Voor Nederland, wereldwijd

Investeren in Perspectief

Het gaat in veel opzichten steeds beter met de welvaart en ontwikkeling in de wereld: het aantal mensen dat in extreme armoede leeft, is flink gedaald en de toegang tot basisvoorzieningen zoals schoon water, gezondheidszorg en onderwijs is sterk verbeterd. De economische groei in veel ontwikkelingslanden ondersteunt deze vooruitgang. Ook de Nederlandse economie staat er goed voor. Nederland is een groot handelsland en één van de meest innovatieve en concurrerende landen ter wereld.

Tegelijkertijd zijn er grote veranderingen en serieuze uitdagingen waar het beleid voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (BHOS) op moet inspelen: meer conflicten en instabiliteit, grote vluchtelingen- en migratiestromen, de resterende extreme armoede in ontwikkelingslanden, hoge bevolkingsgroei in sommige regio’s, klimaatverandering, ongelijk verdeelde kansen, snelle, soms ontwrichtende, technologische ontwikkelingen en digitalisering, onduidelijkheid hoe de toekomstige economische relatie tussen de EU en het VK eruit komt te zien, scherpe internationale concurrentie en opkomend protectionisme, waaronder de afkondiging van handelsmaatregelen door de Verenigde Staten – ook tegen de Europese Unie.

In de nota Investeren in Perspectief van 18 mei 2018 geeft het kabinet aan hoe het deze internationale uitdagingen en kansen oppakt in het belang van Nederland. Deze beleidsagenda komt volledig overeen met deze nota. Dit is de eerste begroting waarmee uitvoering wordt gegeven aan het beleid van het nieuwe kabinet.

Doelstellingen BHOS en werkwijze

Sustainable Development Goals

De zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen voor 2030 (Sustainable Development Goals – SDGs) zijn de internationale leidraad voor het BHOS-beleid. De SDGs vormen de ultieme preventieagenda: hieraan werken is een investering in het voorkomen van conflict en instabiliteit. De SDGs bevorderen de mensenrechten en de rechten van vrouwen en meisjes. Ze hebben de ambitie om vooral verbeteringen te realiseren voor mensen die het meest achtergesteld zijn (leave no one behind). De SDGs zijn tegelijkertijd een agenda voor innovatie en bieden het bedrijfsleven kansen om met innovatieve oplossingen voor de SDGs nieuwe markten aan te boren. De SDGs bieden voor het eerst een universele agenda voor internationale samenwerking.

Vooruitgang boeken op de doelen van het BHOS-beleid vergt samenwerking met partners in Nederland en de rest van de wereld. De Europese Unie (EU) en gelijkgezinde EU-lidstaten zijn hierbij natuurlijke partners, naast de multilaterale ontwikkelingsbanken en VN-instellingen. Nederland werkt ook samen met bedrijven, kennisinstellingen en het maatschappelijk middenveld. Hun kennis en kunde zijn onmisbaar bij de aanpak van de grote maatschappelijke uitdagingen waarvoor we staan.

Het kabinet zorgt voor samenhang in het buitenlandbeleid en zorgt zo voor meer effectiviteit. Het zet in op synergie tussen hulp, handel en investeringen. Economische groei en toegang tot buitenlandse markten voor ontwikkelingslanden zijn onderdeel van het ontwikkelingsbeleid. Het kabinet gebruikt de relaties met ontwikkelende en opkomende landen om die markten te ontsluiten voor het Nederlands bedrijfsleven. Onze innovatieve kracht en capaciteit maakt het kabinet toepasbaar voor ontwikkeling. Het kabinet zet zich bovendien in voor de belangen die wij delen met ontwikkelingslanden.

Gendergelijkheid en empowerment van vrouwen en meisjes

Investeren in vrouwen is investeren in ontwikkeling en groei. Nederland zet zich in voor gendergelijkheid en empowerment van vrouwen en meisjes (SDG-5) en hanteert dit als doel in alle onderdelen van het BHOS-beleid. Nederland investeert specifiek in vier subdoelen: 1) vergroten deelname van vrouwen aan (politieke) besluitvorming en vrouwelijk leiderschap; 2) economische empowerment en verbetering van het economische klimaat voor vrouwen; 3) preventie en uitbanning van geweld tegen vrouwen en meisjes; 4) versterking van de rol van vrouwen in conflictpreventie en vredesprocessen, en bescherming in conflictsituaties.

