersteuning van de rechterlijke macht en het openbaar ministerie, personele en materiële ondersteuning van de recherchesamenwerking, investerings- en exploitatiekosten voor de Kustwacht en investeringskosten voor het gevangeniswezen. Deze categorie van onderwerpen leent zich niet voor de reguliere prioriteitstelling en posterioriteitstelling in het kader van de samenwerkingsprogramma's, zoals deze in de nota «Toekomst in Samenwerking» worden aangeduid.

Een bijzondere positie is gerechtvaardigd vanwege het belang van de instandhouding en ontwikkeling van de rechtstaat binnen het Koninkrijk. Meerbepaald gaat het hier om de waarborgfunctie van het Koninkrijk ingevolge het Statuut voor de zorg voor de fundamentele rechten van de mens en de rechtszekerheid.

Artikelonderdeel 16. Overig

De sectoren Volkshuisvesting en wijkverbetering, Sociale ontwikkeling en gezondheidszorg en Cultuur zullen geen prioriteit krijgen bij de besteding van de samenwerkingsmiddelen. De Nederlandse Antillen wordt zelf verantwoordelijk geacht financiële middelen voor deze sectoren te reserveren. De hier opgenomen cijfers hebben betrekking op doorlopende verplichtingen.

De cijfers

De toelichting bij de cijfers

1. Nederland heeft zich verplicht substantieel bij te dragen in de financiering van het project Koraal Specht, met name om ervoor te zorgen dat de mensenrechtensituatie in deze gevangenis op een – ook internationaal – aanvaardbaar niveau kan worden gebracht. De Nederlands-Antilliaanse regering hoopt het bouwproces medio 2000 af te ronden. Om deze toezegging gestand te kunnen doen is in verband met de voorgenomen uitvoering van de nieuw- en verbouw van de gevangenis en de reorganisatie een geraamd kasbeslag voor 1999 van NLG 52 mln en voor 2000 van NLG 28 mln toegevoegd.

2. In verband met een vertraging in de investeringen voor de kustwacht Nederlandse Antillen en Aruba wordt voor het jaar 2000 een bedrag van NLG 8,261 mln overgeboekt naar de begroting van Defensie (Hoofdstuk X).

3. De overbesteding op Hoofdbeleidsterrein 02 Samenwerking met de Nederlandse Antillen en Aruba bedraagt in 1998 NLG 7,421 mln. Dit is het negatief saldo van uitgaven en ontvangsten op de HGIS-budgetten overeenkomstig de rekening 1998. Overeenkomstig de met de Minister voor Ontwikkelingssamenwerking gemaakte afspraken zal de overschrijding op het programmabudget conform de bandbreedtesystematiek in de kassfeer meerjarig worden gecompenseerd in de eerstvolgende drie jaren met resp. 50%, 25% en 25%. (1999 -NLG 3,711 mln en de jaren 2000 en 2001 -NLG 1,855 mln).

4/6. Voor de toelichting wordt verwezen naar de betreffende artikelen.

De kengetallen

Door middel van kengetallen vindt een onderbouwing plaats van de ramingen van de rentesubsidie en van het instrument «personele samenwerking»:

De kengetallen 2000 zijn voorlopig. Verwezen wordt naar de nog te voeren discussie over de prioriteiten met de Nederlandse Antillen en Aruba.

In bijlage 9 is een overzicht opgenomen van de samenwerkingsprojecten in de sfeer van de overheidsprojecten en de personele samenwerking die in 1998 in uitvoering waren.

3. Ontvangsten

02. Samenwerking met de Nederlandse Antillen en Aruba

02.01 Diverse ontvangsten

Het te voeren beleid en de grondslag van het artikel

Het artikel bevat een raming voor diverse ontvangsten die verband houden met de samenwerking met de Nederlandse Antillen en Aruba.

De cijfers

De toelichting bij de cijfers

De economische code is 47 en de functionele code is 01.50.

02.03 Garanties

Het te voeren beleid en de grondslag van het artikel

Eventuele ontvangen bedragen, in het kader van garantiestellingen zullen op dit artikel worden verantwoord.

De onderverdeling naar artikelonderdelen

Artikelonderdeel 01. Contragarantie EIB

De Europese Investerings Bank (EIB) heeft met Nederlandse bemiddeling leningen voor diverse projecten in de Nederlandse Antillen en Aruba afgesloten tot een totaalbedrag van ECU 19,1 mln. Nederland heeft zich garant gesteld voor rente en aflossing van deze leningen.

