De Minister van EZK is op grond van de Mijnbouwwet ervoor verantwoordelijk alle maatregelen te nemen die redelijkerwijs van hem gevraagd kunnen worden om te voorkomen dat de veiligheid wordt geschaad als gevolg van de gaswinning uit het Groningenveld.

Naast de Ministeries van EZK en BZK zijn enkele andere organisaties betrokken bij dit dossier. In 2020 is het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) opgericht. Deze zbo valt onder, maar is onafhankelijk van, het ministerie van EZK. Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) adviseert de minister van EZK over over de veiligheid in Groningen als gevolg van de gaswinning. Het Adviescollege Veiligheid Groningen (ACVG) adviseert de ministers van EZK en BZK over kaders en normen voor de veiligheid van gebouwen. De versterkingsopgave wordt uitgevoerd door de Nationaal Coördinator Groningen (NCG), een dienstonderdeel van het ministerie van BZK.

De Minister van EZK heeft de volgende rollen en verantwoordelijkheden:

Uitvoeren

• – Het jaarlijks vaststellen van het gaswinningsniveau en het inwinnen van advies hierover bij het SodM en TNO;

• – Het aan de exploitant van het mijnbouwnetwerk doorbelasten van de kosten voor de schadeafhandeling als gevolg van de gaswinning in Groningen en de gasopslag in Norg;

• – Het vaststellen van veiligheidskaders voor gebouwen in het aardbevingsgebied en het inwinnen van advies hierover bij het ACVG;

Financieren

• – Het ter beschikking stellen van voldoende financiële middelen aan het IMG ter uitoefening van zijn taken en bevoegdheden op het gebied van de afhandeling van mijnbouwschade;

• – Het financieren van de gemaakte afspraken met provincie en gemeenten in het kader van het verbeteren van het toekomstperspectief van de regio, in het bijzonder het mkb-programma en vastgelopen dossiers in de schadeafhandeling;

Regisseren

• – Het in stand houden van een systeem van publiekrechtelijke schade-afhandeling door het IMG;

• – Het creëren van de randvoorwaarden voor een zo snel mogelijke beëindiging van de gaswinning uit het Groningenveld, met behoud van leveringszekerheid;

• – Het creëren van mogelijkheden voor gebruik van geïmporteerd hoogcalorisch gas in Nederland;

Stimuleren

• – Het stimuleren van een rechtvaardige, ruimhartige en doelmatige afhandeling van alle vormen van schade als gevolg van de gaswinning in Groningen en de gasopslag in Norg;

Wet beëindiging gaswinning Groningen

Vanaf medio 2022 is de gaswinning uit Groningen nagenoeg nul in een gemiddeld jaar (Kamerstuk 33 529, nr. 726). In 2022 worden in dit verband de Gaswet en Mijnbouwwet gewijzigd. De voorgenomen wijzigingen bieden zowel de inwoners van Groningen als de betrokken marktpartijen duidelijkheid en zekerheid over de definitieve sluiting van het Groningenveld. Tegelijkertijd dragen de wijzigingen van deze wetten bij aan de borging van de monitoring van de veiligheid na sluiting.

Voor gasjaar 2021-2022 wordt een winningsniveau verwacht van € 3,9 miljard Nm3. Het definitieve winningsniveau voor gasjaar 2021-2022 wordt vastgelegd in het vaststellingsbesluit dat uiterlijk 1 oktober 2021 wordt genomen. Na 2022 blijft het Groningenveld naar verwachting alleen nodig als reservemiddel voor koude momenten en bij verstoringen in het gassysteem. Het kabinet blijft zoeken naar mogelijkheden om het Groningenveld zo snel mogelijk definitief te sluiten.

Wijzigingen en aanvullingen in schadeafhandeling

Sinds de oprichting van zijn voorloper de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG) in 2018 heeft het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) tienduizenden meldingen van fysieke schade en schade door waardedaling afgehandeld. Voor meldingen van fysieke schade is medio 2021 een nieuwe werkwijze geïntroduceerd die ook in 2022 breed wordt toegepast. Met deze nieuwe werkwijze worden kleinere en minder complexe schademeldingen sneller afgehandeld en krijgen bewoners met relatief kleine schades de mogelijkheid om voor een vaste vergoeding van € 5000 te opteren.