1. Ontwikkelingssamenwerking meer gericht op instabiele regio’s

Het kabinet richt zich in zijn beleid voor ontwikkelingssamenwerking meer op het voorkomen van conflicten en het tegengaan van instabiliteit en onveiligheid. Armoede, conflict, terreur, klimaatverandering, bevolkingsgroei en irreguliere migratie zijn nauw met elkaar samenhangende problemen. In de nabijheid van Europa heeft een groeiend aantal landen hiermee te kampen, met name in West-Afrika/Sahel, Hoorn van Afrika, het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Bovendien concentreert extreme armoede in de wereld zich vooral in fragiele regio’s. Het is in ieders belang om de grondoorzaken hiervan in samenwerking met de landen zelf aan te pakken. De genoemde regio’s zijn de nieuwe focusregio’s voor ontwikkelingssamenwerking geworden. De bestaande inzet op het gebied van water, landbouw, seksuele & reproductieve gezondheid en rechten (SRGR), klimaat, rechtstaat en ontwikkeling van de private sector wordt meer gericht op de focusregio’s.

De snelgroeiende groep jongeren in deze regio’s heeft perspectief nodig op een toekomst met werk, onderwijs, gelijke kansen en veiligheid. Versterking van de positie van vrouwen en meisjes is ook hier een cruciale factor. Daarom investeert het kabinet in programma’s voor juist deze groepen. Er wordt in 2019 EUR 60 miljoen meer geïnvesteerd in nieuwe programma’s voor (beroeps)onderwijs, werk en inkomen voor jongeren en vrouwen in de focusregio’s vanuit de beleidsartikelen 1.3 en 3.4. De gezamenlijke inzet voor stabiliteit, armoedebestrijding en inclusieve groei is ook een investering om structureel en op langere termijn de druk van vluchtelingen, intern ontheemden en migranten te beperken.

Investeren in onderwijs, werk en inkomen

Als onderdeel van de aanpak van grondoorzaken en het creëren van perspectief voor jongeren gaat het kabinet de inzet op het gebied van (beroeps)onderwijs uitbreiden in de focusregio’s (EUR 30 miljoen extra per jaar). Relevant onderwijs vergroot de kans op werk en inkomen en geeft jonge vrouwen en meisjes meer keuzevrijheid. Via het Global Partnership for Education (GPE) gaat Nederland onderwijsbeleid steunen in ontwikkelingslanden, vooral in landen die achterblijven, zoals de Sahel en de Hoorn van Afrika. In de focusregio’s gaat Nederland (beroeps)onderwijs steunen waarmee jongeren betere kansen krijgen op de lokale arbeidsmarkt. Specifieke aandacht gaat daarbij uit naar meisjes. De intensivering op het gebied van onderwijs wordt verder ingevuld via Education Cannot Wait (ECW) en door onderwijs beter te verankeren binnen andere programma’s. Nederland wil daarnaast meer jongeren en vrouwen in de focusregio’s helpen aan stabiel werk en inkomen. Nieuwe banen worden gecreëerd door ondersteuning van (mkb-) bedrijven met groeipotentieel, en door jongeren en vrouwen te stimuleren een eigen onderneming te starten (EUR 30 miljoen extra per jaar).

Rechtvaardige en vreedzame samenlevingen

Betere voeding en klimaatslimme landbouw

Nederland levert een belangrijke bijdrage aan SDG 2: uitbannen van ondervoeding en ontwikkelen van de kleinschalige voedsellandbouw. Jaarlijks krijgen miljoenen kinderen betere voeding en miljoenen boer(inn)en profiteren van betere productiemethoden en toegang tot markten. Er wordt werkgelegenheid gecreëerd in de landbouwsector. Het uiteindelijke doel is om een substantiële bijdrage te leveren aan het realiseren van de SDG 2 streefwaarden voor 2030 door in totaal 32 miljoen kinderen uit de ondervoeding te halen en 8 miljoen kleinschalige boer(inn)en in staat te stellen om hun productiviteit en inkomen te verdubbelen en hun landgebruik te verduurzamen. In 2019 richten we nieuwe en bestaande programma’s meer op de focusregio’s. In samenwerking met het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit wordt met lokale, internationale en Nederlandse partners gewerkt aan innovatieve, klimaatslimme oplossingen die productiviteit en inkomens verhogen. Met ondersteuning van lokale voedselproductie zet Nederland in op een beter lokaal aanbod en gebruik van gezond voedsel om ondervoeding duurzaam tegen te gaan.

Waterbeheer, drinkwater en sanitaire voorzieningen

Nederland gebruikt zijn kennis en ervaring in de watersector voor verduurzaming van waterbeheer, drinkwater- en sanitaire voorzieningen in de focusregio’s. Nederland staat internationaal bekend om zijn innovatieve oplossingen die mensen en infrastructuur beschermen tegen overstromingen, waterschaarste en -vervuiling. Samenwerking met de departementen Infrastructuur en Waterstaat, Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, en Economische Zaken en Klimaat in stedelijke delta’s – en het bijbehorende achterland – wordt voortgezet (Internationale Waterambitie 2016). We blijven inzetten op het realiseren van het recht op drinkwater voor 30 miljoen mensen en op sanitaire voorzieningen voor 50 miljoen mensen – en dragen daarmee direct bij aan de realisering van SDG 6.1 en 6.2. Met de inzet op een verhoogde waterproductiviteit in de landbouw draagt Nederland bij aan SDG 6.4 en met de ondersteuning van verbeterd stroomgebiedbeheer aan SDG 6.5 en 6.6.

Keuzevrijheid en verbeterde toegang tot anticonceptie

Het kabinet investeert in keuzevrijheid op het gebied van seksualiteit, gezondheid en aantal kinderen. Daarbij speelt het kabinet in op de vraag naar informatie en anticonceptie. Specifiek in West-Afrika zal meer worden bijgedragen aan toegang tot anticonceptie voor vrouwen en jongeren. Nederland zet in op een integrale aanpak van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) en de bestrijding van hiv en aids. Nederland ondersteunt daartoe internationale organisaties – waaronder WHO, UNFPA, UNAIDS, Unicef, GAVI (Vaccine Alliance) en het Global Fund to fight AIDS, TB and Malaria (GFATM) – en ngo’s. Vanaf 2018 draagt Nederland bovendien bij aan de Global Financing Facility in support of »Every Woman, Every Child« (GFF) (EUR 10 miljoen extra per jaar). We maken gebruik van het grote Nederlandse netwerk, zoals de door Nederland geïnitieerde en gesteunde beweging She Decides. Al deze inspanningen dragen bij aan het realiseren van SDGs 3 (gezondheid en welzijn) en 5 (gendergelijkheid) en van het International Conference on Population and Development Programme of Action Beyond 2014.

Opvang en bescherming in de regio

Opvang en bescherming in de regio van vluchtelingen en kwetsbare migranten wordt regulier onderdeel van het BHOS-beleid. In lijn met het Regeerakkoord trekken we hiervoor een relatief groot deel van de intensiveringsmiddelen uit (EUR 128 miljoen per jaar). Uitgangspunten zijn de eerbiediging van mensenrechten, het gebruik maken van lokale structuren, en waar mogelijk innovatieve financiering en samenwerking met de private sector. Nederland steunt programma’s gericht op onderwijs voor vluchtelingenkinderen, toegang tot voorzieningen, bescherming van kwetsbare groepen en werk voor vluchtelingen en kwetsbare gastgemeenschappen.

