Via het BES-fonds ontvangen de openbare lichamen middelen om hun taken naar behoren uit te voeren, net zoals gemeenten middelen krijgen uit het Gemeentefonds. Met Bonaire, Sint Eustatius en Saba (Caribisch Nederland) zijn bestuurlijke afspraken gemaakt over de taakverdeling tussen de eilandelijke overheid en de Rijksoverheid. Op basis van het vastgestelde eilandelijke takenpakket is een bedrag aan vrije uitkering overeengekomen dat de eilanden jaarlijks ontvangen. Jaarlijks vindt in het bestuurlijk overleg financiële verhoudingen BES besluitvorming plaats over de hoogte van de vrije uitkering voor het jaar daaropvolgend.
Sinds de transitiedatum 10-10-2010 is er discussie over de hoogte van de vrije uitkering in relatie tot de uitvoering van de eilandelijke taken. In het bestuurlijke overleg in het voorjaar 2011 is daarom besloten dat er een referentiekader moet komen om te bepalen hoeveel middelen nodig zijn om de eilandelijke taken te bekostigen. Dit referentiekader onderzoek is op 20 februari 2012 opgeleverd, welke op 8 juni 2012 samen met het kabinetsstandpunt aan de Tweede Kamer is gestuurd (Kamerstukken II, 2011–2012, 33 000-H, nr. 6). Met het uitkomen van het kabinetsstandpunt over het referentiekader op 8 juni 2012 is er een antwoord op de belangrijkste financiële vraagstukken over de financiële verhouding met de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba.
In het kabinetstandpunt is bepaald dat de indexatie van de vrije uitkering in de toekomst plaatsvindt op basis van een actueel indexatiecijfer (t-1, dus de inflatie van het voorafgaande jaar) en per eiland afzonderlijk. Het kabinet heeft besloten om de aanvankelijk ingehouden prijsbijstelling over 2012 uit te keren aan de openbare lichamen.
In het kabinetstandpunt is ook aangekondigd dat er wordt gekeken of zaken misschien niet eenvoudiger, en dus goedkoper geregeld kunnen worden voor de eilanden. Er komt een onderzoek naar taakverlichting en deregulering, waarbij ook naar mogelijke besparingen zal worden gekeken. De eilanden worden bij dit onderzoek betrokken. De uitkomsten worden medio 2013 gepresenteerd. Hierbij zal ook worden bezien in hoeverre aansluiting kan worden gevonden bij de algehele evaluatie van de nieuwe staatkundige verhoudingen in 2015.
Het is de verantwoordelijkheid van de openbare lichamen zelf om ambities te formuleren, eigen inkomsten te genereren en keuzes te maken. Om te voorkomen dat er opnieuw een discrepantie ontstaat tussen eilandelijke taken en financiën, zal de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in 2013 strikt toetsen op artikel 87 van de wet Financiën BES. Op grond van dit artikel dient het Rijk bij beleidsvoornemens welke leiden tot een wijziging van taken voor de openbare lichamen aan te geven welke financiële gevolgen hier aan zijn verbonden voor de openbare lichamen. Ook moet in de toelichting worden aangegeven via welke bekostigingswijze de financiële gevolgen kunnen worden opgevangen. De vakministers zijn primair verantwoordelijk voor het aangeven van de kosten en bekostigingswijze van taakwijzigingen van openbare lichamen. Daartoe treden zij tijdig in overleg met de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
In het Begrotingsakkoord is vanaf 2013 een bedrag van € 10 mln. jaarlijks ter beschikking gesteld aan Caribisch Nederland voor projecten voor behoud, beheer en versterking van natuur op de eilanden. Bezien wordt of hieruit ook inhaalslagen ten aanzien van andere zaken die (indirect) raken aan natuur en milieu op de eilanden zoals afvalwaterzuivering, drinkwater, riolering, (wind)energie, ecotoerisme, rampenbestrijding (olieterminals), afvalverwerking, ecologische landbouw, veeteelt en visserij en uiteraard natuurbescherming worden bekostigd. Deze middelen worden vanuit de begroting van de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie verstrekt aan de openbare lichamen. De middelen zijn conform de wens van Bonaire, Sint Eustatius en Saba voor de helft ponds-pondsgewijs beschikbaar voor de openbare lichamen. De andere helft is beschikbaar naar rato van het inwonersaantal. Uitkering van de bedragen vindt plaats op basis van ingediende projecten.
De nadere invulling van de plannen wordt meegenomen in de verdere uitwerking voor november dit jaar. Daarbij zullen ook zaken die indirect raken aan natuur en milieu, waaronder de hierboven genoemde onderwerpen, worden betrokken.