Vanaf 2021 is het mogelijk om bij het IMG een vergoeding voor immateriële schade aan te vragen. In 2022 zal het IMG mogelijkheden bieden om fysieke schade op een meer duurzame manier te herstellen, zodat vervolgschade of terugkerende schade wordt voorkomen.

De kosten voor de schadeafhandeling lopen via de EZK-begroting en worden op de NAM verhaald. Prioriteit in 2022 is dat de gemiddelde afhandelingstijd verder terugloopt en dat de samenwerking met de NCG wordt geïntensiveerd, opdat bewoners met zowel schade als versterken goed geholpen worden.

Budgetflexibiliteit

Het percentage juridisch verplicht (het deel van het beschikbare uitgavenbudget waarop al juridische verplichtingen rusten) is bijna 100%.

Subsidies: Er zijn geen budgetten op artikel 5 in de categorie subsidies voor het jaar 2022.

Inkomensoverdrachten: Dit zijn de verschillende categorieën betalingen van vergoedingen van het IMG aan gedupeerden in Groningen. Deze worden gezien als 100% juridisch verplicht aangezien deze worden doorbelast aan de NAM en uitgavenbudget daarom niet voor andere doeleinden kan worden gebruikt.

Opdrachten: Dit betreft het werkbudget van de Projectdirectie Groningen. Hier worden verschillende opdrachten en onderzoeken gedurende het lopende jaar uit betaald. Het werkbudget voor 2022 is 0% juridisch verplicht.

Vermogensverschaffing/-onttrekking Er zijn geen budgetten op artikel 5 in de categorie vermogensverschaffing/-onttrekking voor het jaar 2022.

Bijdrage aan agentschappen: Dit betreft de bijdrage aan RVO voor de uitvoeringskosten van het IMG en het bestuur van het IMG.

Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s: Dit betreft de opdracht aan TNO voor de Publieke SDRA. Deze is 100% juridisch verplicht.

Bijdrage aan (internationale) organisaties: Dit betreft het organisatie- en programmabudget voor het Adviescollege Veiligheid Groningen (ACVG). Dit is 100% juridisch verplicht.

Subsidies

Verduurzamingsopgave uit aardgasbaten

In 2017 is de waardevermeerderingsregeling ingesteld cf. de motie-Bosman c.s. (Kamerstuk 33 529 nr. 242). Bewoners met € 1.000 schade of meer, kunnen in deze regeling maximaal € 4.000 subsidie ontvangen voor de verduurzaming van hun woning. Het Samenwerkingsverband Noord Nederland voert in opdracht van het Ministerie van EZK deze regeling uit. Voor deze regeling is in 2017 totaal meerjarig € 89,2 mln gereserveerd. Omdat dit budget is uitgeput heeft het kabinet aanvullend € 40 mln beschikbaar gemaakt.

Geestelijke bijstand/overige

Middels een motie van de ChristenUnie is eerder € 300.000 uit het NPG gereserveerd voor Platform Kerk en Aardbeving. Het Platform heeft een beschikking gekregen voor drie jaar van € 100.000 per jaar. De beschikking loopt tot en met 2021. Met middelen trekt Platform Kerk en Aardbeving extra geestelijk verzorgers aan, wordt een «proatbus» aangeschaft, waarmee de geestelijk verzorgers de hulpbehoevenden in de aardbevingsregio op kunnen zoeken.

Inkomensoverdrachten

Schadevergoedingen

Met ingang van 1 juli 2020 besluit het IMG over schadevergoedingen aan bewoners uit Groningen die aardbevingsschade hebben als gevolg van de gaswinning. Daarvoor werd de schade afgehandeld door de TCMG. Het IMG bepaalt onafhankelijk wie recht heeft op een schadevergoeding en hoe hoog deze vergoeding is, hierbij volgt het IMG het schadeprotocol. Deze schadevergoedingen worden uitbetaald door het IMG/RVO.nl. De kosten daarvan worden via een heffing op NAM verhaald, zoals vastgelegd in de tijdelijke wet Groningen. Naar aanleiding van de nieuwe werkwijze van het IMG is de raming voor de schadevergoedingen aangepast.