De Nederlandse Antillen en Aruba hebben een contragarantie gesteld op de garantie van rente en aflossing van door de EIB aan de Nederlandse Antillen en Aruba verstrekte leningen. Eventueel ontvangen bedragen worden op dit artikel verantwoord.

Artikelonderdeel 02. Garantie Stand-by krediet

Ter versterking van de deviezenpositie van de Nederlandse Antillen is door De Nederlandsche Bank (DNB) een stand-by-krediet van NLG 100 miljoen beschikbaar gesteld aan de Bank van de Nederlandse Antillen (BNA). Krachtens de Bankwet is het krediet door DNB verstrekt onder staatsgarantie. De Nederlandse Staat staat derhalve garant voor het krediet. De Nederlandse Staat kan, in het geval dat op de staatsgarantie wordt getrokken, de vordering van DNB op de BNA overnemen.

De cijfers

02.13 Samenwerkingsmiddelen

Het te voeren beleid en de grondslag van het artikel

Dit artikel omvat aflossingen en rente van leningen en opbrengsten uit deelnemingen. Tussen de NIO en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is een beheersovereenkomst afgesloten, waarbij de NIO onder andere de inning van de rente en aflossingen op de begrotingsleningen heeft overgenomen.

De onderverdeling naar artikelonderdelen

Artikelonderdeel 01. Annuïteitenlening 1971

De 2½% dertigjarige annuïteitenlening 1971 ingevolge de wet van 23 december 1960, Stb. 599 (driejarenplan), de wet van 23 april 1964, Stb. 133 (meerjarenplan 1e fase) en de extra ontwikkelingshulp 1965. De ramingen voor aflossing en rente in 2000 zijn respectievelijk NLG 2,241 mln en NLG 0,172 mln De hoofdsom per 1 januari 2000 bedraagt NLG 4,644 mln.

Artikelonderdeel 02. Vijfjarenplan 1967–1971

De in het kader van het Vijfjarenplan 1967–1971 verstrekte lening (ex artikel 3 van de wet van 17 januari 1968, Stb. 28). De hoofdsom dient in 25 jaar te worden afgelost. Voor de eenentwintigste termijn van deze zachte lening, die een rente van 3% per jaar draagt, zijn de ramingen voor aflossing en rente in 2000 respectievelijk NLG 1,738 mln en NLG 0,151 mln De hoofdsom per 1 januari 2000 bedraagt NLG 3,301 mln.

Artikelonderdeel 03. Vijfjarenplan 1967–1971

De in het kader van het Vijfjarenplan 1967–1971 verstrekte lening (ex artikel 4 van de wet van 17 januari 1968, Stb. 28) is op 1 januari 1997 geheel afgelost.

Artikelonderdeel 04. Vijfjarenplan 1972–1976

De in het kader van het Vijfjarenplan 1972–1976 verstrekte lening. Het aan deze periode verbonden leningsbedrag van NLG 113,1 mln (inclusief bijgeschreven rente) is in 1977 omgezet in een dertigjarige lening met een rente van 2½% per jaar. Gedurende de eerste acht jaren behoefde niet te worden afgelost. Met ingang van 1985 vindt betaling plaats in 22 jaarlijkse annuïteiten. De ramingen voor aflossing en rente in 2000 zijn respectievelijk NLG 5,538 mln en NLG 1,209 mln. De hoofdsom per 1 januari 2000 bedraagt NLG 42,843 mln.

Artikelonderdeel 05. Begrotingssteun Aruba (NLG 100 mln)

De door Nederland verstrekte begrotingssteun aan Aruba ad NLG 100 mln. In 1985 heeft de Nederlandse regering aan Aruba begrotingssteun verleend in de vorm van een lening van NLG 100 mln. De lening heeft een looptijd van 30 jaar met een rente van 2½%. Gedurende de eerste acht jaar behoeft op deze lening niet te worden afgelost. Met ingang van 1994 vindt aflossing plaats in 25 jaarlijkse gelijkblijvende bedragen ad NLG 4 mln. De raming van de rentebetaling in 2000 bedraagt NLG 2,0 mln. De hoofdsom per 1 januari 2000 bedraagt NLG 76,000 mln.

