A Algemene doelstelling
Via het BES-fonds wordt bewerkstelligd dat de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba middelen krijgen toebedeeld om de taken van de eilanden naar behoren uit te voeren.
B Rol en verantwoordelijkheid
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor het BES-fonds. Als fondsbeheerder draagt hij zorg voor een adequate omvang van het fonds in relatie tot de overeengekomen taakverdeling tussen Nederland en de openbare lichamen. De openbare lichamen zijn autonoom in de besteding van de vrije uitkering.
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor de bestuurlijke en financiële verhouding met de eilanden. De openbare lichamen mogen zelf bepalen welke taken en activiteiten zij bekostigen uit de algemene middelen van de vrije uitkering. Dit uitgangspunt laat onverlet dat de openbare lichamen bepaaldewettelijke taken en activiteiten dienen uit te voeren waarvan zij voor de bekostiging op de algemene middelen zijn aangewezen.
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties vervult ook een coördinerende schakel tussen de openbare lichamen en de verschillende departementen. Een belangrijk instrument daarin is de zogenaamde Caribisch Nederland-week (CN-week) die één keer per jaar georganiseerd wordt rond het Bestuurlijk Overleg Financiële verhoudingen BES (BOFv). De CN-week biedt de mogelijkheid aan de besturen van Bonaire, Saba en Sint Eustatius om te overleggen met de departementen in Den Haag. De week moet bijdragen aan een goede relatie en samenwerking tussen de rijksoverheid en de drie eilandbesturen op bestuurlijk en ambtelijk niveau.
De wet Financiën BES (de wet FinBES) biedt – indien nodig – instrumenten voor de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de toezichthouder, het College financieel toezicht (Cft) om corrigerend op te treden. Het openbare lichaam kan in principe alleen uitgaven doen die zijn opgenomen in een door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties goedgekeurde begroting.
C Beleidswijzigingen
In 2015 heeft wel een onderzoek plaats gevonden naar de toereikendheid van de vrije uitkering. Per brief van 24 maart 2015 zijn de Eerste- en Tweede Kamer geinformeerd over dit onderzoek en zullen de uitkomsten van dit onderzoek worden betrokken bij het op te stellen kabinetsstandpunt behorende bij het rapport van de evaluatiecommissie Spies (Kamerstukken II, 2014–2015, 34 000 H, nr. 5).
De huidige opzet van de CN-week zal, gegeven de wensen van de eilanden en de toepassing van eilandelijke diversificatie door het Rijk, een verandering ondergaan en zal in de huidige hoedanigheid geen doorgang meer vinden. Een eilandelijke benadering, en dus ook een overleg op de eilanden in het voorjaar en overleg in juni/juli in Nederland wordt in 2016 uitgerold.
D1 Budgettaire gevolgen van beleid
Beleidsartikel 1 BES-Fonds
| 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Verplichtingen: | 38.786 | 34.020 | 33.409 | 32.650 | 32.741 | 32.756 | 32.756 | |
| Uitgaven: | 38.686 | 34.020 | 33.409 | 32.650 | 32.741 | 32.756 | 32.756 | |
| Waarvan juridisch verplicht | 100% | |||||||
| 1.1 | BES-fonds | 38.686 | 34.020 | 33.409 | 32.650 | 32.741 | 32.756 | 32.756 |
| Opdrachten | 0 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | |
| Onderzoek | 0 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | |
| Bijdragen aan andere overheden | 38.686 | 33.920 | 33.309 | 32.550 | 32.641 | 32.656 | 32.656 | |
| Overige uitkering | 0 | 60 | 60 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Vrije uitkering | 38.686 | 33.860 | 33.249 | 32.550 | 32.641 | 32.656 | 32.656 | |
| Ontvangsten: | 38.686 | 34.020 | 33.409 | 32.650 | 32.741 | 32.756 | 32.756 | |
D2 Budgetflexibiliteit
De budgetflexibiliteit is nihil. In tegenstelling tot een departementale begroting zijn bij een fonds als het BES-fonds de verplichtingen leidend. Dit houdt in dat zij, eenmaal geaccordeerd, altijd geheel tot uitbetaling komen.
E Toelichting op de instrumenten
1.1 BES-fonds
Opdrachten
Onderzoek
Betreft middelen voor onderzoek naar de vrije uitkering.
Bijdrage aan medeoverheden
Overige uitkering
Naast de vrije uitkering zijn op basis van de Wet FinBES, «bijzondere uitkeringen» (art. 91) en «andere uitkeringen» (art. 88) mogelijk. Een bijzondere uitkering wordt uitgekeerd aan de eilandgebieden met als hoofddoel het verbeteren van de leefbaarheid, de re-integratie naar duurzaam betaald werk en het bevorderen van maatschappelijke participatie.
Met ingang van 2014 worden bijzondere uitkeringen bestemd voor sociaaleconomische initiatieven op CN niet langer inzichtelijk gemaakt in de begroting BES-fonds. Deze uitkeringen omvatten financiële middelen van verschillende departementen en zijn opgenomen in begrotingshoofdstuk Koninkrijksrelaties (IV).
Vrije uitkering
De middelen die de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba uit de vrije uitkering ontvangen zijn vrij besteedbaar. Op de vrije uitkering wordt dit jaar een aantal bedragen ingehouden. Het betreft aflossingslasten voor eerder afgesloten renteloze leningen die het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft verstrekt ter bekostiging van achterstanden in de onderwijshuisvesting, en de in 2015 verstrekte lening van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu voor de weginfrastructuur op Saba.
Tot slot worden gedurende de periode 2014–2018 bedragen teruggevorderd die verband houden met de ontmanteling van de Nederlandse Antillen (voorschotten werkkapitaal). Ook deze kosten worden ingehouden op de vrije uitkering. De totale inhouding bedraagt USD 2,36 mln. (€ 1,82 mln.) in vijf jaar.
Ontvangsten
Artikel 88, derde lid van de Wet FinBES regelt dat bij (begrotings-)wet voor ieder uitkeringsjaar een bedrag aan middelen van het Rijk wordt afgezonderd ten behoeve van het BES-fonds. De uitgaven en de afgezonderde inkomsten over ieder uitkeringsjaar zijn aan elkaar gelijk. Gelet hierop is ten behoeve van de dekking van de uitgaven ten laste van het BES-fonds een post ontvangsten geraamd.