Vergoeding waardedaling Groningen

Per september 2020 zal het IMG ook schadeafhandelingen doen voor de waardedaling van Groningers in het aardbevingsgebied. De verwachting is dat daar in 2021 € 415 mln en in 2022 116 mln aan vergoedingen worden gegeven. Deze kosten worden via een heffing op NAM verhaald.

Vergoeding immateriële schade Groningen

In de zomer van 2021 is het IMG gestart met de eerste 100 schadeafhandelingen voor de immateriële schade van Groningers in het aardbevingsgebied. De verwachting is dat voor de regeling immateriële schade in 2021 € 35 mln voor wordt uitgegeven. Deze kosten worden via een heffing op NAM verhaald.

Bijdrage Commissie Bijzondere Situaties

NAM staat volledig op afstand van de schadeafhandeling. Onderdeel daarvan is dat de Commissie Bijzondere Situaties geen adviezen meer geeft aan de NAM, maar aan het IMG. Het IMG wordt gemandateerd om deze adviezen uit te voeren.

Opdrachten

Werkbudget

Dit betreft het werkbudget van de Projectdirectie Groningen. Hier worden onderzoeken en projecten van de Projectdirectie Groningen uit betaald, zoals bijvoorbeeld de ontwikkeling van de typologieaanpak.

Vermogensverschaffing/-onttrekking

Kapitaalinjectie EBN

De komende jaren zal het vermogen van EBN worden versterkt, zodat de deelneming in staat is te voldoen aan de verplichtingen die voortkomen uit de schadeafhandeling en versterkingsopgave in Groningen.

Bijdrage aan agentschappen

Bijdrage aan RVO.nl

RVO.nl voert in opdracht van de IMG de schadeafhandeling uit. Het IMG is opdrachtgever voor RVO.nl. Onderdeel van de uitvoeringskosten die RVO maakt is een btw-component die niet aan NAM wordt doorbelast. In het Akkoord op Hoofdlijnen met Shell en Exxon is afgesproken dat de btw-component niet wordt doorbelast aan de NAM. Zowel de Staat als de NAM ondervinden geen voordeel of nadeel aan deze afspraak ten opzichte van de situatie waarin de NAM de schade in Groningen afhandelde. De overige kosten worden via een heffing op NAM verhaald.

Instituut Mijnbouwschade Groningen

De uitvoeringskosten voor het bestuur van het IMG bedragen in 2021 in totaal naar verwachting € 2 mln. Er is tot en met 2026 € 2 mln per jaar beschikbaar voor het bestuur van het IMG.

Bijdrage aan ZBO/RWT's

TNO publieke SDRA

De Seismische Dreigings- en Risicoanalyse (SDRA) is sinds 2021 in publiek beheer en wordt in opdracht van EZK uitgevoerd door TNO. De SDRA geeft een verwachting van toekomstige grondbewegingen en het veiligheidsrisico voor de bewoners in het Groningse aardbevingsgebied.

Bijdrage aan medeoverheden

Versterken

Dit betreffen de middelen voor het MKB-programma uit het Bestuurlijk Akkoord Groningen van 6 november 2020. Deze zijn overgeheveld van de risicoreservering Groningen op de Aanvullende Post naar de EZK-begroting.

Bijdrage aan (internationale) organisaties

Organisatie- en programmabudget ACVG

Voor het Adviescollege Veiligheid Groningen (ACVG) is meerjarig budget overgeheveld van de risicoreservering Groningen op de Aanvullende Post.

Bijdrage Commissie Bijzondere Situaties

Voor de overbrugging van de periode dat de CBS niet meer adviseerde aan NAM, maar ook nog niet was ondergebracht bij het IMG is aan de CBS een bijdrage versterkt. Vanwege het andere karakter van deze uitgaven qua financiële instrumenten uit de Comptabiliteitswet 2016 staat dit apart weergeven.