Artikelonderdeel 06. Begrotingsleningen 1991–1998

Verstrekte begrotingsleningen ter financiering van projecten waarvan een bepaald rendement verwacht mag worden (maatregel Tussenbalans 1991). Deze leningen hebben een looptijd van 30 jaar met een rente van 2½%. Gedurende de eerste acht jaar behoeft op deze leningen niet te worden afgelost. Na acht jaar vindt betaling plaats in de vorm van 22 jaarlijkse annuïteiten. De respectieve hoofdsommen (in NLG 1 000) bedragen:

Artikelonderdeel 07. Deelnemingen en investeringen op de Nederlandse Antillen en Aruba

De ontvangsten uit leningen en deelnemingen betreffen de eventuele opbrengsten van de NPMNA uit deelnemingen en beschikbaar gestelde kredieten aan ondernemingen op de Nederlandse Antillen en Aruba. De middelen van de via de NPMNA gepleegde investeringen zijn tot 1997 beschikbaar gesteld via artikel 02.07 van de uitgavenbegroting en worden met ingang van 1997 beschikbaar gesteld via artikel 02.13 van de uitgavenbegroting.

De cijfers

De toelichting bij de cijfers

Tussen de NIO en DGCZK is een beheersovereenkomst afgesloten, waarbij de NIO onder andere de inning van de rente en aflossingen op de begrotingsleningen heeft overgenomen. Voor de leningsovereenkomsten waarvan de vervaldatum is vastgesteld op 31 december, kan de afdracht van de NIO aan DGCZK eerst in januari van het volgende jaar plaatsvinden. Door middel van de voorgestelde ramingswijziging wordt de meerjarenraming aan dit uitgangspunt aangepast.

E. BIJLAGEN BIJ DE BEGROTING

Bijlage 2. Wetgeving

A. Tot stand gekomen wetgeving (periode 1-7-1998 tot 1-6-1999)

B. Bij het parlement aanhangige wetsontwerpen

C. In voorbereiding zijnde wetsvoorstellen

N.v.t.

Bijlage 3. Moties en toezeggingen

A. Door de Staten-Generaal aanvaarde moties

Onderdeel A.1. Afgedaan

Onderdeel A.2. In behandeling

B. Door bewindslieden gedane toezeggingen

Onderdeel B.1. Afgedaan

Onderdeel B.2. In behandeling

Bijlage 4. Circulaires

In het afgelopen vergaderjaar is voor de externe informatievoorziening geen gebruik gemaakt van circulaires in de zin van Aanwijzing 1 van de Algemene Aanwijzingen voor de Rijksdienst voor gebruik en inrichting van circulaires (Besluit Minister-President van 7 mei 1986, nr. 366374).

Bijlage 5. Aanbevelingen Nationale ombudsman

In de periode 1 juni 1998 tot 1 juni 1999 heeft de Nationale ombudsman geen aanbevelingen gedaan.

Bijlage 6. Subsidies (bedragen x 1 000)

Gehanteerde begrotingskoers 1999: (N)Af 1,00 = Hfl 1,09

Gehanteerde begrotingskoers 2000: (N)Af 1,00 = Hfl 1,06

Bijlage 7. Evaluatieonderzoek

A. Voorgenomen onderzoeken

B. Afgeronde onderzoeken

Bijlage 8. Economische en functionele classificaties

Overzicht A. Uitgaven en ontvangsten per (macro-)economische categorie met totalen per economische hoofdgroep (in NLG 1 000)

Overzicht B. Uitgaven en ontvangsten per functionele categorie (in NLG 1 000)

Bijlage 10. Convenanten

In de periode 1 juni 1998 tot 1 juni 1999 zijn de volgende convenanten gesloten.

Bijlage 11. Samenwerkingsprojecten

In deze bijlage is een overzicht opgenomen van de samenwerkingsprojecten die in 1998 in uitvoering waren.

Het overzicht toont de activiteiten in de sfeer van de personele samenwerking en overheidsprojecten gerangschikt naar beleidssector en binnen de sector naar entiteit.

Het betreffen zowel projecten waarvan de instemming met (mede) financiering reeds voor 1998 plaatsvond, als activiteiten waarvan de instemming tot (mede) financiering in 1998 tot stand kwam.