Migratiesamenwerking

Nederland zet in 2019 meer middelen in op migratiesamenwerking met derde landen, als onderdeel van de integrale aanpak van irreguliere migratie. Voor migratie en ontwikkeling komen in 2019 EUR 25 miljoen extra beschikbaar. Prioriteiten zijn de bescherming van de mensenrechten, het voorkomen van irreguliere migratie, het tegengaan van mensensmokkel en -handel, beter grensbeheer en het bevorderen van terugkeer en herintegratie. De inzet is vooral gericht op de belangrijkste transit- en herkomstlanden in Noordelijk Afrika, het Midden-Oosten en Westelijk Azië van waaruit Nederland de grootste migratiedruk ervaart.

Versterking maatschappelijk middenveld

Maatschappelijke organisaties hebben een belangrijke rol te vervullen bij het bevorderen van meer maatschappelijke gelijkheid, het verlenen van diensten aan burgers en het stimuleren van een veilige omgeving (human security). Ook fungeren zij als waakhond om overheden en bedrijven kritisch te monitoren. Het maatschappelijk middenveld staat op veel plaatsen in de wereld onder druk: de vrijheid van meningsuiting, van organisatie en van bijeenkomen wordt beperkt. Nederland zal ook in 2019 een belangrijke bijdrage blijven leveren aan het beschermen en vergroten van de bewegingsvrijheid van maatschappelijke organisaties, zowel via de strategische partnerschappen als via diplomatieke inzet van de posten. De capaciteit van maatschappelijke organisaties zal versterkt worden opdat de stem van burgers gehoord en gerespecteerd wordt, in het bijzonder de meest gemarginaliseerde en gediscrimineerde groepen. In 2019 zal een aanvang worden genomen met het formuleren van het nieuwe beleidskader voor het maatschappelijk middenveld.

Noodhulp en humanitaire diplomatie

Het budget voor humanitaire hulp wordt structureel verhoogd in reactie op de sterke toename van vluchtelingen en ontheemden. Nederland speelt een actieve rol in het hervormen en innoveren van noodhulp. Om de uitholling van humanitaire principes, schendingen van het humanitair oorlogsrecht en mensenrechten, en belemmering van humanitaire hulp tegen te gaan, maakt Nederland actief gebruik van diplomatieke instrumenten gericht op het waarborgen van deze rechten en principes. Speciale aandacht gaat naar de aanpak van de negatieve gevolgen van conflict op voedselzekerheid en het gebruik van uithongering als oorlogswapen, en naar het ter verantwoording roepen van daders. Dit in navolging van Veiligheidsraadresolutie 2417 die op initiatief van Nederland in mei 2018 tot stand is gekomen. Tevens zal Nederland zich actief inspannen om maatschappelijke en psychosociale zorg in crisissituaties te verbeteren. In 2019 verhoogt Nederland de begroting voor humanitaire hulp structureel met EUR 165 miljoen per jaar tot EUR 370 miljoen per jaar.

2. Klimaatactie en mobiliseren van de private sector voor duurzame en inclusieve groei

Nederland en ontwikkelingslanden hebben een gedeeld belang bij duurzaamheid en inclusieve groei wereldwijd. Respect voor mensenrechten, natuur en milieu, en eerlijke kansen voor iedereen zijn voorwaarden voor toekomstige welvaart en ontwikkeling. Het kabinet draagt hier met de gecombineerde agenda voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking aan bij, in lijn met het klimaatakkoord van Parijs en de SDGs. Om deze hoge ambities waar te maken ondersteunen we ontwikkelingslanden om de gevolgen van klimaatverandering het hoofd te bieden en hun economie te versterken. Ook moeten we de kansen van (digitale) technologische vooruitgang benutten. En zorgen dat de (Nederlandse) private sector met innovatieve oplossingen voor de SDGs nieuwe markten kan aanboren. Nederland maakt zich daarbij sterk voor verduurzaming van mondiale waardenketens en maatschappelijk verantwoord ondernemerschap. Ook zetten we ons in voor een toekomstbestendig multilateraal handels- en investeringssysteem dat duurzame groei en ontwikkeling stimuleert.

Internationale klimaatactie

Mobiliseren van de private sector voor de SDGs

UNCTAD schat dat jaarlijks USD 2.500 miljard extra geïnvesteerd moet worden voor het realiseren van de SDGs. Zonder de private sector lukt het niet deze enorme investeringskloof te overbruggen. Positief is dat bedrijven en kennisinstellingen steeds meer mogelijkheden zien de wereldwijde uitdagingen van de SDGs om te zetten in innovaties en nieuwe verdienkansen. Het kabinet wil dit verder bevorderen.

Hiertoe investeren we ten eerste in de essentiële randvoorwaarden voor ondernemerschap in ontwikkelingslanden. Dit beleid zal de komende jaren meer gericht worden op de focusregio’s, en op werk en inkomen voor vrouwen en jongeren. Het kabinet intensiveert in de capaciteitsopbouw van belastingdiensten. Ook versterken we de samenwerking met lokale overheden om institutionele hervormingen door te voeren, gericht op onder meer vakbonden, werkgeversorganisaties en landbouwcoöperaties.

Ten derde wil het kabinet Nederlandse expertise wereldwijd inzetten voor het realiseren van de SDGs en het benutten van nieuwe verdienkansen. Er zijn zowel «kleine» als «grote» innovaties nodig. Bij kleine innovaties kan het gaan om de aanpassing van technologie aan een specifieke context. Grote innovaties zijn systeemdoorbraken en het inzetten van (energie)transities. Nederland is met zijn Topsectoren goed gepositioneerd om bij te dragen aan integrale, creatieve en hightech-oplossingen voor wereldwijde maatschappelijke opgaven. Gezien de sterkte punten van Nederland wil het kabinet zich richten op duurzame landbouw (SDG-2), water (SDG-6), gezondheidszorg (SDG-3), logistiek & transport (SDG-9), smart cities (SDG-11), duurzame energie (SDG-7) en de circulaire economie (SDG-12). Ook zetten we in op key enabling technologies zoals micro- en nano-elektronica, nanotechnologie, industriële biotechnologie, geavanceerde materialen, fotonica, geavanceerde maaktechnologie en ICT. Daarbij wordt aangesloten op het missiegedreven innovatiebeleid van het kabinet (zie hierover de brief van de bewindspersonen van EZK over «Naar missiegedreven innovatiebeleid met impact»). Daarbij heeft BHOS ook de ambitie om onze Nederlandse kennis en kunde ook toe te passen in ontwikkelingslanden, in samenwerking met lokale partijen.

Ten slotte worden er stappen ondernomen om de slagkracht van het financieringsinstrumentarium te vergroten, bijvoorbeeld door de kennis en expertise van verschillende uitvoerende organisaties op elkaar aan te haken. Een belangrijke stap hierin is de oprichting van Invest-NL, in samenwerking met het Ministerie van Financiën en van Economische Zaken en Klimaat, en van de joint-venture tussen Invest-NL en de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO. Ook de internationale activiteiten van RVO.nl en de exportkredietverzekeraar Atradius DSB worden hierop aangehaakt. Daarnaast zijn er enkele aanpassingen gedaan in het financieringsinstrumentarium voor BHOS, zoals hierboven en verderop in deze begroting beschreven.

Inspelen op digitalisering

Het Nederlandse beleid voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking moet inspelen op de kansen en uitdagingen die digitalisering met zich meebrengt: in het handels- en investeringssysteem, op de wereldmarkt en in ontwikkelende landen. Het gebruik van digitale technologie creëert ongekende nieuwe mogelijkheden en kan een impuls geven aan meer duurzame en inclusieve groei in de wereld. Maar de verregaande digitalisering brengt ook nieuwe bedreigingen voor veiligheid en privacy met zich mee. Daarom zet Nederland zich in EU-verband in voor het opnemen van digitalisering in internationale afspraken over handel en investeringen. Dit gaat in het bijzonder over diensten en data. Ook werken we aan het bevorderen van innovatie en digitalisering door het Nederlandse bedrijfsleven. En we zetten ons in voor het toepassen van digitale technologie voor ontwikkeling. Dit in aansluiting op de Nederlandse Digitaliseringsstrategie die onder regie van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat is ontwikkeld.

Integrale aanpak van ketenverduurzaming en maatschappelijk verantwoord ondernemerschap

De productie van goederen en diensten moet op een duurzame manier gebeuren, met respect voor mensenrechten. Iedereen moet kans hebben op eerlijk werk en wie werkt moet een leefbaar loon kunnen verdienen. Het kabinet breidt de succesvolle integrale aanpak van maatschappelijk verantwoord ondernemen en verduurzaming van mondiale waardeketens uit, en werkt aan opschaling in Nederland, Europa en wereldwijd. De aanpak van ketenverduurzaming in de palmoliesector wordt samen met Nederlandse bedrijven ook in de cacaosector toegepast. Het kabinet intensiveert de aanpak van leefbaar loon en kinderarbeid (EUR 5 miljoen per jaar). De IMVO-convenanten worden voortgezet en er worden ODA-middelen ingezet (EUR 6,5 miljoen in 2019) om de implementatie te versnellen. Daarnaast ijvert Nederland in de Europese Unie voor onderlinge samenwerking om de slagkracht van nationale duurzaamheidsinitiatieven te vergroten.

Investeren in een toekomstbestendig handels- en investeringssysteem

Nederland heeft belang bij een open, op regels gebaseerd mondiaal handels- en investeringssysteem en een goed functionerende Wereldhandelsorganisatie (WTO). Dit systeem zorgt voor betrouwbaarheid en biedt de mogelijkheid geschillen te beslechten. Ondanks de stagnatie van multilaterale onderhandelingen en een crisis in de WTO blijft Nederland pleiten voor behoud en verdieping van het multilaterale handelssysteem, waarin duurzaamheid en inclusiviteit kernbegrippen moeten zijn. Tegelijkertijd kan de Europese Unie met gelijkgezinde landen bilaterale handels- en investeringsakkoorden afsluiten die een voorbeeld vormen voor andere landen. Bijvoorbeeld als het gaat om het integreren van duurzaamheid in handelspolitiek.

Nederland start zelf met heronderhandeling van onze bilaterale investeringsakkoorden (met landen waarvoor geen Europese investeringsakkoorden bestaan) op basis van een nieuw ontwikkelde modeltekst. Deze zorgt voor een evenwichtiger balans tussen rechten en plichten van multinationale ondernemingen, garandeert beleidsvrijheid van (buitenlandse) overheden en sluit brievenbusmaatschappijen uit van bescherming. Nederland onderzoekt met enkele gelijkgezinde landen of het zinvol en haalbaar is een adviescentrum voor internationaal investeringsrecht ten behoeve van ontwikkelingslanden op te richten. Nederland is tevens pleitbezorger van een investeringsfacilitatieakkoord, analoog aan het in WTO-verband gesloten handelsfacilitatieakkoord.

Bij de handelspolitieke keuzes die Nederland en de EU maken, vindt het kabinet belangrijk dat er aandacht is voor de impact op de economische kansen en positie van vrouwen in de wereldhandel. Het kabinet onderzoekt, samen met de Europese Commissie, op welke manier Nederland een bijdrage kan leveren aan een betere positie van vrouwen.

3. Een proactieve handels- en investeringsagenda

Voor een zo hoog mogelijk rendement op de handels- en investeringsbevordering moeten publieke en private partijen de handen ineenslaan. Inspanningen worden sterker geconcentreerd op markten die voor Nederland het belangrijkst zijn, en meer gericht op het MKB en startups. Nederland is de vierde meest concurrerende economie wereldwijd. Nederland dankt een derde van zijn banen en nationaal inkomen aan het buitenland. Die sterke positie is echter niet vanzelfsprekend. Het is van groot belang dat we toegang houden tot internationale markten. Daarbij gaat het om een internationaal gelijk speelveld, het bestendigen van ons aandeel op bestaande markten, het aanboren van nieuwe markten, het aansporen van bedrijven om internationaal actief te worden en een aantrekkelijk vestigingsklimaat in eigen land. Ook moet Nederland blijven investeren in kennis, innovatie en digitalisering en zich daarop internationaal positioneren als aantrekkelijke partner.

Markttoegang en Brexit

Bilaterale handelsakkoorden vergroten de toegang tot buitenlandse markten. Daarom maakt het kabinet zich binnen de EU hard voor zulke akkoorden en een snelle ondertekening en inwerkingtreding hiervan. De EU heeft handelsakkoorden gesloten met bijna alle belangrijke handelslanden buiten Europa of is met die landen in onderhandeling. Het kabinet streeft in het bijzonder naar een ambitieuze, brede en diepe toekomstige handelsrelatie tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk. Het kabinet overlegt daarnaast met bedrijven, koepels en andere belanghebbenden over beperking van de schade van de «Brexit» voor Nederland, alsook over het pakken van de kansen die de Brexit creëert. Een hiertoe ingerichte coördinatie-eenheid ziet toe op optimale voorbereiding van zowel overheid als bedrijven op de directe gevolgen van de Brexit.

Een optimale dienstverlening voor het MKB en startups

Het kabinet versterkt de dienstverlening aan het mkb en startups die willen internationaliseren door de oprichting van NL International Business, Trade & Innovate NL. Met deze partijen beziet het kabinet tevens wat het Nederlandse MKB nodig heeft voor een sprong naar nieuwe groeimarkten. Er is immers nog veel export- en investeringspotentieel voor het mkb en startups in Europa en in groeimarkten verder weg. Met de oprichting van Invest-NL en de joint-venture tussen Invest-NL en FMO wordt eveneens een stap gezet in verbeterde dienstverlening aan het mkb dat wil internationaliseren. Ook is er extra aandacht voor deelname van midden- en kleinbedrijven aan grotere consortia, om via die weg internationale markten te openen. Ten slotte werkt de Minister voor BHOS samen met het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK), RVO, StartupDelta en een aantal grote steden om de positie van Nederland als startup-hub te versterken. Ook is er extra aandacht voor internationalisering van Nederlandse start-ups en bevordert Nederland innovatief ondernemerschap in ontwikkelingslanden via de Orange Corners.

Maatwerk in de economische diplomatie

In de top-25 van voor Nederland meest relevante economieën om de economische diplomatie op te richten staan zowel traditionele handelspartners als opkomende markten. Voor opkomende markten is extra ondersteuning aan bedrijven vaak noodzakelijk. Deze markten zijn relatief moeilijk toegankelijk vanwege de geografische en culturele afstand, een gebrekkig ondernemersklimaat of sterke bemoeienis van lokale overheden. In traditionele markten, maar ook in toenemende mate in opkomende markten, komt een sterkere focus te liggen op kennisdiplomatie en innovatiesamenwerking. Nederland moet zijn geld namelijk vooral verdienen met R&D, hoogwaardige componenten en slimme digitale toepassingen. Het kabinet wil daarom de internationale kennis- en innovatiesamenwerking intensiveren op gebieden waarin Nederland uitblinkt.

Herinrichten van het publieke en private handels- en investeringsbevorderende netwerk

De afgelopen periode zijn aan publieke en private kant krachten gebundeld in de eerder genoemde ISB-NL, Trade & Innovate NL en NL International Business. Samen moeten zij een robuust dienstverlenend netwerk vormen voor internationale ondernemers. Onderdeel van dit netwerk is ook Invest in Holland, waarin de NFIA, de regionale ontwikkelingsmaatschappijen en steden als Amsterdam en Eindhoven hun krachten bundelen om buitenlandse investeerders aan te trekken. Dit netwerk heeft de ambitie te opereren op basis van ambitieuze, richtinggevende doelstellingen die helpen een gezamenlijke koers en taakverdeling neer te zetten. De Werkplaats ondersteunt daarbij de uitvoering van publiek-private langlopende projecten. Het kabinet heeft met private partners tevens een nieuwe internationale branding-strategie ontwikkeld. Hiermee krijgen de verschillende actoren binnen en buiten de overheid praktische handvatten om een sterk en eenduidig beeld van Nederland in het buitenland te presenteren. Samenwerken met specifieke publiek-private initiatieven, waaronder het Holland Circular Hotspot-initiatief, wordt bevorderd.