Toelichting op de ontvangsten

Ontvangsten NAM voor schadevergoedingen en uitvoeringskosten

Per 1 juli 2020 wordt conform de Tijdelijke Wet Groningen aan NAM een heffing opgelegd voor de kosten van alle vormen van schade.

Dividenduitkering EBN

EZK ontvangt dividend van EBN over het geconsolideerde nettoresultaat. Deze wordt lager door de afbouw van gaswinning in Groningen, de afnemende productie uit kleine velden, hogere kosten in verband met schade en versterken, en de verbreding van activiteiten naar CCS en geothermie. Door deze factoren en vanwege de ontwikkelingen op de gasmarkt verwacht EBN in de komende jaren geen dividend uit te keren.

Dividenduitkering GasTerra

Gasterra keert een vast dividend uit aan de aandeelhouders. Voor EZK is dit € 4 mln per jaar. GasTerra wordt afgebouwd en zal in 2025 voor de laatste keer dividend uitkeren.

Mijnbouwwet

Deze post bestaat uit winstaandelen van de vergunninghouders voor gaswinning, cijns (heffing van een percentage van de omzet), en oppervlakterecht. Door onder meer teruglopende winning uit het Groningerveld en hogere productiekosten loopt deze post de komende jaren terug naar een vast niveau van € 35 mln per jaar.

In bovenstaande tabel wordt de geraamde productievolumes van aardgas voor zowel Groningen als de kleine velden weergegeven. Het kabinet doet er alles aan om na 2022 in een gemiddeld jaar geen gas meer te winnen uit het Groningenveld.

In de afgelopen jaren is de gaswinning sterk gedaald, met bijbehorende budgettaire gevolgen. De volgende tabel laat de mutaties in de gasbaten zien ten opzichte van de Startnota 2017. Omdat 2024, 2025 en 2026 geen onderdeel uitmaakten van de meerjarenraming in de Startnota 2017, zijn voor die jaren geen cijfers opgenomen.

Kengetallen

• – In bovenstaande tabel wordt weergegeven hoeveel gas er in de afgelopen jaren is gewonnen (kengetallen 1 t/m 3 geven)

• – Daarnaast is weergegeven hoeveel boringen hebben plaatsgevonden, uitgesplitst naar exploratie van nieuwe velden (kengetal 4) en productie van reeds bekende velden (kengetal 5). EZK stelt de randvoorwaarden hiervoor, marktpartijen nemen de productie en exploratie voor hun rekening.

• – De gemiddelde beursprijs van gas is ook opgenomen in bovenstaande tabel (kengetal 6). Het virtuele gashandelplatform TTF is een belangrijk referentiepunt voor de Europese gasprijzen.

Vergoeding waardedaling Groningen

Dit betreffen ontvangsten van NAM voor de schadeafhandelingen in het kader van de waardedalingsregeling voor Groningers in het aardbevingsgebied. Deze worden via een heffing op NAM verhaald.

Vergoeding immateriële schade Groningen

Dit betreffen ontvangsten van NAM voor de schadeafhandelingen in het kader van de immateriële voor Groningers in het aardbevingsgebied. Deze worden via een heffing op NAM verhaald.

Ontvangsten publieke SDRA

De kosten voor het onderzoek van TNO voor de ontwikkeling van een publieke seismische dreigings- en risicoanalyse worden verhaald op de NAM. De raming hiervoor is opgenomen in de EZK-begroting.

Versterken

De kosten voor de uitvoering van de beleidsregel versterken industrie worden verhaald op de NAM. De raming hiervoor is opgenomen in de EZK-begroting.

Indicatoren

Schadeafhandeling

Het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) rapporteert op kwartaalbasis onder andere over het aantal afgehandelde meldingen, het aantal geaccepteerde schadevergoedingen en klanttevredenheid. De volgende tabel geeft de stand van de schadeafhandeling door de IMG weer. In volgende begrotingsstukken wordt hier een update van gegeven.

Overzicht middelen op de rijksbegroting voor Groningen

In totaal is op de Rijksbegroting € 4,566 mrd beschikbaar voor Groningen. Het gaat hierbij om middelen die niet aan de NAM worden doorbelast. Dit bedrag is als volgt opgebouwd: